ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Κακός ο λαός, όταν έχει κακούς ηγέτες
δεινὸν οἱ πολλοί, κακούργους ὅταν ἔχωσι προστάτας

Όταν ξεσπά ο λαός οργισμένα είναι σα να θέλεις να σβήσεις πυρακτωμένη φωτιά· αν, όμως, ηρεμήσεις επιζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία, μπορεί να μετριάσει την ορμή του· κι αν ξεθυμάνει, εύκολα τότε μπορείς να πετύχεις ό,τι θέλεις. Υπάρχει φιλευσπλαχνία και ταυτόχρονα μεγάλος θυμός στο λαό, κι αν ξέρεις να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή, δεν υπάρχει καλύτερο χάρισμα απ’ αυτό…
Κι αν ζορίζεις του καραβιού το πανί, βουλιάζει, ενώ αν το χαλαρώσεις, πλέει και πάλι ορθό. Γιατί ούτε ο θεός, ούτε όμως, και οι πολίτες αγαπούν το μεγάλο πάθος
ὅταν γὰρ ἡβᾷ δῆμος εἰς ὀργὴν πεσών, ὅμοιον ὥστε πῦρ κατασβέσαι λάβρον• εἰ δ’ ἡσύχως τις αὑτὸν ἐντείνοντι μὲν χαλῶν ὑπείκοι καιρὸν εὐλαβούμενος, ἴσως ἂν ἐκπνεύσειεν• ἢν δ’ ἀνῇ πνοάς, τύχοις ἂν αὐτοῦ ῥᾳδίως ὅσον θέλεις.
ἔνεστι δ’ οἶκτος, ἔνι δὲ καὶ θυμὸς μέγας, καραδοκοῦντι κτῆμα τιμιώτατον… καὶ ναῦς γὰρ ἐνταθεῖσα πρὸς βίαν ποδὶ ἔβαψεν, ἔστη δ’ αὖθις, ἢν χαλᾷ πόδα.
μισεῖ γὰρ ὁ θεὸς τὰς ἄγαν προθυμίας, μισοῦσι δ’ ἀστοί

Έτσι και με τους πολίτες, αυτούς που γνωρίζουμε πως είναι ευγενούς καταγωγής, συνετοί και δίκαιοι, καλοί και ηθικοί, που έχουν ανατραφεί με γυμναστική, χορό και μουσική, τους ταπεινώνουμε, ενώ τους χαλκωματένιους, τους ξένους και τους βαρβάρους, τους πονηρούς των πονηρών, που μόλις έχουν έρθει, τους προσφέρουμε τα πάντα, αυτούς που πριν η πόλη δε θα τους δεχόταν εύκολα ούτε για σκουπίδια
Τῶν πολιτῶν θ᾿ οὕς μέν ἴσμεν εὐγενεῖς καί σώφρονας ἄνδρας ὄντας καί δικαίους καί καλούς τε κἀγαθούς καί τραφέντας ἐν παλαίστραις και χοροῖς καί μουσικῇ, προσελοῦμεν, τοῖς δέ χαλκοῖς καί ξένοις καί πυρρίαις καί πονηροῖς κἀκ πονηρῶν εἰς ἅπαντα χρώμεθα ὑστάτοις ἀφιγμένοισιν, οἷσιν ἡ πόλις πρότοῦ οὐδέ φαρμακοῖσιν, εἰκῇ ῥᾳδίως ἐχρήσατ᾿ ἄν

Λαέ, πόσο ωραία είναι η εξουσία σου, αφού όλοι οι άνθρωποι σε φοβούνται όπως ακριβώς έναν τύραννο. Όμως, παρασύρεσαι εύκολα, χαίρεσαι να σε χαϊδεύουν και να σε εξαπατούν και μένεις με το στόμα ανοιχτό μπροστά σ᾿ αυτόν που κάθε φορά μιλά· κι ο νους σου, αν και είναι εδώ, είναι αλλού
Ὦ Δῆμε καλήν γ᾿ ἔχεις ἀρχήν, ὅτε πάντες ἄνθρωποι δεδίασί σ᾿ ὥσπερ ἄνδρα τύραννον. Ἀλλ᾿ εὐπαράγωγος εἶ, θωπευόμενός τε χαίρεις κἀξαπατώμενος, πρός τόν τε λέγοντ᾿ ἀεί κέχηνας· ὁ νοῦς δέ σου παρών ἀποδημεῖ

Τέτοιον στρατηγό-ηγέτη πρέπει πάντα να εκλέγουμε, γενναίο στις δυστυχίες και να μισεί τον επηρμένο λαό που, όταν του έρχονται καλά τα πράγματα από την τύχη, θέλει ν’ ανέβει στο ψηλότερο σκαλί κι έτσι χάνει την ευτυχία του αμέσως, ενώ μπορούσε να την κρατήσει
τοιόνδε τὸν στρατηγὸν αἱρεῖσθαι χρεών, ὃς ἔν τε τοῖς δεινοῖσίν ἐστιν ἄλκιμος μισεῖ θ’ ὑβριστὴν λαόν, ὃς πράσσων καλῶς ἐς ἄκρα βῆναι κλιμάκων ἐνήλατα ζητῶν ἀπώλεσ’ ὄλβον ᾧ χρῆσθαι παρῆν.

Γιατί ο λαός θέλει να ρίχνει πάντοτε τις ευθύνες στην εξουσία/το κράτος
κατ’ ἀρχῆς γὰρ φιλαίτιος λεώς.

Όση εξουσία και να ‘χω, ποτέ δε θ’ αποφάσιζα χωρίς τη γνώμη του λαού
οὐκ ἄνευ δήμου τάδε πράξαιμ’ ἄν, οὐδέ περ κρατῶν

Για τις πόλεις έχουν βρεθεί κάθε είδους μέσα προστασίας, όπως τα χαρακώματα, τα τείχη, οι τάφροι και τα όσα άλλα παρόμοια. Και όλα αυτά είναι χειροποίητα και απαιτούνται επιπλέον δαπάνες· ένα κοινό μέσο ασφαλείας, όμως, έχει αποκτήσει η φύση των συνετών ανθρώπων, το οποίο είναι καλό και σωτήριο για όλους, και κυρίως για την προστασία των λαών από τους τυράννους. Ποιο είναι αυτό; Η δυσπιστία! Να την φυλάτε και να την κρατάτε σφιχτά· αν τη διατηρείτε, δεν θα πάθετε κανένα κακό
παντοδαπὰ εὑρημένα ταῖς πόλεσιν πρὸς φυλακὴν καὶ σωτηρίαν, οἷον χαρακώματα καὶ τείχη καὶ τάφροι καὶ τἄλλ’ ὅσα τοιαῦτα. καὶ ταῦτα μέν ἐστιν ἅπαντα χειροποίητα καὶ δαπάνης προσδεῖται• ἓν δέ τι κοινὸν ἡ φύσις τῶν εὖ φρονούντων ἐν αὑτῇ κέκτηται φυλακτήριον, ὃ πᾶσι μέν ἐστ’ ἀγαθὸν καὶ σωτήριον, μάλιστα δὲ τοῖς πλήθεσι πρὸς τοὺς τυράννους. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ἀπιστία. ταύτην φυλάττετε, ταύτης ἀντέχεσθε• ἂν ταύτην σῴζητε, οὐδὲν μὴ δεινὸν πάθητε