Η ελληνική αποικία Τόμις ή Τομεύς στη Μαύρη Θάλασσα χρονολογείται από τα μέσα του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. και κατοικήθηκε από Έλληνες της Μιλήτου. Στα βυζαντινά χρόνια η Τόμις γίνεται γνωστή και ως Κωνστάντζα. Το όνομα της πόλης προέρχεται πιθανότατα από παραφθορά της βυζαντινής ονομασίας «Κωνσταντιανή», που της αποδόθηκε προκειμένου να τιμηθεί η αδελφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου Κωνσταντία.
Η παλαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη της Ελληνικής Κοινότητας της Κωνστάντζας με τη σύγχρονη μορφή της χρονολογείται το 1814. Το 1840 καταγράφονται στην Κωνστάντζα σαράντα ελληνικές οικογένειες. Από περιγραφή του Έλληνα πρόξενου της Βάρνας Ανδρέα Παπαδόπουλου-Βρεττού, με χρονολογία 1859, μαθαίνουμε ότι από πληθυσμό που «δεν ξεπερνά τις 3.000 ψυχές, οι 500 είναι Έλληνες υπήκοοι. Αυτοί ασχολούνταν με το εμπόριο και εγκαταστάθηκαν εδώ στην ελληνική συνοικία, όπου βρίσκεται η ελληνική εκκλησία και το ελληνικό σχολείο».
Η Ελληνική Κοινότητα ζωντάνεψε από το 1862 και μετά, όταν εγκαταστάθηκαν στην πόλη και πολλοί Έλληνες έμποροι. Το 1873 βρίσκονται εδώ 1.000 περίπου Έλληνες, έμποροι στην πλειονότητά τους. Ο αριθμός των Ελλήνων στην πόλη αυξήθηκε ταυτόχρονα με τις πάσης φύσεως διευκολύνσεις που πρόσφερε η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Τσερναβόντα – Κωνστάντζα (1858-1860) και με την οικοδόμηση του λιμανιού, έργα τα οποία συνέβαλαν στην ανάπτυξη της πόλης. Είναι η εποχή κατά την οποία η ελληνική μειονότητα σημείωσε τον πιο πολυάριθμο πληθυσμό που υπήρξε ποτέ, γύρω στο 1900. Μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους η πόλη γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη. Οι Έλληνες βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή. Την περίοδο 1878- 1880 η Κωνστάντζα έχει Έλληνα δήμαρχο, τον Α. Αλεξανδρή, που είναι ο πρώτος δήμαρχος μετά την απελευθέρωση της πόλης (πρώτη φορά μεταξύ του 1878-1880 και δεύτερη φορά μεταξύ 1882-1883)155 . Αργότερα και άλλοι Έλληνες εκλέγονται δήμαρχοί της. Σε δρόμους της πόλης δίνονται ελληνικά ονόματα.
Ο ελληνικός Ι.Ν. Μεταμορφώσεως της Κωνστάντζας χτίστηκε μεταξύ 1862-1867 (στην οδό Ceres, σημερινή Lahovari) και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάδειξη της ορθόδοξης πίστης στην πόλη κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής. Το σχέδιο του ναού ανήκει στον Έλληνα αρχιτέκτονα Ι. Θεοχαρίδη.
Ελληνικό σχολείο είχε συσταθεί στην Κωνστάντζα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1860. Μεταξύ 1864-1867, η ελληνική κοινότητα ίδρυσε ελληνικό σχολείο, σε ιδιόκτητο κτήριο το οποίο ανεγείρουν τα μέλη της.
Το 1890 συστήθηκε ο ελληνικός σύλλογος «Ελπίς». Ο σύλλογος διακρίθηκε για την πολυσχιδή του δράση. Ίδρυσε αναγνωστήριο και λέσχη για τους ομογενείς, ενώ ενίσχυε οικονομικά, σε τακτική βάση, τα δύο ελληνικά κοινοτικά εκπαιδευτήρια. Παράλληλα, φρόντιζε για τους απόρους της πόλης «ανεξαρτήτως εθνικότητος, θρησκεύματος και φύλου», σύμφωνα με το καταστατικό του. Ιδιαίτερα αξιόλογη ήταν η δραστηριότητα του συλλόγου στον πολιτιστικό τομέα. Το 1898 οικοδόμησε το πρώτο θέατρο στην πόλη, έργο του Γάλλου αρχιτέκτονα L. Piver. Στην αίθουσα αυτή έδιναν παραστάσεις, εκτός από ομάδες ερασιτεχνών ομογενών, θίασοι από την Ελλάδα, ερασιτέχνες των άλλων κοινοτήτων και φυσικά όλοι οι ρουμανικοί θίασοι που επισκέπτονταν την Κωνστάντζα. Στο θέατρο αυτό εμφανίστηκε, μεταξύ άλλων, και η Μαρίκα Κοτοπούλη.
Πηγές
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού (http://www.ehw.gr/blacksea/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=11131)
Ντίνας, Σούτσιου, Χατζηπαναγιωτίδη & Χρηστίδης (2011). Η ελληνόγλωση εκπαίδευση στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία (σσ. 64-70)
Καραπέτσας, Γ. (2014). Η Ένωση Ελλήνων Ρουμανίας μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος (74-76)
