Της Τζένιφερ Σήνιορ

Ίσως να ήταν ευκολότερο για τους γονείς να εκτελέσουν τον νέο ρόλο τους αν ήξεραν για τι πράγμα προετοιμάζουν τα παιδιά τους. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που ο σύγχρονος γονικός ρόλος είναι τόσο πολύ μπερδεμένος. Δεν έχουμε ιδέα αν κάποιο ποσοστό της σοφίας μας είναι χρήσιμο στα τα παιδιά μας. Ο κόσμος αλλάζει τόσο γρήγορα που είναι αδύνατον να ξέρουμε …   Έτσι, μην μπορώντας να προβλέψουμε το μέλλον, αυτό που κάνουμε όλοι σαν καλοί γονείς, είναι να προσπαθούμε να προετοιμάζουμε τα παιδιά μας για κάθε πιθανό μέλλον, ελπίζοντας ότι κάποια από τις προσπάθειές μας θα αποδώσει. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας σκάκι, μήπως τυχόν χρειαστούν αναλυτικές δεξιότητες. Τα γράφουμε σε ομαδικά σπορ, πιστεύοντας ότι ίσως χρειαστούν συνεργατικές ικανότητες, ξέρετε, για όταν θα πάνε στο Οικονομικό του Χάρβαρντ…

Η ομιλία, στο βίντεο που ακολουθεί:

Τα λόγια της ομιλίας

Όταν γεννήθηκα, υπήρχε ουσιαστικά μόνο ένα βιβλίο, για το πώς να μεγαλώσεις τα παιδιά σου, και ήταν γραμμένο από τον Δρ. Σποκ. (Γέλια) Ευχαριστώ που γελάτε. Πάντα ήθελα να το κάνω αυτό.

Όχι, ήταν ο Μπέντζαμιν Σπόκ, και ήταν «Το βιβλίο της Κοινής Λογικής για τη Βρεφική και Παιδική Φροντίδα». Πούλησε σχεδόν 50 εκατομμύρια αντίτυπα ως τον θάνατό του. Σήμερα, εγώ, ως μητέρα ενός εξάχρονου, μπαίνω στο βιβλιοπωλείο Μπάρνς και Νόμπλ, και βλέπω αυτό. Και είναι εκπληκτική η ποικιλία που βρίσκει κανείς σ’ αυτά τα ράφια. Υπάρχουν οδηγοί για να αναθρέψεις ένα παιδί φιλικό προς το περιβάλλον, ένα παιδί χωρίς γλουτένη, ένα παιδί ανθεκτικό στις ασθένειες, που, αν με ρωτήσεις, είναι λίγο ανατριχιαστικό. Οδηγοί για να αναθρέψεις ένα δίγλωσσο παιδί ακόμη και αν μιλάς μόνο μια γλώσσα στο σπίτι. Οδηγοί για να μεγαλώσεις ένα παιδί με αντίληψη των οικονομικών ή ένα παιδί με επιστημονική σκέψη και ένα παιδί-θαύμα στη γιόγκα. Εκτός από το να διδάξεις το νήπιο σου πώς να εξουδετερώσει μια πυρηνική βόμβα, υπάρχει ένας οδηγός σχεδόν για τα πάντα.

Όλα αυτά τα βιβλία είναι καλοπροαίρετα. Είμαι σίγουρη ότι πολλά από αυτά είναι υπέροχα. Αλλά γενικά, λυπάμαι, δεν βλέπω βοήθεια όταν κοιτάζω αυτό το ράφι. Βλέπω ανησυχία. Βλέπω ένα γιγάντιο καραμελόχρωμο μνημείο αφιερωμένο στον συλλογικό πανικό μας, και με κάνει να θέλω να μάθω, γιατί η ανατροφή των παιδιών μας σχετίζεται με τόση πολλή αγωνία και τόση πολλή σύγχυση; Γιατί είμαστε τόσο μπερδεμένοι για το ένα πράγμα που τα ανθρώπινα όντα κάνουν επιτυχημένα για χιλιετίες, πολύ πριν εμφανιστούν τα φόρουμ για γονείς και οι αξιολογηθείσες έρευνες από ομότιμους; Γιατί τόσες πολλές μητέρες και πατεράδες βιώνουν τον γονικό ρόλο σαν ένα είδος κρίσης;

Η κρίση μπορεί να φαίνεται έντονη λέξη, αλλά υπάρχουν δεδομένα που υπονοούν ότι μάλλον δεν είναι. Όντως υπήρχε μια εφημερίδα με αυτό ακριβώς το όνομα, «Ο ρόλος του γονιού ως κρίση», που εκδόθηκε το 1957 και για πάνω από 50 χρόνια από τότε, έχει υπάρξει όγκος εργασιών που τεκμηριώνουν ένα πολύ καθαρό μοτίβο γονικής αγωνίας. Οι γονείς βιώνουν περισσότερο στρες από τους μη γονείς. Η συζυγική τους ικανοποίηση είναι χαμηλότερη. Έχουν υπάρξει αρκετές μελέτες για το πώς νοιώθουν οι γονείς όταν περνούν χρόνο με τα παιδιά τους, και η απάντηση συχνά είναι, όχι τόσο υπέροχα. Πέρυσι μίλησα με έναν ερευνητή ονόματι Μάθιου Κίλινγκσγουέρθ ο οποίος κάνει ένα πάρα πολύ ευφάνταστο πρότζεκτ που ανιχνεύει την ευτυχία των ανθρώπων, και να τι βρήκε κατά τα λεγόμενά του: «Η συναναστροφή με φίλους σου είναι καλύτερη από τη συναναστροφή με τη σύζυγό σου, που είναι καλύτερη από τη συναναστροφή με άλλους συγγενείς, που είναι καλύτερη από το να συναναστρέφεσαι γνωστούς, που είναι καλύτερη από το να συναναστρέφεσαι γονείς, που είναι καλύτερη από το να συναναστρέφεσαι παιδιά, που είναι το ίδιο επίπεδο με τους ξένους». (Γέλια)

Αλλά να ποιο είναι το θέμα. Ερευνώ το τι υπάρχει κάτω από αυτά τα δεδομένα για τρία χρόνια, και τα παιδιά δεν είναι το πρόβλημα. Κάτι σχετικά με τον γονικό ρόλο ακριβώς αυτή τη στιγμή είναι το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, δεν νομίζω ότι γνωρίζουμε ποιός υποτίθεται ότι είναι ο γονικός ρόλος. Το ρήμα “parent” (=διεξάγω καθήκοντα γονέως) μπήκε σε χρήση μόλις το 1970. Οι ρόλοι μας σαν μητέρες και πατεράδες έχουν αλλάξει. Οι ρόλοι των παιδιών μας έχουν αλλάξει. Τώρα όλοι πανικόβλητοι αυτοσχεδιάζουμε την πορεία μας μέσα από μια κατάσταση για την οποία δεν υπάρχει σενάριο, και αν είσαι ένα εκπληκτικός μουσικός της τζάζ, τότε ο αυτοσχεδιασμός είναι υπέροχος, αλλά για τους υπόλοιπους από εμάς, μοιάζει κάπως σαν κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Λοιπόν πώς φτάσαμε εδώ; Πώς γίνεται και ταξιδεύουμε όλοι μας τώρα σε ένα σύμπαν ανατροφής παιδιών χωρίς καθόλου πρότυπα να μας καθοδηγήσουν; Κατ’ αρχάς λοιπόν, συνέβει μια σημαντική ιστορική αλλαγή. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, τα παιδιά εργαζόταν, στις φάρμες μας κυρίως, αλλά επίσης σε εργοστάσια, μύλους, ορυχεία. Τα παιδιά θεωρούνταν οικονομικοί πόροι. Κάποια στιγμή κατά την Προοδευτική Εποχή, σταμάτησε αυτή η ρύθμιση. Αναγνωρίσαμε ότι τα παιδιά είχαν δικαιώματα, καταργήσαμε την παιδική εργασία, εστιάσαμε αντιθέτως στην εκπαίδευση, και το σχολείο έγινε η νέα δουλειά του παιδιού. Και δόξα τω Θεώ που έγινε. Αλλά αυτό απλά έκανε τον γονικό ρόλο πιο μπερδεμένο κατά κάποιο τρόπο. Η προηγούμενη ρύθμιση ίσως να μην ήταν ιδιαίτερα ηθική, αλλά ήταν αμοιβαία. Παρείχαμε τροφή, ρούχα, στέγη, και ηθική καθοδήγηση στα παιδιά μας, και αυτά σε αντάλλαγμα παρείχαν εισόδημα.

Όταν τα παιδιά σταμάτησαν να εργάζονται τα οικονομικά της ανατροφής των παιδιών άλλαξαν. Τα παιδιά έγιναν, σύμφωνα με ένα λαμπρό πλην όμως αδίστακτο κοινωνιολόγο, «οικονομικά άνευ αξίας αλλά συναισθηματικά ανεκτίμητα». Αντί να δουλεύουν αυτά για μας, αρχίσαμε εμείς να δουλεύουμε για αυτά, επειδή μέσα σε λίγες δεκαετίες έγινε ξεκάθαρο: αν θέλαμε τα παιδιά μας να πετύχουν, το σχολείο δεν ήταν αρκετό. Σήμερα οι εξωσχολικές δραστηριότητες είναι η νέα δουλειά ενός παιδιού αλλά είναι δική μας δουλειά επίσης, επειδή εμείς τα πάμε στην προπόνηση ποδοσφαίρου. Τεράστιοι σωροί ασκήσεων είναι η νέα δουλειά ενός παιδιού, αλλά είναι δουλειά και για μας γιατί πρέπει να την ελέγξουμε. Πριν περίπου τρία χρόνια, μια Τεξανή μου είπε κάτι που μου ράγισε εντελώς την καρδιά. Είπε σχεδόν ανέμελα, «Οι σχολικές εργασίες είναι το νέο δείπνο». Η μεσαία τάξη πλέον ρίχνει όλο τον χρόνο της και την ενέργεια και τους πόρους στα παιδιά της, αν και η μεσαία τάξη έχει όλο και λιγότερα από αυτά να δώσει. Οι μητέρες τώρα περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους απ’ ό,τι το 1965, όταν οι πιο πολλές γυναίκες δεν ανήκαν καν στο εργατικό δυναμικό.

Ίσως να ήταν ευκολότερο για τους γονείς να εκτελέσουν τον νέο ρόλο τους αν ήξεραν για τι πράγμα προετοιμάζουν τα παιδιά τους. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που ο σύγχρονος γονικός ρόλος είναι τόσο πολύ μπερδεμένος. Δεν έχουμε ιδέα αν κάποιο ποσοστό της σοφίας μας είναι χρήσιμο στα τα παιδιά μας. Ο κόσμος αλλάζει τόσο γρήγορα που είναι αδύνατον να ξέρουμε. Αυτό ίσχυε ακόμη και όταν εγώ ήμουν μικρή. Όταν ήμουν παιδί, στο γυμνάσιο συγκεκριμένα, μου είπαν ότι θα ήμουν χαμένη στη νέα παγκόσμια οικονομία αν δεν γνώριζα Ιαπωνικά. Με όλο τον σεβασμό στους Ιάπωνες, δεν επαληθεύτηκαν. Ένα συγκεκριμένο είδος γονιού της μεσαίας τάξης έχει εμμονή να μάθουν τα παιδιά του Κινέζικα, και ίσως να έχουν δίκιο, αλλά δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά. Έτσι, μην μπορώντας να προβλέψουμε το μέλλον, αυτό που κάνουμε όλοι σαν καλοί γονείς, είναι να προσπαθούμε να προετοιμάζουμε τα παιδιά μας για κάθε πιθανό μέλλον, ελπίζοντας ότι κάποια από τις προσπάθειές μας θα αποδώσει. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας σκάκι, μήπως τυχόν χρειαστούν αναλυτικές δεξιότητες. Τα γράφουμε σε ομαδικά σπόρ, πιστεύοντας ότι ίσως χρειαστούν συνεργατικές ικανότητες, ξέρετε, για όταν θα πάνε στο Οικονομικό του Χάρβαρντ. Προσπαθούμε να τους διδάξουμε να έχουν αντίληψη των οικονομικών και επιστημονική σκέψη και οικολογική συνείδηση και να ζούνε χωρίς γλουτένη, αν και τώρα είναι ώρα να σας πω ότι δεν είχα οικολογική συνείδηση, ούτε ζούσα χωρίς γλουτένη σαν παιδί. Έτρωγα βάζα με πουρέ μακαρονιών με βοδινό. Και ξέρετε κάτι; Τα πάω καλά. Πληρώνω τους φόρους μου. Κρατάω μια σταθερή δουλειά. Με προσκάλεσαν ακόμη και να μιλήσω στο TED. Αλλά το σκεπτικό τώρα είναι ότι αυτό που ήταν αρκετό για μένα, η για τους δικούς μου αντίστοιχα, δεν είναι αρκετά καλό πλέον. Έτσι όλοι ορμάμε σε εκείνο το ράφι, επειδή νοιώθουμε ότι αν δεν δοκιμάσουμε τα πάντα, είναι σαν να μην κάνουμε τίποτα και αμελούμε τις υποχρεώσεις μας προς τα παιδιά μας.

Είναι λοιπόν δύσκολο να χειριστούμε τους νέους ρόλους μας σαν μητέρες και πατεράδες. Προσθέστε σε αυτό το πρόβλημα και κάτι άλλο: έχουμε επίσης καινούριους ρόλους σαν σύζυγοι επειδή οι περισσότερες γυναίκες σήμερα είναι εργαζόμενες. Είναι πιστεύω άλλος ένας λόγος που ο γονικός ρόλος φαίνεται σαν κρίση. Δεν έχουμε καθόλου κανόνες, σενάρια ή πρότυπα για το τι να κάνουμε όταν φθάνει ένα παιδί τώρα που και οι δύο γονείς εργάζονται εκτός σπιτιού. Ο συγγραφέας Μάικλ Λιούις κάποτε το έθεσε πολύ καλά. Είπε ότι ο πιο σίγουρος τρόπος για να αρχίσει να μαλώνει ένα ζευγάρι είναι να βγούνε έξω για φαγητό με ένα άλλο ζευγάρι του οποίου ο καταμερισμός εργασίας είναι ελαφρώς πιο διαφορετικός από τον δικό τους, επειδή η συζήτηση στο αμάξι στο δρόμο για το σπίτι πάει κάπως έτσι: «Το έπιασες ότι ο Ντέιβ είναι εκείνος που τα πάει στο σχολείο κάθε πρωί;» (Γέλια) Χωρίς σενάρια να μας λένε ποιος κάνει τι σε αυτόν τον γενναίο καινούριο κόσμο, τα ζευγάρια μαλώνουν, και οι μητέρες και οι πατεράδες έχουν ο καθένας τα δικαιολογημένα παράπονά τους. Οι μητέρες είναι πιο πιθανόν να κάνουν πολλές δουλειές ταυτόχρονα στο σπίτι, και οι πατεράδες, όταν είναι στο σπίτι, πιθανότατα κάνουν μόνο ένα πράγμα. Βρες έναν τύπο στο σπίτι, και οι πιθανότητες είναι να κάνει μόνο ένα πράγμα τη φορά. Το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έκανε πρόσφατα μια έρευνα που εξέταζε την πιο κοινή ρύθμιση των μελών της οικογένειας στα σπίτια της μεσαίας τάξης. Μαντέψτε ποια ήταν; Ο μπαμπάς σε ένα δωμάτιο μόνος του. Σύμφωνα με την Έρευνα Χρήσης Χρόνου των Αμερικανών, οι μητέρες ασχολούνται δύο φορές περισσότερο με τα παιδιά, που είναι καλύτερα από την εποχή της Έρμα Μπόμπεκ, αλλά ακόμη νομίζω ότι κάτι που αυτή έγραψε είναι πολύ σχετικό: «Δεν έχω βρεθεί μόνη μου στο μπάνιο από τον Οκτώβριο». (Γέλια)

Αλλά εδώ είναι το θέμα: Οι άνδρες κάνουν πολλά. Περνούν περισσότερη ώρα με τα παιδιά από ότι ποτέ οι πατεράδες τους μαζί τους. Δουλεύουν περισσότερες εργατοώρες, κατά μέσο όρο, από ότι οι γυναίκες τους, και ειλικρινά θέλουν να είναι καλοί, συμμετοχικοί μπαμπάδες. Σήμερα είναι οι πατεράδες, όχι οι μητέρες, που αναφέρουν την μεγαλύτερη σύγκρουση μεταξύ δουλειάς και ζωής.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, αν θεωρείτε δύσκολο οι παραδοσιακές οικογένειες να διευθετήσουν τους νέους ρόλους, απλά φανταστείτε πώς είναι τώρα για τις μη παραδοσιακές οικογένειες: οικογένειες με δύο μπαμπάδες, με δύο μαμάδες, μονογονεϊκά νοικοκυριά. Αυτοί αληθινά αυτοσχεδιάζουν καθώς προχωρούν.

Τώρα σε μια πιο προοδευτική χώρα, και επιτρέψτε μου να υποκύψω στο κλισέ, και θα επικαλεστώ, ναι, τη Σουηδία, οι γονείς θα μπορούσαν να βασιστούν στο κράτος για στήριξη. Υπάρχουν χώρες που αναγνωρίζουν τις ανησυχίες και την αλλαγή των ρόλων των μητέρων και των πατεράδων. Δυστυχώς οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μια από αυτές, έτσι στην περίπτωση που αναρωτιέστε τι έχουν κοινό οι ΗΠΑ με την Παπούα Νέα Γουινέα και τη Λιβερία, είναι αυτό: Ούτε εμείς έχουμε πολιτική πληρωμένης άδειας μητρότητας. Είμαστε μια από οκτώ γνωστές χώρες που δεν έχει.

Σε αυτή την εποχή της έντονης σύγχυσης, υπάρχει απλά ένας στόχος στον οποίο όλοι οι γονείς μπορούν να συμφωνήσουν, και αυτός είναι ότι, είτε είμαστε μαμάδες κέρβεροι ή χίπις, υπερπροστατευτικές ή πιο διακριτικές, η ευτυχία των παιδιών μας είναι κυρίαρχη. Να τι σημαίνει να μεγαλώνεις παιδιά σε μια εποχή που είναι οικονομικώς άνευ αξίας αλλά συναισθηματικά ανεκτίμητα. Είμαστε όλοι φύλακες της αυτοεκτίμησής τους. Το μοναδικό μάντρα που κανένας γονιός ποτέ δεν αμφισβήτησε είναι, «Το μόνο που θέλω είναι να είναι ευτυχισμένα τα παιδιά μου». Και μην με παρεξηγείτε: Νομίζω ότι η ευτυχία είναι ένας θαυμάσιος στόχος για ένα παιδί. Αλλά είναι ένας πολύ άπιαστος στόχος. Το να τα διδάξουμε ευτυχία και αυτοπεποίθηση, δεν είναι σαν να τα διδάσκουμε πώς να οργώσουν ένα χωράφι. Δεν είναι σαν να τα μαθαίνουμε να κάνουν ποδήλατο. Δεν υπάρχει πρόγραμμα σπουδών γι’ αυτό. Η ευτυχία και η αυτοπεποίθηση μπορεί να είναι υποπροϊόντα άλλων, αλλά δεν μπορεί να είναι στόχοι από μόνοι τους. Η ευτυχία ενός παιδιού είναι ένα πολύ άδικο φορτίο για έναν γονιό. Και η ευτυχία είναι ένα ακόμη πιο άδικο φορτίο για ένα παιδί.

Και οφείλω να σας πω, νομίζω ότι οδηγεί σε πολύ περίεργες ακρότητες. Αγωνιούμε τόσο πολύ να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από την ασχήμια του κόσμου που τώρα τα προστατεύουμε από το «Σουσάμι Άνοιξε». Μακάρι να αστειευόμουν, αλλά αν βγεις να αγοράσεις τα πρώτα επεισόδια του «Σουσάμι Άνοιξε» σε DVD, όπως έκανα εγώ από νοσταλγία, θα βρεις μια προειδοποίηση στην αρχή που λέει ότι το περιεχόμενο δεν είναι κατάλληλο για παιδιά. (Γέλια) Μπορώ να το επαναλάβω; Το περιεχόμενο από το αυθεντικό «Σουσάμι Άνοιξε» δεν είναι κατάλληλο για παιδιά. Όταν ρωτήθηκαν από τούς Τάϊμς της Νέας Υόρκης, ένας παραγωγός του σόου έδωσε διάφορες εξηγήσεις. Μία ήταν ότι ο Κούκι Μάνστερ κάπνιζε πίπα σε ένα σκέτς και μετά την κατάπιε. Κακά πρότυπα. Δεν ξέρω. Αλλά αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι που είπε ότι δεν ήξερε αν ο Όσκαρ ο Γκρινιάρης θα μπορούσε να εφευρεθεί σήμερα επειδή ήταν υπερβολικά καταθλιπτικός. Δεν μπορώ να σας πω πόσο πολύ με θλίβει αυτό. (Γέλια) Κοιτάζετε μια γυναίκα που έχει έναν περιοδικό πίνακα των Μάπετς κρεμασμένο στον τοίχο του γραφείου της. Τα προσβλητικό μάπετ, ακριβώς εκεί.

Αυτός είναι ο γιος μου τη μέρα που γεννήθηκε. Ήμουν μέσα στην καλή χαρά από τη μορφίνη. Είχα μια απρόσμενη καισαρική τομή. Αλλά ακόμη και στην οπιούχα θολούρα μου, κατάφερα να κάνω μια πολύ καθαρή σκέψη την πρώτη φορά που τον κράτησα. Το ψιθύρισα στο αυτί του. Είπα, «Θα προσπαθήσω τόσο σκληρά να μην σε πληγώσω». Ήταν ο Όρκος του Ιπποκράτη, και ούτε καν ήξερα ότι τον έλεγα. Αλλά τώρα που το σκέφτομαι ο Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένας πολύ πιο ρεαλιστικός στόχος απ’ ό,τι η ευτυχία. Στην πραγματικότητα, όπως θα σας πει κάθε γονιός, είναι φοβερά δύσκολο. Όλοι μας έχουμε πει ή κάνει οδυνηρά πράγματα που θα ευχόμασταν να μπορούσαμε να τα πάρουμε πίσω. Νομίζω ότι σε μια άλλη εποχή δεν θα περιμέναμε τόσα πολλά από τους εαυτούς μας, και είναι σημαντικό να το θυμόμαστε όλοι την επόμενη φορά που θα κοιτάζουμε, με καρδιές γεμάτες αγωνία, εκείνα τα ράφια. Δεν είμαι πολύ σίγουρη πώς να δημιουργήσουμε νέα πρότυπα για αυτό τον κόσμο, αλλά αληθινά πιστεύω ότι στην απελπισμένη αναζήτησή μας να φτιάξουμε ευτυχισμένα παιδιά ίσως αναλαμβάνουμε το λάθος ηθικό φορτίο. Μοιάζει σαν ένας καλύτερος στόχος, και, τολμώ να πω, πιο ενάρετος, να εστιάσουμε στο να φτιάξουμε παραγωγικά παιδιά και ηθικά παιδιά, και απλά να ελπίζουμε ότι η ευτυχία θα τα βρει χάρη στο καλό που θα κάνουν και στα επιτεύγματά τους και στην αγάπη που θα νοιώθουν από εμάς. Αυτό πάντως είναι μια αντίδραση στην έλλειψη σεναρίου. Μην έχοντας καινούρια σενάρια, απλά ακολουθούμε τα παραδοσιακά, -ευπρέπεια, μια εργασιακή ηθική, αγάπη- και η ευτυχία και η αυτοεκτίμηση θα βρουν το δρόμο τους. Νομίζω ότι αν όλοι το κάναμε αυτό, τα παιδιά και πάλι θα ήταν εντάξει, και το ίδιο και οι γονείς τους, πιθανώς και στις δύο περιπτώσεις ακόμη καλύτερα.

Σας ευχαριστώ.

Πηγή: TED