ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Δεν υπάρχει χειρότερο κακό για ένα κράτος από έναν μονάρχη, αφού πρώτα απ’ όλα δεν υπάρχουν νόμοι κοινοί για όλους, ένας μόνο εξουσιάζει και έχει νόμο τη θέλησή του· και σ’ αυτό υο κράτος δεν υπάρχει ισότητα καμιά. Όταν, όμως, οι νόμοι είναι γραμμένοι, και ο αδύναμος και ο πλούσιος στέκουν ως ίσοι, έχουν τη δυνατότητα και οι πιο αδύναμοι να απαντήσουν με παρρησία στο λόγο του πλούσιου, όταν αυτός τους κακολογεί, ενώ, αν έχει δίκιο νικά και ο πιο μικρός το σπουδαίο. Τα λόγια αυτά ξεκάθαρα δείχνουν την ελευθερία
οὐδὲν τυράννου δυσμενέστερον πόλει, ὅπου τὸ μὲν πρώτιστον οὐκ εἰσὶν νόμοι κοινοί, κρατεῖ δ’ εἷς τὸν νόμον κεκτημένος αὐτὸς παρ’ αὑτῷ• καὶ τόδ’ οὐκέτ’ ἔστ’ ἴσον. γεγραμμένων δὲ τῶν νόμων ὅ τ’ ἀσθενὴς ὁ πλούσιός τε τὴν δίκην ἴσην ἔχει, ἔστιν δ’ ἐνισπεῖν τοῖσιν ἀσθενεστέροις τὸν εὐτυχοῦντα ταὔθ’, ὅταν κλύῃ κακῶς, νικᾷ δ’ ὁ μείων τὸν μέγαν δίκαι’ ἔχων. τοὐλεύθερον δ’ ἐκεῖνο

Είναι πολίτης κακός όποιος δε θέλει να υπακούει στους άρχοντές του. Και ούτε θα μείνουν ορθοί οι νόμοι σε μία πόλη, αν δεν υπήρχε και ο φόβος να τους παραστέκει. Μήτε σωστά ο στρατός θα κυβερνιόταν, άμα το σεβασμό δεν είχε και το φόβο να τον συντρέχουν.
Καίτοι κακοῦ πρὸς ἀνδρὸς ἄνδρα δημότην μηδὲν δικαιοῦν τῶν ἐφεστώτων κλύειν. Οὐ γάρ ποτ’ οὔτ’ ἂν ἐν πόλει νόμοι καλῶς φέροιντ’ ἄν, ἔνθα μὴ καθεστήκῃ δέος, οὔτ’ ἂν στρατός γε σωφρόνως ἄρχοιτ’ ἔτι μηδὲν φόβου πρόβλημα μηδ’ αἰδοῦς ἔχων.

Κάθε βασιλιάς και κάθε τύραννος είναι εχθρός της ελευθερίας και ενάντιος στους νόμους
βασιλεὺς γὰρ καὶ τύραννος ἅπας ἐχθρὸς ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις ἐναντίος

Με τέτοια τιμωρία θα έπρεπε να πάνε όλοι όσοι επιθυμούν να καταπατούν τους νόμους, δηλαδή με θάνατο· έτσι θα περιορίζονταν και οι κακούργοι
χρῆν δ᾿ εὐθύς εἶναι τήνδε τοῖς πάσιν δίκην , ὅστις πέρα πράσσειν γε τῶν νόμων θέλει, κτείνειν· τό γάρ πανοῦργον οὐκ ἄν ἦν πολύ

Από τη φύση τους όλοι και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή κάνουν λάθη, και δεν υπάρχει νόμος που να τους εμποδίζει απ᾿ αυτό, αφού οι άνθρωποι έχουν δοκιμάσει ως τώρα όλες τις ποινές, αυξάνοντας συνεχώς το μέγεθός τους, στην απέλπιδα προσπάθειά τους να βλαφτούν όσο το δυνατόν λιγότερο από τους εγκληματίες. Και είναι πιθανό παλιότερα οι ποινές να ήταν ελαφρύτερες για τα πιο βαριά αδικήματα, αλλά με την πάροδο του χρόνου, επειδή οι παρανομίες συνεχίζονταν, να έφτασαν οι περισσότερες – ποινές – να είναι ο θάνατος· αλλά και πάλι τα εγκλήματα συνεχίζονται. Ή, λοιπόν, θα πρέπει να βρούμε μεγαλύτερο φόβητρο από το θάνατο ή θα πρέπει να αποδεχτούμε πως τίποτα δε μπορεί να σταματήσει το έγκλημα
πεφύκασί τε ἅπαντες καί ἰδίᾳ καί δημοσίᾳ ἁμαρτάνειν, καί οὐκ ἐστι νόμος ὅστις ἀπείρξει τούτου, ἐπεί διεξεληλύθασί γε διά πασῶν τῶν ζημιῶν οἱ ἄνθρωποι προστιθέντες, εἴ πως ἧσσον ἀδικοῖντο ὑπό τῶν κακούργων. καί εἰκός τό πάλαι τῶν μεγίστων ἀδικημάτων μαλακωτέρας κεῖσθαι αὐτάς, παραβαινομένων δέ τῷ χρόνῳ ἐς τόν θάνατον αἱ πολλαί ἀνήκουσιν· καί τοῦτο ὅμως παραβαίνεται. ἤ τοίνυν δεινότερόν τι τοῦτο δέος εὑρετέον ἐστίν ἤ τόδε γε οὐδέν ἐπίσχει

Άρειος πάγος· σ᾿ αυτόν καθισμένοι -στο βράχο- ο σεβασμός και ο συγγενής του ο φόβος θα συγκρατούν διαρκώς τους πολίτες να μην αδικούν, αρκεί να μην τους αλλάξουν οι πολίτες με καινούριους νόμους· αν βρωμίσεις καθαρό νερό με λάσπες, δε θα βρεις ποτέ σου νερό να πιεις
πάγος τ᾿ Ἄρειος· ἐν δέ τῷ σέβας ἀστῶν φόβος τε ξυγγενής τό μή ἀδικεῖν σχήσει τό τ᾿ ἧμαρ καί κατ᾿ εὐφρόνην ὁμῶς, αὐτῶν πολιτῶν μή ᾿πικαινούντων νόμους κακαῖς ἐπιρροαῖσι· βορβόρῳ δ᾿ ὕδωρ λαμπρόν μιαίνων οὔποθ᾿ εὑρήσεις ποτόν

Είναι καλό να υπάρχει ο φόβος και πρέπει να στέκει επόπτης μέσα στο μυαλό των ανθρώπων. Συμφέρει ο σωφρονισμός από στεναγμό. Ποιος άνθρωπος ή ποια πολιτεία θα σέβεται τη Δίκη, αν δεν υπάρχει στις καρδιές ο φόβος;
ἔσθ᾿ ὅπου τό δεινόν εὖ καί φρενῶν ἐπίσκοπον δεῖ μένειν καθήμενον· ξυμφέρει σωφρονεῖν ὑπό στένει. τίς δέ μηδέν ἐν φάει καρδίας ἀνήρ τρέμων ἤ πόλις βροτῶν ὁμοίως ἔτ᾿ ἄν σέβειν δίκας;

Όταν κάποιος σέβεται τους νόμους, τότε σώζει τις πόλεις από την καταστροφή
τό γάρ τοι συνέχον ἀνθρώπων πόλεις τοῦτ᾿ ἐσθ᾿, ὅταν τίς τούς νόμους σῴζῃ καλῶς

Η ανθρώπινη φύση που έχει την τάση να αδικεί κάνει αδικίες ακόμη κι όταν ισχύουν οι νόμοι
ἡ ἀνθρωπεία φύσις, εἰωθυῖα καί παρά τούς νόμους ἀδικεῖν

Με λίγα λόγια, είναι αδύνατο -και όποιος πιστεύει το αντίθετο είναι πολύ ανόητος – η ανθρώπινη φύση, όταν κυριαρχείται από το πάθος να κάνει κάτι, να συγκρατηθεί λόγω της αυστηρότητας των νόμων ή κάποιο άλλο φόβο
ἁπλῶς τε ἀδύνατον καί πολλῆς εὐηθίας, ὅστις οἴεται τῆς ἀνθρωπείας φύσεως ὁρμωμένης προθύμως τι πρᾶξαι ἀποτροπήν τινα ἔχειν ἤ νόμων ἰσχύι ἤ ἄλλῳ τῳ δεινῷ

Ισχυρότερη είναι η πόλη που έχει χειρότερους νόμους, αλλά απαραβίαστους, απ΄ αυτή που έχει καλούς νόμους, αλλά χωρίς κύρος
χείροσι νόμοις ἀκινήτοις χρωμένη πόλις κρείσσων ἐστίν ἤ καλῶς ἔχουσιν ἀκύροις