ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Καλύτερο είναι να μη νικά κανείς με άνομο τρόπο ή καταπατώντας το δίκαιο με το φθόνο. Ευχάριστο είναι αυτό πρόσκαιρα για τους ανθρώπους, στο πέρασμα των χρόνων, όμως, φέρνει ντροπή και πίκρα στα σπίτια. Τέτοια ζωή ποθώ και τέτοια επιθυμώ, να μην κυβερνά η βία το δίκαιο στο σπίτι μήτε και στην πόλη
κρεῖσσον δὲ νίκαν μὴ κακόδοξον ἔχειν ἢ ξὺν φθόνῳ σφάλλειν δυνάμει τε δίκαν. ἡδὺ μὲν γὰρ αὐτίκα τοῦτο βροτοῖσιν, ἐν δὲ χρόνῳ τελέθει ξηρὸν καὶ ὀνείδεσιν ἔγκειται δόμων. ταύταν ᾔνεσα ταύταν καὶ φέρομαι βιοτάν, μηδὲν δίκας ἔξω κράτος ἐν θαλάμοις καὶ πόλει δύνασθαι

Αλλά ποτέ – και δε θα το πω μία φορά μόνο – δεν πρέπει αυτοί που έχουν μυαλό κι έχουν γυναίκα σπίτι τους ν’ αφήνουν να συχνάζουν σ’ αυτό άλλες γυναίκες· γιατί αυτές γίνονται δασκάλες του κακού· κι αυτό γιατί η μια χαλάει την κυρά για κάποιο κέρδος, η άλλη επειδή έχει διαλυθεί ο γάμος της θέλει να δυστυχήσουν μαζί της και άλλες, είναι γενικά πολλές οι ακόλαστες…Να λοιπόν οι λόγοι που δυστυχούν τα σπίτια των ανθρώπων
ἀλλ’ οὔποτ’ οὔποτ’—οὐ γὰρ εἰσάπαξ ἐρῶ— χρὴ τούς γε νοῦν ἔχοντας, οἷς ἔστιν γυνή, πρὸς τὴν ἐν οἴκοις ἄλοχον ἐσφοιτᾶν ἐᾶν γυναῖκας• αὗται γὰρ διδάσκαλοι κακῶν• ἣ μέν τι κερδαίνουσα συμφθείρει λέχος, ἣ δ’ ἀμπλακοῦσα συννοσεῖν αὑτῇ θέλει, πολλαὶ δὲ μαργότητι . . . κἀντεῦθεν δόμοι νοσοῦσιν ἀνδρῶν

Αλλά όμως είναι σχεδόν ίδιο και μια γυναίκα να αδικιέται από τον άντρα της και ένας άντρας να έχει στο σπίτι του μια άπιστη γυναίκα
καὶ μὴν ἴσον γ’ ἀνήρ τε καὶ γυνὴ στένει ἀδικουμένη πρὸς ἀνδρός• ὡς δ’ αὔτως ἀνὴρ γυναῖκα μωραίνουσαν ἐν δόμοις ἔχων

Ποτέ δεν πρέπει ν’ αποκαλέσεις κάποιον από τους ανθρώπους ευτυχισμένο, πριν δεις το τέλος της ζωής του και το πως θα πάει πεθαίνοντας στον Κάτω κόσμο
χρὴ δ’ οὔποτ’ εἰπεῖν οὐδέν’ ὄλβιον βροτῶν, πρὶν ἂν θανόντος τὴν τελευταίαν ἴδῃς ὅπως περάσας ἡμέραν ἥξει κάτω

Πολλές μορφές παίρνουν τα θεϊκά πράγματα και πολλά οι θεοί τα ολοκληρώνουν απροσδόκητα· κι όσα προσδοκούσαμε δεν έγιναν, ενώ βρήκε δρόμο για το απρόσμενο ο θεός
πολλαὶ μορφαὶ τῶν δαιμονίων, πολλὰ δ’ ἀέλπτως κραίνουσι θεοί• καὶ τὰ δοκηθέντ’ οὐκ ἐτελέσθη, τῶν δ’ ἀδοκήτων πόρον ηὗρε θεός

Σου συγχωρείται, όταν παθαίνεις βαρύτερα κακά απ᾿ όσα μπορείς να υπομένεις, ν᾿ απαλλαγείς από τη δύστυχη ζωή σου
συγγνώσθ᾿, ὅταν τις κρείσσον᾿ ἤ φέρειν κακά πάθῃ, ταλαίνης ἐξαπαλλάξαι ζόης

Δεν πρέπει να εξουσιάζουν οι δυνατοί πέρα από το δίκαιο, ούτε να θεωρούν, όταν είναι ευτυχισμένοι, πως αυτό θα κρατήσει για πάντα
οὐ τοὺς κρατοῦντας χρὴ κρατεῖν ἃ μὴ χρεών, οὐδ’ εὐτυχοῦντας εὖ δοκεῖν πράξειν ἀεί

Ο πλούτος, ανθρωπάκο, είναι ο μοναδικός θεός για τους σοφούς κι όλα τ’ άλλα είναι φληναφήματα και όμορφα λόγια
ὁ πλοῦτος, ἀνθρωπίσκε, τοῖς σοφοῖς θεός, τά δ᾿ ἄλλα κόμποι καί λόγων εὐμορφίαι

Είναι μεγάλο κακό για την πόλη, όταν ένας κακόγνωμος αλλά ευχάριστος ρήτορας πείθει το λαό· Όσοι, όμως, πάντα σωστά συμβουλεύουν, κι αν αμέσως δε φαίνονται χρήσιμοι, αργότερα ωφελούν την πόλη. Έτσι πρέπει να κρίνεται ο ηγέτης· γιατί τότε μόνο έχουν την ίδια αξία ρήτορας και ηγέτης
[ὅταν γὰρ ἡδύς τις λόγοις φρονῶν κακῶς πείθῃ τὸ πλῆθος, τῇ πόλει κακὸν μέγα• ὅσοι δὲ σὺν νῷ χρηστὰ βουλεύουσ’ ἀεί, κἂν μὴ παραυτίκ’, αὖθίς εἰσι χρήσιμοι πόλει. θεᾶσθαι δ’ ὧδε χρὴ τὸν προστάτην ἰδόνθ’• ὅμοιον γὰρ τὸ χρῆμα γίγνεται τῷ τοὺς λόγους λέγοντι καὶ τιμωμένῳ.]

Κακός ο λαός, όταν έχει κακούς ηγέτες
δεινὸν οἱ πολλοί, κακούργους ὅταν ἔχωσι προστάτας

Όταν ξεσπά ο λαός οργισμένα είναι σα να θέλεις να σβήσεις πυρακτωμένη φωτιά· αν, όμως, ηρεμήσεις επιζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία, μπορεί να μετριάσει την ορμή του· κι αν ξεθυμάνει, εύκολα τότε μπορείς να πετύχεις ό,τι θέλεις. Υπάρχει φιλευσπλαχνία και ταυτόχρονα μεγάλος θυμός στο λαό, κι αν ξέρεις να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή, δεν υπάρχει καλύτερο χάρισμα απ’ αυτό…
Κι αν ζορίζεις του καραβιού το πανί, βουλιάζει, ενώ αν το χαλαρώσεις, πλέει και πάλι ορθό. Γιατί ούτε ο θεός, ούτε όμως, και οι πολίτες αγαπούν το μεγάλο πάθος
ὅταν γὰρ ἡβᾷ δῆμος εἰς ὀργὴν πεσών, ὅμοιον ὥστε πῦρ κατασβέσαι λάβρον• εἰ δ’ ἡσύχως τις αὑτὸν ἐντείνοντι μὲν χαλῶν ὑπείκοι καιρὸν εὐλαβούμενος, ἴσως ἂν ἐκπνεύσειεν• ἢν δ’ ἀνῇ πνοάς, τύχοις ἂν αὐτοῦ ῥᾳδίως ὅσον θέλεις.
ἔνεστι δ’ οἶκτος, ἔνι δὲ καὶ θυμὸς μέγας, καραδοκοῦντι κτῆμα τιμιώτατον… καὶ ναῦς γὰρ ἐνταθεῖσα πρὸς βίαν ποδὶ ἔβαψεν, ἔστη δ’ αὖθις, ἢν χαλᾷ πόδα.
μισεῖ γὰρ ὁ θεὸς τὰς ἄγαν προθυμίας, μισοῦσι δ’ ἀστοί

το τέλος (της ζωής) στους ανθρώπους ο θεός το δίνει, και μάλιστα όποιο τέλος αυτός θέλει
τέλος ἔχει δαίμων βροτοῖς, τέλος ὅπᾳ θέλῃ

Κάθε άνθρωπος, ακόμη κι αν είναι δούλος, χαίρεται να βλέπει το φως (να ζει)
πᾶς ἀνήρ, κἂν δοῦλος ᾖ τις, ἥδεται τὸ φῶς ὁρῶν

Ο μεγάλος πλούτος και η ευτυχία δεν κρατούν για πάντα στους ανθρώπους
ὁ μέγας ὄλβος οὐ μόνιμος ἐν βροτοῖς