ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Είναι μεγάλο κακό για την πόλη, όταν ένας κακόγνωμος αλλά ευχάριστος ρήτορας πείθει το λαό· Όσοι, όμως, πάντα σωστά συμβουλεύουν, κι αν αμέσως δε φαίνονται χρήσιμοι, αργότερα ωφελούν την πόλη. Έτσι πρέπει να κρίνεται ο ηγέτης· γιατί τότε μόνο έχουν την ίδια αξία ρήτορας και ηγέτης
[ὅταν γὰρ ἡδύς τις λόγοις φρονῶν κακῶς πείθῃ τὸ πλῆθος, τῇ πόλει κακὸν μέγα• ὅσοι δὲ σὺν νῷ χρηστὰ βουλεύουσ’ ἀεί, κἂν μὴ παραυτίκ’, αὖθίς εἰσι χρήσιμοι πόλει. θεᾶσθαι δ’ ὧδε χρὴ τὸν προστάτην ἰδόνθ’• ὅμοιον γὰρ τὸ χρῆμα γίγνεται τῷ τοὺς λόγους λέγοντι καὶ τιμωμένῳ.]

Λαέ, πόσο ωραία είναι η εξουσία σου, αφού όλοι οι άνθρωποι σε φοβούνται όπως ακριβώς έναν τύραννο. Όμως, παρασύρεσαι εύκολα, χαίρεσαι να σε χαϊδεύουν και να σε εξαπατούν και μένεις με το στόμα ανοιχτό μπροστά σ᾿ αυτόν που κάθε φορά μιλά· κι ο νους σου, αν και είναι εδώ, είναι αλλού
Ὦ Δῆμε καλήν γ᾿ ἔχεις ἀρχήν, ὅτε πάντες ἄνθρωποι δεδίασί σ᾿ ὥσπερ ἄνδρα τύραννον. Ἀλλ᾿ εὐπαράγωγος εἶ, θωπευόμενός τε χαίρεις κἀξαπατώμενος, πρός τόν τε λέγοντ᾿ ἀεί κέχηνας· ὁ νοῦς δέ σου παρών ἀποδημεῖ

Στην πόλη δεν αρέσουν τα πολλά λόγια
μακράν γε μὲν δὴ ῥῆσιν οὐ στέργει πόλις.

Έτσι, λοιπόν, και γι’ αυτά που λέω εγώ και για γι’ αυτά που μπορεί να πει κάποιος άλλος, από σας μεν τους ίδιους να ζητάτε τα έργα, τα καλύτερα, όμως, που μπορούν να ειπωθούν, από τον ρήτορα
οὕτω τοίνυν καὶ περὶ ὧν ἂν ἐγὼ λέγω καὶ περὶ ὧν ἂν ὁ δεῖν’ εἴπῃ, τὰ μὲν ἔργα παρ’ ὑμῶν αὐτῶν ζητεῖτε, ἅ δὲ βέλτιστα ἔνεστι λέγειν παρὰ τοῦ παριόντος.

Εγώ, όμως, θα πω σε σας τη γνώμη μου γι’ αυτά και δε θα σας αποκρύψω τίποτα. Νομίζω πως το έργο αυτού που σας συμβουλεύει δεν είναι άλλο από το να σας δίνει τις καλύτερες συμβουλές
ἐγὼ δ’ ὡς ἔχω περὶ τούτων, λέξω πρὸς ὑμᾶς καὶ οὐκ ἀποκρύψομαι. οὐδ’ εἶναι νομίζω τοῦ συμβουλεύοντος ὑμῖν ἔργον οὐδὲν πλὴν εἰπεῖν τὰ βέλτιστα

Ούτε μου φαίνεται πως είναι γνώρισμα δίκαιου πολίτη-πολιτικού να μηχανεύεται τέτοιες πολιτικές με τις οποίες ναι μεν εγώ θα γίνω άμεσα πρώτος πολίτης ανάμεσά σας, ενώ εσείς θα γίνετε τελευταίοι ανάμεσα στους άλλους (Έλληνες)· αντίθετα, η πόλη πρέπει να προοδεύει με τις πολιτικές των καλών πολιτών-πολιτικών, και όλοι οι πολίτες-πολιτικοί πρέπει πάντα να προτείνουν τις καλύτερες και όχι τις πιο εύκολες · γιατί προς τις δεύτερες θα βαδίσει η ίδια η φύση, αλλά ο καλός πολίτης-πολιτικός πρέπει με τη λογική να σας διδάσκει και να σας οδηγεί στις πρώτες
οὐδ’ ἔμοιγε δοκεῖ δικαίου τοῦτ’ εἶναι πολίτου, τοιαῦτα πολιτεύμαθ’ εὑρίσκειν ἐξ ὧν ἐγὼ μὲν πρῶτος ὑμῶν ἔσομαι εὐθέως, ὑμεῖς δὲ τῶν ἄλλων ὕστατοι• ἀλλὰ συναυξάνεσθαι δεῖ τὴν πόλιν τοῖς τῶν ἀγαθῶν πολιτῶν πολιτεύμασι, καὶ τὸ βέλτιστον ἀεί, μὴ τὸ ῥᾷστον ἅπαντας λέγειν• ἐπ’ ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἡ φύσις αὐτὴ βαδιεῖται, ἐπὶ τοῦτο δὲ τῷ λόγῳ δεῖ προάγεσθαι διδάσκοντα τὸν ἀγαθὸν πολίτην.

Όποιος, όμως, προσδοκώντας στο καλύτερο εναντιώνεται πολλές φορές στις επιθυμίες σας και δεν μιλά για να σας ευχαριστήσει αλλά λέει πάντα το καλύτερο, και επιλέγει αυτή την πολιτική στην οποία κυρίαρχο ρόλο στα περισσότερα ζητήματα παίζει η τύχη και όχι οι υπολογισμοί, και που και για τα δύο αυτά αναλαμβάνει την ευθύνη απέναντί σας, αυτός είναι άνδρας γενναίος· και ένας τέτοιος άνδρας είναι χρήσιμος πολίτης, και όχι αυτοί που για τη δημοφιλία μιας ημέρας έχουν αφανίσει τα μεγαλύτερα συμφέροντα της πόλης· αυτούς τους άνδρες εγώ καθόλου δεν τους ζηλεύω ούτε τους θεωρώ πολίτες αντάξιους της πόλης μας
ὅστις δ’ ὑπὲρ τοῦ βελτίστου πολλὰ τοῖς ὑμετέροις ἐναντιοῦται βουλήμασι, καὶ μηδὲν λέγει πρὸς χάριν ἀλλὰ τὸ βέλτιστον ἀεί, καὶ τὴν τοιαύτην πολιτείαν προαιρεῖται ἐν ᾗ πλειόνων ἡ τύχη κυρία γίγνεται ἢ οἱ λογισμοί, τούτων δ’ ἀμφοτέρων ἑαυτὸν ὑπεύθυνον ὑμῖν παρέχει, οὗτός ἐστ’ ἀνδρεῖος, καὶ χρήσιμός γε πολίτης ὁ τοιοῦτός ἐστιν, οὐχ οἱ τῆς παρ’ ἡμέραν χάριτος τὰ μέγιστα τῆς πόλεως ἀπολωλεκότες, οὓς ἐγὼ τοσούτου δέω ζηλοῦν ἢ νομίζειν ἀξίους πολίτας τῆς πόλεως εἶναι

Έπρεπε, Αθηναίοι, όλοι οι ρήτορες να μην εκφωνούν κανένα λόγο παρασυρόμενοι ούτε από έχθρα ούτε για την ευχαρίστηση των ακροατών, αλλά αυτό που κάθε ρήτορας θεωρεί καλύτερο αυτό και να προτείνει, και μάλιστα όταν συνεδριάζετε για τα κοινά και για σπουδαίας σημασίας ζητήματα. Επειδή, όμως, μερικοί ρητορεύουν παρασυρόμενοι είτε από φιλόνικη διάθεση είτε από οποιαδήποτε άλλη αιτία , πρέπει εσείς, Αθηναίοι, απομακρύνοντας όλα τα άλλα, αυτά που νομίζετε πως συμφέρουν στην πόλη, αυτά και να αποφασίσετε και να πράξετε
῎Εδει μέν, ὦ ἄνδρες ᾿Αθηναῖοι, τοὺς λέγοντας ἅπαντας μήτε πρὸς ἔχθραν ποιεῖσθαι λόγον μηδένα μήτε πρὸς χάριν, ἀλλ’ ὃ βέλτιστον ἕκαστος ἡγεῖτο, τοῦτ’ ἀποφαίνεσθαι, ἄλλως τε καὶ περὶ κοινῶν πραγμάτων καὶ μεγάλων ὑμῶν βουλευομένων• ἐπεὶ δ’ ἔνιοι τὰ μὲν φιλονικίᾳ, τὰ δ’ ᾑτινιδήποτ’ αἰτίᾳ προάγονται λέγειν, ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες ᾿Αθηναῖοι, τοὺς πολλοὺς δεῖ πάντα τἄλλ’ ἀφελόντας, ἃ τῇ πόλει νομίζετε συμφέρειν, ταῦτα καὶ ψηφίζεσθαι καὶ πράττειν

Γιατί (Αθηναίοι) όλοι οι άλλοι άνθρωποι συνηθίζουν να παίρνουν αποφάσεις πριν από αυτά που θα γίνουν, ενώ εσείς μετά απ’ αυτά. Αυτό πάντοτε, απ’ όσα εγώ γνωρίζω, έχει ως αποτέλεσμα αυτόν που σας κατακρίνει για τα λάθη σας να τον επαινείτε και να τον θεωρείτε καλό ρήτορα, ενώ τα γεγονότα και αυτά για τα οποία πρέπει να πάρετε αποφάσεις έχουν ήδη ξεφύγει από τον έλεγχό σας.
οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι πάντες ἄνθρωποι πρὸ τῶν πραγμάτων εἰώθασι χρῆσθαι τῷ βουλεύεσθαι, ὑμεῖς δὲ μετὰ τὰ πράγματα. ἐκ δὲ τούτου συμβαίνει παρὰ πάντα τὸν χρόνον ὃν οἶδ’ ἐγώ, τὸν μὲν οἷς ἂν ἁμάρτητ’ ἐπιτιμῶντα εὐδοκιμεῖν καὶ δοκεῖν εὖ λέγειν, τὰ δὲ πράγματα καὶ περὶ ὧν βουλεύεσθ’ ἐκφεύγειν ὑμᾶς.

Αλλά όλοι σας, και οι ρήτορες και οι ακροατές, πρέπει να προτιμάτε τα καλύτερα και τα σωτήρια και όχι τα πιο εύκολα και τα πιο ευχάριστα
ἀλλὰ καὶ τοῖς λέγουσιν ἅπασι καὶ τοῖς ἀκούουσιν ὑμῖν τὰ βέλτιστα καὶ τὰ σώσοντα τῶν ῥᾴστων καὶ τῶν ἡδίστων προαιρετέον.

Αλήθεια, τι φοβερό να μιλάς ωραία, ενώ κάνεις λάθη
Ἦ δεινόν εὖ λέγουσαν ἐξαμαρτάνειν

Έρχομαι από πόλη που εξουσιάζεται από έναν μόνο άντρα και όχι από τον όχλο· κανείς δεν μπορεί αυτήν με ρητορείες να την παραπλανεί για δικό του όφελος και να την κάνει να στρέφεται από δω κι από κει, να την κολακεύει, να την καλοπιάνει στην αρχή και μετά να τη βλάπτει, και τα προηγούμενα σφάλματά του να καλύπτει με νέα ψέματα και να γλιτώνει έτσι την τιμωρία. Πώς μπορεί άλλωστε να κυβερνά σωστά την πολιτεία ο λαός, αν δεν κρίνει σωστά τους ρήτορες;
πόλις γάρ ἧς ἐγώ πάρειμ᾿ ἄπο ἑνός πρός ἀνδρός, οὐκ ὄχλῳ κρατύνεται· οὐδ᾿ ἔστιν αὐτήν ὅστις ἐκχαυνῶν λόγοις πρός κέρδος ἴδιον ἄλλοτ᾿ ἄλλοσε στρέφει, τό δ᾿ αὐτίχ᾿ ἡδύς καί διδούς πολλήν χάριν, ἐσαῦθις ἔβλαψ᾿, εἶτα διαβολαῖς νέαις κλέψας τά πρόσθε σφάλματ᾿ ἐξέδυ δίκης. ἄλλως τε πῶς ἄν μήν διορθεύων λόγους ὀρθῶς δύναιτ᾿ ἄν δῆμος εὐθύνειν πόλιν;

Αυτός που γνωρίζει τι πρέπει να γίνει και δεν το αναλύει στους άλλους είναι ίδιος μ᾿ εκείνον που δεν το ξέρει· εκείνος πάλι που τα ᾿χει και τα δύο, αλλά διάκειται αρνητικά απέναντι στη πόλη, όμοια δε θα μιλήσει για το καλό της· αν, από την άλλη, είναι φιλόπατρις, αλλά νικιέται από το χρήμα, τότε τα πάντα θα μπορούσε να πωλήσει για χάρη του
ὅ τε γάρ γνούς καί μή σαφῶς διδάξας ἐν ἴσῳ καί εἰ μή ἐνεθυμήθη· ὅ τε ἔχων αμφότερα, τῇ δέ πόλει δύσνους, οὐκ ἄν ὁμοίως τι οἰκείως φράζοι· προσόντος δέ καί τοῦδε, χρήμασι δέ νικωμένου, τά ξύμπαντα τούτου ἐνός ἄν πωλοῖτο

Δε γνωρίζω κανένα άνθρωπο δίκαιο που για όλα τα θέματα ρητορεύει ωραία
ἄνδρα δ᾿ οὐδέν᾿ οἶδ᾿ ἐγώ δίκαιον ὅστις ἐξ ἅπαντος εὖ λέγει

Οι φαύλοι, ενώ μπροστά στους σοφούς στέκονται αμήχανοι, μπροστά στον όχλο λύνεται η γλώσσα τους
οἱ γάρ ἐν σοφοῖς φαῦλοι παρ᾿ ὄχλῳ μουσικώτεροι λέγειν