ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Πολλές φορές στις μεγάλες νύχτες σκέφτηκα πώς έχουν χαλάσει οι άνθρωποι τη ζωή τους. Και νομίζω πως δεν είναι στη φύση τους να δυστυχούν, αφού έχουν μυαλό οι περισσότεροι· αλλά έτσι πρέπει να σκεφτούμε γι’ αυτό· γνωρίζουμε όλοι πάρα πολύ καλά το σωστό, αλλά δεν το κάνουμε, άλλοι γιατί βαριούνται και άλλοι γιατί προτιμούν κάτι άλλο που τους αρέσει αντί για το καλό. Υπάρχουν πολλές ηδονές μες στη ζωή μας
ἤδη ποτ’ ἄλλως νυκτὸς ἐν μακρῷ χρόνῳ θνητῶν ἐφρόντισ’ ᾗ διέφθαρται βίος. καί μοι δοκοῦσιν οὐ κατὰ γνώμης φύσιν πράσσειν κάκιον• ἔστι γὰρ τό γ’ εὖ φρονεῖν πολλοῖσιν• ἀλλὰ τῇδ’ ἀθρητέον τόδε• τὰ χρήστ’ ἐπιστάμεσθα καὶ γιγνώσκομεν, οὐκ ἐκπονοῦμεν δ’, οἳ μὲν ἀργίας ὕπο, οἳ δ’ ἡδονὴν προθέντες ἀντὶ τοῦ καλοῦ ἄλλην τιν’. εἰσὶ δ’ ἡδοναὶ πολλαὶ βίου

Όλη η ζωή του ανθρώπου είναι γεμάτη πίκρες και δε βρίσκει ανάπαυση στους πόνους…
Ό,τι γυαλίζει εδώ στη γη το λαχταρούμε, κι αυτό γιατί δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει άλλη ζωή κάτω από το χώμα· έτσι, ζούμε μάταια με παραμύθια
πᾶς δ’ ὀδυνηρὸς βίος ἀνθρώπων, κοὐκ ἔστι πόνων ἀνάπαυσις…
τοῦ δ’ ὅ τι τοῦτο στίλβει κατὰ γῆν δυσέρωτες δὴ φαινόμεθ’ ὄντες, δι’ ἀπειροσύνην ἄλλου βιότου κοὐκ ἀπόδειξιν τῶν ὑπὸ γαίας• μύθοις δ’ ἄλλως φερόμεσθα

Η τυραννία που μάταια επαινούν μπορεί να έχει γλυκιά όψη, αλλά εσωτερικά είναι θλιβερή· ποιος άραγε λογαριάζεται καλότυχος και ποιος ευτυχισμένος, όταν διαβιεί μέσα στο φόβο και στη καχυποψία; Θα ήθελα να ζήσω ευτυχισμένα ως πολίτης παρά ως βασιλιάς, ο οποίος χαίρεται να έχει κακούς κι ανάξιους φίλους από φόβο μην τον σκοτώσουν ξαφνικά και να μη θέλει τους καλούς και άξιους. Θα μπορούσε, βέβαια, να πει κάποιος πως το χρήμα νικά τα πάντα κι είναι ευχάριστος ο πλούτος· εμένα, όμως, δε μ’ αρέσει να στήνω αυτί σε κάθε θόρυβο ούτε να έχω σκοτούρες, για να σώσω το βιος μου· μακάρι να ζήσω μετρημένα και χωρίς λύπες
τυραννίδος δὲ τῆς μάτην αἰνουμένης τὸ μὲν πρόσωπον ἡδύ, τἀν δόμοισι δὲ λυπηρά• τίς γὰρ μακάριος, τίς εὐτυχής, ὅστις δεδοικὼς καὶ παραβλέπων βίον αἰῶνα τείνει; δημότης ἂν εὐτυχὴς ζῆν ἂν θέλοιμι μᾶλλον ἢ τύραννος ὤν, ᾧ τοὺς πονηροὺς ἡδονὴ φίλους ἔχειν, ἐσθλοὺς δὲ μισεῖ κατθανεῖν φοβούμενος. εἴποις ἂν ὡς ὁ χρυσὸς ἐκνικᾷ τάδε, πλουτεῖν τε τερπνόν; οὐ φιλῶ ψόφους κλύειν ἐν χερσὶ σῴζων ὄλβον οὐδ’ ἔχειν πόνους• εἴη γ’ ἐμοὶ μέτρια μὴ λυπουμένῳ.

Ω τύχη που μέχρι τώρα έχεις αλλάξει πάμπολλους ανθρώπους, άλλους ρίχνοντάς τους στη δυστυχία κι άλλους πάλι στην ευτυχία
ὦ μεταβαλοῦσα μυρίους ἤδη βροτῶν καὶ δυστυχῆσαι καὖθις αὖ πρᾶξαι καλῶς, Τύχη

Όταν το σπίτι σου το βρίσκουν συμφορές, μη φοβάσαι αν σέβεσαι τους θεούς· στο τέλος οι καλοί πάντα βρίσκουν το δίκιο τους, ενώ οι κακοί, όπως είναι φυσικό, ποτέ δεν ευτυχούν
ὅτῳ δ’ ἐλαύνεται συμφοραῖς οἶκος, σέβοντα δαίμονας θαρσεῖν χρεών• ἐς τέλος γὰρ οἱ μὲν ἐσθλοὶ τυγχάνουσιν ἀξίων, οἱ κακοὶ δ’, ὥσπερ πεφύκασ’, οὔποτ’ εὖ πράξειαν ἄν

Σε παινεύω, αφού άλλαξες γνώμη και τιμάς το θεό· μπορεί οι θεοί ν’ αργούνε πάντα, αλλά στο τέλος μόνο εκείνοι νικούν
ᾔνεσ’ οὕνεκ’ εὐλογεῖς θεὸν μεταβαλοῦσ’• ἀεὶ γὰρ οὖν χρόνια μὲν τὰ τῶν θεῶν πως, ἐς τέλος δ’ οὐκ ἀσθενῆ

Γιατί, γυναίκα, όσα αγαθά επιδιώκουμε με το ζόρι χωρίς τη θέληση των θεών, άχρηστα για μας είναι· όσα, όμως, μας δίνουν με τη θέλησή τους οι θεοί, μας ωφελούν
ἃν γὰρ βίᾳ σπεύδωμεν ἀκόντων θεῶν, ἄκοντα κεκτήμεσθα τἀγάθ’, ὦ γύναι• ἃ δ’ ἂν διδῶσ’ ἑκόντες, ὠφελούμεθα

Καλύτερο είναι να μη νικά κανείς με άνομο τρόπο ή καταπατώντας το δίκαιο με το φθόνο. Ευχάριστο είναι αυτό πρόσκαιρα για τους ανθρώπους, στο πέρασμα των χρόνων, όμως, φέρνει ντροπή και πίκρα στα σπίτια. Τέτοια ζωή ποθώ και τέτοια επιθυμώ, να μην κυβερνά η βία το δίκαιο στο σπίτι μήτε και στην πόλη
κρεῖσσον δὲ νίκαν μὴ κακόδοξον ἔχειν ἢ ξὺν φθόνῳ σφάλλειν δυνάμει τε δίκαν. ἡδὺ μὲν γὰρ αὐτίκα τοῦτο βροτοῖσιν, ἐν δὲ χρόνῳ τελέθει ξηρὸν καὶ ὀνείδεσιν ἔγκειται δόμων. ταύταν ᾔνεσα ταύταν καὶ φέρομαι βιοτάν, μηδὲν δίκας ἔξω κράτος ἐν θαλάμοις καὶ πόλει δύνασθαι

Αλλά ποτέ – και δε θα το πω μία φορά μόνο – δεν πρέπει αυτοί που έχουν μυαλό κι έχουν γυναίκα σπίτι τους ν’ αφήνουν να συχνάζουν σ’ αυτό άλλες γυναίκες· γιατί αυτές γίνονται δασκάλες του κακού· κι αυτό γιατί η μια χαλάει την κυρά για κάποιο κέρδος, η άλλη επειδή έχει διαλυθεί ο γάμος της θέλει να δυστυχήσουν μαζί της και άλλες, είναι γενικά πολλές οι ακόλαστες…Να λοιπόν οι λόγοι που δυστυχούν τα σπίτια των ανθρώπων
ἀλλ’ οὔποτ’ οὔποτ’—οὐ γὰρ εἰσάπαξ ἐρῶ— χρὴ τούς γε νοῦν ἔχοντας, οἷς ἔστιν γυνή, πρὸς τὴν ἐν οἴκοις ἄλοχον ἐσφοιτᾶν ἐᾶν γυναῖκας• αὗται γὰρ διδάσκαλοι κακῶν• ἣ μέν τι κερδαίνουσα συμφθείρει λέχος, ἣ δ’ ἀμπλακοῦσα συννοσεῖν αὑτῇ θέλει, πολλαὶ δὲ μαργότητι . . . κἀντεῦθεν δόμοι νοσοῦσιν ἀνδρῶν

Αλλά όμως είναι σχεδόν ίδιο και μια γυναίκα να αδικιέται από τον άντρα της και ένας άντρας να έχει στο σπίτι του μια άπιστη γυναίκα
καὶ μὴν ἴσον γ’ ἀνήρ τε καὶ γυνὴ στένει ἀδικουμένη πρὸς ἀνδρός• ὡς δ’ αὔτως ἀνὴρ γυναῖκα μωραίνουσαν ἐν δόμοις ἔχων

Ποτέ δεν πρέπει ν’ αποκαλέσεις κάποιον από τους ανθρώπους ευτυχισμένο, πριν δεις το τέλος της ζωής του και το πως θα πάει πεθαίνοντας στον Κάτω κόσμο
χρὴ δ’ οὔποτ’ εἰπεῖν οὐδέν’ ὄλβιον βροτῶν, πρὶν ἂν θανόντος τὴν τελευταίαν ἴδῃς ὅπως περάσας ἡμέραν ἥξει κάτω

Πολλές μορφές παίρνουν τα θεϊκά πράγματα και πολλά οι θεοί τα ολοκληρώνουν απροσδόκητα· κι όσα προσδοκούσαμε δεν έγιναν, ενώ βρήκε δρόμο για το απρόσμενο ο θεός
πολλαὶ μορφαὶ τῶν δαιμονίων, πολλὰ δ’ ἀέλπτως κραίνουσι θεοί• καὶ τὰ δοκηθέντ’ οὐκ ἐτελέσθη, τῶν δ’ ἀδοκήτων πόρον ηὗρε θεός

Σου συγχωρείται, όταν παθαίνεις βαρύτερα κακά απ᾿ όσα μπορείς να υπομένεις, ν᾿ απαλλαγείς από τη δύστυχη ζωή σου
συγγνώσθ᾿, ὅταν τις κρείσσον᾿ ἤ φέρειν κακά πάθῃ, ταλαίνης ἐξαπαλλάξαι ζόης

Δεν πρέπει να εξουσιάζουν οι δυνατοί πέρα από το δίκαιο, ούτε να θεωρούν, όταν είναι ευτυχισμένοι, πως αυτό θα κρατήσει για πάντα
οὐ τοὺς κρατοῦντας χρὴ κρατεῖν ἃ μὴ χρεών, οὐδ’ εὐτυχοῦντας εὖ δοκεῖν πράξειν ἀεί

Ο πλούτος, ανθρωπάκο, είναι ο μοναδικός θεός για τους σοφούς κι όλα τ’ άλλα είναι φληναφήματα και όμορφα λόγια
ὁ πλοῦτος, ἀνθρωπίσκε, τοῖς σοφοῖς θεός, τά δ᾿ ἄλλα κόμποι καί λόγων εὐμορφίαι