ΛΟΓΙΟΙ

Βουκουρέστι, 1802Βουκουρέστι, 1802

«Από το Βουκουρέστι, από τα κελιά του μοναστηριού του Αγίου Σάββα, ακούγονταν οι φωνές της ελευθερίας των καταδυναστευόμενων λαών, καθώς και οι φωνές των Ελλήνων λογίων, οι οποίοι προτιμούσαν την τεκμηριωμένη αλήθεια διατυπωμένη με αριστοτελική έκφραση»,

P.P. Panaitescu, (Începuturile şi biruinţa scrisului în limba română) Οι αρχές και η επικράτηση της γραφής στη ρουμανική γλώσσα , εκδόσεις της Ρουμανικής  Ακαδημίας, Βουκουρέστι 1965.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ (1)

Προτεινόμενη βιβλιογραφία στα ρουμάνικα, για τους Έλληνες Λογίους: Elena Lazăr, Cărturari greci în Ţările Române (secolele XIV-XIX). Dicţionar biografic, Editura Omonia, Bucureşti, 2009.

 

Ο Ρήγας

https://drive.google.com/file/d/1nkqydhQfOzRepRbJOnMV3vCIRmsqqEez/view?usp=sharing

Για μας τους Έλληνες φαίνεται ο Ρήγας να είναι κάτι αρκετά ξεκάθαρο: ο φωτισμένος δάσκαλος του Γένους, ο συνθέτης του Θούριου και του Συντάγματος, που δεν τον τοποθετούμε στο χώρο, (το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε εκτός Ελλάδας) με τον μαρτυρικό θάνατο-ένα σύμβολο.

Για τους Ρουμάνους υπήρξε κάτι πιο περίπλοκο αυτός ο «εξευρωπαϊσμένος ανατολίτης» (N. Jorga), γιατί έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στις Ηγεμονίες, εδώ συνέθεσε τα άπαντα του έργου του, οραματίστηκε μια κρατική οντότητα πέραν των ελληνικών ορίων, επηρέασε βαθιά τους Ρουμάνους της εποχής του (ως «διαδίδοντα καινοτομίες»). Για αυτό πολλές στιγμές της ζωής του Ρήγα,  «μεταξύ θρύλου και πραγματικότητας» (Georgeta Filitti), τέθηκαν υπό αμφισβήτηση και συνεχή συζήτηση, σε μεγάλο βαθμό από την ρουμάνικη έρευνα και ιστοριογραφία:

Πότε ακριβώς γεννήθηκε; Πότε ήρθε και  Πόσα χρόνια έζησε στη Βλαχία; Δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία Βουκουρεστίου; Ποια στιχουργήματα ήταν δικά του και ποια διασκευές; Πόσες γλώσσες γνώριζε; Ποιες ακριβώς διοικητικές λειτουργίες ασκούσε δίπλα στους ηγεμόνες; Καϊμακάμης (ανώτερος αξιωματούχος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που διοικεί μια επαρχία ως εκπρόσωπος της κεντρικής διοίκησης) ή Γραμματέας ή απλώς Γραμματικός; Ποιες ήταν οι εμπορικές και κτηματικές του δραστηριότητες; Είχε ενεργό κοινωνική αλλά και σκανδαλώδη προσωπική ζωή; Είχε συστήσει συνωμοτική οργάνωση; Ακόμα και την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στο Βουκουρέστι, κατόπιν οδηγιών του γαλλικού Διευθυντηρίου, του αποδόθηκε. Μυήθηκε στον ιακωβινισμό από τον Emile Gaudin, πρόξενο της επαναστατικής Γαλλίας στο Βουκουρέστι ή Γνώριζε και αλληλογραφούσε με τον Ναπολέοντα; Πώς υπηρέτησε τον ακραιφνή φιλότουρκο ηγεμόνα Μαυροκορδάτο ή πώς σχετίστηκε με τον επίσης τουρκόφιλο Δημήτριο Τουρναβίτη και ταυτόχρονα διατηρούσε φιλικές σχέσεις με την φιλελληνική οικογένεια Μπρανκοβεάνου; Ποιες ήταν οι σχέσεις με τον βαρόνο Κιρλιάν, τους ηγεμόνες, το πασά του Βιδινίου Πασβάνογλου; Οι χάρτες της Βλαχίας και της Μολδαβίας ήταν ή δεν ήταν δικές του; Τι είδους κράτος οραματιζόταν;

Χρ. Περραιβός, Σύντομος Βιογραφία του Αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού, εν Αθήναις, 1860, με αφιερωματικό Το περί του μεγάλου Πρωτομάρτυρος της Ελληνικής Ελευθερίας Ρήγα του Φεραίου, Μικρόν τούτο δοκίμιον Τω Πανελληνίω επί χρήσταις ελπίσιν ανατίθησινCopy-of-ΠΕΡΑΙΒΟΣ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΡΗΓΑ

Τα πιο γνωστά και βεβαιωμένα έργα του:

Φυσικής Απάνθισμα, Βιέννη 1790, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων.

Σχολείον των ντελικάτων Εραστών, Βιέννη 1790.

Ο Στρατηγός Κεβενχύλλερ ή Στρατιωτικόν Εγκόλπιον.

Χάρτα της Ελλάδος, Βιέννη 1797, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων.

Ηθικός Τρίπους, Βιέννη 1797. Σε pdf στο http://www.karaberopoulos.g/karaberopoulos/pdf/ithikos_tripous.pdf

Νέος Ανάχαρσις, μετάφραση του Voyage du jeune Anacharsis en Grece, του αββά J. Barthelemy, τόμος τέταρτος, μαζί με τον Γεώργιο Βεντότη, Βιέννη 1797. Ο γιατρός Γεώργιος Σακελάριος, μετέφρασε και εξέδωσε τον πρώτο τόμο, Βιέννη 1797. Σε pdf στο http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/pdf/neos_anaxarsis.pdf

Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς ασίας, των Μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας, Βιέννη 1797. Περιλάμβανε τέσσερα μέρη:

Επαναστατική Προκήρυξις Υπέρ των νόμων και της πατρίδος -Τα Δίκαια του ανθρώπου σε 35 άρθρα -Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, σε 124 άρθρα -Θούριος.

Τα ολοκληρωμένα ΑΠΑΝΤΑ του Ρήγα επανεκδόθηκαν για πρώτη φορά με ευρετήρια και σχόλια επιμ. Δρ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα και σε ψηφιακό δίσκο (CD-ROM)το 2007. http://www.rhigassociety.gr/new/475-2/

Το περίφημο εμβατήριο Θούριος περιλαμβάνεται και σε χειρόγραφο του Μιχάι Εμινέσκου.

‘Έγχρωμο Αντίγραφο Χάρτας στην Βιβλιοθήκη της Ρουμάνικης Ακαδημίας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον Ρήγα:

Βρανούσης, Λέανδρος, «Ρήγας», Εκδ. Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1954.

Μαρινέσκου, Φλορίν, Ο Ρήγας στη Βλαχία, Πρακτικά Δ΄ Διεθνούς Συνεδρίου «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας», Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2006, σ.669-676.

Ο Ρήγας Βελεστινλής και οι Παραδουνάβιες Ρουμανικές Ηγεμονίες [Rigas Velestinlis şi Ţările Române], Συλλογικό έργο, Δίγλωσση ελληνορουμανική έκδοση, editura Omonia, Βουκουρέστι 2016.

Λαζάρ, Ελένα,  Οι Ρουμάνοι για τον Ρήγα,  Συνέδριο Ρήγας Φερραίος, Ιωάννης Καποδίστριας, Φρανσίσκο ντε Μιράντα- η Ελληνική Σκέψη στην Αυτοθέσμιση των Κοινωνιών, τον Διαφωτισμό και την Γνώση, www.academy.edu.gr

Φραγκούλης, Αντώνιος,  Η παιδαγωγική σκέψη στο έργο του Ρήγα Φεραίου – Βελεστινλή,  (ΑΠΘ),  2009. https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/20541

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ (2)

(Πατήστε στο όνομα για περισσότερες πληροφορίες)

Δημήτριος Καταρτζής

«ο μαικήνας των Λογίων της Βλαχίας» ή «πατριάρχης των Λογίων». 

Γεννημένος ανάμεσα 1720 και 1725, μεγάλωσε και σπούδασε στην Πόλη. Σταδιοδρόμησε στις αυλές της Μολδοβλαχίας και φτάνει στο αξίωμα του Μεγάλου, επί Αλέξανδρου Ι. Υψηλάντη. Από την  σύζυγός του, κόρη αρχοντικής οικογένειας της Βλαχίας υιοθέτησε το Καταρτζής. Δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία – Βουκουρεστίου και στην Αυθεντική Ακαδημία Ιασίου. Το 1791 εκδίδει στην Βιέννη, μαζί με τον Δανιήλ Φιλιππίδη, την Νεωτερική Γεωγραφία. Συνέγραψε Γραμματική της ρωμαίκιας γλώσσας και πονήματα σχετικά με την παιδεία, όπως το «Σχέδιο της αγωγής των παιδιών Ρωμηών και Βλάχων, που πρέπει να γένεται μετά λόγου στα κοινά και σπητικά σκολειά» . Στο παιδαγωγικό του δοκίμιο «Συμβουλή στους νέους πώς να ωφελιούνται και να μη βλάπτονται απ’ τα βιβλία τα φράγκικα και τα τούρκικα και ποια να ‘ναι η καθαυτό τους σπουδή» (1783), διαπιστώνει ότι οι νέοι διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος των σπουδών τους στην εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, με συνέπεια η γενική τους μόρφωση να είναι ελλιπής, για αυτό προτείνει την καθιέρωση της «φυσικής» γλώσσας. Παρόλα αυτά, στο τέλος στράφηκε υπέρ μιας λιγότερο φυσικής γλώσσας. Πεθαίνει το 1807 στο Βουκουρέστι.

Δημητρίου Καταρτζή: Τα ευρισκόμενα, επιμέλεια Κ.Θ. Δημαράς, εκδ. «Ερμής», Αθήνα 1999.

http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=158

  1. Μ’ όλον τούτο στα καινούργια πράγματα που ευρέθηκαν κι εφευρέθηκαν σήμερα στις επιστήμες και τέχνες, δε μας φτάνουν όσο πολλές λέξες και σφετερίσουμε γραμματικώς από τα ελληνικά· όθεν απαραιτήτως πρέπει προς ώρας να πολιτογραφήσουμ’ ομοίως πολλαίς άλλες από τα ευρωπαϊκά και ασιανά έθνη.

«Γραμματική της ρωμαίκιας γλώσσας». Τα Ευρισκόμενα. Ερμής, 1999. 220-221.

  1. [Ο χριστιανός που δεν ασχολείται με τη φιλοσοφία] δεν αφήνει τόσο το περιγιάλι, και να βγαίνη πολλά πολλά στο γιαλό, γιατί βεβαιώνεται πως φτάνει και χωρίς αυτό στο λιμιώνα, και χωρίς κίνδυνο ποτές του να ναυαγήση.

«Eγκώμιο του φιλόσοφου, μακαρισμός του ορθόδοξου, ψόγος του άθεου, ταλάνισμα του δεισιδαίμων». Δοκίμια. Ερμής, 1974. 89.

  1. Χαλνούμε πάντα τη ρωμαίκια οπού λαλούμε, κι είναι αχάλαστη, γιατ’ είν’ φυσική· μ’ όλον τούτο την καταφρονούμε.

«Λόγος προτρεπτικός στο να κάμουμε δασκάλους στα ρωμαίκα, σε κάθ’ επιστήμ’ ή ελευθέρια τέχν’ ή αναγκαία ξενική γλώσσα». Τα Ευρισκόμενα. Ερμής, 1999. 205.

  1. Τα παιδιά έχουνε πάθη καθώς κι οι μεγάλοι, και μάλιστα πολλά βιαιότερα κι ορμητικότερα· αυτά λοιπόν δεν πρέπει να πάσχουμε να τα σβήσουμε στα παιδιά, και να τα κάμουμε τάχ’ απαθή, καθώς σχεδόν το επιχειρίζουνται κοινοτέρως. Επειδή κι αυτό, ένα που ’ν’ αδύνατο, κι έπειτα χωρίς τα πάθη δε γένεται καλύτερο το παιδί, αλλά γένετ’ ένα κούτζουρο.

«Σχέδιο της αγωγής των παιδιών Ρωμηών και Βλάχων, που πρέπει να γένεται μετά λόγου στα κοινά και σπητικά σκολειά». Δοκίμια. Ερμής, 1974. 25.

 

Λάμπρος Φωτιάδης

Λόγιος και διαφωτιστής του 18ου αιώνα από τα Ιωάννινα. Διετέλεσε σχολάρχης στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου επί δεκατρία χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Επί ηγεμόνα Αλέξανδρου Μουρούζη εκλήθη ως πρωτο-διδάσκαλος. Αν και λάτρης της αρχαίας γλώσσας, παρακολουθούσε τις προτάσεις για χρήση της καθομιλουμένης και συντονιζόταν με το νέο πνεύμα της εποχής. Ερμήνευσε ρητορικά έργα, ολόκληρο τον Ξενοφώντα, Ηρόδοτο και Θουκυδίδη, τους λόγους του Γρηγορίου, και πολλά άλλα. Ενδιαφέρον πάντως έχει η ενασχόλησή του με την ποίηση και την μετρική. Απεβίωσε στο Βουκουρέστι το 1805. Μέσω της αλληλογραφίας τού μαθητή του Στέφανου Κανέλλου, μπορούμε να έχουμε πληροφορίες για την πνευματική ζωή των Ηγεμονιών και ειδικά για τον Λάμπρο Φωτιάδη ως καθηγητή στο Λύκειο Βουκουρεστίου και τις θέσεις του για το γλωσσικό ζήτημα.

Διαμαντοπούλου, Λίλια: «Ο Λάμπρος Φωτιάδης (1752-1805) ποιητής», Μνημοσύνη. Ετήσιον περιοδικόν της εταιρείας ιστορικών σπουδών επί του νεώτερου Ελληνισμού, τ. 19, Πρακτικά συνεδρίου «Λόγιοι της Τουρκοκρατίας», Αθήνα 2013. https://www.academia.edu/6970302/_Ο_Λάμπρος_Φωτιάδης_17521805_ποιητής_Μνημοσύνη._Ετήσιον_περιοδικόν_της_εταιρείας_ιστορικών_σπουδών_επί_του_νεώτερου_Ελληνισμού_τ._19_Πρακτικά_συνεδρίου_Λόγιοι_της_Τουρκοκρατίας_Αθήνα_2013_σ._289-314

 

Νεόφυτος Δούκας

(1760- 1845), Κληρικός και λόγιος, από το Ζαγόρι. Επέδειξε έντονη συγγραφική δραστηριότητα. Από το 1803 υπήρξε εφημέριος της ελληνικής κοινότητας Βιέννης, όπου δίδασκε και συνέγραφε επί 12 χρόνια. Εξέφρασε έντονες αντιρρήσεις ήδη από το 1812 για τις καινοτομίες και τους νεοτερισμούς του Ιγνατίου Ουγγροβλαχίας στο Λύκειο του Βουκουρεστίου και για τον εμφανή παραμερισμό των αρχαϊστών αλλά και για την ανεπάρκεια της Φιλολογικής Εταιρείας ως προς την ενίσχυση της θέσης της ελληνικής γλώσσας στο χώρο. Οι απόψεις του σχετίζονται με θέματα διάχυσης της ελληνικής παιδείας από την μία και εθνικού προσδιορισμού και διεκδικήσεων των γηγενών ρουμάνικων πληθυσμών από την άλλη. Είχε εργαστεί παλιότερα στο Βουκουρέστι ως οικοδιδάσκαλος. Στο μέλλον θα δεχτεί προτάσεις από την Ακαδημία του Ιασίου και από τη Ακαδημία του Βουκουρεστίου, που θα αργήσει να αποδεχθεί. Το 1815 ανέλαβε την διεύθυνση του δεύτερου. Η προσωπικότητα, οι αντιλήψεις του, η δράση του στην οργάνωση και την διδασκαλία και οι υψηλές γνωριμίες του εκτόξευσαν τον αριθμό των μαθητών στους 400. Εμμένει με πάθος στη διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας. Αυτό προκάλεσε πολλές εχθρότητες εντός σχολείου και εντός ηγεμονικής γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει η ζωή του αλλά και να απομακρυνθεί τελικά σύντομα. Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης εκτίμησε το έργο του και του απένειμε τον τίτλο του αρχιμανδρίτη. Δι΄ ιδίων δαπανών – χωρίς να επιβαρύνει τους πλουσίους Έλληνες, είτε στη Βιέννη είτε στο νεοσύστατο Ελληνικό Βασίλειο – παρέφρασε, εξήγησε, σχολίασε και εξέδωσε πολλούς αρχαίους συγγραφείς. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, την υπηρέτησε με σθένος και όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση, διέτρεξε όλη την Τρανσυλβανία ως εθναπόστολος.

Είναι μια περίπτωση Έλληνα λογίου που συνένωσε τις προσπάθειες των διαφωτιστών και επαναστατών μεταξύ Βιέννης-Παραδουνάβιων Ηγεμονιών-υπόδουλων Ελλήνων. Υμνεί το κίνημα του Υψηλάντη και προσκαλεί τους Έλληνες σε μαζικό αγώνα.

Χαριλάου, Νεόφυτος, Νεόφυτος Δούκας: ένας μεγάλος δάσκαλος και λόγιος του 18ου – 19ου αιώνα

–  didaktorika.gr.https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/12571#page/1/mode/2up

 

Βενιαμίν ο Λέσβιος

«ο Γαλιλαίος των Βαλκανίων» Γεννήθηκε στη Λέσβο το 1759 ή το 1762 και πέθανε το 1824 στο Ναύπλιο. Το κοσμικό του όνομα ήταν Βασίλειος. Σε ηλικία 17 ετών μετέβη στο Άγιο όρος ως μοναχός. Σπούδασε θεολογικά σε ελληνικές και ξένες σχολές και δίδαξε. Στο Παρίσι γνωρίστηκε με τον Κοραή και άλλους Έλληνες λόγιους, ενώ αρθρογραφούσε στον Λόγιο Ερμή. Το 1799 επέστρεψε στις Κυδωνίες και δίδαξε πάλι στη Σχολή. Η διδασκαλία του περιλάμβανε μαθήματα φιλοσοφίας, φυσικομαθηματικών, αστρονομίας, καθώς και τη διεξαγωγή πειραμάτων. Το πνευματικό του μέγεθος φαίνεται στην Αριθμητική, Άλγεβρα κα Γεωμετρία, στη μνημειώδη Φυσική του την Μεταφυσική και την Ηθική του. Χάρη στο διδακτικό έργο του η Σχολή των Κυδωνιών απέκτησε μεγάλη φήμη, αλλά λόγω του περιεχομένου του κατηγορήθηκε από την Εκκλησία ως άθεος. Το 1812 αρνήθηκε την πρόταση να διευθύνει την Πατριαρχική σχολή της Κωνσταντινούπολης και αργότερα, το 1817, δέχτηκε την πρόσκληση να αναδιοργανώσει την Ακαδημία του Βουκουρεστίου. Κατά την παραμονή του στη Βλαχία, στο Ιάσιο μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, αλλά σύντομα μεταβαίνει και διδάσκει στη Σμύρνη. Από το 1820 και μετά τον παρακολουθούμε στη Μυτιλήνη και στη Σμύρνη ως εκπαιδευτικό αλλά κυρίως ως Φιλικό. Με την έναρξη της Επανάστασης μετέβη στην Ελλάδα, προσπαθώντας να μαζέψει πολεμοφόδια για τον αγώνα. Χρημάτισε μέλος ελληνικών Εθνοσυνελεύσεων.

Για να γράφονται τα διδακτικά βιβλία σε απλούστερη γλώσσα : «Τρεις είναι οι λόγοι κυρίως υπό των οποίων προαχθείς προέκρινα το απλούν ύφος από του ελληνικού. 0 πρώτος μεν είναι διότι η σαφήνειαν οσάκις τα πράγματα εκτίθενται απλοϊκώς, προσλαμβάνει επίτασιν. Ο δεύτερος δε διότι τα εκτεθειμένα απλοϊκώς γίνονται νοητά και αυτοίς τοις μη αψαμένοις γραμματικής. Ο τρίτος δε διότι καλόν είναι τέλος, οι Έλληνες αύτοι να γράφωσιν είτε περί των επιστήμων, είτε και περί πραγμάτων άλλων, εν τη τετριμμένη, εν τη κοινή διαλέκτω αυτών. Έκαστος γινώσκει, πως πάντα τα έθνη της Ευρώπης γράφουσιν εν τω νυν, έκαστον εν τη ιδιαζούση διαλέκτω του, τόσον περί των επιστημών όσον και περί πάσης ετέρας ύλης της πολυμαθείας», σημειώνει στο «Θεωρία τής Γεωγραφίας» εν Βιέννη το 1781.

Νίκου Σωτηράκη, Βενιαμίν Λέσβιος Μέρος Α΄ Βιογραφία, ανατύπωση, Μυτιλήνη 1939.

Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου, «Ο Βενιαμίν Λέσβιος και η ευρωπαϊκή σκέψη του 18ου αιώνα». «Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών», Αθήνα 2003 (Διδακτ. Διατριβή, Αθ. 1983).

 

Ιώσηπος Μοισιόδακας

«ενώ τα βουνά του Άθωνος εγέμισαν πάντα από παλατίων πολυτελών, τα δύστηνα ημέτερα σχολεία σπανίζουσι και από αυτών των αναγκαίων βιβλίων». Απολογία, 1780.

Λόγιος, εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, πρωτοπόρος μεταρρυθμιστής σε εκπαιδευτικά ζητήματα. Γεννήθηκε στη Τσερναβόδα της Δοβρουτσάς, στη σημερινή Ρουμανία, το 1725 και πέθανε στο Βουκουρέστι το 1800. Το όνομά του είναι άγνωστο. Ιώσηπος ονομάστηκε όταν χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος, ενώ το Μοισιόδαξ είναι δεικτικό της καταγωγής του. Σπούδασε στις σχολές της Θεσσαλονίκης, της Σμύρνης, και στην Αθωνιάδα του Αγίου Όρους, το 1754-55, κοντά στον Ευγένιο Βούλγαρη. Το 1759 ήταν ιεροδιάκονος στο ναό του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία, ενώ το 1760-61 σπούδασε φυσική φιλοσοφία στην Πάδοβα. Το 1765 αποδέχτηκε την πρόσκληση του ηγεμόνα της Μολδαβίας Γρηγορίου Γ’ Γκίκα να σχολαρχήσει στην Αυθεντική Σχολή του Ιασίου. Εκεί ο Μοισιόδαξ δίδαξε γεωγραφία και μαθηματικά. Δίδασκε επίσης την ανάγκη διαχωρισμού, στη μελέτη και διδασκαλία, της φιλοσοφίας από τη θεολογία, την αντικατάσταση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής από την “κοινή” ελληνική, υποστήριζε τη διδασκαλία των θετικών επιστημών και της ορθολογικής φιλοσοφίας. Για τις ιδέες του αυτές συνάντησε σφοδρές αντιδράσεις. Το  1767 παραιτείται  από  το  Γυμνάσιο  Ιασίου  και  μετακινείται  στο  Βουκουρέστι όπου διδάσκει επί μία δεκαετία.  Ρόλο  στην  απόφασή  του  αυτή  φαίνεται  ότι  έπαιξε  και  η  κλονισμένη  υγεία  του,  η  οποία  επιβαρύνθηκε  από  το  ανθυγιεινό  κλίμα  του  Ιασίου εκτός από τις αντιπαραθέσεις με συντηρητικούς κύκλους. Διέμεινε λίγο και στο Μπρασόβ. Μετά από τετραετή περιπλάνηση σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης κατέληξε στη Βενετία το 1779, όπου εξέδωσε έργα του και το 1780 την “Απολογία” του, με την οποία στρεφόταν κατά των αντιπάλων του. Στις ευρωπαϊκές παροικίες συνάντησε  φίλους  εμπόρους,  κυρίως  Μοσχοπολίτες,  Σιατιστινούς,  και  Καστοριανούς  στην  Ουγγαρία.    Οι  άνθρωποι  αυτοί,  οι  «τιμιώτατοι»  και  «πολύπειροι»  έμποροι,  που  οι  ανάγκες  του  εμπορίου  και  των  συναλλαγών  τους,  τους  έμαθαν  να  εκτιμούν  τα  γράμματα,  τη  γλωσσομάθεια  και  τις  επιστημονικές  γνώσεις,  τον  δέχτηκαν  με  εγκαρδιότητα  και  συμπαραστάθηκαν  στις  προσπάθειές  του  σε  αντίθεση  με  την  «κλειστή»  κοινωνία  των  αυλικών,  των  μισαλλόδοξων  ιερωμένων  και  των  κενόδοξων  γραμματιστών  των  Ηγεμονιών.

Μετά  την  έκδοση  της  Θεωρίας  της  Γεωγραφίας,  ο  Μοισιόδακας  εγκαταλείπει  οριστικά  τη  Βιέννη  και  επιστρέφει  στο  Βουκουρέστι.  Το  άνοιγμά  του  προς  τους  ηγεμόνες,  που  έκανε  με  την  αφιέρωση  στη  Θεωρία  της  Γεωγραφίας  του,  εξασφάλισε  τη  θέση  του  οικοδιδασκάλου  των  γιων  του  ηγεμόνα  της  Βλαχίας,  Αλέξανδρου  Υψηλάντη.  Τον  ίδιο  καιρό  στο  Βουκουρέστι  βρίσκεται  στο  αποκορύφωμα  της    σταδιοδρομίας  του ο  Δημήτριος  Καταρτζής,  μια  άλλη  μεγάλη  μορφή  του  Διαφωτισμού  στις  Ηγεμονίες.  Γύρω  από  τον  Καταρτζή  έχει  δημιουργηθεί  ένας  σημαντικός  κύκλος  λογίων  που  έκανε  το  Βουκουρέστι  το  σημαντικότερο  κέντρο  του  Διαφωτισμού  προς  τα  τέλη  του  18ου  αιώνα.  Μέσα  σ’ αυτό  το  κλίμα, που υπήρχε και  ο  νεαρός  Ρήγας  Βελεστινλής, βρέθηκε ο  Μοισιόδακας,  μετά  την  επιστροφή  του  από  τη  Βιέννη. Σταδιακά αποσύρεται, επισκιάζεται από τον Φωτιάδη και τους νεότερους και περνάει στην αφάνεια ως τον θάνατό του. Ο Ιώσηπος είναι ίσως μια από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις λογίων των μέσων του 18ου αιώνα που προσπαθούν να ισορροπήσουν με την επιδεξιότητα ενός σχοινοβάτη ανάμεσα στο νέο και στο αρχαίο: η πτώση είναι και αυτή μέσα στο πρόγραμμα.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο χειρισμός της γλώσσας από τον Μοισιόδακα κατοπτρίζει το φαινόμενο που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «οι γλώσσες του Διαφωτισμού» στην ελληνική παιδεία: μετριοπαθής χρήση της λόγιας γλώσσας, με την οποία τον είχε εξοπλίσει η εκκλησιαστική του παιδεία, αλλά με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών του «απλού ύφους», αποφυγή των υπερβολικών «ελληνισμών» αλλά, αντίθετα, τολμηρή προσφυγή στις δυνατότητες του νεολογισμού και στο καθημερινό πολυπολιτισμικό λεξιλόγιο μιας κοινωνίας που βιώνει σε κάθε επίπεδο την πολυγλωσσία. Έτσι σταθμίζοντας τη γλώσσα του Μοισιόδακα, φτάνουμε και από τον δρόμο αυτόν προς την ανάκτηση της εικόνας της κοινωνίας μέσα στην οποία έζησε και ταξίδεψε, μιας κοινωνίας που βρίσκεται ακόμη στους κόλπους της προνεωτερικής αυτοκρατορίας, αλλά ψηλαφεί συγχρόνως, χάρη στον Διαφωτισμό, τον δρόμο προς ένα διαφορετικό μέλλον. Την ώρα που ο Ιώσηπος καταθέτει σε γραπτό λόγο αυτή την αναζήτηση ως διανοητική περιέργεια μάλλον παρά ως υπαρκτή επιλογή, όλα τα ενδεχόμενα για τις δυνητικές εκδοχές αυτού του μέλλοντος εμφανίζονται ανοιχτά. (Κιτρομηλίδης, 2004)

https://www.greek-language.gr/greekLang/literature/studies/essays/05.html  από Πεχλιβάνος, Μίλτος, Διδακτορική Διατριβή, 1999. Εκδοχές νεοτερικότητας στην κοινωνία του γένους: Νικόλαος Μαυροκορδάτος – Ιώσηπος Μοισιόδακας – Αδαμάντιος Κοραής

http://ime.gr/chronos/11/pct/gr/koinonia/apodimia/glossari/moisiodax.html

Κιτρομηλίδης, Πασχάλης (1985). Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

 

Γεώργιος Γεννάδιος

Ο Γεώργιος Γεννάδιος (1786 – 1854) γεννήθηκε στη Σηλυβρία της Θράκης το 1786 όπου είχαν καταφύγει οι κυνηγημένοι από τους Τούρκους γονείς του. Αφού ο Γεώργιος έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο χωριό, συνέχισε το σχολείο στα Ιωάννινα, και αργότερα πήγε στο Βουκουρέστι για σπουδές, όπου ένας θείος του ήταν ηγούμενος σε μοναστήρι της πόλης αυτής. Δάσκαλός του στο Βουκουρέστι ήταν ο Λάμπρος Φωτιάδης και στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας ο Ερνέστος Ουεβέρο (Wilhelm Ernst Weber). Το 1809 πήγε στη Δακία για να σπουδάσει ιατρική, γρήγορα όμως τον κέρδισε η φιλολογία. Το 1814-15 επέστρεψε στο Βουκουρέστι εργαζόμενος στην αρχή ως οικοδιδάσκαλος, έπειτα δίδαξε στη περίφημη Σχολή Βουκουρεστίου, όπου την περίοδο εκείνη σχολαρχούσε ο Νεόφυτος Δούκας. Ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση της σχολής όπου μεταξύ των εγκύκλιων μαθημάτων φρόντιζε να καλλιεργεί και τα πατριωτικά αισθήματα των νέων σπουδαστών του. Αποτέλεσμα της δράσης του αυτής ήταν πολλοί από τους μαθητές του να επανδρώσουν τον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Μετά την αποτυχία στο Δραγατσάνι, επιστρέφει στην Οδησσό κι από εκεί στη Λειψία και τη Γοττίγκη (Γερμανία) για να ολοκληρώσει τις φιλοσοφικές και θεολογικές του σπουδές. Από το 1817 ως το 1820 είχε βρεθεί στην Οδησσό, όπου οργάνωσε την Ελληνική Εμπορική Σχολή και γνωρίστηκε με τον αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄ και με τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Το 1824 κατέβηκε στην Ελλάδα. Μετά την απελευθέρωση συμμετείχε ως εκπρόσωπος των Ηπειρωτών στη συνέλευση της Τροιζήνας αλλά κύριο μέλημά του παρέμενε η οργάνωση της παιδείας στο νεοϊδρυθέν κράτος. Εκλήθη από τον κυβερνήτη Καποδίστρια να οργανώσει την κεντρική Σχολή της Αίγινας καθώς και να συμβάλει στη σύνταξη γραμματικής και ανθολογίας τη ελληνικής γλώσσας. Μεγάλη συνεισφορά του στο Νέο Ελληνικό κράτος ήταν η ίδρυση της πρώτης Δημόσιας Βιβλιοθήκης (1832) η οποία απετέλεσε τη βάση για τη μετέπειτα Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Έθεσε τις βάσεις για την ίδρυση του Νομισματικού Μουσείου, του Εθνικού Τυπογραφείου, της Αρχαιολογικής Εταιρείας καθώς και της ως σήμερα ακμάζουσας Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1854 έχοντας προσφέρει τα μέγιστα για την αναγέννηση της άρτι ελευθερωθείσας πατρίδας. http://photodentro.edu.gr/cultural/r/8526/2510

 

Στέφανος Κανέλλος

Ο Στέφανος Κανέλλος (1792-1823) ήταν Έλληνας λόγιος των αρχών του 19ου αιώνα και επαναστάτης. Σπούδασε φυσικές επιστήμες και δίδαξε μαθηματικά και φυσική ιστορία στη Σχολή του Βουκουρεστίου που διήθυνε ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος. Υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Όταν ξέσπασε η επανάσταση ο Κανέλλος εγκατέλειψε τη διδασκαλία και πολέμησε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Μεταξύ των άλλων ανέλαβε και την παρουσίαση των θέσεων του κινήματος του Υψηλάντη στους μονάρχες της Ρωσίας και της Γερμανίας. Μετά την αποτυχία του κινήματος διέφυγε στο Παρίσι αλλά σύντομα γύρισε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στην επανάσταση. Υπήρξε από τους κύριους συνεργάτες του φιλολογικού περιοδικού Ερμής ο Λόγιος (Βιέννη 1811-1821) στο οποίο δημοσίευσε μαζί με τον Αθανάσιο Βογορίδη θέματα ιδίως των φυσικών επιστημών. Στον τομέα αυτό μετέφρασε στα Ελληνικά επιστημονικές πραγματείες Γάλλων και Γερμανών επιστημόνων. Επίσης μαζί με το Βογορίδη δημοσίευσε βιβλιοκρισίες και άρθρα για φιλοσοφικά θέματα. Τέλος υπήρξε και συντάκτης και μελοποιός πατριωτικών ποιημάτων και θουρίων.

Σάθας, Κωνσταντίνος, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας 1453-1821, Κουλτούρα,1990.

 

Στέφανος Κομμητάς

O Στέφανος Κομμητάς  (Κωφοί Αλμυρού 1762 – Πέστη 1830) αγιορείτης ιερομόναχος, λόγιος και παιδαγωγός. Έζησε κυρίως στον χώρο της Ελληνικής Διασποράς, διδάσκοντας ιδιωτικά σε σπίτια Ελλήνων εμπόρων. Ζώντας μέσα στην ατμόσφαιρα αλλά και στα κέντρα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (Βιέννη, Βουκουρέστι και Βουδαπέστη), ο Κομμητάς έγραψε και εξέδωσε από το 1800 ως το 1828 χιλιάδες σελίδες εκπαιδευτικών εγχειριδίων, με κορυφαία την 12τομη Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικών Μαθημάτων (Βιέννη, 1812 – 1814) και τα 16άτομα Παιδαγωγικά Μαθήματα (Πέστη 1827 –1828). (Εγκυκλοπαιδεία Ελληνικών Μαθημάτων, Γραμματικής, Ρητορικής, και Ποιητικής, την διδασκαλίαν αυτών περιέχουσα, και Συλλογήν μετ’ εκλογής εκ των Αρίστων Ελλήνων Συγγραφέων και Ποιητών, μετά των αναγκαίων Υποσημειώσεων, και Λεξικών, Ονοματικού τε και Λεκτικού, εις τε των δυσχερών σαφήνειαν, και των λέξεων εξήγησιν, / συντεθείσά τε και συλλεγείσα παρά Στεφάνου Κομμητά του εκ Φθίης, https://anemi.lib.uoc.gr/).

Χρημάτισε και καθηγητής στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου μόνο για δύο χρόνια. Στο Βουκουρέστι έμεινε μέχρι το 1820 για να συνδράμει τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας «Φροντίζων περὶ τῆς ἀληθοῦς βελτιώσεως τοῦ ἡμετέρου ἔθνους…ἵν’ οἵ τε παῖδες μανθάνειν ἔχωσιν εὐχερῶς, καὶ ἡ τῶν μαθημάτων πρόοδος γίγνηται κατὰ τάξιν εὐμέθοδον, καὶ παύσωνται καὶ οἱ ἐχθροί τοῦ Ἕλληνος λόγου ψευδέλληνες, τὴν Ἑλληνικήν φωνήν εἶναι κώλυμα τῆς ἐπί παιδείᾳ τοῦ ἔθνους προόδου λέγοντες. Ἔδοξεν οὖν οὐδεμίαν εἶναι μέθοδον ἄλλην, ἢ τὸ συντιθέναι εὐμέθοδα παιδαγωγικά μαθήματα…» Στέφανος Κομμητᾶς, Παιδαγωγικά Μαθήματα, Ἑλληνικά, Γραμματική, περί Ἀνωμάλων Ρημάτων, εκδ. Ματθαῖος Τράττνερ, ἐν Πέστῃ 1828.

Οι γλωσσικές διαμάχες τον απομακρύνουν από αυτή τη θέση αλλά παρέμεινε και έγινε μέλος και της Φιλικής Εταιρείας το 1818 μαζί με τον φίλο του και συστρατιώτη στη μάχη για τη μόρφωση του γένους, Νεόφυτο Δούκα, ενώ γρήγορα ανέλαβε τη θέση ενός από τους πέντε εφόρους της Εταιρείας στο Βουκουρέστι, οι οποίοι διηύθυναν τις υποθέσεις της και σε σύντομο χρονικό διάστημα του αποδόθηκαν και οι επτά βαθμοί της ιεραρχίας της. Η έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες τον αναγκάζει να αναχωρήσει αρχικά στην Τρανσυλβανία, όπου το 1825-26 πιστοποιείται η διαμονή του στην πόλη Μπρασόβ, ενώ ένα χρόνο αργότερα πρόκειται να εγκατασταθεί οριστικά στην Πέστη της Ουγγαρίας. Εργάσθηκε για την ίδρυση σχολείου στην Πελοπόννησο και έκαμε εράνους, οι οποίοι στην πραγματικότητα αποσκοπούσαν στην συγκέντρωση χρημάτων για τον επικείμενο Αγώνα της Ελευθερίας.

 Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, (1985), τ. 4.

Καραφύλλης, Γρηγόρης, «Στέφανος Κομμητάς και Θεόκλητος Φαρμακίδης. Γλωσσική και φιλοσοφική οπτική στον ύστερο Νεοελληνικό Διαφωτισμό», Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής  Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 8 (1995) , σσ. 69-82.

 

Νικόλαος Πίκκολος

στο Τέχνες και Επιστήμες

 

Κωνσταντίνος Κυριάκος Αριστίας

στο Τέχνες και Επιστήμες

 

Μιχαήλ Χρισταρής

Ο Μιχαήλ Χρισταρής γεννήθηκε το 1773 στα Ιωάννινα και πιθανόν πέθανε το 1831 στην Αθήνα. Στις αρχές του 1790 μετέβη στη Βλαχία (εκεί εργαζόταν ήδη ως έμπορος ο αδελφός του ) και παρακολούθησε τα μαθήματα του Ηπειρώτη Λάμπρου Φωτιάδη στο ελληνικό γυμνάσιο της περιοχής. Στη συνέχεια θα αναχωρήσει για ανώτερες σπουδές στην Ευρώπη. Έκανε τη μετάφραση στην απλοελληνική του έργου Στοιχεία Αριθμητικής και Άλγεβρας του Μετσβούργου προοριζομένη για διδακτικό εγχειρίδιο. Επιστρέφοντας στο Βουκουρέστι φέρεται να διετέλεσε προσωπικός γιατρός του ηγεμόνα Ιωάννη Καρατζά (1812-1818). Ακόμη, ήταν ανάμεσα στα πρώτα μέλη της Φιλομούσου Εταιρείας, η οποία -με υπεύθυνο τον μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο (1810-1812). Συνέγραψε κείμενα μαθηματικού, φιλολογικού και φιλοσοφικού περιεχομένου. Στις 30 Αυγούστου 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Κωνσταντίνο Πεντεδέκα. Πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε σημαντικό στέλεχος της οργάνωσης και αναλάμβανε να εκτελεί αποστολές. Κατά τη διαμονή του στο Βουκουρέστι ασχολήθηκε με την μετάφραση γαλλικών και ιταλικών τραγωδιών, που παρουσίαζε στο τοπικό θέατρο, επί ηγεμονίας Μ. Σούτσου. Με την ανάμειξή του στα δρώμενα της ελληνικής σκηνής του Βουκουρεστίου κατόρθωνε να επηρεάζει τις συνειδήσεις ομογενών σύμφωνα με τις επιταγές της ηγεσίας των Φιλικών. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι, περιπλανήθηκε ως ότου επέστρεψε για λίγο στην Μολδοβλαχία, διατηρώντας επαγγελματικές και πνευματικές ασχολίες. Πέθανε φτωχός, περίπου το 1831 και πιθανότατα στην Αθήνα. Από τον Μπέττη, στο ”Μιχαήλ Χρησταρής, ο διαπρεπής Γιαννιώτης ιατροφιλόσοφος και φιλικός (ο ανώνυμος Έλλην της νομαρχίας;)”, Ηπειρωτική Εστία, τχ. 21, 1972, διαφαίνεται ως ένας από τους συνδημιουργούς του σπουδαίου αυτού πολιτικού εγχειριδίου.

http://www.lib.uoa.gr/katoptron/loadUserPersonBiography.do?personId=2807

 

Στέφανος Δούγγας

Ο Στέφανος Δούγγας ήταν Θεσσαλός κληρικός και λόγιος. Υπήρξε μαθητής και υποστηρικτής των ιδεών του Γερμανού φιλοσόφου F.Schelling. Δίδαξε σε σχολές της Κωνσταντινούπολης και επί τρία χρόνια (1813-1816) στην Ακαδημία του Ιασίου, προκαλώντας με τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις την δυσφορία εκκλησιαστικών κύκλων, που επέφεραν την επίσημη καταδίκη του έργου του από το Πατριαρχείο. Το 1813 βρέθηκε στο Ιάσιο έπειτα από πρόσκληση του ηγεμόνα της Μολδαβίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη και ανέλαβε τη διδασκαλία της φιλοσοφίας εκεί όπου προηγουμένως δίδασκαν οι Νικηφόρος Θεοτόκης και Ιώσηπος Μοισιόδακας. Εκεί θα συνεχίσει τη συγγραφική του δράση. Το τετράτομο έργο του Στοιχεία Αριθμητικής και Άλγεβρας αποτελεί ένα υψηλού επιπέδου σύγγραμμα, που θεωρείται ένα από τα καλύτερα της εποχής του, (Βιέννη, 1816). Ωστόσο, οι φιλοσοφικές και επιστημονικές του του δημιουργούσαν συνεχώς αντιδικίες με εκκλησιαστικούς παράγοντες. Λίγο πριν την ελληνική επανάσταση, δραστηριοποιήθηκε μαζί με γνωστούς λογίους της εποχής, να ιδρυθούν σχολεία στην Ελλάδα. Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του αποσύρεται με τον ανιψιό του στο χωριό Οξίντια της Βεσσαραβίας. Εκεί θα ξαναγράψει το Εξέτασις της φύσεως, το φιλοσοφικό του σύγγραμμα που είχε καταδικαστεί ως αιρετικό από τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης. Θα πεθάνει τελικά στα 1830.

http://dlab.phs.uoa.gr/index.php/projects/viographika/details/6/18

 

Δημήτριος Γοβδελάς

Ο Δημήτριος Γοβδελάς γεννήθηκε το 1780 στη Ραψάνη Θεσσαλίας και πέθανε το 1831 στο Ιάσιο Μολδαβίας. Το 1798 μετέβη στην Βασιλική Ακαδημία της Πέστης, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, μαθηματικών και φυσικών επιστημών. Ταξίδεψε στα ευρωπαϊκά κέντρα του Διαφωτισμού, όπου μεταξύ άλλων συνάντησε τον Αδαμάντιο Κοραή.    Από το 1804 θα ακολουθήσει πάλι περίοδος περιπλανήσεων στο Ιάσιο Μολδαβίας, την περιοχή της Βιέννης και της Άλλης Γερμανίας, ενώ εικάζεται ότι πριν το 1808 βρέθηκε και στη Μόσχα. Στις αρχές του 1808 διορίστηκε στην Ελληνική Ακαδημία του Ιασίου ως καθηγητής φιλοσοφίας και μαθημάτων θετικής κατεύθυνσης (μαθηματικά, φυσική, χημεία και αστρονομία), ενώ παράλληλα άσκησε και καθήκοντα του διευθυντή. Αν και υπήρξαν προβλήματα συνεργασίας, επανέρχεται στην Αυθεντική Ακαδημία Ιασίου το 1816, όπου θα συνεχίσει το προηγούμενο μεταρρυθμιστικό του έργο και αντιστέκεται στην πίεση των βογιάρων του τόπου για χρήση της ρουμανικής έναντι της ελληνικής γλώσσας στη σχολή. Ο Δημήτριος Γοβδελάς συμμετείχε με μακρόχρονη εκπαιδευτική δραστηριότητα στο Ιάσιο και αξιόλογη συγγραφική παραγωγή, στην ανακαινιστική προσπάθεια των Ελλήνων λογίων του καιρού του για την πρόοδο του ελληνισμού. Επεξεργάστηκε σειρά από διδακτικά εγχειρίδια, στα οποία διασκευάζει ή ανθολογεί ξένα βοηθήματα. Ο Δ. Γοβδελάς υπήρξε συνεργάτης στο περιοδικό Ερμής ο Λόγιος και μέλος του στενού κύκλου του Άνθιμου Γαζή. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας και με κέντρο το Ιάσιο, συμμετείχε με τους επισκόπους Θεόκλητο και Τραπεζούντος Ανανία στην προσπάθεια για την πνευματική αναμόρφωση των Ελλήνων. Ωστόσο, η δράση του πρόκειται να διακοπεί το 1821 λόγω των απροσδόκητων εξελίξεων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Κλείνει το 1821 την πύλη της Ακαδημίας του Ιασίου.

http://www.lib.uoa.gr/katoptron/loadUserPersonBiography.do?personId=53

 

Δανιήλ Φιλιππίδης

Ο Δανιήλ (κοσμικό όνομα Δημήτριος) Φιλιππίδης γεννήθηκε περί το 1750 στις Μηλιές του Πηλίου, καταγόμενος από σημαντική οικογένεια. Ο Δημήτριος χειροτονήθηκε ιερομόναχος το 1779 και από τότε άρχισε μία σειρά περιπλανήσεων προκειμένου να αποκτήσει ευρύτερη μόρφωση, στην Αθωνιάδα, στη Χίο και σύντομα στην Ηγεμονική Ακαδημία στο Βουκουρέστι, με καθηγητές αξιόλογους λογίους, όπως ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης. Ο Φιλιππίδης έμεινε στο Βουκουρέστι μέχρι το 1784 ενώ αργότερα δίδαξε στην Ηγεμονική Ακαδημία του Ιασίου, πιθανότατα για μικρό χρονικό διάστημα (1784-1786). Κατά τη διαμονή του στη Βλαχία ιδιαίτερα σημαντική στάθηκε για την πνευματική διαμόρφωση του Φιλιππίδη, για τις καινοτόμες γλωσσικές ιδέες του και το ενδιαφέρον για τη γαλλική σκέψη, η γνωριμία του με το Δημήτριο Καταρτζή, «πατριάρχη» των λογίων στη Βλαχία. Αυτή όμως ολοκληρώθηκε στο Παρίσι (1790-1794). Εκεί παρακολούθησε μαθήματα σημαντικών επιστημόνων, όπως ενδεικτικά του αστρονόμου Lalande, ενώ εκεί συνδέθηκε ιδιαίτερα με το γεωγράφο Barbié du Bocage, που παρέμεινε στενός φίλος του για πολλά χρόνια.

Εγκαταστάθηκε στα 1796 εκ νέου στο Ιάσιο, στο σπίτι του μεγάλου βογιάρου Gheorghe Balş, ως οικοδιδάσκαλος των γιων του, ασχολούμενος παράλληλα με τη μετάφραση και τη συγγραφή και για ένα μικρό χρονικό διάστημα (1803-1806) δίδαξε, στην Ηγεμονική Ακαδημία του Ιασίου, χάρη και στην υποστήριξη του ηγεμόνα Αλέξανδρου Μουρούζη. Όταν ξαναβρέθηκε στο Παρίσι, οξύνθηκαν και οι σχέσεις του με τον Αδαμάντιο Κοραή, πιθανότατα λόγω διαφορών σε γλωσσικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Κινείται μεταξύ Μολδαβίας και Ευρώπης. Στο Ιάσιο έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας το 1819, αλλά δεν επέστρεψε στην Ελλάδα, παρά την πρόσκληση του λόγιου Νεόφυτου Δούκα. Πέθανε ξεχασμένος στο Bălţi, μία μικρή πόλη της Βεσσαραβίας στις αρχές του Νοεμβρίου του 1832.

Ο Δανιήλ Φιλιππίδης διακρίθηκε στη συγγραφή. Το έργο του χαρακτηρίζεται για την ποικιλία του, καθώς αποτελείται τόσο από πρωτότυπα γεωγραφικά και ιστοριογραφικά πονήματα, όσο και από μεταφράσεις σπουδαίων κειμένων της ευρωπαϊκής επιστήμης και φιλοσοφίας. Η Γεωγραφία του είναι από τα πλέον καινοτόμα κείμενα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, χάρη στην πρωτοποριακή εφαρμογή νέων γεωγραφικών μεθόδων, που έδιναν έμφαση στην αυτοψία, καθώς και στη χρήση των καλύτερων ευρωπαϊκών εγχειριδίων. Αλλά και οι ιδέες που εκφράζονταν σε αυτήν ήταν εξαιρετικά κριτικές, κάποτε μάλιστα προσέγγιζαν και τον αντικληρισμό. Το νεωτερικό πνεύμα της Γεωγραφίας εκφραζόταν άλλωστε εναργέστατα και από τη χρήση μιας ζωντανής και εύπλαστης «λαϊκής» γλώσσας, την οποία όμως, τόσο ακραία, δεν θα ξαναχρησιμοποιήσει.

Το 1816 εξέδωσε στη Λειψία την Ιστορία της Ρουμουνίας και το Γεωγραφικόν της Ρουμουνίας. Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «Ρουμανία». Οι Έλληνες διανοούμενοι όμως, κυρίως οι δημοτικιστές, προσδοκούσαν από αυτόν να υπηρετήσει το «γένος» με συνθέσεις περισσότερο εθνικής ιστορίας .

Ψηφιακή βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων https://web.archive.org/web/20090906084250/http://www.lib.uoa.gr/hellinomnimon/authors/Filippidis.htm

Τα έργα του αναρτημένα: https://anemi.lib.uoc.gr/

-Φιλιππίδης, Δανιήλ, Γεωγραφία νεωτερική / Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς, επιμ. Αικατερίνη Κουμαριανού.  -Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Περί της Ελλάδος : Γεωγραφία νεωτερική / επιμ. Αικ. Κουμαριανού. -Φιλιππίδης, Δανιήλ, Ιστορία της Ρουμουνίας : ή έκθεσις των αξιολογωτέρων μνημονευομένων συμβάντων εν τοις αριστεροίς κάτω παριστρίοις, από της εσβολής των αιγυπτίων μέχρι της καταστάσεως των ρουμουνικών αρχηγεμονιών του Ρουμουνικού αγρού και της Μολδόβης, / Νυν πρώτον συντεθείσα και τύποις εκδοθείσα εν Λειψία της Σαξονίας, εν τη Τυπογραφία Ταουχνιτζ, 1816.

 

Θεόδωρος Αλκαίος

Ο Θεόδωρος Αλκαίος (Μεϊμάρογλους ή Μεϊμάρης, Μυτιλήνη 1780-1834), επoνομαζόμενος και Μυτιληναίος ή Λέσβιος, ήταν θεατρικός συγγραφέας και πρωτοπόρος ηθοποιός του νεότερου ελληνικού θεάτρου. Περιπλανήθηκε στις Κυδωνιές, την Πάτμο, την Κωνσταντινούπολη και στο Βουκουρέστι. Το 1801 εργάστηκε στο Ελληνικό Σχολείο στο Ιάσιο και αργότερα υπηρέτησε στην αυλή του ηγεμόνα Αλέξανδρου Μουρούζη. Το 1815 παντρεύτηκε τη Μαριγώ Βρανέλλη, η οποία τον συνόδευσε παντού. Ήδη το 1818 ήταν καταξιωμένος ηθοποιός και πρωταγωνιστής στο «Πατριωτικό Θέατρο Καρατζά» στο Βουκουρέστι. Στην Επανάσταση του 1821 ο Αλκαίος ήλθε στην Ελλάδα και πολέμησε ως οπλαρχηγός ατάκτων, πήρε μέρος σε μάχες, ενεπλάκη σε πολιτικές διαμάχες μετά την δολοφονία του Καποδίστρια ενώ προσπαθούσε να συνεχίσει τη θεατρική του δραστηριότητα. Αυτό δεν ήταν εύκολο ούτε αρεστό!

Βάλτερ Πούχνερ, «Η άλωσις των Ψαρών», Ανθολογία Νεοελληνικής Δραματουργίας, τομ. Β,1 Από την Επανάσταση του 1821 ως τη Μικρασιατική Καταστροφή, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2006.

Αλκαίος, Θεόδωρος, Τα Ψαρά: Ποίημα /συντεθέν παρά Θεοδώρου Αλκαίου.  Εν Αθήναις: Τύποις Α. Δ. Βιλαρά και Β. Π. Λιούμη,1853.

(https://anemi.lib.uoc.gr)

 

Διονύσιος Φωτεινός

Διονύσιος Φωτεινός εκ Παλαιών Πατρών. Λόγιος και μουσικός του 18ου αιώνος, που έδρασε στη Βλαχία. Γεννήθηκε το 1777 και πέθανε το 1821, στο Βουκουρέστι, 44 ετών. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Διακρίθηκε στη ψαλτική τέχνη και την ιατρική επιστήμη και καθώς γνώριζε την τουρκική γλώσσα, εισχώρησε στους κοσμικούς κύκλους της Πόλεως και πέτυχε να προσληφθεί ως επίσημος ιατρός του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ (1778-1789). Τέλος μετέβη στην Βλαχία, περί το 1797 όπου τότε άκμαζαν τα ελληνικά γράμματα και γι’ αυτό μετανάστευαν εκεί πολλοί σύγχρονοί του. Αρχικά εργάστηκε ως ψάλτης και διδάσκαλος της εκκλησιαστικής μουσικής. Γνώριζε, επίσης, την ανατολική ενόργανη μουσική, αλλά έπαιζε και κλειδοκύμβαλο (πιάνο), το οποίο μόλις είχε εισαχθεί στην Βλαχία. Ως καλός μουσικός, ιστοριογράφος, ευφάνταστος ανεκδοτολόγος και συνθέτης επιγραμμάτων πολιτικού περιεχομένου, ο Διονύσιος κατέκτησε την συμπάθεια της κοινωνίας του Βουκουρεστίου και ως οικοδιδάσκαλος, μπήκε στην φαναριώτικη αυλή υπό την προστασία του μεγάλου μπάνου Δημητράκη Γκίκα. Κατέλαβε αξιόλογα αξιώματα και υποστηρίχθηκε επίσης από τον ηγεμόνας της Βλαχίας Ιωάννη Καρατζά.  Ο Φωτεινός μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία, πιθανώς από τον στενό του φίλο Ιακωβάκη Ρίζο Νερουλό, και πολλές φορές στα έργα του στιγματίζει την τουρκική τυραννία.

Αναφέρουμε το γνωστότερο λογοτεχνικό έργο του Διονυσίου Φωτεινού είναι ο «Νέος Ερωτόκριτος», με τις εξαιρετικές λιθογραφίες και το νεοκλασικιστικό πνεύμα που αντανακλά την πολιτιστική συνέχεια του ελληνικού λόγου. Μεταφράστηκε (1837 στο Sibiu) και είχε μεγάλη απήχηση στη Ρουμανία.

Το κύριο και σπουδαιότερο έργο του Φωτεινού είναι η «Ιστορία της πάλαι Δακίας, τα νυν Τρανσυλβανίας, Βλαχίας και Μολδαβίας», σε τρεις τόμους, (1818 και 1819). Ο Φωτεινός συγκέντρωσε ένα πλούσιο υλικό και συνέθεσε ένα σοβαρό για την εποχή του έργο, που αποτελεί αξιόλογη πηγή για τη μελέτη του ελληνισμού στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, ενώ από τους Ρουμάνους ιστορικούς χαρακτηρίζεται ως το σπουδαιότερο από τα ελληνικά έργα που αναφέρονται στη Ρουμανία. Όπως, μάλιστα, προκύπτει και από τους καταλόγους των συνδρομητών της, η «Ιστορία της πάλαι Δακίας» φαίνεται πως κυκλοφόρησε σε μια εποχή που υπήρχε «ζήτηση» ιστορικο-γεωγραφικών συγγραμμάτων για τον ρουμανικό χώρο. Η πλούσια αλληλογραφία του Φωτεινού με τον έμπορο και άνθρωπο των γραμμάτων Ζηνόβιο Χατζή Κωνσταντίνο Πωπ, χορηγό της εκδόσεως, είναι πολύτιμη πηγή ποικιλοτρόπως.

Κ. Θ. Δημαράς, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας, Γνώση, Αθήνα 2000. 

Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα 2003.

Elena Lazǎr, «Οι μεταφράσεις έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη ρουμανική γλώσσα», στην ιστοσελίδα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/bibliographies/from_greek/08.html

 

Μανουήλ Βερνάρδος

Ο Μανουήλ Βερνάρδος ήταν τυπογράφος, νομομαθής και μέλος της Φιλικής Εταιρίας από το Ρέθυμνο. Γεννήθηκε το 1777. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και εν συνεχεία εγκαταστάθηκε στο Ιάσιο. Το 1812 ίδρυσε στο Ιάσιο ελληνικό τυπογραφείο το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1821 και πραγματοποίησε τουλάχιστον 21 εκδόσεις ελληνικών βιβλίων, μεταξύ των οποίων και το βιβλίο Άσματα και πονήματα διαφόρων με στιχουργήματα του Ρήγα Φεραίου και δικά του καθώς και φιλελληνικά κείμενα. Εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος σε φαναριώτικες οικογένειες της πόλης και ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος εκτιμώντας την ευφυΐα, τις γνώσεις και το ήθος του του απένειμε τον τίτλο του άρχοντα Καμινάρη. Υπήρξε συνεργάτης του περιοδικού Λόγιος Ερμής και το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1819 κατέβηκε στα Σφακιά με το πρόσχημα να φέρει βιβλία και χρήματα στο σχολείο της Παναγίας της Θυμιανής, στην πραγματικότητα όμως για να δει πώς είναι τα πράγματα στη Κρήτη, να διαδώσει τις ιδέες της Φιλικής Εταιρείας και να μυήσει νέα μέλη. Και πράγματι κατάφερε να μυήσει πολλούς Κρητικούς. Μετά την έναρξη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία αγωνίστηκε υπό τις διαταγές του Υψηλάντη. Στο ιστορικό τυπογραφείο του ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τύπωσε τις προκηρύξεις της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία. Μετά την αποτυχία της επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες διέφυγε αρχικά στην Οδησσό και από εκεί μετέβη στη Βενετία και στη συνέχεια στην Ελλάδα όπου δραστηριοποιήθηκε ως αντιπρόσωπος Εθνοσυνελεύσεως, αργότερα δε ως δικαστής. Ασχολήθηκε με ποίηση, ιστορία και μεταφράσεις. Ο Εμμανουήλ Βερνάρδος πέθανε το 1852 στην Αθήνα όπου είχε εγκατασταθεί. https://archive.patris.gr/articles/123823

 

Μιχαήλ Περδικάρης

Ο Μιχαήλ Περδικάρης ή Πρεδικάρης (Κοζάνη, 1766 – Μοναστήρι, 1828) ήταν Έλληνας γιατρός και λόγιος από την Κοζάνη. Καταγόταν από οικογένεια γιατρών και έμεινε γνωστός για την έντονη κριτική που άσκησε με το λογοτεχνικό του έργο στην κοινωνία της εποχής του. Νέος, και έγγαμος πήγε στο Βουκουρέστι, όπου είχε κάποιο θείο του αρχιμανδρίτη. Στο Βουκουρέστι εργάσθηκε επί τρία χρόνια ως οικοδιδάσκαλος στα σπίτια των βογιάρων, ενώ παράλληλα σπούδαζε τη Γαλλική και την Ιταλική γλώσσα. Εκεί, όπως αναφέρει ο ίδιος, γνώρισε τον Ρήγα Βελεστινλή και αφού περιγράφει τα κατά την κρίση του προτερήματα και μειονεκτήματα του χαρακτήρα του Ρήγα και κυρίως τα ασθενή σημεία του. Τον σκεπτικισμός του Περδικάρη προς την τελική επιτυχία του κινήματος του Ρήγα, συμμερίζονταν και πολλοί άλλοι Έλληνες, αλλά εδώ σημειώνεται και η προσωπική αντίθεση, σε βαθμό εμπάθειας, του Περδικάρη προς τον Βελεστινλή. Το 1793 βρίσκουμε τον Περδικάρη ακόμη στο Βουκουρέστι, ενώ αναφέρεται ότι επιθυμώντας να πάει στη Βιέννη για να συμπληρώσει τις σπουδές του, και μη έχοντας χρήματα ξεκίνησε το ταξίδι πεζός, αλλά εκεί βρήκε προστασία από Κοζανίτες εμπόρους. Το 1795, και με τη βοήθεια του αρχιμανδρίτη θείου του, πήγε στην Ιταλία όπου σπούδασε ιατρική, αλλά και φιλολογικά μαθήματα (1795-1800). Επιστρέφοντας στην Κοζάνη άσκησε το ιατρικό επάγγελμα αλλά και υπηρέτησε ως γιατρός και Οθωμανούς αξιωματούχους στην  Ήπειρο και την Μακεδονία.

Ο Περδικάρης είναι κυρίως γνωστός από το συγγραφικό του έργο. Συνέθεσε ποιήματα, χρησιμοποιώντας «τό κοινόν καί καθομιλούμενον ὗφος» της εποχής του, αλλά σπανιότερα και την αρχαία ελληνική. Υπήρξε πολυγραφότατος και ήταν ένας συντηρητικός πολίτης, εντόνως θρησκευόμενος και νομιμόφρων στο Πατριαρχείο, αλλά και ένας γνήσιος ιδεολόγος που δεν δίστασε να κατακρίνει ισχυρούς άρχοντες και ανώτερους κληρικούς της εποχής του. Στην ιδεολογική διαμάχη της εποχής του μεταξύ των Διαφωτιστών και των επικριτών του Διαφωτισμού ο Περδικάρης σαφώς ανήκει στους επικριτές του Διαφωτισμού, εστιάζοντας στην αθεϊστική διδασκαλία των διαφωτιστών. Διαφοροποιόταν όμως από τους αντι-διαφωτιστές στα φιλοσοφικά και πολιτικά θέματα υποστηρίζοντας τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, όπως και ο Κοραής, τον οποίο χαρακτηρίζει «θεσπέσιο».

Η αντίθεση στον Ρήγα δεν περιορίζεται στους εκκλησιαστικούς κύκλους, αλλά αγγίζει και κύκλους συντηρητικών κοσμικών διανοουμένων και «διαφωτιστών», όπως ο λόγιος ιατρός Μιχαήλ Περδικάρης, ο οποίος ήταν σφόδρα ενάντιος στον Ρήγα και το επαναστατικό του κίνημα, ενάντια στο οποίο έγραψε μια συστηματική αναίρεση (λίβελο), με τίτλο «Ρήγας ή κατά ψευδοφιλελλήνων»

Αποσπάσματααπό το έργο του στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=265

Η μάθησις χωρίς θρησκείαν σύρει τον ανθρώπινον νουν εις αθεΐαν… Βλασφημούν και οι αγγουρο-λογιώτατοι, όσοι φλυαρούν ότι οι πεπαιδευμένοι δεν πρέπει να είναι χριστιανοί, διά να μη γίνωνται δεισιδαίμονες…         «Ρήγας ή κατά ψευδοφιλελλήνων», 1811. Λ.Ι. Βρανούσης (επιμ.), Οι πρόδρομοι. Βασική Βιβλιοθήκη, 11. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1955. 195.

[Για την γυναίκα του Καταρτζή:]

Κ’ εις ό,τι ωμιλούσε, φρονούσε φυσικά,

ως ήτον φωτισμένη από τα γαλλικά.

Ο Καταρτσής ο άρχων εφώτισε κι αυτήν

να στοχασθή ως λέξεις Θεόν και αρετήν.               Ερμήλος, Α΄, β΄, 171-174. 1817. Λ.Ι. Βρανούσης (επιμ.), Οι πρόδρομοι. Βασική Βιβλιοθήκη, 11. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1955. 178.

Τι άρχων Γιαννακίτσας! ―να έχη την ευχήν!―

παρθένον απ’ τας δούλας δεν άφηνε ψυχήν!

Προτέρημα και τούτο τρανόν, αρχοντικόν,

και ίδιον αρχόντων πολλά ευγενικών!    Ερμήλος, Α΄, β΄, 187-190. 1817. Λ.Ι. Βρανούσης (επιμ.), Οι πρόδρομοι. Βασική Βιβλιοθήκη, 11. Εκδοτ. οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου, 1955. 179.

Καραμπελιάς, Γ.: Μιχαήλ Περδικάρης, ο νεο-οθωμανός «εκσυγχρονιστής», Άρδην τ. 81 , 24 Σεπτεμβρίου 2010. https://ardin-rixi.gr/archives/9550

Μπουμπουλίδης, Φαίδων : Ποικίλα Φιλολογικά. Α΄. Ανέκδοτα στιχουργήματα του Μιχαήλ Περδικάρη, Μακεδονικά, τομ. 17, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1977, σελ. 236-257.

https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/viewFile/5930/5668.pdf

Δημαράς, Κωνσταντίνος, Το σχήμα του Διαφωτισμού, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΑ΄, σελ. 353- 54.

 

Παναγιώτης Κοδρικάς

Ο Παναγιώτης Κοδρικάς ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας γεννήθηκε στην Αθήνα, (1750/55) όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Ο πατέρας του καταγόταν από οικογένεια προκρίτων Αθηναίων αν και κυρίως χρησιμοποίησε το επώνυμο της αριστοκράτισσας επίσης μητέρας του. Από το 1778 σπουδάζει στην Κωνσταντινούπολη όπου μπαίνει στον φαναριώτικο κύκλο και γίνεται οικοδιδάσκαλος. Διετέλεσε για ένα διάστημα γραμματέας του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Αβραμίου και στη συνέχεια, το 1783, διορίστηκε στο Βουκουρέστι πρώτος γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Μιχαήλ Σούτσου. Θα παραμείνει στη θέση αυτή και στην υπηρεσία του νέου ηγεμόνα Νικόλαου Μαυρογένη. Όταν το 1790 ο Νικόλαος καθαιρείται και θανατώνεται, ο Κοδρικάς επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη και αμέσως μετά πραγματοποιεί μια σύντομη επίσκεψη στην Αθήνα. Τον ίδιο χρόνο πρόκειται να αναλάβει τη θέση του γραμματέα του δραγουμάνου του στόλου Κωνσταντίνου Χατζερή. Κατόπιν θα προσφέρει εκ νέου τις υπηρεσίες του στον Μιχ. Σούτσο, ο οποίος επανεκλέγεται το 1791 στην ηγεμονία της Βλαχίας. Θα τον ακολουθήσει και στο Ιάσιο όταν το 1793 αυτός μετατίθεται στην ηγεμονία της Μολδαβίας. Όντας σύμβουλος και υπεύθυνος της εμπιστευτικής αλληλογραφίας του αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει τις μυστικές επαφές με πράκτορες, που παρείχαν πληροφορίες για τα στρατιωτικά και πολιτικά δρώμενα στο εξωτερικό. Παραμένοντας σε αυτή τη θέση έως και το 1796, θα αποκτήσει γνώση των πολιτικών εξελίξεων στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο αναπτύσσοντας παράλληλα ικανότητα σε διπλωματικούς χειρισμούς  Το 1797 μεταβαίνει στο Παρίσι ως μέλος της αποστολής της τουρκικής πρεσβείας. Ο Κοδρικάς παραμένει εκεί κι εργάζεται ως μεταφραστής-διερμηνέας στο υπουργείο εξωτερικών μέχρι και το θάνατό του. Κατά την παραμονή του στο Παρίσι φέρεται να διατηρεί μυστική συνεργασία με τη γαλλική κυβέρνηση ως σύμβουλος σε ζητήματα Ανατολής. Επέδειξε ενδιαφέρον για τα ελληνικά προβλήματα·

Στο Βουκουρέστι ο Κοδρικάς ανέπτυξε στενές σχέσεις με διακεκριμένους Έλληνες λογίους μεταξύ των οποίων οι Καταρτζής, Μοισιόδακας, Κωνσταντάς, Φιλιππίδης και κυρίως με τον Λάμπρο Φωτιάδη, του οποίου υπήρξε μαθητής. Η συμμετοχή του σε αυτό τον κύκλο του έδωσε τη δυνατότητα να διευρύνει το γνωστικό του πεδίο σε θέματα κυρίως φιλολογικού και παιδαγωγικού ενδιαφέροντος. Σχετίστηκε και με τον Ρήγα.

Υπήρξε από τους ηγέτες της αντικοραϊκής μερίδας, οπαδός του αρχαϊσμού. Η απαρχή της διαμάχης τους τοποθετείται γύρω στα 1803, όταν σε μια σύντομη συνάντησή τους στο Παρίσι ο Κοραής κατηγορεί τον Κοδρικά ότι συνεργεί με τους Φαναριώτες ενάντια στα συμφέροντα του υπόδουλου έθνους Στα πλαίσια της διαμάχης και ως απάντηση στα δημοσιεύματα του κοραϊκού κύκλου, εκδίδει το 1818 τη Μελέτη περί της κοινής Ελληνικής διαλέκτου. Πρόκειται για ένα δίτομο έργο με πλούσιο γλωσσικό υλικό, το οποίο αφιερώνει στο Ρώσο αυτοκράτορα. Σημαντικές είναι και οι Εφημερίδες του, ημερολογιακά τετράδια με τις εντυπώσεις του ως γραμματέα στις Ηγεμονίες και τη δραγουμανία του στόλου (1788-1797).

http://www.lib.uoa.gr/katoptron/loadUserPersonBiography.do?personId=46

Ι. Δ. Δημάκης, Δύο πολιτικά στιχουργήματα του Παναγιώτη Κορδικά, Ερανιστής Ι΄ (1971), αρ. 56, σ. 33-37. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/viewFile/9484/9678.pdf

Κοδρικάς, Παναγιώτης,1762-1827.Μελέτη της Κοινής Ελληνικής Διαλέκτου /Παρά Παναγιωτάκη Καγκελαρίου Κοδρικά___ Εκδοθείσα φιλοτίμω δαπάνη των ευγενών και φιλογενών κυρίων Αλεξάνδρου Πατρινού και αδελφών Ποστολάκα.Εν Παρισίω :Εκ της Τυπογραφίας Ι. Μ. Εβεράρτου,1818. https://anemi.lib.uoc.gr/

 

Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός

Ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1778. Σε ηλικία τεσσάρων ετών έχασε τον πατέρα του και τέθηκε υπό την επιμέλεια του θείου του μητροπολίτη Εφέσου Σαμουήλ. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και διορίστηκε υπασπιστής του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδαβία. Η σύζυγός του καταγόταν από την οικογένεια Υψηλάντη. Το 1801 διορίστηκε επιτετραμμένος της Υψηλής Πύλης από τον νέο ηγεμόνα Αλέξανδρο Σούτσο. Εργάστηκε επίσης στην Αυλή του Ιωάννη Καρατζά, στην Κων/πολη ως διερμηνέας και τέλος στην Αυλή του Μιχαήλ Σούτσου. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας από το 1816 εμποδίστηκε να συμμετάσχει στον Αγώνα, αφενός λόγω της στρατιωτικής απαγόρευσης των αρχών της Βεσσαραβίας, όπου είχε καταφύγει μετά την εισβολή των οθωμανικών στρατευμάτων στη Μολδαβία, αφετέρου λόγω της χρόνιας ασθένειας της συζύγου του. Το 1825 πέθανε ο πρωτότοκος γιος του Αλέξανδρος από φθίση. Ο Νερουλός ταξίδεψε στη Γενεύη, όπου έδωσε μια σειρά διαλέξεων για τη νεοελληνική φιλολογία στα γαλλικά ( τις οποίες εξέδωσε το 1828 ο Jean Humbert με τον τίτλο Cours de litterature grecque moderne), το Παρίσι και το Λονδίνο. Στο Λονδίνο γνώρισε τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον έπεισε να επιστρέψει μαζί του στην Ελλάδα. Επί κυβερνήσεως Καποδίστρια ο Νερουλός διετέλεσε έκτακτος επίτροπος Κυκλάδων, γραμματέας της Εθνοσυνέλευσης του Άργους, γραμματέας των Εσωτερικών και του εμπορικού ναυτικού, πρεσβευτής στην Κων/πολη, ενώ εργάστηκε και σε άλλες κυβερνητικές θέσεις. Πέθανε στην Κων/πολη το 1850.

Στο συγγραφικό έργο του Νερουλού ανήκουν τραγωδίες, κωμωδίες, ένα σατιρικό έπος και δύο ακόμη έπη, που έμειναν ανέκδοτα και χάθηκαν σε πυρκαγιά το 1817. Δημοσίευσε επίσης λυρικά ποιήματα σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της Βιέννης και της Ελλάδας. Το σημαντικότερο έργο του Νερουλού, η τρίπρακτη κωμωδία Κορακιστικά ή διόρθωσις της ρωμέικης γλώσσας, που εκδόθηκε το 1813 αποτελεί καυστική σάτιρα της γλωσσικής θεωρίας του Κοραή αλλά και της κυριαρχίας των τοπικών διαλέκτων στον ελλαδικό χώρο, που εντάσσεται στα πλαίσια της προσπάθειας του συγγραφέα για υπεράσπιση της πνευματικής κυριαρχίας των Φαναριωτών στον υπόδουλο ελληνισμό και αποτέλεσε το πρώτο στρατευμένο έργο του νεοελληνικού θεάτρου. Λάσκαρης, Νικόλαος, «Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΙΗ’. Αθήνα, Πυρσός, 1932. Σιδέρης, Γιάννης, Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου 1794-1944 · Τόμος πρώτος (1794 – 1908). Αθήνα, ΄Ικαρος, χ.χ. (και επανέκδοση, Αθήνα, Καστανιώτης, 1991).  http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=554

 

Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής

Ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, (1779-1855) γιος του άρχοντα της Βλαχίας Γεωργίου Ραγκαβή , ανηψιός του Αλέξανδρου Σούτσου, ξάδελφος του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού και πατέρας του Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε αρχικά στην Πόλη και ασχολήθηκε με την ελληνική και γαλλική λογοτεχνία, καθώς και για την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Παντρεύτηκε τη Ζωή Λαπίθη, αρχοντικής καταγωγής. Στη Βλαχία εργάστηκε στην αυλή του θείου του Αλέξανδρου Σούτσου και συμμετείχε στην προεπαναστατική θεατρική κίνηση στο Βουκουρέστι. Τότε δημοσίευσε ανώνυμα μια μετάφραση του Ορέστη του Αλφιέρι. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας υπήρξε συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη, μετά την αποτυχία της επαναστατικής απόπειρας του τελευταίου όμως ο Ραγκαβής κατέφυγε στη Βεσσαραβία και μετά στην Οδησσό, όπου προώθησε το ελληνικό ζήτημα στα πλαίσια των ρωσικών πολιτικών κύκλων. Το 1829 εγκαταστάθηκε στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος την περίοδο της διακυβέρνησης του Καποδίστρια και έμεινε στην Αθήνα. Υπήρξε συνιδρυτής της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Πέθανε το 1855. Το έργο του είναι αρχαιολογικό, τοπογραφικό (Τα Ελληνικά), μεταφραστικό (Αινειάδα του Βιργιλίου, δράματα του Βολταίρου και του Ρασίν και του Κορνέιγ). Έγραψε επίσης πρωτότυπα θεατρικά έργα και ασχολήθηκε με την ποίηση. Στα ποιήματά του ανιχνεύονται προρομαντικά στοιχεία και επιδράσεις από τον Αθανάσιο Χριστόπουλο.

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=552

‘Εργα του αναρτημένα https://anemi.lib.uoc.gr/search/

 

Νικόλαος Σκούφος

Ο Νικόλαος Σκούφος γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στη Σμύρνη. Βρίσκεται στο Μόναχο για στρατιωτικές σπουδές, υπό συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας. Αργότερα στο Παρίσι (1819) σημειώνονται κάποιοι ιδεολογικοί μετασχηματισμοί του προς «φθοροποιές επαναστατικές αρχές», κατά την αυστριακή αστυνομία.  Στο Βουκουρέστι μετέβη πριν από τον Νοέμβριο του 1819 έχοντας μαζί του, εκτός από τη γλωσσομάθειά του, τις γνωριμίες του και το κύρος μιας παλιάς υποτροφίας της Φιλόμουσης Εταιρεία της Βιέννης, αλλά και συστατικές επιστολές του Ιωάννη Καποδίστρια και του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας προς τον εκεί Ρώσο διπλωματικό πράκτορα στρατηγό Alex Pini και ίσως και τον Αλέξανδρο Σούτσο, με απώτερο σκοπό να βοηθήσουν να εκδοθεί περιοδικό ελληνικό στο Βουκουρέστι. Τελικά η απόπειρα έκδοσής του απέτυχε. Λόγω της γλωσσομάθειας γίνεται πολύτιμος συνεργάτης της διοίκησης και ως καθηγητής στην ηγεμονική αυλή. Επίσης ήταν μέλος της επιτροπής για τη λειτουργία στο Βουκουρέστι, θεάτρου, ενώ μετέφρασε και λιμπρέτα των γερμανικών θιάσων που έδιναν παραστάσεις στην πόλη. Πιθανότατα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, το 1819, μαζί με άλλα πρόσωπα που σχετίζονταν μαζί του.  Όταν άρχισε η εξέγερση στη Μολδοβλαχία ο Σκούφος ακολούθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στην εκστρατεία του έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μέμφθηκε μεταξύ άλλων και τον «φαυλόβιον» Νικόλαο Σκούφο. Άνοιξε μεταξύ τους μια δυσάρεστη αντιπαράθεση. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι, κατέφυγε στο Σιμπίου της Τρανσυλβανίας, έπειτα στο Τσέρνοβιτς και τέλος στη Βεσσαραβία. Ίσως περνώντας από το Παρίσι και διαμέσου της Ιταλίας έφτασε στην Ελλάδα μετά τον Μάιο του 1825. Εδώ άρχισε να ασκεί τη δικηγορία στα δικαστήρια του Ναυπλίου και να εμπλέκεται στην πολιτική και την διοίκηση. Επέδειξε τον κομματικό του προσανατολισμό στο Γαλλικό κόμμα του Ιωάννη Κωλέττη. Με το όνομα του Σκούφου συνδέονται οι πρώτες απόπειρες συγκρότησης από την Ελληνική Πολιτεία αρχείου των δημοσίων εγγράφων το 1834.

Την ίδια περίοδο αρχίζει να εκδίδει την εφημερίδα Ο Σωτήρ/Le sauveur δημοσιογραφικό όργανο του Ιωάννη Κωλέττη. Έκανε τη μετάφραση από τα γαλλικά της Ιστορίας της Ελληνικής Γραμματείας του Φρειδερίκου Σχοέλ, κάτι που συμφωνούσε με την πνεύμα της εποχής που αντιμετώπιζε την μεταφραστική πρακτική, ως μία συμβολή στην αναγέννηση και των φωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων.

Ελληνική Επανάσταση και Συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους. Ψηφιοποιημένες συλλογές του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού/Νικόλαος [Σκούφος] προς [Ιωάννη Κωλέττη], http://repository.academyofathens.gr/keine/index.php/gr/listItems/184825

Κατηφόρη, Δέσποινα, Νικόλαος Σκούφος. Σχεδίασμα βιογραφίας. Παράρτημα του περιοδικού «Μνήμων» (αρ.4). Αθήνα, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, 1990.

Κόκκινος, Διονύσιος, Η Ελληνική Επανάστασις. τ.1. Αθήνα, 1956.

Γιούλα Κουτσοπανάγου, «Ο Σωτήρ/Le sauveur», στο: Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974, επίμ.Λουκία Δρούλια-Γιούλα Κουτσοπανάγου, τομ.3ος, εκδ.Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα, 2008, σελ.163-164.

Άλκης Αγγέλου, Οι λόγιοι και αγώνας, εκδ.Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήναι, 1971.

 

Αθανάσιος Χριστόπουλος

στο Τέχνες και Επιστήμες

 

Δοσίθεος Φιλίτης

Ο Δοσίθεος Φιλίτης γεννήθηκε στον Παρακάλαμο Ιωαννίνων, το 1734 και προερχόταν από οικογένεια ιερωμένων και από νωρίς προσανατολίστηκε στο μοναχικό βίο. Χαρακτηριζόταν από την ακάματη εργατικότητα, τη σεμνότητα και τιμιότητα, τη χαλύβδινη θέληση και την απόφαση να προκόψει, ώστε να μπορέσει να φανεί ωφέλιμος και χρήσιμος στη Πατρίδα, ταξίδεψε στη Ρουμανία και γρήγορα αναδείχθηκε σε ηγούμενο του μοναστηριού του αγίου Ιωάννη, που ήταν Μετόχι του Προφήτη Ηλία της Ζίτσας, για διάκονο και βοηθό του υπέργηρου ηγούμενου, με σκοπό να τον αναπληρώσει μετά το θάνατό του.  Όταν η έδρα της Επισκοπής Βουζάου της Ρουμανίας κενώθηκε, εκλέχτηκε ομόφωνα Επίσκοπος και έδειξε τα ηγετικά του προσόντα και τα πνευματικά και ψυχικά χαρίσματά του. Ακολούθησε η ανάρρησή του στο θρόνο της Αρχιεπισκοπής της Ουγγροβλαχίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ως Αρχιεπίσκοπος Ουγγροβλαχίας μεγάλωσε η φήμη του για τις ποιμαντορικές, κοινωνικές, πατριωτικές πρωτοβουλίες και δράσεις του. Συμπονούσε κάθε αδύναμο και φρόντιζε με την απλοχεριά του ν’ απαλύνει τον πόνο τους. Η Αρχιεπισκοπή του ήταν, εκτός από καταφύγιο των φτωχών, και το άσυλο των καταδιωγμένων από τους Τούρκους Ελλήνων, που κατέληγαν εκεί από διάφορα μέρη της δουλωμένης πατρίδας. Κατά τη διάρκεια του Ρωσσοτουρκικού πολέμου του 1812 και την είσοδο των στρατευμάτων της Ρωσίας στη Ρουμανία, εξορίστηκε στη Βεσσαραβία και με τη λήξη του πολέμου, το 1818 βρέθηκε στη Στεφανούπολη, όπου κα πέθανε σ’ ηλικία 104 χρονών, το 1825.

 Ήταν σπουδαίο το φιλανθρωπικό έργο του μητροπολίτου Δοσιθέου Φιλίττη, που στράφηκε ιδιαιτέρως προς τον εκπαιδευτικό τομέα. Πρόεδρος της Εφορείας των Σχολείων, υποστηρίζει την Ηγεμονική Ακαδημία, αναμορφώνει πολλά Σχολεία, στέλνει υποτρόφους για σπουδές στο εξωτερικό, τυπώνει με τα δικά του έξοδα πολλά βιβλία, μεταφράζει εκκλησιαστικά έργα. Εκτός από άλλα βοηθήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ο μητροπολίτης μοίρασε στο τέλος δια της διαθήκης του όλη την περιουσία του στα διάφορα φιλανθρωπικά, εκκλησιαστικά και σχολικά κέντρα. Οργάνωσε μια επιτροπή από μέλη Έλληνες στην οποία άφησε μεγάλο ποσό για να το διαχειριστεί για φιλανθρωπικό σκοπό. Η επιτροπή αγόρασε ένα κτήμα και από τις εισπράξεις προσέφεραν υποτροφίες στους νέους Έλληνες και Ρουμάνους για να σπουδάσουν. Τοιουτοτρόπως, βοήθησε μερικά ιδρύματα στο Μπρασόβ όπως ήταν: το ορφανοτροφείο, το στρατιωτικό νοσοκομείο, το ελληνικό σχολείο και τις εκκλησίες. Ένα σεβαστό ποσό άφησε για το καινούριο νοσοκομείο «Filantropia» στο Βουκουρέστι. Σημαντικά ποσά έστειλε σε διάφορα μοναστήρια στην Ελλάδα για την εξαγορά των Ελλήνων δούλων και για προίκες στις κοπέλες των φτωχών οικογενειών. Προσέφερε επίσης υποτροφίες στους Έλληνες νέους για να σπουδάσουν. Ο Κοραής, με τον Δοσίθεο είχε τακτική αλληλογραφία, και εκεί ο διδάσκαλος του Γένους τον αποκαλεί «φιλόμουσο Δεσπότη που υπεστήριζε πολύ τα ελληνικά γράμματα και βοηθούσε απόρους νέους διά να σπουδάζουν».

Το έργο αυτό στον τομέα της Παιδείας και του Πολιτισμού, υποστηρίζει και ο Κωνσταντίνος Φιλίττης από τη Ζίτσα Ηπείρου, (?-1827), ανηψιός του Δοσίθεου,  ο οποίος έγινε επίσκοπος του Μπουζάου (1793-1819).

Σπυρίδων, Τσεζάρ-Κυπριανός Ο ελληνικός κλήρος εις τας Μητροπόλεις Ουγγροβλαχίας και Μολδαβίας από του ΙΔ’ έως του ΙΘ’ αιώνος, 1997, σ. 105-114. (Διατριβή)

Βασιλείου Κ. Οικονόμου, Δοσίθεος Φιλίτης,  Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας (1721-1826), Ηπειρωτική εστία τευχ. 155-156. 1965, σ.216-219.

 

Κωνσταντίνος Φιλίττης

Λεπτομέρειες

 

Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος ο Λέσβιος

Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας (Μυτιλήνη, 1765–1828) ήταν κληρικός. Μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του προχειρίσθηκε αρχιδιάκονος του μητροπολίτη Εφέσου Σαμουήλ. Σε ηλικία 28 ετών, το 1794, χειροτονήθηκε επίσκοπος και απεστάλη στην κενή Μητρόπολη Άρτας μέχρι το 1805. Είχε σχέσεις με τον Αλή πασά και συμμετείχε στις πολιτικο-στρατιωτικές εξελίξεις της περιοχής. Την περίοδο 1806–1809 βρίσκονταν στα Επτάνησα, παρών και εκεί στις εξελίξεις ωσότου αυτά πέρασαν στους Γάλλους. Στα τέλη του 1807 πήγε στη Νεάπολη και τον Απρίλιο του 1809 στην Πετρούπολη της Ρωσίας. Εν μέσω του ρωσο-τουρκικού πολέμου, μετά την προσάρτηση της Βλαχίας, της Μολδαβίας και της Βεσσαραβίας, και αφού κενώθηκε η θέση της μητροπόλεως Ουγγροβλαχίας (Βουκουρεστίου), ο Ιγνάτιος διορίστηκε από τη Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας, με την τσαρική συγκατάθεση, μητροπολίτης Βουκουρεστίου και πρόεδρος του τοπικού Διβανίου. Συμβίβασε τους διχασμένους βογιάρους και αναβάθμισε το τοπικό συμβούλιο του Διβανίου ενώ προπαγάνδιζε υπέρ των Ρώσων. Το 1812, με την επιστροφή των παραδουνάβιων ηγεμονιών στους Τούρκους, έφυγε από την έδρα του και εγκαταστάθηκε στη Βιέννη. Από εκεί, το 1815, μετακινήθηκε στην Πίζα. Υποστήριξε την ελληνική επανάσταση, χωρίς όμως να μεταβεί στην Ελλάδα. Πέθανε στις 31 Αυγούστου/12 Σεπτεμβρίου 1828 στο Λιβόρνο.

Το έργο του, όχι αποκλειστικά εκκλησιαστικό, ήταν πολυσχιδές, και μέσω της Φιλολογικής Εταιρείας Βουκουρεστίου της οποίας ηγούνταν περιελάμβανε και την οικονομική υποστήριξη του περιοδικού της διασποράς Λόγιος Ερμής στη Βιέννη. Παράλληλα ανέπτυξε και κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο αφού ίδρυσε άσυλα για άρρωστους και ζητιάνους σε μοναστήρια της περιοχής του. Ανακαίνισε, επίσης το παλιό κτήριο της μητρόπολης και διέταξε την απογραφή των ενοριών της Μητροπόλεώς του, ενώ σχεδίαζε την ίδρυση εκκλησιαστικού σχολείου στη μονή Σναγώφ. Υποστήριξε τον Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο στην αναδιοργάνωση της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου επισκευάζοντας το κτήριο, μετονομάζοντάς τη σε Λύκειο και αναμορφώνοντας το πρόγραμμα των μαθημάτων. Έδωσε έμφαση σε πρακτικές και θετικές επιστήμες.  Υπήρξε ταυτόχρονα πρωτεργάτης και ιδρυτικό μέλος της «Ελληνο-Δακικής Φιλολογικής Εταιρείας».

Δεν έλειψαν οι αντιδράσεις στο πρόσωπό του επειδή και αγνοούσε τη ρουμανική γλώσσα και τις τοπικές παραδόσεις, εκ μέρους των βογιάρων και του ντόπιου κλήρου, οι οποίο υπέβαλαν υπόμνημα στον τσάρο Αλέξανδρο για να τον αντικαταστήσει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο τσάρος, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, αλλά και αφού έφυγε του χορηγούσε ετήσια σύνταξη, η οποία ανερχόταν στο ποσό των τριών χιλιάδων ρουβλίων.

Ο Μητροπολίτης δεν έμεινε αργός περί του Ελληνικού ζητήματος, λαμβάνοντας ανάλογες πρωτοβουλίες. Υπέβαλε υπόμνημα προς τον τσάρο Αλέξανδρο και ενόψει της σύγκλησης του Συνεδρίου της Βιέννης στις εργασίες του οποίου θα παρίστατο ο Ρώσος ηγεμόνας, και με το οποίο του τόνιζε πως οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Ανατολής δεν έπρεπε να αφεθούν στην τύχη τους. Το γράμμα αυτό έμεινε χωρίς ανταπόκριση. Οι ηγέτες της Φιλικής σχεδίαζαν να προσεγγίσουν τον Ιγνάτιο, προκειμένου να πείσει τον Καποδίστρια να αναλάβει την ανώτατη αρχή της Εταιρείας, αλλά δεν φαίνεται να έγινε μέλος της. Ο Ιγνάτιος έβλεπε πρόωρη την έναρξη του Αγώνα χωρίς την αναγκαία πνευματική και υλική προετοιμασία. Παρόλα αυτά, με την έναρξη της Επανάστασης ο Ιγνάτιος ενεργοποιήθηκε προοδευτικά υπέρ αυτής και μάλιστα αργότερα ανέπτυξε μια φιλο-αγγλική στάση ως πιο συμφέρουσα για το μέλλον της Ελλάδας.

Σπυρίδων, Τσεζάρ-Κυπριανός Ο ελληνικός κλήρος εις τας Μητροπόλεις Ουγγροβλαχίας και Μολδαβίας από του ΙΔ’ έως του ΙΘ’ αιώνος, 1997, σ.114-119.  (Διατριβή)

Παναγιώτης Μιχαηλάρης, Κληρικοί στον αγώνα : Παλαιών Πατρών Γερμανός, Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, Νεόφυτος Βάμβας / Παναγιώτης Μιχαηλάρης, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, εκδ. Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 2010.

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ-ΕΛ. ΛΑΖΑΡ

ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΛΟΓΙΩΝ

University of Athens – The Laboratory for the Electronic Processing of Historical Archives is part of the Department of History and Philosophy of Science of the University of Athens. Its aim is the development of digital libraries for the preservation of our cultural heritage.

Άνοιγμα μενού
Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση