Κατηγορία: Ν.Ε Λογοτεχνία

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Ο “Φωτεινός” είναι το τελευταίο και πιο ώριμο έργο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, το οποίο όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Γράφτηκε στην πόλη της Λευκάδας το 1879 και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1891. Το ποίημα αποτελείται από τρία άσματα. Το απόσπασμα που θα αναλύσουμε ανήκει στο πρώτο άσμα. Το θέμα του “Φωτεινού” είναι παρμένο από την παλαιότερη ιστορία της Λευκάδας και πιο συγκεκριμένα από μια εξέγερση των Ελλήνων κατοίκων της εναντίον του Φράγκου δυνάστη κατά τον 14ο αιώνα. 

Η υπόθεσή του βασίζεται σ’ ένα επεισόδιο που συνέβη στη φραγκοκρατούμενη Λευκάδα το 1357. Ο Φωτεινός είναι ένας εβδομηντάρης αγρότης και παλιός οπλαρχηγός, που χτυπάει με πέτρες τα σκυλιά του αφέντη Γρατιανού Τζώρτζη, επειδή του καταστρέφουν τα σπαρτά. Για την πράξη του αυτή συλλαμβάνεται, δέρνεται και εξευτελίζεται. Τότε πληγώνεται το εθνικό φιλότιμο του Φωτεινού, ο οποίος αγανακτισμένος καταφεύγει στο βουνό, για να ετοιμάσει την επανάσταση. 

Η γλώσσα του κειμένου είναι δημοτική με κάποιους ιδιωματισμούς, ενώ ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία.

ΓΛΩΣΣΙΚΑ – ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ

• θολός = θολωμένος, ταραγμένος

• αγράμπελη = αναρριχώμενο φυτό που λέγεται και αγριάμπελη.

• γενί = υνί

• τυλώνω = φουσκώνω

• ξεφτιλίζω = ξεφιτιλίζω, καθαρίζω το φιτίλι

• ροβολώ = τρέχω τον κατήφορο

• κουφάρι = πτώμα

• λιάνωμα = μικρό σφάγιο

• ρώτησε την πλάτη = για να προβλέψει τα μελλούμενα (τρόπος λαϊκής μαντείας).

• χερόβολο = δέσμη από θερισμένα στάχυα όσα χωράνε στο χέρι του θεριστή.

• αθεμωνιά = θημωνιά, σωρός από δεμάτια θερισμένων σιτηρών.

• παντοχή = απαντοχή, προσμονή, προσδοκία, ελπίδα.
  

ΔΟΜΗ

• 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-12): Η εξωτερική περιγραφή του Φωτεινού 

• 2η Ενότητα: (Στίχοι 13-40): Η εποχή της νιότης του Φωτεινού-1η υποενότητα (στίχοι 13- 25): Η ηρωική ζωή του Φωτεινού ως κλέφτης στα βουνά-2η υποενότητα (στίχοι 26 – 40): Η ζωή του Φωτεινού μετά το γάμο του.
  

ΑΝΑΛΥΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Στην πρώτη ενότητα περιγράφεται ο Φωτεινός, ο οποίος περιμένει ολόρθος τους Φράγκους που πλησιάζουν προς το μέρος του με σκοπό να τον τιμωρήσουν. (Είχε προηγηθεί το πετροβόλημα και ο τραυματισμός των σκυλιών του αφέντη Γρατιανού Τζώρτζη από τον Φωτεινό και ο γιος του Μήτρος τον πληροφορεί ότι οι Φράγκοι έρχονται να τον συλλάβουν). 

Κι όμως ο γέροντας μένει στητός και άφοβος, έτοιμος να τους αντιμετωπίσει. Τα μαλλιά του είναι κάτασπρα, ενώ τα γένια του, πυκνά και μακριά, φτάνουν μέχρι το ηλιοκαμένο στήθος του. Το μέτωπό του είναι γεμάτο ρυτίδες από τα γεράματα και τις πίκρες της σκλαβιάς. 

Ο ήλιος του φθινοπώρου του φώτιζε το πρόσωπο, του φούσκωνε τις φλέβες και του κοκκίνιζε τα χείλη. `Ηταν σαν κάποιος να άναβε το καντήλι της ζωής του και να ξανάφερνε στην καρδιά του την παλικαριά, τους πόθους και τα όνειρα της νιότης του. 

Στη συνέχεια ο ποιητής αναφέρεται στα χρόνια της νεότητας του Φωτεινού. Ποτέ στη ζωή του ο Φωτεινός δεν προσκύνησε και δεν υποτάχτηκε στον ξένο δυνάστη. Ζούσε με τους συντρόφους του πάνω στα βουνά και πολεμούσε με γενναιότητα τους κατακτητές της πατρίδας του, της Λευκάδας. Κατέβαιναν τη νύχτα από τα βουνά, όπου είχαν τα λημέρια τους, και προκαλούσαν μεγάλες καταστροφές στους Φράγκους, σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς. Οι σύντροφοί του όμως συνελήφθηκαν και σκοτώθηκαν κι έτσι ο Φωτεινός απέμεινε μόνος του. Κάποια μέρα, εκεί που έτρωγαν μ’ έναν παλιό πολεμιστή, το γέρο Θεοχάρη, ένα αρνί, θέλησε να κοιτάξει την πλάτη του ζώου. Σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, αυτός ήταν ένας τρόπος μαντείας για να πληροφορηθεί κανείς το μέλλον του. 

`Ηταν φανερό ότι παρόλο που δεν ανάφερε τίποτα, αυτό που είδε ο Φωτεινός πάνω στην πλάτη του αρνιού ήταν κάτι κακό. `Ετσι ζήτησε από το γέρο Θεοχάρη να του δώσει την κόρη του για γυναίκα. Εκείνος δέχτηκε αμέσως και του έδωσε την ευχή του. Από τότε η ζωή του Φωτεινού άλλαξε ριζικά. `Αφησε την κλέφτικη ζωή στα βουνά και άρχισε μια ήρεμη ζωή, κάνοντας διάφορες αγροτικές εργασίες. Βλέποντας τριγύρω του τη βάναυση συμπεριφορά των κατακτητών και την πατρίδα του να υποφέρει από τον ξένο ζυγό, χωρίς να υπάρχει ελπίδα από πουθενά, αρνήθηκε την κλεφτουριά και τα φλογερά όνειρά του και έγινε γεωργός, αρχίζοντας μια νέα ζωή.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Η ψυχή του ελληνισμού, που εδώ την αντιπροσωπεύει ο Φωτεινός, μένει πάντα αδούλωτη, ασυμβίβαστη και ανυπόταχτη. Κανένας ξένος κατακτητής δεν μπορεί να τη λυγίσει και να την υποτάξει, όσο ισχυρός κι αν είναι.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
(Από «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Β΄ Λυκείου, σελ. 64)

1. Με βάση το κείμενο να δώσετε την εξωτερική μορφή και το χαρακτηρισμό του Φωτεινού υπογραμμίζοντας τις αντίστοιχες φράσεις. 

Ο Φωτεινός περιγράφεται από τον ποιητή ως ένας γέροντας με κατάλευκα μαλλιά και με πυκνά και μακριά γένια, που φτάνουν μέχρι το στήθος του, το οποίο είναι ηλιοκαμένο. Το μέτωπό του είναι γεμάτο ρυτίδες από το χρόνο και τις πίκρες της σκλαβιάς. Το πρόσωπό του κάτω από το φως του φθινοπωρινού ήλιου έπαιρνε ένα ρόδινο χρώμα, οι φλέβες του φούσκωναν και τα χείλη του κοκκίνιζαν. Οι φράσεις που δίνουν την εξωτερική μορφή του Φωτεινού είναι: “Κάτασπρο το κεφάλι του, πυκνό, μακρύ το γένι στα λιοκαμένα στήθια του …”, “του χρόνου τ’ άσπλαχνο γενί και της σκλαβιάς οι πόνοι το μέτωπό του αυλάκωσαν, του το’ χαν κατακόψει”, “ο ήλιος του φθινόπωρου του ρόδιζε την όψη, ετύλωνε τη φλέβα του, του πύρωνε τα χείλη”. 

`Οσον αφορά στο χαρακτηρισμό του Φωτεινού, μπορούμε να διαπιστώσουμε από τις πράξεις του ότι, ακόμη και σ’ αυτή την προχωρημένη ηλικία, ήταν άφοβος και ανδρείος, καθώς περίμενε ολόρθος τους Φράγκους κατακτητές, που πλησίαζαν προς το μέρος του για να τον τιμωρήσουν (στ.1-2). Μέσα στο γερασμένο του σώμα κρυβόταν μια γενναία ψυχή, που δεν του επέτρεπε να λυγίσει και να προσκυνήσει τον ξένο δυνάστη (στ.13: “Ξένος ζυγός δεν έγειρε του Φωτεινού την πλάτη”). `Ηταν ανυπόταχτος, ασυμβίβαστος, ενώ διακρινόταν για την τόλμη και τη γενναιότητά του (στ.14-20). `Ηταν πιστός στις παραδόσεις και τα έθιμα της πατρίδας του, όπως φαίνεται από το “διάβασμα” της πλάτης του αρνιού (στ.25-27). Ακόμη, ξέρει να εκτιμά σωστά τις καταστάσεις και να ενεργεί ανάλογα με αυτές. `Ετσι, απογοητευμένος από την κατάσταση της τυραννίας στην πατρίδα του και, καθώς δεν έβλεπε καμιά ελπίδα από πουθενά (στ.34-38), αλλάζει τον τρόπο ζωής του και γίνεται ζευγολάτης. 

2. Να σχολιάσετε τους στίχους: του χρόνου … κατακόψει (6-7). του πύρωνε τα χείλη (9). και καθ’ εχτρό … επελεκούσαν (16). 

Οι στίχοι 6-7 αναφέρονται στο χρόνο και στα σημάδια που αφήνει στο πρόσωπο του ανθρώπου. Τόσο ο χρόνος όσο και τα βάσανα και οι πίκρες της σκλαβιάς, σημάδεψαν ανεξίτηλα το πρόσωπο του Φωτεινού. Πολύ παραστατικά ο ποιητής περιγράφει το χρόνο που σαν άσπλαχνο υνί όργωσε με αυλάκια το μέτωπο του γερο-Φωτεινού. `Ετσι το πρόσωπό του χαράχτηκε με βαθιές ρυτίδες. 

Η φράση “του πύρωνε τα χείλη” (στ.9) είναι μια μεταφορά. Ο φθινοπωρινός ήλιος αναζωογονούσε το γερο-Φωτεινό, καθώς του ζέσταινε και του κοκκίνιζε τα χείλη. Συγχρόνως, η φράση αυτή δείχνει και τη νεανική ορμή που ξανάδινε ο θυμός στο γέροντα. 

Ο στίχος 16 “και καθ’ εχτρό… επελεκούσαν” αναφέρεται στη νεανική δράση του Φωτεινού, όταν πολεμούσε ως κλέφτης στα βουνά της Λευκάδας. Μαζί με άλλους κλέφτες αγωνίζονταν γενναία και πολεμούσαν τους Φράγκους κατακτητές, ασυμβίβαστοι και ανυπόταχτοι καθώς ήταν στην ξένη κυριαρχία. 

3. Να τοποθετήσετε το απόσπασμα στην οικονομία του έργου. 

Το συγκεκριμένο απόσπασμα ανήκει στο πρώτο άσμα του ποιήματος. Ο Φωτεινός λίγο πιο πριν είχε πετροβολήσει και τραυματίσει τα σκυλιά του Φράγκου αφέντη της Λευκάδας Γρατιανού Τζώρτζη, επειδή του κατάστρεψαν τα σπαρτά στο χωράφι του. Οι Φράγκοι βλέπουν αυτή του την πράξη και κατευθύνονται απειλητικά προς το μέρος του. Μαζί με τον Φωτεινό βρίσκεται στο χωράφι και ο γιος του Μήτρος, ο οποίος είναι τρομοκρατημένος. Σ’ αυτό το διάστημα της αναμονής, ο ποιητής περιγράφει τον Φωτεινό και κάνει μια αναδρομή στην προηγούμενη ηρωική ζωή του, με σκοπό να εντείνει την αγωνία του αναγνώστη.

Πηγή : http://www.odyssey.com.cy

Ν.Ε ΚΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ

Πηγή : http://www.odyssey.com.cy/

Αν σήμερα θεωρούμε την ποιητική αξία του Κωνσταντίνου Καβάφη κάτι το δεδομένο, αυτό δεν ίσχυε πάντα. Τον κατέκριναν, τον χλεύασαν σε μεγάλο βαθμό, τον παρώδησαν και πολλοί προσπάθησαν να αποδείξουν πως όσα έγραφε «δεν συνιστούσαν ποίηση». Και αυτό συνέβαινε όχι μόνο όσο ζούσε αλλά και μετά το θάνατό του.

Δεν έχει υπάρξει και ελπίζω να μην υπάρξει πιο «κακοποιημένος» από τους αναγνώστες και κάποιους εκπαιδευτικούς – εξεταστές ποιητής από τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Είναι ο ποιητής που έχει διαβαστεί αποσπασματικά όσο κανένας άλλος, που έχει αναλυθεί κατά λέξη όσο κανένας άλλος- σε τέτοιο βαθμό που χάνεται ολότελα το νόημά του, σε τέτοιο βαθμό που οτιδήποτε ζωντανό μέσα του ασφυκτιά και πεθαίνει. Είναι αυτός που όλοι έχουμε διαβάσει δίστιχά του χωρίς να γνωρίζουμε το συγκείμενο (το context) και –όπως είναι μαθηματικά λογικό και αναμενόμενο- βγάλαμε βεβιασμένα συμπεράσματα. Το «τι θέλει να πει ο ποιητής», κυρίες και κύριοι, δεν είναι ποτέ ο αυτοσκοπός και –ευτυχώς- δεν υπάρχει σωστή απάντηση.

Πρώτον, κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θέλει να πει ο ποιητής γιατί δεν τον έχεις μπροστά σου να τον ρωτήσεις και να σου απαντήσει. Το να μαντεύει ο καθένας τι μπορεί να είχε στο μυαλό του ο Καβάφης και να θέτει την εικασία του ως δεδομένο και απαράβατο κανόνα, είναι ακριβώς το αντίθετο από τον ίδιο τον σκοπό της Ποίησης.Το να ζητείται από τον κάθε μαθητή- σπουδαστή- φοιτητή να μάθει απ’έξω την προσωπική θεωρία του οποιουδήποτε -κατά τ’άλλα πολυδιαβασμένου και μορφωμένου ερευνητή- και να είναι σε θέση να την αναπαράγει κατά λέξη, είναι, για μένα, έγκλημα.

Επίσης, ένα ποίημα είναι –ευτυχώς και πάλι– κάτι πολύ προσωπικό και εξατομικευμένο και λέει άλλα πράγματα στον καθένα ανάλογα με την ηλικία του, το χαρακτήρα του, τα βιώματά του, τα όνειρά του, τους εφιάλτες του, τις εμμονές του, το βλέμμα του, τον τρόπο που αγγίζει, τον τρόπο που μυρίζει. Ένα ποίημα μού λέει άλλα πράγματα από αυτά που λέει σε σένα και λέει άλλα πράγματα σε μένα στα 20 και άλλα στα 30 μου. Ακριβώς εκεί έγκειται και η ομορφιά του.

Ας μάθουμε επιτέλους στους ανθρώπους να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται.

7 πράγματα που μου έμαθε ο Καβάφης για τη ζωή

1. Τον φόβο σου μόνο εσύ μπορείς να τον θρέψεις και μόνο εσύ μπορείς να τον καταστρέψεις. Τα τέρατα ζουν μέσα σου και στο χέρι σου είναι μόνο αν θα τα αφήσεις να μεγαλώσουν ή όχι. Ή, όπως λέει και ο Καβάφης, «Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου».

2. Οι άνθρωποι που έχεις δίπλα σου να είναι λίγοι και καλοί. Μην αναλώνεσαι με ανθρώπους που σε κάνουν να νιώθεις άσχημα, που σε μειώνουν, που δεν θέλουν το καλό σου, που δεν ξέρουν να δίνουν. Μην εξαντλείσαι «μέσα στην πολλή συνάφεια του κόσμου».

3. Αυτά που δεν λες, αυτά που δεν ζεις, αυτά που δεν θες να παραδεχθείς ούτε στον εαυτό σου, τα απωθημένα και τα καταπιεσμένα σου ένστικτα είναι αυτά που θα έρθουν μια μέρα και θα σε εκδικηθούν, θα σε πνίξουν.Μην καταπιέζεις τον εαυτό σου, μην δημιουργείς αδιέξοδα εκεί που δεν υπάρχουν. Ζήσε.

4. Πόθος. Έρωτας. Σεξ. Αγάπη. Οι μεγαλύτερες κινητήριες δυνάμεις. Απόλαυσέ τες.

5. Δεν έχουν σημασία μόνο αυτά που ζήσαμε. Ίσως μεγαλύτερη σημασία έχουν αυτά που δεν ζήσαμε. Οι έρωτες οι ανεκπλήρωτοι, όλα τα «σ αγαπώ» που τσιγκουνευτήκαμε, όλα τα σώματα που αγγίξαμε μόνο νοητά, όλα τα χείλη που ονειρευτήκαμε αλλά φοβηθήκαμε να φιλήσουμε. Ίσως τα «όχι» μας μας έκαναν αυτό που είμαστε, όχι τα «ναι» μας. Ίσως.

6. Ό,τι αρχίζει, θα τελειώσει. Ό,τι δεν αρχίσει δεν θα τελειώσει και ποτέ. Έρωτας δεν είναι μόνο ό,τι εκπληρώθηκε- είναι και ό,τι πόθησες. Ίσως γι’ αυτό μας τρώνε για πάντα οι ανεκπλήρωτοι έρωτες. Δεν πεθαίνουν γιατί δεν κατάφεραν να γεννηθούν.

7. Το να παραδεχθούμε ότι κάτι πέθανε, ότι έκανε τον κύκλο του, ότι δεν είναι πια ό,τι ήταν, ότι το χάσαμε για πάντα, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η μόνη λύση είναι, όμως, να αποχαιρετήσεις αυτό που φεύγει «σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος». Τουλάχιστον «σαν». Μέχρι να γίνεις θαρραλέος.

Η ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη σε 16 γεγονότα

1. O Κωνσταντίνος Πέτρου Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρειατης Αιγύπτου στις 29/4/1863 και πέθανε στα γενέθλιά του, στις 29/4/1933, σε ηλικία 70 ετών στην γενέτειρά του, αφού είχε νοσήσει από καρκίνο του λάρυγγα.

2. Δούλεψε ως δημόσιος υπάλληλος, ως Γραφέας στην αγγλική υπηρεσία Αρδεύσεων του Υπουργείου Δημοσίων Έργων και παρέμεινε 33 χρόνια στο ίδιο γραφείο.

3. Ήταν ασυμβίβαστος στην ποίησή του, στα όνειρά του, στα ιδανικά του αλλά στην προσωπική του ζωή ο ίδιος δήλωνε «δειλός» και πάντα έβλεπε εμπόδια σε ό,τι ήθελε να κάνει.

4. Ήταν τελειομανής όσον αφορά στην ποίησή του και διακατεχόταν από ένα γόνιμο πείσμα. Επεξεργαζόταν τον κάθε στίχο με σεβασμό και πολλή προσοχή και, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, για ολόκληρα χρόνια προτού τα δημοσιεύσει.

5. Ο ίδιος θεωρούσε πως η γλώσσα είναι μία και ενιαία και δεν διάλεξε στρατόπεδο στη μάχη καθαρεύουσας- δημοτικής.

6. Οι θεματικοί κύκλοι της καβαφικής ποίησης.Ο ίδιος ο Καβάφης είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά.

7. Η μορφή των ποιημάτων του: ιδιότυπη γλώσσα (μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης), λιτός λόγος (σπάνια χρήση επιθέτων, τα οποία, όταν υπάρχουν, έχουν λόγο να υπάρχουν και δεν είναι κοσμητικά), σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ομοιοκαταληξίας, ιδιαίτερος τρόπος χρήσης των σημείων στίξης (για να εκφράσουν π.χ. ειρωνεία).

8. Φύλαξε μυστική την προσωπική του ζωή και τις σεξουαλικές του προτιμήσεις και ζούσε μια διπλή ζωή. Συχνά στα ερωτικά του ποιήματα δεν προσδιορίζεται το φύλο των προσώπων ενώ σε άλλα βλέπουμε μια αποστασιοποιημένη αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο. Όσο περνούν τα χρόνια, όμως, η ομοφυλοφιλία γίνεται εμφανής στην διήγησή του και χωρίς πια ενοχές.

9. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από έναν διάχυτο ερωτισμό. Η Marguerite Yourcenar είχε σχολιάσει πως «τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη είναι περισσότερο ποιήματα περί έρωτος παρά προς το ερωτικό αντικείμενο».

10. Ο ίδιος προτιμούσε να δημοσιεύει τα ποιήματά του σε περιοδικά και εφημερίδες. Η πρώτη συλλογή με 154 ποιήματά του εκδόθηκε μετά το θάνατό του.

11. Στο τελευταίο του διαβατήριο σημείωσε ως επάγγελμα τη λέξη «ποιητής».

12. Πριν πεθάνει είχε υποβληθεί σε εγχείρηση στην Αθήνα, στην οποία έχασε τη φωνή του και αναγκαζόταν να επικοινωνεί με σημειώματα.

13. Η καβαφική ποίηση σήμερα έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες και εκτιμάται παγκοσμίως.

14. Το σπίτι όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Αλεξάνδρεια έγινε μουσείο το 1992 και βρίσκεται στον αριθμό 4 της οδού Κ. Καβάφη, όπως μετονομάστηκε προς τιμήν του ποιητή.

15. Τη μέρα που πέθανε, αδυνατώντας να μιλήσει, ζωγράφισε μια τελεία και έναν κύκλο γύρω από αυτήν.

16. Δεν πήρε ποτέ Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τελικά, όμως, αυτό δεν έπαιξε ρόλο στην παγκόσμια αναγνώριση του έργου του.

Σκίτσο του καλλιτέχνη David Hockney

Αυτοβιογραφικό σημείωμα του Κ. Π. Καβάφη
Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια – σ’ ένα σπίτι της οδού Σερίφ• μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. ΣτηνΕλλάδα είναι πολλάχρόνια πουδεν επήγα.Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόνγραφείονεξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά.

10 Αποφθεύγματα του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή
Οδηγίες χρήσης: Τα εν λόγω αποσπάσματα- αποφθεύγματα δεν σου δίνουν την όλη εικόνα του εκάστοτε ποιήματος. Ο σκοπός του είναι, αν βρεις κάτι και σου «μιλήσει», να ψάξεις και να διαβάσεις ολόκληρο το ποίημα.

1. Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.Να μη βιαζόμεθα• είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.
2. Ίσως το φως νάναι μια νέα τυραννία. Ποιος ξέρει τι καινούργια πράγματα θα δείξει.
3. Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους; Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.
4. Ο παντρεμένος ζει σαν σκύλος και πεθαίνει σαν άνθρωπος. Ο ανύπανδρος ζει σαν άνθρωπος και πεθαίνει σαν σκύλος.
5. Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ να πούνε.

6. Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις μες την πολλή συνάφεια του κόσμου, Μες στες πολλές κινήσεις και ομιλίες.
7. Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που φεύγει.
8. Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασεν η ώρα. Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασαν τα χρόνια.
9. Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
10. Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες, όχι μονάχα τα κρεβάτια όπου πλάγιασες, αλλά κ’ εκείνες τες επιθυμίες που για σένα γυάλιζαν μες στα μάτια φανερά, κ’ ετρέμανε μες στη φωνή – και κάποιο τυχαίον εμπόδιο τες ματαίωσε.

Σκίτσο του Ορνεράκη

Πηγή : http://www.anapnoes.gr/7-pragmata-pou-mou-emathe-o-kavafis-gia-ti-zoi/

Τα τοπωνύμια της Σκιάθου όπως αναφέρονται στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη συγκεντρωμένα σε έναν ψηφιακό χάρτη

Πηγή: Ψηφιακός χάρτης με 238 τοπωνύμια της Σκιάθου, με οδηγό τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη – NEWS247

Νεοελληνική μετρική

• Κάθε στίχος χωρίζεται σε συλλαβές , τονισμένες ( με δυνατή φωνή ) και άτονες ( τις προσπερνάμε γρήγορα)

π.χ αχός / βαρύς / ακού / γεται ( τις δεύτερες συλλαβές τις τονίζουμε περισσότερο )

• Οι συλλαβές που τονίζονται ( με τη φωνή μας ) περισσότερο λέγονται μακρές ( -) , ενώ όσες δεν τονίζονται λέγονται βραχείες ( τις συμβολίζουμε με το υ ) .

( μακρά συλλαβή , βραχεία συλλαβή )

• Το ζευγάρι των συλλαβών ( τονισμένη , άτονη ) το λέμε «πόδα» π.χ « αχός» Στον κάθε πόδα μπορεί να έχουμε και τρεις συλλαβές .

π.χ « στων ψαρών / την ολό / μαυρη ρά / χη »

• Επομένως το μυστικό του μέτρου είναι ο πόδας , δηλαδή οι τονισμένες και άτονες συλλαβές του. Ανάλογα με τη θέση ( 1^η,2^η,3^η ) που βρίσκεται / νται οι τονισμένες συλλαβές , χαρακτηρίζουμε και το μέτρο του στίχου .
• Με βάση τα παραπάνω έχουμε 5 βασικά μέτρα

1. 1.  Ιαμβικό μέτρο ( υ – ) : πρώτη συλλαβή άτονη και η δεύτερη τονισμένη ( με τη φωνή μας ) π.χ μάνα / με τους / εννιά / σου γιους / και με / τη μια / σου κό / ρη
2. 2. Τροχαϊκό μέτρο ( – υ ) : ο τρέχων , ο γρήγορος ρυθμός . Σε γνω / ρίζω α / πό την / κόψη

3. Ανάπαιστος (αναπαίω: αντιστρέφω ) : αντίθετος με το δάκτυλο, αντιδάκτυλος . ( υ υ – ) : Στων Ψαρών / την ολό / μαυρη ρά / χη

1. 4.  Δάκτυλος ( – υ υ ) : ξύπνα δρο / σιά της αυ / γής και φεγ / γάρι
2. 5.  Αμφίβραχυς ( υ – υ ) : Στην όψη / σου βλέπω / φουρτούνα / μεγάλη

• Μυστικό για να μην μπερδεύουμε τα μέτρα

Ο τελευταίος γραμματικός τόνος τόνος του στίχου ταυτίζεται πάντα με τον ρυθμικό τόνο.

• Πώς ονομάζεται ο στίχος Κάθε στίχος έχει 4 ονομασίες .

π.χ τροχαϊκός ( μέτρο ) οχτασύλλαβος ( αριθμός συλλαβών) οξύτονος ( γραμματικός τόνος στην τελευταία συλλαβή του στίχου ) ακατάληκτος ( όταν όλοι οι πόδες του στίχου είναι ισοσύλλαβοι ) . Μπορεί να είναι και :

Παροξύτονος : τονίζεται η προτελευταία συλλαβή του στίχου Προπαροξύτονος : τονίζεται η τρίτη συλλαβή από το τέλος .

Καταληκτικός στίχος : όταν ο τελευταίος πόδας του στίχου έχει λιγότερες συλλαβές ( δηλαδή καταλήγει σε υπόλοιπο )

• Χασμωδία – συνίζηση

Όταν σε μία λέξη ( ή ανάμεσα σε 2 λέξεις ) βρίσκονται δίπλα – δίπλα 2 φωνήεντα, έχουμε χασμωδία ( δεν ακούγονται καλά στο αυτί μας )

Τα δύο αυτά φωνήεντα τα διαβάζουμε σαν ένα , σαν μία συλλαβή ( συνίζηση ) . π.χ Σε γνω / ρίζω α / πό την / κόψη

• Ομοιοκαταληξία

Όταν το ποίημα έχει ρίμα ( ομοιοκαταληξία ) , τότε έχουμε 4 βασικά είδη ομοιοκαταληξίας

1. 1.  Ζευγαρωτή : ( ίδια Ρίμα α και β στίχου / γ και δ )
2. 2.  πλεχτή : ( ίδια Ρίμα α και γ / β και δ )
3. 3.  σταυρωτή : ( ίδια Ρίμα α και δ / β και γ )
4. 4.  Μικτή : διάφοροι συνδυασμοί .

“Πάνω σ’ ένα ξένο στίχο”

1. Να εξηγήσετε τον τίτλο του ποιήματος

Η αφόρμηση, η έμπνευση του ποιητή στο συγκεκριμένο ποίημα γίνεται με τον ξένο στίχο του Ιωακείμ Ντι Μπελαί “Ευτυχισμένος όποιος σαν τον Οδυσσέα έκανε το ωραίο ταξίδι”. Ο τίτλος παραπέμπει στο ποιητικό αυτό δάνειο.

2. Να επισημάνετε την προϋπόθεση που θέτει ο ποιητής για την αποδοχή και προβολή της θέσης που εκφράζει ο ξένος στίχος

Το ποίημα ανοίγει με κάτι σα μακαρισμό “Ευτυχισμένος όποιος έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα…”. Ωστόσο ο ποιητής θέτει μια προϋπόθεση για την πραγμάτωση αυτής της ευτυχίας. Επαναλαμβάνει μάλιστα το επίθετο “ευτυχισμένος” για να δώσει έμφαση σ’ αυτή την προϋπόθεση, που περιέχεται στην υποθετική πρόταση “αν στο ξεκίνημα ένιωθε γερή την αρματωσιά μιας αγάπης. Προϋπόθεση λοιπόν για την κατάκτηση της ευτυχίας είναι η αγάπη.

3. Να επισημάνετε τα γνωρίσματα που προσδιορίζουν την αγάπη και να σχολιάσετε το σημασιολογικό τους περιεχόμενο

Ο Σεφέρης πουθενά μέσα στο ποίημα δε μας αποκαλύπτει ποια είναι αυτή η αγάπη, που τη θέτει ως προϋπόθεση για την κατάκτηση της ευτυχίας μέσα από το ταξίδι. Δίνει όμως στους επόμενους στίχους τα χαρακτηριστικά της: είναι λοιπόν η αγάπη που απλώνεται σαν “αρματωσιά”, που “βουίζει σαν το αίμα στις φλέβες “με ακατέλυτο ρυθμό, ακατανίκητη σα μουσική και παντοτινή” και “σαν το βουερό αχό της θάλασσας”. Η αγάπη λοιπόν προσδιορίζεται από την τριπλή και δυναμική ανταπόκριση των αισθήσεων: της αφής, της όρασης και ακοής, των κύριων διαύλων διοχέτευσης μηνυμάτων από τον έξω κόσμο. Ο ποιητής λοιπόν θέλει να νιώθει ο άνθρωπος με όλες του τις αισθήσεις, με όλη του τη δύναμη την αγάπη αυτή. Τα χαρακτηριστικά της αγάπης αισθητοποιούνται με μεταφορές και παρομοιώσεις. Ο Σεφέρης αρέσκεται στην πλαστική απεικόνιση του αφηρημένου. Χαρακτηριστικό είναι ότι κλείνει την πρώτη στροφή με μια παρομοίωση καθαρά βιολογική: Η ένταση και το άπλωμα της αγάπης μέσα στο κορμί είναι σαν την ένταση και το άπλωμα του αίματος στις φλέβες. Πρώτο χαρακτηριστικό λοιπόν της αγάπης είναι η ένταση και το άπλωμά της σε όλο το κορμί, η κυριαρχία της στον άνθρωπο. Δεύτερο χαρακτηριστικό της είναι ο ακατέλυτος ρυθμός: η αγάπη είναι στέρεη, άφθαρτη, ανθεκτική. Είναι ακόμα ακατανίκητη σαν τη μουσική: αξεπέραστη και ακατάβλητη. Είναι ακόμα παντοτινή “γιατί γεννήθηκε όταν γεννηθήκαμε και σαν πεθαίνουμε αν πεθαίνει δεν το ξέρουμε ούτε εμείς ούτε άλλος κανείς”.

4. Να επισημάνετε και να ερμηνεύσετε τον τρόπο και το λόγο της επικοινωνίας του ποιητή με το θείο καθώς και την ποιητική λειτουργικότητά της.

Ο ποιητής επικοινωνεί με το θεό όπως ένας απλός πιστός. Αισθάνεται αδύναμος να εκφράσει από μόνος του το νόημα της αγάπης αυτής και καταφεύγει στη συνδρομή του θεού. Η επίκληση αυτή ωστόσο, σε συνδυασμό με τον ήρωα του ποιήματος, τον Οδυσσέα, οδηγεί σε παραλληλισμό της επίκλησης αυτής με την επίκληση του Ομήρου στη Μούσα “άνδρα μοι έννεπε Μουσα..” Ο ποιητής ζητά τη θεϊκή έμπνευση που χρειάζεται για την ποιητική δημιουργία.

Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η επίκληση στο θείο λειτουργεί και ως μέσο ποιητικής τεχνικής, ως ποιητικό εύρημα: αμέσως μετά, ως ανταπόκριση στο αίτημα αυτό για βοήθεια, θα παρουσιαστεί το όραμα του Οδυσσέα, για να βοηθήσει τον ποιητή στην έκφραση αυτής της αγάπης.

5. Ποια είναι τα αισθήματα του ποιητή στην τρίτη στροφή και από τι προκαλούνται; Τι αποτέλεσμα έχουν;

Η τρίτη στροφή είναι αποκαλυπτική της ψυχικής κατάστασης του ποιητή την ώρα της σύνθεσης του ποιήματος. Αισθάνεται απέραντη μοναξιά, που προκαλείται από τον τόπο όπου βρίσκεται: στην ξενιτιά. Η απολυτότητα της μοναξιάς του εκφράζεται με την πλαστικότητα της εικόνας “κάθομαι τριγυρισμένος από την ξενιτιά” καθώς και με την παρομοίωση “σαν τον αχό της θάλασσας που έσμιξε με το ανεξήγητο δρολάπι” Τον ποιητή τον έχει κυκλώσει η μοναξιά και του στερεί τη διέξοδο, ενώ το εξωτερικό σκηνικό των εμποδίων (αχός της θάλασσας, δρολάπι) αντιβουίζει στην ψυχή του και του εντείνει τη νοσταλγία. Ταυτόχρονα η θαλασσινή εικόνα προετοιμάζει για την εμφάνιση του Οδυσσέα.

Η μοναξιά και η νοσταλγία που αισθάνεται ο ποιητής για την πατρίδα είναι τα στοιχεία που κινούν την έμπνευσή του, που προκαλούν το ταξίδι του αυτό στη μνήμη, σ’ αυτή τη γεωγραφική και χρονική περιπέτεια, όπως αναπτύσσεται παρακάτω.

6. Η εικόνα που μας έχει δώσει ο μύθος για τον Οδυσσέα είναι διαφορετική από αυτή που προβάλλει ο ποιητής στους στίχους 7-10. Να δώσετε τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα α) του ομηρικού Οδυσσέα και β) του σεφερικού Οδυσσέα, με τα οποία δίνει ο ποιητής ρεαλιστικά τις ανθρώπινες διαστάσεις του ήρωα.

Ο Οδυσσέας του Σεφέρη διατηρεί πολλά από τα χαρακτηριστικά του Ομηρικού Οδυσσέα: η πάλη με τη θάλασσα “κοκκινιμένα μάτια από του κυμάτου την αρμύρα”, αλλά και νοσταλγία, αγάπη για την πατρίδα “κι από το μεστωμένο πόθο να ξαναδεί τον καπνό που βγαίνει από τη ζεστασιά του σπιτιού και από το σκυλί που γέρασε προσμένοντας στη θύρα”. Αναφέρεται ακόμα η πάλη του με “τον υπεράνθρωπο Κύκλωπα που βλέπει μ’ ένα μάτι” με “τις Σειρήνες που σαν τις ακούσεις ξεχνάς”, με τη “Σκύλλα και τη Χάρυβδη”. Τα μοτίβα αυτά παραπέμπουν στην εικόνα του Οδυσσέα, όπως διαμορφώθηκε από τον Όμηρο. Ωστόσο είναι φανερή εδώ η προσπάθεια του Σεφέρη να απομυθοποιήσει τον Οδυσσέα και να δείξει την ανθρώπινη πλευρά του, μια προσπάθεια που είναι φανερή στους στίχους “τόσα περίπλοκα τέρατα, που δε μας αφήνουν να στοχαστουμε, πως ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος που πάλεψε μέσα στον κόσμο, με την ψυχή και με το σώμα”. Τον Σεφέρη εδώ δεν τον ενδιαφέρει ο ήρωας Οδυσσέας, αλλά ο άνθρωπος Οδυσσέας, που παρά την απομυθοποίησή του, διατηρεί την ιδιαιτερότητά του και τη μεγαλοσυνη του “Είναι ο μεγάλος Οδυσσέας· εκείνος που είπε να γίνει το ξυλινο άλογο και οι Αχαιοί κερδίσανε την Τροία.” Η εξωτερική του όμως εικόνα διαφοροποιείται για να ταυτιστεί με τις μορφές των γέρων ναυτικών, που έχουν χαραχτεί στη μνήμη του Σεφέρη “σαν κάτι γέρους θαλασσινους”. Έτσι ενώ το ομηρικό ιδανικό ήθελε τους ήρωες – και τον Οδυσσέα- όμορφους, γοητευτικους, δυνατους, γεροδεμένους και έβαζε την Αθηνά να σβήνει τα σημάδια της ταλαιπωρίας από το σώμα του Οδυσσέα, ο Σεφέρης θέλοντας να τονίσει την ανθρώπινη πλευρά του Οδυσσέα, επιλέγει και παρουσιάζει ακριβώς αυτά τα σημάδια: κοκκινισμένα από την αλμυρα μάτια, ασπρισμένα γένια, ροζιασμένη παλάμη, δέρμα δουλεμένο από το ξεροβόρι, την κάψα κι από τα χιόνια. Και αυτό γιατί μόνο με αυτή την ανθρώπινη μορφή μπορούσε να τον αισθανθεί οικείο και να επικαλεστεί τη βοήθειά του.

7. Στην παρουσίαση του Οδυσσέα ποιο πολιτισμικό στοιχείο του Ελληνισμού τονίζεται και πώς;

Το στοιχείο που θέλει να τονίσει ο ποιητής είναι η ενότητα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και ιδιαίτερα η ενότητα και συνέχεια της ελληνικής γλώσσας.

8. Να εξηγήσετε το ρόλο που έχουν στο μύθο του Οδυσσέα οι μορφές: Κύκλωπας, Σειρήνες, Σκύλλα και Χάρυβδη και να τις αποσυμβολοποιήσετε.

Όλες αυτές οι μορφές είναι τα εμπόδια που συνάντησε στο δρόμο του- και αντιμετώπισε με επιτυχία- ο Ομηρικός Οδυσσέας. Είναι γνωστό ότι ο υπεράνθρωπος Κυκλωπας υποδηλώνει τη μεγάλη σωματική δυναμη. Οι Σειρήνες τους πειρασμους που πλανευουν την ανθρώπινη ψυχή. Η Σκυλλα και η Χάρυβδη την ανθρώπινη μοίρα. Ο Οδυσσέας με το άπλωμα του χεριου του είναι σα να θέλει να διώξει όλα αυτά τα περίπλοκα τέρατα, που δε μας αφήνουν να δουμε πίσω από την ηρωική την ανθρώπινη μορφή του. Ένας στόχος λοιπόν του ποιητή με την παρουσίαση αυτών των εμποδίων είναι η απομυθοποίηση του ήρωα Οδυσσέα. Πέρα όμως από αυτό στις μορφές αυτές υπονοουνται και πραγματικά εμπόδια, που αναφέρονται όχι πλέον στη μυθική πραγματικότητα, αλλά στο παρόν του ποιητή. Εμπόδια που λειτουργουν και σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε συλλογικό, αφου η χρήση α’ πληθυντικου προσώπου “δε μας αφήνουν”, μας υπαγορευει να προσανατολιστουμε και στην κατευθυνση αυτή. Πρόκειται λοιπόν για εμπόδια που δεν επιτρέπουν στον ποιητή να κατακτήσει τη “δική του Τροία”, το δικό του στόχο, που δεν μπορεί να είναι άλλος από την τελειοποίηση της τέχνης του. Αλλά πρόκειται επίσης και για εμπόδια (ιδεολογίες, δυτικές επιδράσεις, λογιοτατισμός) που θολώνουν τον ορίζοντα για μια επιστροφή στη γνήσια παράδοση της φυλής, που φαίνεται να είναι το ζητούμενο, η Τροία του Ελληνισμού.

9. Να σχολιάσετε τη χρήση α’ πληθυντικού προσώπου στους στίχους “Στέκεται μεγάλος……………….. πάλεψε μέσα στον κόσμο, με την ψυχή και με το σώμα. Να σημειώσετε και να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τα άλλα ρηματικά πρόσωπα που χρησιμοποιούνται στο ποίημα.

Ο Σεφέρης εναλλάσσει διαρκώς σ’ όλο το ποίημα τα ρηματικά πρόσωπα. Ετσι συναντάμε: α ενικό, β ενικό, γ ενικό και α πληθυντικό πρόσωπο. Οι εναλλαγές αυτές δε γίνονται κατά τυχαίο τρόπο, αλλά εξυπηρετούν ποιητικές σκοπιμότητες. Έτσι η λειτουργία του γ’ ενικού προσώπου είναι αφηγηματική, χρησιμοποιείται στα σημεία της αφήγησης (κυρίως για την παρουσίαση του Οδυσσέα). Το πρώτο ενικό πρόσωπο υποδηλώνει την ατομικότητα του ποιητή, τις προσωπικές του σκέψεις, επιδιώξεις, αδιέξοδα, ερωτηματικά. Συχνά όμως περνά στο α’ πληθυντικό πρόσωπο, αφού δεν ξεχνά το σύνολο στο οποίο ανήκει. Με το πέρασμα από το Εγώ στο Εμείς εκφράζει ένα συλλογικό αίσθημα, συμπεριλαμβάνοντας στην προσπάθειές του όλο τον Ελληνισμό. Στη 10 στροφή ο λόγος με την αμεσότητα του β προσώπου γίνεται οικείος και ζεστός και άμεσος.

10.Με ποια πρόσωπα παραβάλλει ο ποιητής τον Οδυσσέα; Από πού αντλεί ο ποιητής τις εικόνες αυτές; Ποιος είναι ο στόχος της παραβολής;

Ο ποιητής, μετά την απομυθοποίηση που συντελέστηκε στους προηγούμενους στίχους, νιώθει πολύ οικείο το πρόσωπο του Οδυσσέα. Τόσο που η μορφή του και ο τρόπος που μιλά, με γαλήνη και ταπεινοφροσύνη του θυμίζει πατρική φιγούρα ή μορφές γέρων θαλασσινών. Τις εικόνες στο σημείο αυτό τις αντλεί από τις παιδικές του μνήμες από την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σμύρνη και είναι φανερός ο συναισθηματισμός του που εκδηλώνεται εδώ σα γλυκιά νοσταλγία. Πρόθεσή του είναι και εδώ είναι να τονίσει την πολιτιστική συνέχεια του Ελληνισμού. Μίλησε προηγουμένως για την ενότητα της Ελληνικής γλώσσας. Τώρα συνδέει την ομηρική παράδοση, με άλλες αστείρευτες πηγές ανανέωσης για τον Ελληνικό πολιτισμό, την κρητική λογοτεχνία και τη λαϊκή παράδοση, που αντιπροσωπεύονται εδώ από τον Ερωτόκριτο και τους γέροντες ναυτικούς αντίστοιχα.

1. Να γίνει συσχετισμός του ποιητή με τον Οδυσσέα

Τα παράλληλα στοιχεία στη ζωή και στη μοίρα του ποιητή με τον Οδυσσέα παρουσιάζονται στις στροφές όπου γίνεται λόγος για το περιεχόμενο της ομιλίας του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας λοιπόν μιλά – και είναι σα να μιλά και για τον ποιητή, αφού οι εμπειρίες και τα βιώματά τους είναι κοινά- για τον πόνο του ξενιτεμού και τη νοσταλγία, όπως πλαστικά παρουσιάζεται στη μεταφορά “να νιώθεις τα πανιά του καραβιού σου φουσκωμένα από τη θύμηση και την ψυχή σου να γίνεται τιμόνι”, για τη σκληρή μοναξιά και την αδυναμία του ανθρώπου να ορίσει τη μοίρα του, που αισθητοποιείται από την παρομοίωση “σαν τ’ άχερο στ’ αλώνι”, για το θάνατο και την απώλεια των συντρόφων, για την ανάγκη επικοινωνίας με τους νεκρούς. Η μοίρα και των δύο σημαδεύεται από τη νοσταλγία για τη χαμένη πατρίδα (Οδυσσέας – Ιθάκη, Σεφέρης – Ιωνία), και από τον πόνο για τον ξεριζωμό και την προσφυγιά, για την απώλεια αγαπημένων προσώπων.

12.Να σχολιάσετε το νόημα του στίχου “Και πόσο παράξενα αντρειεύσαι μιλώντας με τους πεθαμένους, όταν δε φτάνουν πια οι ζωντανοί που σου απομέναν”

Ο Οδυσσέας καταφεύγει στη “νεκυιομαντεία” ή νεκρομαντεία, για να αντλήσει δύναμη για τη συνέχιση του ταξιδιού του. Στον τρόπο αυτό καταφεύγει και ο Σεφέρης, μέσω της τέχνης του, που δημιουργεί σύνδεσμο ανάμεσα στους νεκρούς και τους ζωντανούς. Τη δύναμη αυτή την αντλεί εδώ ο ποιητής με τη συνομιλία του με το “νεκρό” Οδυσσέα. Συχνά στην ποίησή του ο Σεφέρης καταφεύγει στη νεκρομαντεία από την ανάγκη να επικοινωνήσει με δασκάλους, με γέροντες, με όσους κάποτε ζήσαν σε χρόνους μακρινούς ή κοντινούς και να ζητήσει βοήθεια από αυτούς για να προχωρήσει.

13.Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της τελευταίας στροφής.

Ο λόγος του Οδυσσέα συνεχίζεται, όπως δηλώνουν τα αποσιωπητικά. Ο ποιητής όμως δεν προχωρά στην αφήγησή του. Έχει ήδη πετύχει το στόχο του. Έχει αντλήσει τη δύναμη που χρειαζόταν για να προχωρήσει. Τα χέρια του Οδυσσέα, “που ξέραν να δοκιμάσουν αν είναι καλά σκαλισμένη στην πλώρη η γοργόνα” (στοιχείο που μας παραπέμπει στον νεοελληνικό λαϊκό πολιτισμό), του χαρίζουν “την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα”. Ο Οδυσσέας “αρμηνεύει” τον ποιητή, του δείχνει το δρόμο για να φτάσει στο “ακύμαντο” λιμάνι που προσδοκεί. Και ο δρόμος αυτός, παρά τις δυσκολίες (μέσα στην καρδιά του χειμώνα) θα οδηγήσει και τον ποιητή σε προσωπικό επίπεδο και τον Ελληνισμό, σε συλλογικό, στην ανανέωση και στην επιτυχία των στόχων του. Και όπως φάνηκε από πολλά άλλα σημεία, και εδώ, από την σύζευξη της αρχαίας ελληνικής παράδοσης (Οδυσσέας) με τη νέα ελληνική (γοργόνα), ο μοναδικός δρόμος “για την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα” είναι η ταύτιση με τη διαχρονική πνευματική παράδοση της φυλής.

14.Γιατί αναζητά ο ποιητής βοήθεια από τον Οδυσσέα; Τι τον βοηθά ο Οδυσσέας να εκφράσει α) σε προσωπικό επίπεδο (εγώ) β) σε συλλογικό επίπεδο (εμείς)

Στο ποίημα “πάνω σ’ ένα ξένο στίχο” ο Σεφέρης που βρίσκεται μακριά από την πατρίδα, αισθάνεται ως άνθρωπος πρώτα μοναξιά και νοσταλγία, ενώ βλέπει τη ζωή στο σύνολό της σαν Οδύσσεια μέσα σε κινδύνους και ερημώσεις. Δε μένει όμως σ’ αυτό το αρχικό συναίσθημα, αλλά προχωρά περισσότερο. Από το προσωπικό περνά στο συλλογικό επίπεδο και βλέπει τα προβλήματα που ταλαιπωρούν τη χώρα του και ονειρεύεται την ανανέωση του Ελληνισμού. Σ’ αυτή του την προσπάθεια παίρνει ως καθοδηγητή στο ταξίδι του τον Οδυσσέα, ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία και προς την επίτευξη της προσωπικής ποιητικής του έκφρασης – σε προσωπικό επίπεδο. Στο πρόσωπο του Οδυσσέα ο Σεφέρης βλέπει την ενότητα και τη συνέχεια της πολιτιστικής μας παράδοσης – αφού συγχωνεύονται στο πρόσωπό του η αρχαιότητα, η ελληνιστική εποχή με το Μεγαλέξανδρο και τη γοργόνα, η κρητική λογοτεχνία με τον Ερωτόκριτο και η λαϊκή παράδοση-. Και μέσα στην ενότητα αυτή βλέπει τη λύση των καλλιτεχνικών του αναζητήσεων. Και επειδή το “Εγώ” του ποιητή διαδέχεται σε τέτοια θέματα το “Εμείς”, η συλλογική ψυχή, το συλλογικό αίσθημα, ο Σεφέρης γίνεται καθοδηγητής για την επιστροφή όλων μας σε μια πατρίδα, που την ανανεωτική της φυσιογνωμία θα την έχει βρει μέσα στην ενότητα της πολιτιστικής της παράδοσης.

15. Ποια είναι τελικά η αγάπη στην οποία αναφέρεται ο Σεφέρης στην αρχή του ποιήματος.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η αγάπη για την οποία μίλησε στην αρχή, δεν είναι απλά η νοσταλγία του ξενιτεμένου για τον τόπο του. Είναι ο δεσμός με την πατρίδα και ο πόνος για τη συρρίκνωσή της και η αγωνία για την τύχη της – αλλά και προσδοκία για την ανανέωση ολόκληρου του Ελληνισμού.

Πηγή : https://www.scribd.com/doc/45054316/%CE%93%CE%99%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3-%CE%A3%CE%95%CE%A6%CE%95%CE%A1%CE%97%CE%A3-%CE%95%CE%BB%CE%AD%CE%BD%CE%B7