ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Άμυαλοι είναι όσοι επιζητούν τη δόξα με τις λόγχες και με τα δυνατά πολεμικά δόρατα, λογαριάζοντας αστόχαστα πως μ᾿ αυτό τον τρόπο θα πάψουν οι συμφορές των ανθρώπων· γιατί αν προσπαθήσεις να διεκδικήσεις το δίκιο σου με το αίμα, η διαμάχες δε θα λείψουν από τους ανθρώπους
ἄφρονες ὅσοι τάς ἀρετάς πολέμῳ λόγχαισί τ᾿ ἀλκαίου δορός κτᾶσθε, πόνους ἀμαθῶν θνατῶν καταπαυόμενοι· εἰ γάρ ἄμιλλα κρίνει νιν αἵματος, οὔποτ᾿ ἔρις λείψει κατ᾿ ἀνθρώπων πόλεις

Γιατί, όταν έρθει η ώρα να ψηφίσει ο λαός για πόλεμο, κανείς δε σκέφτεται το δικό του χαμό, αλλά θεωρεί πως το κακό τους άλλους θα χτυπήσει· αν, όμως, την ώρα που ψήφιζαν αντίκριζαν το θάνατο, ποτέ δε θα χανόταν η Ελλάδα που μια μανία τη σπρώχνει σε πολέμους
ὅταν γὰρ ἔλθῃ πόλεμος ἐς ψῆφον λεώ, οὐδεὶς ἔθ’ αὑτοῦ θάνατον ἐκλογίζεται, τὸ δυστυχὲς δὲ τοῦτ’ ἐς ἄλλον ἐκτρέπει• εἰ δ’ ἦν παρ’ ὄμμα θάνατος ἐν ψήφου φορᾷ, οὐκ ἄν ποθ’ ῾Ελλὰς δοριμανὴς ἀπώλλυτο

Μακάρι να ‘χε χαθεί από τα πριν μες στον αιθέρα ή μες στον παντοδέκτη Άδη αυτός που δίδαξε στους Έλληνες τα μισητά όπλα του πολέμου. Ω πόνοι, πατεράδες πόνων. Γιατί εκείνος ρήμαξε όλους τους ανθρώπους.
῎Οφελε πρότερον αἰθέρα δῦναι μέγαν ἢ τὸν πολύκοινον ῞Αιδαν κεῖνος ἁνὴρ, ὃς στυγερῶν ἔδειξεν ὅπλων ῞Ελλασιν κοινὸν ῎Αρη. ῍Ω πόνοι πρόγονοι πόνων• κεῖνος γὰρ ἔπερσεν ἀνθρώπους.

Γιατί πολλά θυσιάσαμε γι’ αυτή (την ειρήνη), τα οποία, αν τα είχαμε, τότε ο πόλεμος θα ήταν για μας ασφαλέστερος και ευκολότερος απ’ ότι τώρα
πολλὰ γὰρ προείμεθα, ὧν ὑπαρχόντων τότ’ ἂν ἢ νῦν ἀσφαλέστερος καὶ ῥᾴων ἦν ἡμῖν ὁ πόλεμος

Όποιος είναι συνετός πρέπει ν᾿ αποφεύγει τον πόλεμο· αν, όμως, αναγκαστεί να πολεμήσει, πέφτοντας για την πατρίδα με τιμή, δόξα τρανή, αν άτιμα χαθεί, μεγάλη ντροπή
φεύγειν μέν οὖν χρή πόλεμον ὅστις εὖ φρονεῖ· εἰ δ᾿ ἐς τόδ᾿ ἔλθοι, στέφανος οὐκ αἰσχρός πόλει καλῶς ὀλέσθαι, μή καλώς δέ δυσκλεές

Και έπεσαν πολλά δεινά κατά τη διάρκεια των εμφύλιων πολέμων στις πόλεις, δεινά που γίνονταν και θα γίνονται πάντα, όσο θα παραμένει ίδια η φύση των ανθρώπων, περισσότερο ή λιγότερο φοβερά και με διαφορετική μορφή, ανάλογα με τις μεταβολές των περιστάσεων· την περίοδο της ειρήνης και της ευημερίας τα κράτη και οι πολίτες έχουν καλύτερες τις γνώμες τους, γιατί δεν τους πιέζουν οι ανάγκες, ενώ ο πόλεμος που αφαιρεί καθημερινά ευκολίες ζωής γίνεται δάσκαλος της βίας στους ανθρώπους και εξομοιώνει τον ψυχισμό του πλήθους με την παρούσα κατάσταση
καί ἐπέπεσε πολλά καί χαλεπά κατά στάσιν ταῖς πόλεσι, γιγνόμενα μέν καί αἰεί ἐσόμενα, ἕως ἄν ἡ αὐτή φύσις ἀνθρώπων ᾖ, μᾶλλον δέ καί ἡσυχαίτερα καί τοῖς εἴδεσι διηλλαγμένα, ὡς ἄν ἕκασται αἱ μεταβολαί τῶν ξυντυχιῶν ἐφιστῶνται, ἐν μέν γάρ εἰρήνῃ καί ἀγαθοῖς πράγμασιν αἵ τε πόλεις καί οἱ ἰδιῶται ἀμείνους τάς γνώμας ἔχουσι διά τό μή ἐς ἀκουσίους ἀνάγκας πίπτειν· ὁ δέ πόλεμος ὑφελών τήν εὐπορίαν τοῦ καθ᾿ ἡμέραν βίαιος διδάσκαλος καί πρός τά παρόντα τάς ὀργάς τῶν πολλῶν ὁμοιοῖ

Ωραία δόξα για τα κράτη ο αγώνας για την εκπλήρωση ενός ιερού χρέους· χαρίζει για πάντα ευγνωμοσύνη
καλόν δ᾿ ἄγαλμα πόλεσιν εὐσεβής πόνος· χάριν τ᾿ ἔχει τάν ἐς αἰεί

Γιατί κανείς δεν αναγκάζεται να κάνει πόλεμο, λόγω άγνοιας
, ούτε από φόβο, αν νομίζει ότι θα κερδίσει κάτι περισσότερο, δεν τον διεξάγει. Ο πόλεμος γίνεται, όταν η μια πλευρά διαβλέπει πως τα οφέλη θα είναι περισσότερα από τα δεινά, ενώ η άλλη πλευρά αναγκάζεται-προτιμά να πολεμήσει, προ του κινδύνου να υποστεί έστω και την παραμικρή ζημιά στα συμφέροντά της
οὐδείς γάρ οὔτε ἀμαθίᾳ ἀναγκάζεται αὐτό δρᾶν, οὔτε φόβῳ, ἤν οἴηται τι πλέον σχήσειν, ἀποτρέπεται. ξυμβαίνει δέ τοῖς μέν τά κέρδη μείζω φαίνεσθαι τῶν δεινῶν, οἱ δέ τούς κινδύνους ἐθέλουσιν ὑφίστασθαι πρό τοῦ αὐτίκα τι ἐλασσοῦσθαι

Πράγματι, σ᾿ αυτούς που υπάρχει η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη και σ᾿ όλα τ᾿ άλλα ευτυχούν, είναι μεγάλη ανοησία να επιλέξουν τον πόλεμο· αν, όμως, καθίσταται αναγκαίο ή αμέσως να υποταχτούν στους άλλους, αφού υποχωρήσουν, ή να νικήσουν, αφού ριψοκινδυνεύσουν πρώτα, αυτός που αποφεύγει τον κίνδυνο είναι πιο άξιος να κατηγορηθεί απ᾿ αυτόν που τον αντιμετωπίζει
Καί γάρ οἷς μέν αἵρεσις γεγένηται τἆλλα εὐτυχοῦσι, πολλή ἄνοια πολεμῆσαι· εἰ δ᾿ ἀναγκαῖον ἦν ἤ εἴξαντας εὐθύς τοῖς πέλας ὑπακοῦσαι ἤ κινδυνεύσαντας περιγενέσθαι, ὁ φυγών τόν κίνδυνον τοῦ ὑποστάντος μεμπτότερος

Γιατί και αυτός που διστάζει , επειδή ζει ευχάριστη ζωή, αν αδρανεί, θα χάσει πολύ γρήγορα την ευχαρίστηση που του χαρίζει αυτή του η αδράνεια
ὅ τε γάρ διά τήν ἡδονήν ὀκνῶν τάχιστ᾿ ἄν ἄν ἀφαιρεθείη τῆς ῥαστώνης τό τερπνόν δι ᾿ ὅπερ ὀκνεῖ, εἰ ἡσυχάζοι

ας μένει μακριά ο πόλεμος, που άμα θες αμέσως έρχεται, όταν ο πόθος της δόξας φουντώνει
θυραῖος ἔστω πόλεμος, οὐ μόλις παρών, ἐν ὧ τις ἔσται δεινός εὐκλείας ἔρως

είναι ξεκάθαρο πως η τόλμη φέρνει την καταστροφή σ᾿ εκείνους που με πολεμοχαρή διάθεση επιζητούν τα πλούτη και όχι το δίκαιο, και γεμίζουν τα σπίτια τους με περισσότερο πλούτο απ᾿ ότι πρέπει. Να μη πέσουν συμφορές σ᾿ εκείνον που με σύνεση ικανοποιείται με τα λίγα. Γιατί δεν υπάρχει κάστρο να σώσει τον άνθρωπο που κλωτσά το δίκαιο για να γεμίσει με πλούτο
πέφανται δ᾿ ἐγγονοῦσα τόλμη τῶν Ἄρη πνεόντων μεῖζον ἤ δικαίως, φλεόντων δωμάτων ὑπέρφευ ὑπέρ τό βέλτιστον. ἔστω δ᾿ ἀπήμαντον, ὥστ᾿ ἀπαρκεῖν εὖ πραπίδων λαχόντι. οὐ γάρ ἔστιν ἔπαλξις πλούτου πρός κόρον ἀνδρί λακτίσαντι μέγαν Δίκας βωμόν εἰς ἀφάνειαν

άνδρα κακό δεν αφανίζει ο πόλεμος, μα τους καλούς εξολοθρεύει πάντα
Πόλεμος οὐδέν’ ἄνδρ’ ἑκὼν αἱρεῖ πονηρόν, ἀλλὰ τοὺς χρηστοὺς ἀεί

ΠΡ. Ώστε για το χρήμα πολεμάμε;
ΛΥ. Για όλα τα κακά η αιτία είναι εκείνο
ΠΡ. Διά τἀργύριον πολεμοῦμεν γάρ;
ΛΥ. Καί τἄλλα γε πάντ’ ἐκυκήθη

Γιατί με τον πόλεμο εξασφαλίζεται περισσότερο η ειρήνη, ενώ, με πρόσχημα τη διασφάλιση της ειρήνης, το να μην πολεμήσει κανείς δεν είναι ακίνδυνο
ἐκ πολέμου μέν γάρ εἰρήνη μᾶλλον βεβαιοῦται, ἀφ’ ἡσυχίας δέ μή πολεμῆσαι οὐχ ὁμοίως ἀκίνδυνον