Άρθρα κατηγορίας Επέτειοι

>Μανόλης Τριανταφυλλίδης – 20/4/1959. Επέτειος από το θάνατό του

>
«Ο Τριανταφυλλίδης γεννήθηκε το 1883. Η μητέρα του, το γένος Ροδοκανάκη, καταγόταν από τη Χίο. Ο πατέρας ήταν Μακεδόνας από την Κοζάνη. Μαθητή ακόμη τον συγκινούσαν θέματα γλωσσικά και ζητήματα αγωγής. Το 1900 εγγράφεται, ύστερα από πίεση του πατέρα του, στη Φυσικομαθηματική Σχολή. Με τη βοήθεια της μητέρας κατορθώνει να αφήσει τα μαθηματικά και να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή. Υπήρξε μαθητής του γλωσσολόγου Γεώργιου Χατζιδάκι. Κοντά του γνώρισε επιστημονικότερα τη γλώσσα του ελληνικού λαού. Αργότερα, απαλλασσόμενος από τον καθαρευουσιανισμό της Σχολής, του οικογενειακού και του γενικότερου περιβάλλοντος, μπόρεσε να προσεγγίσει τη δημοτικιστική ιδεολογία, της οποίας και αργότερα έγινε σημαντικότατος κήρυκας. Είχε ιδιαίτερα επηρεαστεί από τα διδάγματα της γλωσσολογικής επιστήμης, αλλά και από τα διαβάσματά του γενικότερα. Αισθητή σ’ αυτόν επίδραση άσκησε, καθώς φαίνεται, και μια σημαντική ομιλία της εποχής εκείνης για το γλωσσικό ζήτημα• εννοώ διάλεξη του Ελισαίου Γιανίδη, σημαντικού μελετητή και στρατευόμενου δημοτικιστή στις αρχές του εικοστού αιώνα.
[…]
Ο Τριανταφυλλίδης φεύγει στη Γερμανία, το 1905, έχοντας δημοσιεύσει τον πρώτο τόμο του βιβλίου του Ξενηλασία ή ισοτέλεια; Αντίκριζε το θέμα των ξένων λέξεων στο χώρο της νέας ελληνικής. Μολονότι είναι ήδη φωτισμένος δημοτικιστής, το βιβλίο γράφεται στην καθαρεύουσα – γεγονός χαρακτηριστικό για την εποχή.
[…]
Στο Μόναχο ο Τριανταφυλλίδης παραμένει ως σπουδαστής ένα εξάμηνο. Τον επόμενο χρόνο φεύγει στη Χαϊδελβέργη. Εκεί παρακολουθεί μαθήματα κατά το θερινό εξάμηνο. Γυρίζοντας στο Μόναχο εξακολουθεί τις σπουδές του για τέσσερα εξάμηνα, έως τον Ιούλιο του 1908. Παρακολουθεί μαθήματα γλωσσολογίας, βυζαντινολογίας (με τον Krumbacher), αρχαίας φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής. Γίνεται διδάκτορας (1908) και η διατριβή του, ολοκληρωμένη αργότερα (1909), δημοσιεύεται με τον τίτλο: Die Lehnwörter der mittelgriechischen Vulgärliteratur. Ακολουθεί ένα ταξίδι στην Ελβετία. Εκεί επισκέπτεται σχολεία και αυξάνει την πείρα του στο χώρο της εκπαίδευσης. Παρακολουθεί τότε και μαθήματα του Albert Thumb στο Marburg.
Ο Τριανταφυλλίδης ταξιδεύει το 1907 στο Παρίσι με την πρόσθετη, βασική γι’ αυτόν, επιθυμία να επισκεφτεί τον Ψυχάρη. Αυτή πραγματοποιείται στις 10 Οκτωβρίου 1907. Αξίζει να προσέξομε τις σχέσεις του Τριανταφυλλίδη με τον Ψυχάρη και ως άμεση προσωπική επαφή, αλλά και στον καθαρώς γλωσσοθεωρητικό χώρο. Έτσι θα μπορέσομε να κατανοήσομε και την τελική προσαρμογή του δημοτικισμού στη νεοελληνική πραγματικότητα. Η προσαρμογή αυτή πραγματοποιήθηκε βέβαια όχι μόνο από τον Τριανταφυλλίδη, αλλά και από τον Αλέκο Δελμούζο και το Δημήτρη Γληνό με την προσωπικότερη συμβολή του καθενός στον κοινό αγώνα.
[…]
Ο Τριανταφυλλίδης, γυρίζοντας οριστικώς στην Ελλάδα το 1912, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του και ύστερα από ενδιάμεσα (1912) ταξίδια στην Αγγλία και το Παρίσι, αναλαμβάνει πρωταρχικό έργο ανάμεσα στους κορυφαίους του “Εκπαιδευτικού Ομίλου”. Τον επόμενο χρόνο (1913) τοποθετείται συνεργάτης τού πριν από ορισμένα χρόνια ιδρυμένου Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσης. Εκεί παραμένει έως τις 5 Ιουνίου 1917. Δύο μήνες αργότερα ορίζεται ένας από τους τρεις πρωταθλητές της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, που έχει ήδη ξεκινήσει, και αναλαμβάνει μαζί με τον Αλέκο Δελμούζο τη θέση του ανώτερου επόπτη της δημοτικής εκπαίδευσης. Αντιμετωπίζει και αυτός, όπως γενικότερα και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αντιπάλους από δύο πλευρές: τους ριζοσπαστικότερους απ’ αυτόν δημοτικιστές από το ένα μέρος και τους καθαρευουσιάνους από το άλλο. Αυτοί μάλιστα τον χαρακτηρίζουν ψυχαρικό.
Ως επόπτης της δημοτικής εκπαίδευσης ταξιδεύει σε ευρωπαϊκές χώρες το 1920 με ειδική αποστολή. Τη θέση του επόπτη αναγκαστικά την εγκαταλείπει μετά την αποτυχία του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920. Καταρρέει τότε η ολιγόχρονη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917. Ο Τριανταφυλλίδης, καθώς και άλλοι κορυφαίοι της μεταρρύθμισης, απομακρύνονται από την εκπαίδευση και για δυο τρία χρόνια δεσπόζει ο άκρατος και άκριτος καθαρευουσιανισμός στο χώρο της βασικής εκπαίδευσης του ελληνικού λαού.
Μετά την ανατροπή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, επακόλουθο της αποτυχίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στις εκλογές της 1 Νοεμβρίου 1920, ο Τριανταφυλλίδης, απογοητευμένος φυσικά, αναχωρεί στη Γερμανία, όπου παραμένει τη διετία 1921–1923. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα διορίζεται στο Λαογραφικό Αρχείο στις 25.7.1923. Μόνο με το κίνημα του Πλαστήρα (1922), και τη μεταπολίτευση θα μπορέσει, προσωρινά και πάλι, να δράσει ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός. Τότε (1923) και ο Τριανταφυλλίδης επανακτά τη θέση του ανώτερου επόπτη της δημοτικής εκπαίδευσης. […]
Το 1926 γίνεται ο Τριανταφυλλίδης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και αναλαμβάνει διδασκαλία στο τέλος του έτους (4.11.1926) και αρχίζει να διδάσκει στις 16.11.1926. Θα παραμείνει στην έδρα έως την 18η Ιανουαρίου του 1935, οπότε παραιτείται για να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην ολοκλήρωση της Γραμματικής του. Συνολικά μπόρεσε να διδάξει σε πανεπιστήμιο μόνο οκτώ χρόνια (τέλος 1926–αρχές του 1935).
[…]
Οι δημοτικιστές της εποχής του Τριανταφυλλίδη σωστά έβλεπαν ότι έπρεπε βάσει της γραπτής γλώσσας να υπάρξει μια γραμματική της δημοτικής, συμπληρωμένη με μερικούς λόγιους τύπους. Τη Γραμματική αυτή θέλησε να τη συγκροτήσει ο Τριανταφυλλίδης και την είχε ήδη κατά βάση προετοιμάσει όταν ο Μεταξάς συγκρότησε επιτροπή με την προεδρία του για την οριστική διατύπωση της γραμματικής της δημοτικής.
Ο Τριανταφυλλίδης, συντάσσοντας τη Γραμματική του, στηρίζεται στη λαϊκή γλώσσα, όμως δέχεται, ως ένα βαθμό όσον αφορά το λεξιλόγιο, το καθεστώς που δημιούργησε η καθαρεύουσα. Η Γραμματική του Τριανταφυλλίδη “επισημοποιούσε”, θα λέγαμε, το συμβιβασμό που είχε προτείνει και εφαρμόσει η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917–1920. Πάντως ο Τριανταφυλλίδης δεχόταν ότι την τελευταία λέξη στο θέμα θα την πει η περαιτέρω καλλιέργεια της δημοτικής. Και είχε δίκιο.
Ο Τριανταφυλλίδης και μετά την παράδοση στη δημοσιότητα της Γραμματικής του εξακολούθησε να προσφέρει και στον τομέα της γλωσσικής έρευνας και στον τομέα της γλωσσικής διαφώτισης κοινού και επιστημόνων. Αναδείχτηκε φωτεινός εκλαϊκευτής και διδάσκαλος αγαπητός, μαχητής θαρραλέος και αξιοπρεπής, οργανωτής με ξεχωριστές ικανότητες. Δίκαια τιμάται από τις νεότερες γενιές επιστημόνων και λογίων – όταν βέβαια είναι σε θέση να αξιολογήσουν την όλη του προσπάθεια.
[…]
Το 1945 ταξιδεύει στην Αίγυπτο, όπου παραμένει ένα τρίμηνο μελετώντας τα εκπαιδευτικά πράγματα του εκεί απόδημου ελληνισμού.
Το 1948/1949, μια δύσκολη ακόμη εποχή για τον τόπο μας, νομίζω, όχι δικαιολογημένα υπέβαλε υποψηφιότητα για έδρα γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του αθηναϊκού Πανεπιστημίου. Επέτυχε όμως ο Τριανταφυλλίδης τούτο: έδωσε την ευκαιρία στους κριτές του να εκφραστούν κατά τον τρόπο που εκφράστηκαν. Τον είπαν “εγκληματία” και “θορυβοποιό”. Κατά τα λόγια ενός κριτή: “παρέσυρε εις τον κρημνόν την εκπαίδευσιν της πατρίδος του”!
Την ίδια χρονιά (1949) ο Τριανταφυλλίδης αντιρεαλιστικά σκεπτόμενος, ίσως όμως και μόνο για να αναγκάσει την Ακαδημία να αποφανθεί, υποβάλλει υποψηφιότητα για την έδρα της γλωσσολογίας, όμως η Ακαδημία αποφασίζει να μη συμπληρωθεί η κενή έδρα της γλωσσολογίας.
Επί πολλά χρόνια εξακολουθούν να ακούγονται ποικίλες “φωνές” συντηρητικών με τα γνωστά παλιά επιχειρήματα, αλλά και δημοτικιστών που διαμαρτύρονται για το γλωσσικό καθεστώς. Η γλωσσική διαμάχη τελικώς καταλήγει, μετά την πτώση των συνταγματαρχών, στην αναγνώριση της δημοτικής από την πολιτεία (1976). Η ίδια η δικτατορία μάλιστα βοήθησε σ’ αυτό με τα ανόητα και ακατανόητα μέτρα της στο χώρο της γλώσσας και της παιδείας.
Ο Τριανταφυλλίδης σκέφτηκε και το μέλλον της γλωσσικής παιδείας του τόπου. Ίδρυσε το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – που δίκαια του δόθηκε η πρόσθετη προσωνυμία Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.»
Εμμ. Κριαράς, «Μανόλης Τριανταφυλλίδης», Ερευνητικά, Θεσσαλονίκη, 2006, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 210-218

>Λίγες σκέψεις πάνω σε ένα ποίημα του Νίκου Γκάτσου από τους μαθητές της ΣΤ’ Τάξης

>

Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη

Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
δεν μας τά’ γραψες καλά.
Δες ο Έλληνας τι κάνει
για ν’ ανέβει πιο ψηλά.


Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
πάρε μαύρο γιαταγάνι
κι έλα στη ζωή μας πίσω
το στραβό να κάμεις ίσο.

Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη
δεν μας τά’ γραψες σωστά.
Το φιλότιμο δε φτάνει
για να πάει κανείς μπροστά.

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος – Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος. Πρώτη Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης

Διαβάζοντας το κείμενο του στρατηγού Μακρυγιάννη «Είμαστε εις το εμείς», καταλαβαίνουμε πως η πατρίδα δεν ανήκει σε έναν αλλά σ όλους όσους την κατοικούν. Δεν πολέμησε ένας για να την ξαναπάρει πίσω, αλλά πολέμησαν όλοι μαζί. Πιστεύουμε ότι ο Μακρυγιάννης τα έγραψε σωστά. Μετά από αρκετά χρόνια ο Νίκος Γκάτσος απάντησε στο Μακρυγιάννη λέγοντάς του μέσα από μερικούς στίχους ότι ο Έλληνας δεν πάει μπροστά με το φιλότιμο και την εντιμότητα. Με λύπη μας διαπιστώνουμε ότι ο ποιητής είχε μεγάλο δίκιο, αφού οι ανέντιμοι τρόποι επιβίωσης και το προσωπικό συμφέρον κατάφεραν να φτάσουν τη χώρα στα πρόθυρα της καταστροφής. Όπως και οι αγωνιστές του ’21 κατάφεραν να πάρουν πίσω την πατρίδα με κοινούς αγώνες, ενωμένοι σαν γροθιά στα πεδία των μαχών, έτσι κι εμείς συνεργαστήκαμε σήμερα, ώστε να γράψουμε αυτό το κείμενο με στόχο να δείξουμε ότι με συνεργασία και ομαδικότητα καταφέρνεις πιο πολλά από ό,τι μπορείς να καταφέρεις μόνος σου.
Αλίκη Π., Ελπίδα Κ., Χρυσάνθη Σ., Δημήτρης Δ. Χριστίνα Θ.

Διαβάζοντας το κείμενο «Είμαστε εις το εμείς» διαπιστώνουμε ότι ο Μακρυγιάννης λέει ότι η πατρίδα ανήκει σε όλους όσους την ελευθέρωσαν κι όχι στον καθένα χωριστά. Από τη άλλη ο Νίκος Γκάτσος μετά από λίγα χρόνια, απαντάει στο Μακρυγιάννη ότι δεν τα ‘γραψε καλά και τον προτρέπει να πάρει το γιαταγάνι του και να αποδώσει δικαιοσύνη, τιμωρώντας αυτούς που πιστεύουν ότι μπορούν να εκμεταλλεύονται αυτή τη χώρα για το συμφέρον τους. Με τούτη την ομαδική εργασία θέλουμε να δείξουμε ότι πρέπει να δουλεύουμε όλοι μαζί σαν μια γροθιά, για να πάμε μπροστά. Πρέπει να βοηθάμε το συνάνθρωπό μας και να είμαστε ενωμένοι, γιατί όλοι μαζί πετυχαίνουμε ευκολότερα τους στόχους μας.
Μαρίνα Κ., Σοφία Φ., Σπύρος Π., Βαγγέλλης Μπ., Βασίλης Α., Ειρήνη Κ.

Ο Μακρυγιάννης έλεγε πολύ σωστά «είμαστε εις το εμείς κι όχι εις το εγώ», δηλαδή ότι πρέπει να είμαστε ενωμένοι σαν ένα δεμάτι χόρτα παρά να κοιτάει ο καθένας τον εαυτό του. Μερικά χρόνια αργότερα ο περίφημος Νίκος Γκάτσος του απαντάει ότι δεν τα ΄γραψε σωστά. Ο ποιητής ήταν σα να προέβλεπε το σήμερα , δηλαδή την οικονομική κρίση και γενικά την ηθική κατάπτωση της χώρας μας. Κι αυτό είναι που μας προβληματίζει: πώς δε βλέπουμε ότι το καλό μας κρύβεται «εις το εμείς»…. Με τούτη την ομαδική μας εργασία θέλουμε να αναδείξουμε την αξία της συνεργασίας για το κοινό καλό –όχι μόνο της δικής μας ομάδας– αλλά και όσων θα ωφεληθούν διαβάζοντας τούτες τις γραμμές.
Ειρήνη Ζ., Νίκος Γ., Κων/νος Κ., Ιωάννα Δ., Αχιλλέας Θ., Δήμητρα Κ.

Το 1821 ο στρατηγός Μακρυγιάννης έγραψε πολύ σωστά ότι «είμαστε εις το εμείς κι όχι εις το εγώ». Μετά από χρόνια ο Νίκος Γκάτσος έγραψε πως ο Μακρυγιάννης δεν τα έλεγε σωστά λες και ήξερε τι θα γίνει στο μέλλον. Σήμερα καθένας κάνει ό,τι μπορεί, για να πάει ψηλά υπολογίζοντας μόνο το προσωπικό του συμφέρον ή προσπαθεί να κερδίσει χρήματα με ανέντιμους τρόπους κι έτσι η Ελλάδα, ενώ είναι μια υπέροχη χώρα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Στόχος της ομάδας μας είναι να δείξουμε στους ανθρώπους πως η δική μας συνεργασία μάς βοήθησε να διαπιστώσουμε ότι μέσα από την ομαδικότητα βγαίνουν περισσότερα πράγματα …από ό,τι στην ατομική εργασία. Κρατάμε ως παράδειγμα τους ομαδικούς αγώνες των προγόνων μας και κάνουμε σημαία μας το μήνυμα: Ομαδική δουλειά για μια χώρα κι ένα λαό που φτάνει ψηλά!
Ιωσηφίνα Θ., Μανώλης Κ., Ραφαήλ Κ., Κριστίνα Μ., Πάρης Κ., Σοφία Α.