Οι εντατικές έρευνες της νευροεπιστήμης και κλάδων της Ψυχολογίας επιβεβαιώνουν με τα πορίσματά τους τους διαφορετικούς τρόπους πρόσληψης, αφομοίωσης, δόμησης και επαναχρησιμοποίησης από τα άτομα της παρεχόμενης πληροφορίας και γνώσης. Η Διαφορετικότητα, λοιπόν, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη. Το ζήτημα είναι αν αναγνωρίζεται και από το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα…

Προσωπικά θεωρώ ότι το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα δεν ανταποκρίνεται επιτυχώς στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μαθαίνουν οι μαθητές. Για την ακρίβεια, μάλλον έχει ρίξει όλο το βάρος στους μαθητές: “αφού μαθαίνουν διαφορετικά, γιατί να τους διδάξουμε και διαφορετικά;” Εξάλλου, πώς μπορεί η υποθετικά προκύπτουσα ποικιλομορφία σε εκπαιδευτικά προγράμματα να ταιριάξει με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το εκπαιδευτικό σύστημα; Πώς θα αξιολογήσουμε και θα πιστοποιήσουμε σε εθνικό επίπεδο τις γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών μας, αν δεν τους διδάξουμε “ομογενοποιημένα”, όλους το ίδιο, ώστε να μην διαμαρτυρηθούν ότι δεν είχαν διδαχθεί το α ή το β;

Δυστυχώς, στο βωμό αυτής της ομογενοποίησης, της νοοτροπίας ότι “ένα μέγεθος ταιριάζει σε όλους” (one size fits all) βιώνουμε διαρκώς την αποτυχία του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος, που μετριέται με όρους όπως τα υψηλά ποσοστά αποτυχίας των μαθητών σε πανελλαδικές εξετάσεις αλλά και το ποσοστό των μαθητών που εγκαταλείπουν τις σχολικές τάξεις και αναζητούν άλλες διεξόδους στην βιοπάλη. Και θέλοντας να διασφαλίσουμε τον δήθεν επί ίσοις όροις διαγωνισμό των μαθητών, αποτυγχάνουμε να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν ακόμα και τις πιο στοιχειώδεις γνώσεις βασικών μαθημάτων. Όσοι μαθητές δεν μπορούν να προσαρμοστούν επιτυχώς σε αυτό το μοντέλο είναι οι «μη κανονικοί», οι «αδύναμοι», οι «απροσάρμοστοι», οι «αδιάφοροι», οι «ανίκανοι», οι «ταραξίες». Το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα συνεχίζει να εξαναγκάζει κάθε μαθητή σε μάθηση με έναν μόνο τρόπο, παρά την αυξανόμενη διαφοροποίηση και περιπλοκότητα του σημερινού κόσμου που απαιτεί επιλογή, ευκαιρίες και λύσεις πιο εξατομικευμένες.

Τι φταίει άραγε; Μήπως οι δάσκαλοι δεν έμαθαν για τα διαφορετικά στυλ μάθησης; Μήπως δεν ξέρουν να εφαρμόσουν άλλες στρατηγικές εξατομικευμένης διδασκαλίας; Μήπως ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα είναι απαγορευτικός για οποιαδήποτε παρέμβαση, πλην της επιβολής της τάξης και ησυχίας; Μήπως φταίει το πρόβλημα έλλειψης πόρων για την παιδεία ή ο έντονα γραφειοκρατικός χαρακτήρας που της έχουν προσδώσει; Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών;

Αναζητώντας τις αιτίες κατέφυγα στα χαρακτηριστικά της Εξατομικευμένης Μάθησης (Personalized Learning) και προσπάθησα να καταλάβω περί τίνος πρόκειται. Σε σύνοψη, αυτά που εντόπισα είναι τα εξής:

Με τον όρο «εξατομικευμένη ? προσωποποιημένη» μάθηση (personalized learning) αναφερόμαστε στη μάθηση που ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητευόμενων, λαμβάνοντας υπόψη τα μοναδικά τους χαρίσματα, ταλέντα, χαρακτηριστικά, τις δεξιότητες, κλίσεις και επιθυμίες τους. Τα κύρια χαρακτηριστικά του μοντέλου της Εξατομικευμένης Μάθησης είναι η έμφαση στην συμμετοχή των γονέων του μαθητή στη διαδικασία μάθησης, οι τάξεις με μικρό αριθμό μαθητών, η προσωπική επαφή και αλληλεπίδραση μαθητή-δασκάλου, η απόδοση σημασίας στα διαφορετικά μαθησιακά στυλ, η κατευθυνόμενη από τον ίδιο μαθητή συμμετοχή του στη μαθησιακή διαδικασία, η πρόσβαση στην τεχνολογία, τα ποικίλα μαθησιακά περιβάλλοντα, τα προγράμματα επιμόρφωσης δασκάλων και γονέων και οι επιλογές στο αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων. Πρόκειται για τη μάθηση που στοχεύει στην ενεργότερη και παραγωγικότερη συμμετοχή του κάθε μαθητευόμενου σε διαδικασίες που θα αναπτύξουν τις δυνατότητές του και θα συμβάλλουν στην επιτυχία του.

Η Εξατομικευμένη Μάθηση έχει τις ρίζες της στο κίνημα της μάθησης στο σπίτι (homeschool), όπου και για δεκαετίες οι γονείς προσάρμοζαν τη μάθηση των παιδιών τους ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους. Για να υπάρξει Εξατομικευμένη Εκπαίδευση είναι απαραίτητο τα σχολεία να αυτό-διαχειρίζονται τα ίδια το πρόγραμμά τους, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας. Μια αποτελεσματική «τάξη» μάθησης υπερβαίνει τα αυστηρώς ορισμένα πλαίσια της τάξης με τους τέσσερις τοίχους σε ένα τυπικό σχολικό κτήριο. Η «υβριδική» προσέγγιση του μοντέλου της Εξατομικευμένης Μάθησης δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να επιδιώξουν επιλογές μάθησης που βελτιστοποιούν τις μαθησιακές τους δυνατότητες σύμφωνα με τις ατομικές τους ανάγκες.

Σε αντίθεση με το παρελθόν οπότε τα προγράμματα Εξατομικευμένης Μάθησης ορίζονταν ως «μη σχολική τάξη», «σχολείο στο σπίτι», «ανεξάρτητη μελέτη», «εξ αποστάσεως μάθηση» κλπ. σήμερα τα αντίστοιχα προγράμματα ενσωματώνουν τόσο σχολικά όσο και μη σχολικά περιβάλλοντα μάθησης, πρόσβαση στην τεχνολογία, υποστήριξη της σπιτικής μελέτης, μάθηση που βασίζεται στην κοινότητα καθώς και επιλογές ανεξάρτητης μελέτης.

Το μοντέλο Εξατομικευμένης Μάθησης αναγνωρίζει ότι κάθε μαθητής είναι ένα άτομο με διαφορετικό στυλ μάθησης, ρυθμό μάθησης, τρόπο μάθησης και διαφορετική άποψη για τη μάθηση. Αναγνωρίζει την αξία της εμπλοκής και συμμετοχής των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους και της συνεχιζόμενης επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και υποστηρίζει τη συνεργασία γονέων, μαθητών και δασκάλων, παρέχοντας πλήθος από επιλογές και ευκαιρίες, μέσα αλλά και εκτός σχολικής τάξης, έτσι ώστε τα προγράμματα μάθησης να είναι κομμένα και ραμμένα στις ατομικές ανάγκες και προτιμήσεις κάθε μαθητή. Έχει μειωμένο αριθμό μαθητών σε κάθε τάξη (15-20) και ενθαρρύνει τους γονείς να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη στην παρακολούθηση και εξασφάλιση της επιτυχούς μάθησης των παιδιών τους. Επιπλέον, συνδυάζει πολλαπλά επίπεδα αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών: εκτός από τις τελικές εξετάσεις καταγράφεται λεπτομερώς και συστηματικά η πορεία του μαθητή στις καθημερινές του επιδόσεις αλλά και μέσα από τον προσωπικό φάκελο επιτευγμάτων του (portfolios).

Η Εξατομικευμένη Μάθηση μπορεί να φέρει πίσω στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα χιλιάδες μαθητές που το εγκατέλειψαν επειδή δεν καλύπτονταν οι ανάγκες τους από το μοντέλο της κοινής για όλους σχολικής τάξης, αλλά και να κρατήσει και χιλιάδες μαθητές που είναι στα πρόθυρα να εγκαταλείψουν τη σχολική εκπαίδευση επειδή αποτυγχάνουν καθημερινά, ανανεώνοντας τις ελπίδες τους για επιτυχία σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους.

πηγή: http://www.theaplus.org/personalized_learning.html

εικόνα: http://greenopolis.com/myopolis/blogs/hlund05/climate-change-ruining-fall-foliage