Κατηγορία: Τέχνη

«Joker»

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/4700

Αναγεννησιακή τελειότητα (ζωγραφική-15ος αιώνας)

 06 Μαρ. 2016

Οι καλλιτέχνες των προηγούμενων αιώνων δεν γνώριζαν ότι ανήκουν στον Γοτθικό Ρυθμό ή έστω στον Μεσαίωνα. Αντίθετα, οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης είχαν επίγνωση ότι ανήκαν σε μια νέα εποχή. Δείτε μερικούς από τους πίνακες-σταθμούς της Αναγεννησιακής Τέχνης, από Ιταλούς και Φλαμανδούς ζωγράφους του 15ου αιώνα. Της Κατρίν Αλαμάνου

*Πατήστε πάνω στις εικόνες για να δείτε ολόκληρα τα έργα.

Οι ουμανιστές της Αναγέννησης διέφεραν από τους μεσαιωνικούς θεολόγους και λόγιους που είχαν μελετήσει τον Αριστοτέλη, τον Κικέρωνα και τους Νεοπλατωνικούς. Για τους πρώτους, η κλασική αρχαιότητα προσέφερε τα πρότυπα για την αξιολόγηση όχι μόνο των έργων τέχνης, αλλά και της ανθρώπινης δραστηριότητας εν γένει.

Οι ιταλικές πόλεις-κράτη, που το ίδιο το πολίτευμά τους είχε αρκετά κοινά στοιχεία με τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία, υπήρξαν το λίκνο του ουμανισμού και καλλιέργησαν το ιδεώδες του ενάρετου και ενεργού πολίτη που στηρίζεται στην αξία του και όχι απλώς στην καταγωγή του.

Ενώ οι Φλωρεντίνοι επεξεργάζονταν θεωρίες και κανόνες για την αναπαράσταση, οι Φλαμανδοί ανακάλυπταν εμπειρικά τη γραμμική και ατμοσφαιρική προοπτική. Η μεγάλη συνεισφορά των Φλαμανδών ζωγράφων στη Δυτική τέχνη ήταν η νέα τεχνική στην ελαιογραφία, που επέτρεπε μεγαλύτερη ακρίβεια στην απόδοση λεπτομερειών, στοιχείο άμεσα αισθητό στη φλαμανδική ζωγραφική του 15ου αι.

  • Γραμμική προοπτική – Φίλιπο Μπρουνελέσκι (1377-1446)

Στον Μπρουνελέσκι οι σύγχρονοί του απέδιδαν τη γραμμική προοπτική. Ως τότε, στα έργα ζωγραφικής και στα σχέδια χρησιμοποιούνταν διάφορες μέθοδοι για να υποδηλώσουν την απόσταση.

Ο Μπρουνελέσκι φαίνεται ότι ήταν ο πρώτος που συνειδητοποίησε πως, αν η εικόνα είναι ένα παράθυρο που παρεμβάλλεται ανάμεσα στον θεατή και ό,τι αυτός βλέπει, τότε τα αντικείμενα που περιλαμβάνει μπορούν να υπακούουν στους ίδιους νόμους, δηλαδή στο δεδομένο ότι οι οπτικές ακτίνες είναι ευθείες γραμμές που υπόκεινται στους νόμους της γεωμετρίας.

Έδειξε τη χρήση της γραμμικής προοπτικής σε δύο πίνακές του που έχουν σήμερα χαθεί. Ο φίλος του όμως Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι, την κωδικοποίησε στην πραγματεία του Για τη Ζωγραφική (1436), ανοίγοντας τον δρόμο στην ιδέα του πίνακα ως ιλουζιονιστικής αναπαράστασης αντικειμένων ιδωμένων από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία.

  • Μαζάτσιο (1401-1428)

Οι καινοτομίες του Μπρουνελέσκι στο ύφος και την προοπτική αξιοποιήθηκαν άμεσα από αρκετούς καλλιτέχνες της εποχής και κυρίως από τον Μαζάτσιο στη νωπογραφία του, στη Σάντα Μαρία Νοβέλα της Φλορεντίας.


Αγία Τριάδα (1425), Νωπογραφία, Σάντα Μαρία Νοβέλα, Φλωρεντία

Στο πρώτο πλάνο διακρίνεται ένας τάφος με ένα σκελετό κάτω από την επιγραφή «Ό,τι είσαι ήμουν, κι ό,τι είμαι θα γίνεις». Με τη βοήθεια ου νέου συστήματος προοπτικής, ο Μαζάτσιο μπόρεσε να αποδώσει τις μορφές σε διάφορες κλίμακες σε έναν ενιαίο και ενοποιημένο χώρο. Ο τάφος «διαβάζεται» σαν προέκταση προς το χώρο της εκκλησίας.

Το κυριότερο επίτευγμά του Μαζάτσιο ήταν ότι ξανάδωσε στην ανθρώπινη μορφή τη σφριγηλότητα  και τη στιβαρότητα των έργων του Τζιότο και ότι δημιούργησε μια ψευδαίσθηση απτότητας μέσω του σκιοφωτισμού.


Η εκδίωξη από τον Παράδεισο, (περ. 1427), Νωπογραφία, Παρεκκλήσιο Μπρανκάτσι, Σάντα Μαρία ντελ Κάρμινε, Φλωρεντία.

  • Σάντρο Μποτιτσέλι (περ. 1445-1510)

Η Άνοιξη (1478) του Σάντρο Μποτιτσέλι, έργο με μυθολογικό περιεχόμενο, αποδίδεται σε μία κλίμακα που εκείνη την εποχή συναντάται μόνο σε θρησκευτικές παραστάσεις (το ύψος ξεπερνάει τα 2 μέτρα). Θεωρείται επίσης βέβαιη η επίδραση του Νεοπλατωνισμού τόσο στην Άνοιξη όσο και σε άλλα έργα του Μποτιτσέλι.


Η Άνοιξη (περ. 1478), Ζωγραφική σε ξύλο, Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία.

Το κέντρο της σύνθεσης καταλαμβάνει η Αφροδίτη με τον τυφλό Έρωτα να πετάει πάνω από το κεφάλι της. Τα άλλα πρόσωπα από αριστερά προς δεξιά: ο Ερμής, οι Τρεις Χάριτες, η Φλόρα (η Θεά των λουλουδιών και της άνοιξης, η νύμφη Χλωρίς και ο Ζέφυρος ο δυτικός άνεμος.

  • Ο Άγιος Σεβαστιανός του Αντρέα Μαντένια (περ. 1431-1506)

Έχει γραφεί για το έργο πως αποτελεί συμβολική απόδοση του παγανιστικού κόσμου με τη μορφή ερειπίων. Ότι δηλαδή η συμβολική αντίθεση ανάμεσα στα ερείπια του αρχαίου κόσμου και τον θριαμβεύοντα -στο πρόσωπο του Αγίου- Χριστιανισμό, αποτελεί την πεμπτουσία του έργου.


Άγιος Σεβαστιανός (περ. 1460), Ζωγραφική σε ξύλο, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη.

Πάντως, ο Άγιος Σεβαστιανός, ως προστάτης των ασθενών, αποτέλεσε ιδιαίτερα προσφιλές θέμα των βενετσιάνων ζωγράφων, καθώς κάθε φορά που χτυπούσε την Βενετία η βουβωνική πανώλη ή κάποια άλλη ασθένεια, οι κάτοικοι ζητούσαν με ιδιαίτερη έμφαση την προστασία του Αγίου.

Οι Φλαμανδοί καλλιτέχνες ανέπτυξαν την τεχνική της ελαιογραφίας και σε συνδυασμό με τη χρήση της γραμμικής και ατμοσφαιρικής προοπτικής έφεραν μια πραγματική επανάσταση στην ευρωπαϊκή ζωγραφική.

  • Γιαν Βαν Άυκ (περ. 1390-1441)

Τα διαφανή του χρώματα δίνουν στα έργα του μια λάμψη που θυμίζει κόσμημα και που καμία αναπαραγωγή δεν μπορεί να αποδώσει, καθώς το φως μοιάζει να εκπέμπεται από το το εσωτερικό του πίνακα.


Αδάμ και Εύα (1432), Τέμπερα σε λάδι και ξύλο, Άγιος Μπαβόν, Γάνδη.


Η Παναγία και ο Καγκελάριος Ρολέν (περ. 1433-44), Λούβρο, Παρίσι.

  • Ροζιέ Βαν Ντερ Βέυντεν (περ. 1400-1464)

Στις προσωπογραφίες του ο Βαν Ντερ Βέυντεν δίνει μικρότερη σημασία στις λεπτομέρειες και μεγαλύτερη στη γενική εικόνα και εντύπωση. Η γυναίκα της παρακάτω εικόνας είναι ολοφάνερα αριστοκρατικής καταγωγής, όπως τα περισσότερα μοντέλα του ζωγράφου. Η γωνία στην οποία αποδίδεται είναι αυτή των τριών τετάρτων, η αγαπημένη γωνία του Βαν Ντερ Βέυντεν και άλλων φλαμανδών ζωγράφων της εποχής.


Προσωπογραφία κυρίας (περ. 1455), Λάδι σε ξύλο, Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσινγκτον.

Πηγή: Χιου Χόνορ – Τζον Φλέμινγκ, Ιστορία της Τέχνης, 3ος τόμος, Υποδομή,  Αθήνα, 1991.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/4117

Ψηφιακός Παπαδιαμάντης για όλους

Ψηφιακός Παπαδιαμάντης για όλους – πολιτισμός – Το Βήμα Online.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/3081

Ζωγραφική : Σχολές και Ρεύματα


Μια μικρή αναφορά στα σημαντικότερα καλλιτεχνικά ρεύματα που επηρέασαν την ιστορία της ζωγραφικής, με κάποιους από τους κύριους εκφραστές και χαρακτηριστικά έργα τους. Συμβαίνει συχνά ένας καλλιτέχνης να έχει επηρεαστεί και να έχει επηρεάσει, περισσότερα από ένα ρεύματα. Τα καλλιτεχνικά κινήματα είναι τοποθετημένα χρονολογικά, για την καλύτερη κατανόηση της εξέλιξης της ζωγραφικής, στην ιστορία.

Αναγεννησιακή Τέχνη
Ξεκίνησε κατά τον 15ο αιώνα, στη Φλωρεντία. Τα έργα έχουν θέματα κυρίως από τη Βίβλο, την Ελληνική και Ρωμαϊκή μυθολογία, την ιστορία, αλλά και τη σύγχρονη ζωή. Στην ουσία αποτελεί την απελευθέρωση από τις προκαταλήψεις και τις νοοτροπίες του Μεσαίωνα. Οι αρχαίες κλασικές τέχνες, μετά από μια παραγκώνιση πολλών αιώνων, ως παγανιστικές και ειδωλολατρικές, επανέρχονται στο προσκήνιο, αυτή τη φορά όμως αναμεμειγμένες με χριστιανικά στοιχεία. Χαρακτηρίζονται για τη λεπτομέρεια στο σχήμα και στο χρώμα και δίνεται μεγάλη έμφαση στην προοπτική. Για πρώτη φορά το ανθρώπινο σώμα εκθειάζεται, τόσο στη ζωγραφική, όσο και στη γλυπτική.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Botticelli, Michelangelo, Leonardo da Vinci, El Greco, Hieronymus Bosch, Jan van Eyck, Albrecht Dürer

“Η γέννηση της Αφροδίτης”
Botticelli (1486)
“Μόνα Λίζα” ή “Τζοκόντα”
Leonardo da Vinci (1505)


Μανιερισμός
Αναπτύχθηκε κατά την τελευταία περίοδο της Αναγέννησης στην Ιταλία και ειδικότερα από το 1520. Ο όρος προέρχεται από το λατινικό “manierus” που σημαίνει τρόπος. Σε αντίθεση με τα Aναγεννησιακά ιδεώδη, τα οποία αναζητούσαν τη ρεαλιστική απεικόνιση των φυσικών αναλογιών, οι εκφραστές του μανιερισμού απεικονίζουν υπερβολικά παραμορφωμένες φιγούρες, κυρίως μέσω της επιμήκυνσης των ανθρώπινων χαρακτηριστικών ή με τη χρήση εξεζητημένων στάσεων, προκειμένου να καλλιεργηθεί μία συναισθηματική ένταση.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Parmigianino, Bronzino, Michelangelo, El Greco

“Η Μαντόνα με το μακρύ λαιμό”
Parmigianino (1535)
“Η Ελεονώρα του Τολέδο με το γιο της”
Bronzino (1545)
“Το όραμα του Αγίου Ιωάννη”
El Greco (1585)


Κλασικισμός
Καλλιτεχνικό ρεύμα που ξεκίνησε γύρω στα 1550 ως αντίδραση στον εξεζητημένο μανιερισμό και θεωρεί ως ιδανικό την ελληνο-ρωμαϊκή αρχαιότητα. Οι καλλιτέχνες κάνουν στροφή στα αρχαία πρότυπα και ιδανικά. Η λογική κυριαρχεί πάνω στο συναίσθημα και τη φαντασία. Επιδιώκεται η τελειότητα, η αρμονία και η ισορροπία. Εκφράζει την επιστροφή στο ρετρό, προτείνοντας συγκροτημένη κίνηση, απαλές αντιθέσεις και αυστηρά περιγράμματα.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Nicolas Poussin, Annibale Carracci, Claude Lorrain

“Ντιάνα και Ενδυμίων”
Poussin (1630)
“Λιμάνι στο ηλιοβασίλεμα“
Lorrain (1639)


Μπαρόκ
Ξεκίνησε στις αρχές του 1600 στη Ρώμη. Ο όρος προέρχεται πιθανότατα από την πορτογαλική λέξη “barocco”, που σημαίνει το ακανόνιστο μαργαριτάρι και δηλώνει γενικά την έννοια του ασυνήθιστου ή παράδοξου σχήματος.  Το μπαρόκ επιδιώκει να θαμπώσει με τον όγκο, τα πολύπλοκα σχέδια και τη φορτική πολυτέλεια της διακόσμησης, το στήσιμο του έργου και το θεατρικό ύφος. Η επιτυχία του οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό και στη στήριξη της καθολικής εκκλησίας, η οποία χρησιμοποίησε την τεχνοτροπία του και το δραματικό του ύφος για την αναπαράσταση πολλών θρησκευτικών θεμάτων που προκαλούσαν τη συναισθηματική συμμετοχή του θεατή. Επιπλέον, η αριστοκρατία της εποχής ευνοήθηκε από το επιβλητικό ύφος του μπαρόκ για την κατασκευή ανάλογων κτιρίων ή παλατιών που ενίσχυαν το κύρος της. Από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ρεύματος αυτού είναι η εκμετάλλευση του φωτός και η δημιουργία έντονων αντιθέσεων μέσω έντονων φωτοσκιάσεων.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Rubens, Anton van Dyck, Caravaggio, Velázquez, Rembrandt, Pietro da Cortona

“Πορτραίτο Κοριτσιού”
Rubens (1618)
“Οι δεσποινίδες επί των τιμών”
Velázquez (1656)
“Βάκχος”
Caravaggio (1597)


Ροκοκό
Γεννήθηκε στη Γαλλία στις αρχές του 1700. Ο όρος προέρχεται από τη Γαλλική λέξη “rocaille” που σημαίνει όστρακο. Τα έργα προσπαθούν να αποτυπώσουν τις ευχάριστες καθημερινές σκηνές, με ειδυλλιακά τοπία και πρόσωπα από την αριστοκρατία σε διάφορες ασχολίες, ξεφεύγοντας από τα αυστηρά όρια που επέβαλλε η εκκλησία. Τα χρώματα είναι απαλά  και διάφανα με τόνους παστέλ, χωρίς βαθιές φωτοσκιάσεις. Προσπαθούν να προσδώσουν στα έργα έναν τόνο χαριτωμένο, ανάλαφρο και μια κομψότητα. Επίσης η ζωγραφική πορτραίτων ήταν πολύ διαδεδομένη αυτή την εποχή.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Jean-Antoine Watteau, Boucher, Canaletto, Hogarth, Fragonard

“Η όχθη των σκλάβων”
Canaletto (1730)
“Η κούνια”
Fragonard (1767)


Νεοκλασικισμός

Γεννήθηκε ως αντίδραση στο μπαρόκ και στο ροκοκό, στα 1760, στη Ρώμη. Στα νεοκλασικά έργα παρατηρείται η υπεροχή του σχήματος αντί του χρώματος, τα κλειστά περιγράμματα, το ευδιάκριτο σχέδιο και η αποφυγή των βίαιων χρωματικών αντιθέσεων. Είναι πίνακες αυστηρών και συντηρητικών κανόνων και αναλογιών. Τα θέματα είναι παρμένα κυρίως από την αρχαία Ρώμη και την Ελλάδα, με εξιδανίκευση του γυμνού ανθρώπινου σώματος, κυρίως σε παγερές στάσεις. Είναι μια απόπειρα επιστροφής στην αρχαιότητα.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Anton Raphael Mengs, Jacques-Louis David, Ingres

“Μεγάλη λουόμενη”
Ingres (1808)
“Σαβίνες”
David (1785)


Ρομαντισμός
Καλλιτεχνικό ρεύμα που ξεκίνησε στη Γερμανία γύρω στο 1800. Χαρακτηρίζεται από έργα που έχουν πλούσια χρώματα, αντιθετικά χρώματα και αδρές πινελιές που δεν ακολουθούν πιστά τα περιγράμματα. Αυτή η ελευθερία, σε συνδυασμό με τα γεμάτα κίνηση και ενέργεια θέματα, προκαλούν στον θεατή όμορφα συναισθήματα και του διεγείρουν τη φαντασία. Οι ζωγράφοι αντλούν τα θέματά τους από τη σύγχρονη εποχή και το περιβάλλον με μια ιδιαίτερη αγάπη για τα εξωτικά θέματα και για τους αγώνες των λαών για την ελευθερία.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Goya, Delacroix, Turner, David Friedric, Théodore Gericault

“Οδοιπόρος στην ομίχλη”
Friedrich (1818)
“Αυτοπροσωπογραφία”
Goya (1795)
“Η ελευθερία οδηγεί το λαό”
Delacroix (1830)



Ρεαλισμός

Γεννήθηκε στη Γαλλία γύρω στα 1840. Είναι η ζωγραφική της πραγματικότητας. Ζωγραφίζω αυτό που βλέπω, ότι είναι αληθινό. Τα έργα χαρακτηρίζονται από την έλλειψη καλλωπισμού, καθώς παρουσιάζουν το θέμα όπως πραγματικά είναι χωρίς να το ωραιοποιούν. Επίσης δίνουν θέση πρωταγωνιστή ακόμη και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, εμφανίζοντας με ειλικρίνεια τη σκληρή καθημερινότητά τους. Όμορφες φωτοσκιάσεις, ζωντανά χρώματα απλωμένα με αδρές πινελιές, πράγματα, ζώα και άνθρωποι ρεαλιστικά αποτυπωμένα. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ρεαλισμού είχε και η εφεύρεση της φωτογραφικής μηχανής.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Gustave Courbet,  Édouard Manet, Edgar Degas, Daumier, Millet

”Καλημέρα κύριε Courbet”
Courbet (1849)
“Plum Brandy”
Manet (1878)
“New Orleans Cotton Exchange”
Degas (1873)



Νατουραλισμός
Ξεκίνησε στη Γαλλία γύρω στα 1860 από μια ομάδα ζωγράφων, της σχολής της Μπαρμπιζόν, που προσπαθούσαν να έρθουν σε μια πιο κοντινή επαφή με τη φύση. Ο όρος προέρχεται από τη λατινική λέξη “natura” που σημαίνει η φύση. Είναι ένα είδος ρεαλιστικής ζωγραφικής. Οι νατουραλιστές ζωγραφίζουν κυρίως τοπία αλλά και ανθρώπους ψυχρά, αμέτοχα, όπως ένα αντικείμενο. Έχει περιγραφικό χαρακτήρα και καταγράφει τα πράγματα πιστά, με συνθέσεις και χρωματικούς τόνους καλοδουλεμένους.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Théodore Rousseau, Camille Corot

“Mare et Lisiere de Bois”
Rousseau (1865)
“Λιβάδι με δέντρα”
Corot (1870)



Ιμπρεσιονισμός
Αναπτύχθηκε γύρω στα 1870, στη Γαλλία και προέρχεται από τη λέξη “Impressionism” που σημαίνει “εντύπωση”. Χαρακτηρίζει την καμπή στη ζωγραφική και την μετάβαση από το αντικειμενικό στο υποκειμενικό. Ο καλλιτέχνης αποτυπώνει υποκειμενικά το θέμα, σύμφωνα με την εντύπωση που του προκαλεί εκείνη τη στιγμή. Κύρια χαρακτηριστικά του ιμπρεσιονισμού είναι τα ζωντανά χρώματα, κυρίως με χρήση των βασικών χρωμάτων, έμφαση στην αναπαράσταση του φωτός, μικρές και συχνά εμφανείς πινελιές, σπάνια χρήση του μαύρου χρώματος και για πρώτη φορά η ζωγραφική σε ανοιχτούς χώρους (en plein air), γεγονός που ευνοήθηκε από την ανακάλυψη των προ-επεξεργασμένων χρωμάτων.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Corot, Monet, Sisley, Renoir, Pissarro, Hokusai, Gustave Caillebotte, Toulouse-Lautrec

“Η κα Μονέ”
Monet (1875)
”The shepherdess”
Pissarro (1881)
“Το θεωρείο”
Renoir (1874)



Μετα-ιμπρεσιονιστές

Αποτελείται από διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα που ξεκίνησαν γύρω στα 1880 και αποτελούν επέκταση του ιμπρεσιονισμού. Οι μετα-ϊμπρεσιονιστές ζωγράφοι εξακολουθούν να διατηρούν τα χαρακτηριστικά του ιμπρεσιονισμού, ωστόσο επιδιώκουν να προσδώσουν μεγαλύτερο συναισθηματισμό στα έργα τους, χωρίς όμως να αποτελούν μια ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά. Έτσι εμφανίζονται μεμονωμένοι καλλιτέχνες με δικό τους στυλ ζωγραφικής.
Ο Paul Cézanne προσπάθησε να αποδώσει την ουσία των πραγμάτων μέσα από την έρευνα και την ενδελεχή παρατήρηση της φύσης.
Ο Paul Gauguin δημιούργησε ένα δικό του στυλ, τον Κλουαζονισμό ζωγραφίζοντας στα νησιά του Ειρηνικού, με τη χαρακτηριστική επιπεδοποίηση του χώρου και τα πλακάτα αντιθετικά του χρώματα που περικλείονται με χοντρές γραμμές.
Ο Vincent van Gogh ανακαλύπτει ένα δικό του τρόπο έκφρασης, ένα είδος εξπρεσιονισμού με τον οποίο ολοκάθαρα χρώματα τοποθετούνται στον καμβά με γοργές κυματιστές πινελιές.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Paul Cézanne, Paul Gauguin, Vincent van Gogh

“Οι χαρτοπαίχτες”
Cézanne (1892)
“Cafe Terrace at Night”
Van Gogh (1888)
“Tahitian Women”
Gauguin (1898)


Ντιβιζιονισμός ή Πουαντιγισμός
Καλλιτεχνικό ρεύμα που ξεκίνησε γύρω στα 1885, στη Γαλλία, από το ζωγράφο Seurat ο οποίος θέλησε  να μελετήσει το χρώμα και εφαρμόσει επιστημονικά τον ιμπρεσιονισμό. Δημιούργησε ένα είδος ζωγραφικής με το οποίο μικρές κουκίδες καθαρού χρώματος αναμειγνύονται για να δώσουν ένα συγκεκριμένο χρώμα, π.χ. κουκίδες κίτρινου και μπλε δίνουν πράσινο χρώμα.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Georges Seurat, Paul Signac

“Κυριακή απόγευμα στο νησί Grande Jatte”
Seurat (1886)
“Asnieres”
Signac (1887)



Συμβολισμός
Εμφανίστηκε γύρω στα 1885. Ο όρος προέρχεται από τη λέξη “σύμβολο”. Στα έργα αυτά κυριαρχεί η σύνθεση και η προσπάθεια της έκφρασης ιδεών μέσω σχημάτων. Μέσα από τα μάτια της ψυχής και της φαντασίας ζωγραφίζουν θέματα με συμβατικό χαρακτήρα.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Gustave Moreau, Puvis de Chavannes, Klimt, Giorgio de Chirico

“Η Ευρώπη και ο ταύρος”
Moreau (1869)
“Ο φτωχός ψαράς”
Puvis de Chavannes (1881)



Αρ Νουβώ

Δημιουργήθηκε γύρω στα 1890. Το κίνημα προέρχεται από το Γαλλικό “Art Nouveau”, που σημαίνει “Νέα Τέχνη”. Ένα βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των έργων είναι η επιτήδευση της μορφής. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν συχνά διακοσμητικά σχήματα, μοτίβα λουλουδιών, αραβικά και γραμμικά ελικοειδή σχήματα. Σημαντικός καλλιτέχνης της Αρ Νουβό, είναι ο καταλανός αρχιτέκτονας Antoniο Gaudí.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Alfons Mucha, Gustav Klimt

“Τα φρούτα”
Mucha (1897)
“Το φιλί”
Gustav Klimt (1908)



Εξπρεσιονισμός
Καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχτηκε το 1900. Ο όρος εξπρεσιονισμός προέρχεται από τον λατινικό όρο “expressio” που σημαίνει “έκφραση”. Σε αντίθεση με τον ιμπρεσιονισμό που επεδίωκε μια αντικειμενική αναπαράσταση της πραγματικότητας, οι εξπρεσιονιστές ζωγράφοι απομακρύνονται από την απεικόνιση της πραγματικότητας και ασχολούνται με την έκφραση της σκέψης και των συναισθημάτων. Πρόκειται για μια τέχνη που εκφράζει τις εσωτερικές αναζητήσεις  και τις ψυχικές αγωνίες των καλλιτεχνών μέσα από έντονα χρώματα, επιθετικές φόρμες,  περίπλοκες συνθέσεις και την παραμόρφωση του ανθρώπινου σώματος και του προσώπου. Υπάρχει πλήρης παρέμβαση του δημιουργού και είναι το ρεύμα που κυριαρχεί σήμερα στη ζωγραφική.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Wassily Kandinsky, Edvard Munch, Kirchner, Georges Rouault

“Weilheim Maria’s square”
Kandinsky (1909)
“Η κραυγή”
Munch (1893)



Φωβισμός
Εμφανίστηκε γύρω στο 1905 στη Γαλλία και είχε πολύ μικρή διάρκεια ζωής. Η έννοια φωβισμός προέρχεται από τη γαλλική λέξη “fauve” που σημαίνει αγρίμι και δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ελληνική λέξη “φόβος”. Η ονομασία δόθηκε σε μια ομάδα καλλιτεχνών της εποχής που ζωγράφιζαν με μια αγριότητα. Τα έργα χαρακτηρίζονται από την απλότητα στις μορφές και στα έντονα χρώματα που απλώνονται πλακάτα, με ελεύθερη πινελιά στον καμβά. Συνθέσεις συχνά με έντονα περιγράμματα και έλλειψη προοπτικής.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Matisse, Derain

“Γυναίκα με μωβ παλτό”
Matisse (1937)
“L’Estaque”
Derain (1906)



Κυβισμός
Αναπτύχθηκε λίγο πριν το 1910 στο Παρίσι. Οι ζωγράφοι προσπαθούσαν να αποτυπώσουν απόψεις του θέματος από διαφορετικές γωνίες, με διαιρέσεις και επανασυνθέσεις αντικειμένων σε πιο αφηρημένες μορφές. Είναι από τα πιο δυσνόητα έργα και χρειάζεται εμπειρία και προσοχή για να αξιολογηθούν.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Georges Braque, Pablo Picasso

“Γυναίκα με κιθάρα”
Braque (1913)
“Massacre in Korea”
Picasso (1951)



Ντανταϊσμός

Καλλιτεχνικό κίνημα που εμφανίστηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γύρω στα 1915, στην Ελβετία. Η προέλευση του όρους “ντανταϊσμός” αμφισβητείται μέχρι σήμερα, άλλα γενικά εκφράζει το παράλογο, το φανταστικό, την επίθεση εναντίον κάθε κατεστημένου της εποχής. Έμπνευσή τους αποτελούσαν κατά κανόνα οι μηχανές και οι ανθρώπινες φιγούρες τους θύμιζαν περισσότερο ρομπότ. Επέλεγαν στην τύχη σχήματα και εικόνες, καθώς και διάφορα υλικά, όπως μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες, χαρτί, σκουπίδια, δημιουργώντας εφήμερα έργα που συνδύαζαν τη γλυπτική με τη ζωγραφική. Οι ζωγράφοι προσπαθούσαν να περάσουν μηδενιστικές φιλοσοφικές τάσεις και μεταξύ των άλλων ήταν και μια διαμαρτυρία ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Francis Picabia, Marcel Janco, Jean Arp, Hans Richter, Marcel Duchamp

“Hera”
Picabia (1929)
“Η Μόνα Λίζα με μουστάκι”
Duchamp (1919)
“Workers”
Richter (1911)



Υπερρεαλισμός ή Σουρεαλισμός

Γεννήθηκε γύρω στο 1920 στο Παρίσι ως αντίδραση στην καταστροφικότατα του Ντανταϊσμού. Ήταν ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα, σαν επαναστατικό κίνημα, με μια ευρύτερη αναθεώρηση των αξιών της ανθρώπινης ζωής με ιδρυτή τον ποιητή André Breton. Ονειρικές καταστάσεις ζωγραφισμένες με συμβατικό τρόπο. Πραγματικά και ρεαλιστικά στοιχεία συνυπάρχουν σε συνθέσεις που είναι πέρα από τη λογική και τη φαντασία.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, Joan Miró

“Οι προκλήσεις του Άγιου Αντωνίου”
Dalí (1946)
“Έκτορας και Ανδρομάχη”
De Chirico (1917)
“The garden”
Miro



Μπαουχάους
Δημιουργήθηκε γύρω στα 1925 στο Βερολίνο. Η λέξη Μπαουχάους προέρχεται από τη γερμανική λέξη “Bauhaus” που σημαίνει “σπίτι του αρχιτέκτονα” Το ύφος της σχολής Μπαουχάους επέδρασε καταλυτικά στην εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης, ειδικότερα στους τομείς της αρχιτεκτονικής και του βιομηχανικού σχεδιασμού. Βασικά χαρακτηριστικά του Μπαουχάους ήταν η απλότητα, με ιδιαίτερη έμφαση στις γεωμετρικές φόρμες και στο χρώμα. Η σχολή αξιοποίησε την ανθρώπινη ατομική προσπάθεια στα πλαίσια μιας βιομηχανικής παραγωγής που στο παρελθόν ήταν απόλυτα τυποποιημένη.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Paul Klee, Wassily Kandinsky

“Senecio”
Paul Klee (1922)
“Black and Violet”
Kandinsky (1923)



Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός

Καλλιτεχνικό ρεύμα που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη γύρω στα 1940. Τα έργα χαρακτηρίζονται από την απόλυτη ελευθερία τόσο στο χρώμα, όσο στη θεματολογία, στις μορφές και στα σχήματα.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Paul Jackson Pollock, Mark Rothko, Willem de Kooning

“Γυναίκα V”
Kooning (1953)
“Το κλειδί”
Pollock (1946)



Ποπ Αρτ

Αναπτύχθηκε γύρω στα 1950. Γεννήθηκε κυρίως ως αντίδραση στο αυστηρό κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Χαρακτηριστικά γνωρίζει άνθηση μαζί με την έξαρση της ποπ μουσικής. Τα έργα δανείζονται θέματα από κόμικς και διαφημίσεις, συνοδευόμενα από αυθορμητισμό και ανάλαφρη διάθεση.
Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Andy Warhol

“Marilyn Monroe”
Andy Warhol (1962)
“Elvis Presley”
Andy Warhol



Οπ Αρτ
Εμφανίστηκε γύρω στα 1960. Ο όρος Οπ Αρτ προέρχεται από το “Optical Art” και σκοπός της είναι η πρόκληση του θεατή μέσω φαινομένων οπτικής απάτης και οπτικών ψευδαισθήσεων.

Από τους κύριους εκφραστές είναι:  Bridget Riley, Victor Vasarely, M. C. Escher

“Movement in Squares”Riley (1961) “Relativity”
M. C. Escher (1953)

Πηγή :  http://www.krionas.com/?artid=24

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2382

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

Η ζωγραφική ως εικονική αναπαράσταση πρωτοεμφανίστηκε στη ζωή του ανθρώπου στο τροφοσυλλεκτικό στάδιο, στην τελευταία φάση της παγετωνικής εποχής και αποτελεί το εκπληκτικό δείγμα ενός κορυφαίου πολιτισμού. Εντυπωσιάζει μέχρι σήμερα με τα έργα που σώθηκαν.

Η ζωγραφική αυτή είναι οι περίφημες σπηλαιογραφίες της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Β.Δ. Αφρικής.

Ο Χόουκς παρατηρεί ότι βασικά η τέχνη αυτή εντοπίζεται στην Ισπανία και στη Ν. Γαλλία και μάλιστα έχει 3 βασικά κέντρα: το ένα βρίσκεται στις περιοχές της Ν.Δ. Γαλλίας. Το δεύτερο βρίσκεται νοτιότερα, στις βορινές πλαγιές των Πυρηναίων. Το τρίτο ή βορειοϊσπανικό κέντρο είναι τα Κανταβρικά όρη, δυτικά του Μπιλμπάο.

Εκτός από τις τρεις αυτές περιοχές, ανάλογα σπήλαια υπάρχουν στις περιοχές Γκουανταλαχάρα, Μαδρίτη και στην περιοχή της Μάλαγα. Πέρα από το κέντρο έχουν εντοπισθεί οι εξής περιοχές ανάλογου πολιτισμού: οι περιοχές του κάτω Ρήνου, της Λιγουρίας στην Ιταλία και στη Μ. Βρετανία.

Τα σπήλαια όπου βρέθηκαν σπηλαιογραφίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα πολύ λίγα έχουν χρησιμοποιηθεί για κατοικία. Τα περισσότερα και τα σπουδαιότερα είναι απρόσιτα, σχεδόν άδυτα και δυσκολοπάτητα. Αν υπολογίσουμε ότι τα πρώτα είχαν κατοικηθεί μάλλον πριν και ποτέ κατά τη διάρκεια της διακόσμησής τους, τότε τα σπήλαια με τις σπηλαιογραφίες είναι ιερά, είναι χώροι όπου δεν πρέπει να κατοικεί ο άνθρωπος. Συχνά τα ιερά αυτά σπήλαια ήταν πολύ βαθιά, έπρεπε να διαβεί κανένας υπόγεια ποτάμια για να φτάσει στο χώρο της σπηλαιογραφίας ή να υπερπηδήσει τρομερά βάραθρα ή να περάσει σχεδόν έρποντας από δύσκολες διόδους.

Η γενική αίσθηση των σπηλαίων με τις σπηλαιογραφίες είναι ότι διαλέγονταν επίτηδες σε απρόσιτα μέρη, πράγμα που σημαίνει ότι οι σπηλαιογραφίες δεν είναι διακοσμητικές. Οι σπηλαιογραφίες παριστάνουν μόνο άγρια ζώα. Και οι ανώτερες και καθαρές σκηνές κυνηγιού, όπου ο άνθρωπος σημαδεύεται απλώς σαν φιγούρα που εκτελεί την κίνηση του κυνηγού με τόξο, ενώ αντίθετα με τα ζώα αναπαριστάνονται με φυσικότητα στην κίνησή τους.

Τέλος, οι σπηλαιογραφίες είναι γνώση, είναι μέσα απομνημόνευσης και μετάδοσης γνώσης. Για αυτό και τα θέματά τους περιορίζονται στα ζώα, τα οποία αποτελούν το βασικό αντικείμενο της γνώσης, που ενδιαφέρουν τις ομάδες.

Αίγυπτος

Η πραγματική ιστορία της ζωγραφικής κατά την έννοια που της προσδίδει ο σύγχρονος κόσμος, αρχίζει από την Αίγυπτο γύρω στις αρχές της 3ης χιλιετίας.

Η αιγυπτιακή κοινωνία της εποχής εκείνης είναι καθαρά αγροτική. Έτσι, οι γνώσεις που έπρεπε να μνημονεύσουν ήταν σχετικές με τη γεωργία και κτηνοτροφία.

Η ζωγραφική της Αιγύπτου γινόταν μέσα στους τάφους των Φαραώ και πιο συγκεκριμένα στο εσωτερικό των πυραμίδων. Ο σκοπός της ζωγραφικής και στην Αίγυπτο είναι ανάλογος προς εκείνο των σπηλαιογραφιών. Μέσα στα σκοτεινά βάθη των τάφων και των πυραμίδων, το ιερατείο εικονογραφεί τις αγροτικές δουλειές σε κάθε τους λεπτομέρεια.

Στην κοιλάδα του Νείλου, όμως, στα χρόνια που αναπτύσσεται η ζωγραφική των τάφων, έχει επιβληθεί η θρησκεία. Έτσι, παράλληλα με την απεικόνιση της κίνησης της αγροτικής ζωής, έχουμε και απεικόνιση των σχέσεων των θεών με τους ανθρώπους.

Στη ζωγραφική της Αιγύπτου οι μορφές είναι τυποποιημένες, Και αυτή η τυποποιημένη παράδοση διατηρείται για χιλιάδες χρόνια.

Στην Αίγυπτο η τέχνη δεν ασχολείται με την παρουσίαση πραγματικών ανθρώπων, αλλά με τον άνθρωπο στην αφηρημένη του έννοια. Αυτό που ξεχωρίζει στις ανθρώπινες μορφές είναι η κοινωνική τάξη. Επίσης οι μορφές τείνουν προς το θεϊκό.

Μεσοποταμία

Εδώ στην αντίστοιχη προς την αιγυπτιακή περίοδο εποχή δεν έχουμε τόσο ανεπτυγμένη ζωγραφική. Αυτή που υπάρχει, όμως, έχει τον ίδιο στόχο, αναπαράσταση γνώσεων και σχέσεων προς το θεό.

Οι τάσεις όμως της Μεσοποταμίας επηρεάζουν τη Συρία. Έτσι, στα παράλια της Α. Μεσογείου (Συρία και Φοινίκη) δημιουργείται ένας νέος τύπος έκφρασης που θα επηρεάσει δυναμικά τον κόσμο του Αιγαίου. Εδώ η ζωγραφική τείνει να γίνει περισσότερο ανθρώπινη, περισσότερο φυσική. Αυτή η τάση θα πάρει την επαναστατική της στροφή στο Αιγαίο.

Πρώτα στο μινωικό και μυκηναϊκό κόσμο και περισσότερο ολοκληρωμένα στον κόσμο του Αιγαίου της κλασικής εποχής.

Ο κόσμος του Αιγαίου

Στην Κρήτη, στα χρόνια της ακμής των Μινώων έχουμε σαφή επιρροή της τέχνης της Α. Μεσογείου. Εδώ οι μορφές είναι ανθρώπινες, ενώ παράλληλα διατηρούν το μεγαλείο της ιερατικής ακαμψίας και κάποιας υπερβατικότητας. Ανάλογα είναι τα έργα ζωγραφικής από τον αρχαιομυκηναϊκό κόσμο.


Στο μινωικό και ιδιαίτερα στον αρχαιομυκηναϊκό κόσμο η ζωγραφική δεν είναι υπόθεση των ιερών, αλλά των ανακτόρων. Δεν γίνεται για μύηση, για καταγραφή γνώσεων, αλλά για να χαρίσει πραγματική αισθητική απόλαυση. Είναι η καθαρή ζωγραφική στην έννοια που την εννοούμε σήμερα. στον κόσμο του Αιγαίου, οι θεοί θα εξανθρωπιστούν έτσι που η αναπαράστασή τους σε κάθε μορφή τέχνης και ιδιαίτερα στη ζωγραφική θα πάρει ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Στην κλασσική εποχή γύρω στο 6- 4 αιώνα Π.Χ., ξαναεμφανίζεται η ζωγραφική ως διακοσμητική και καλλιτεχνική έκφραση σε τοιχογραφίες. Είναι και πάλι ανθρώπινη, με ζωντανές κινήσεις και εκφράσεις αισθημάτων.

Εμφανίζεται βασικά ως αγγειογραφία και τοιχογραφία. Στη μορφή αυτή συνεχίζεται και γίνεται ακόμα πιο ανθρώπινη η ζωγραφική και η ζωγραφική μωσαϊκών στα αλεξανδρινά και στα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Η ζωγραφική στην περίοδο αυτή εκφράζει τον άνθρωπο και τα αισθήματά του.

Η μεγάλη αυτή περίοδος της ζωγραφικής και της αγγειογραφίας τερματίζεται απότομα στα χρόνια του Ιουστινιανού με την καταστροφική επιθετική μανία του χριστιανισμού, που αφού δεν μπόρεσε να παραμερίσει την ιδεολογία και το πολιτιστικό πιστεύω του κλασικού πολιτισμού, τον σαρώνει κυριολεκτικά με φωτιά και με σίδερο. Καταστρέφει έργα τέχνης και σωριάζει σε ερείπια τα κέντρα του παλιού πολιτισμού.

Μεσαίωνας

Πάνω από τα συντρίμμια του αρχαίου πολιτισμού που σώριασαν οι μανιασμένοι καλόγεροι, ο Χριστιανισμός επιβάλλει το δικό του ιδανικό: ότι η γη είναι κοιλάδα δακρύων, ότι τον άνθρωπο τον καταδιώκει ο σατανάς και πως το καθήκον του ανθρώπου είναι να έχει στραμμένο το βλέμμα του προς τον ουρανό.

Ο Χριστιανισμός χρησιμοποιεί έντονα τη ζωγραφική για να προβάλλει τις αξιώσεις του. Τη θέση των αρχαίων πολιτιστικών κέντρων την παίρνουν οι ναοί που αναδύουν το μυστήριο της θεϊκής παντοδυναμίας. Έχουν σκοπό να επιβάλλουν το θεϊκό δέος στον άνθρωπο.

Η πρώτη χριστιανική ζωγραφική εντοπίζεται στις κατακόμβες. Εδώ ζωγραφίζονται περισσότερο σύμβολα παρά μορφές. Μετά έχουμε τη βυζαντινή ζωγραφική που είναι περισσότερο γνωστή ως αγιογραφία. Ιδανικό της σε αυτή τη φάση είναι μορφές συμβολικές, που εκφράζουν το μαρτύριο και τον πόνο αυτού που υποφέρει στη γη. Οι άγιοι έχουν στραμμένο στο βλέμμα τους προς το Θεό, σε μια υπερβατική έκσταση. Οι άγιοι, θαρρείς και έχουν βγει όλοι από το ίδιο καλούπι, διακρίνονται με το όνομά τους, που γράφεται δίπλα στο φωτοστέφανο. Στους βυζαντινούς αγίους εκφράζεται η αγωνία του ανθρώπου να φύγει στους ουρανούς.

Αναγέννηση

Γύρω στον 15ο αιώνα μ.Χ. είναι η μεγάλη εποχή της Αναγέννησης της στροφής της ζωγραφικής προς τον άνθρωπο και τον εξανθρωπισμό του Θεού και των αγίων. Το αρχαίο ελληνικό ιδανικό του εξανθρωπισμού τοποθετείται ξανά σε νέα βάση.

Είναι η εποχή που παρουσίασε τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών. Με την Αναγέννηση, αρχίζει η ιστορία της σύγχρονης ζωγραφικής.

Η Αναγέννηση ως νέα καλλιτεχνική έκφραση απλώνεται γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την Αναγέννηση και μετά, η Ιστορία της ζωγραφικής εκφράζεται με τις σχολές και τα ρεύματα. Έτσι, μέσα από τα πλαίσια της Αναγέννησης, ξεπηδάει το μπαρόκ, ο νεοκλασικισμός, ο ρομαντισμός, ο ρεαλισμός κτλ. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ξεχωρίσουν δύο γενικά ρεύματα: ο ιμπρεσιονισμός και ο εξπρεσιονισμός.

20ος αιώνας

Στις αρχές του 20ου αιώνα, έχουμε το ρεύμα του φωβισμού αλλά και το ρεύμα του εξπρεσιονισμού το οποίο καταλήγει στις γεωμετρικές προβολές που είναι γνωστές ως κυβισμός, με κύριους εκπρόσωπους τον Picasso και τον Braque.

Μέσα από την τάση αυτή, θα ξεπροβάλλουν άλλες τάσεις όπως ο φουτουρισμός, ο ντανταϊσμός, ο σουρεαλισμός και η αφηρημένη τέχνη.

ΚΥΒΙΣΜΟΣ

Ο κυβισμός εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1908, προηγήθηκαν όμως δύο χρόνια αναζήτησης και σταδιακής εξέλιξής του. Το έργο του Picasso μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την εξελικτική πορεία που οδήγησε σε αυτή την πρώτη παρουσίαση της νέας άποψης για τη ζωγραφική. Όλα αρχίζουν το 1906, όταν ο Pablo Picasso αισθάνεται πως έπαψε πια να ικανοποιεί η τέλεια ισορροπία που χαρακτήριζε τα έργα της “ροζ περιόδου”.

Έτσι, αυτή τη χρονιά αφιερώνει όλο το δημιουργικό του οίστρο σε ένα τεράστιο έργο που σκέφτεται να το ονομάσει “Το πορνείο της Avignon”, μνημονεύοντας έναν οίκο ανοχής της Βαρκελώνης που βρισκόταν στην οδό Avignon. Σύμφωνα με την αρχική αντίληψή του, ο πίνακας θα απεικόνιζε μερικές κοπέλες, καθώς γευματίζουν παρέα με ένα ναύτη, κι ένα φοιτητή, που δίπλα του βρίσκεται ένα κρανίο. Άλλά όσο προχωρούσε η εκτέλεση του έργου, το αρχικό σχέδιο άλλαζε. Τελικά ο πίνακας ονομάστηκε “Οι δεσποινίδες της Avignon“. H αλλαγή του αρχικού θέματος συνοδεύεται από μια αντίστοιχη αλλαγή του ύφους που είναι ευδιάκριτο. Ο πίνακας εκτελέστηκε σε δύο στάδια. Η προσεκτικά υπολογισμένη σύνθεση του έργου στο πρώτο στάδιο ανατρέπεται ολοκληρωτικά από τη δυναμική και γεμάτη ζωντάνια παρέμβαση στο δεύτερο στάδιο, απορρίπτοντας για πρώτη φορά κάθε παραδοσιακή εικόνα αρμονίας, αναλογίας, ομορφιάς και πλαστικότητας.


Το 1908 ο κυβισμός προχωρεί στο δεύτερο στάδιο της εξέλιξης του.


Ο Picasso, για πρώτη φορά ανακαλύπτει τι σημάνει πραγματικά και πόσο μοντέρνα είναι η δυσνόητη τέχνη του Cezanne και αναλαμβάνει με ενθουσιασμό να αξιοποιήσει όλες τις νέες εκφραστικές δυνατότητες που κρύβει μέσα της.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε και το πασίγνωστο απόσπασμα της επιστολής του Cezanne στον Emile Bernard: “Για να απεικονίσω τη φύση πρέπει να χρησιμοποιήσω τη σφαίρα, τον κύλινδρο, τον κώνο και βέβαια να θέσω το σύνολο σε προοπτική διευθέτηση. Για μας τους ανθρώπους, η φύση έχει περισσότερο βάθος παρά επιφάνεια…”

Επίσης στο πλευρό του Picasso βρίσκονται δυο καλλιτέχνες που συνδέονται  στενά μαζί του. Πρόκειται για τον Derain και τον Georges Braque.

Εξετάζοντας προσεκτικά τα έργα του Picasso, του Derain και του Braque από το 1907 μέχρι και το 1908 διακρίνουμε πολλά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κυβισμού.

Για τους κυβιστές, το έργο τέχνης έχει πάψει να είναι η αντικειμενοποίηση της εσωτερικότητας και των υποκειμενικών ψυχικών καταστάσεων που πάντοτε απαιτούν μια συμβολική εικαστική έκφραση. Είναι η αναλυτική αναζήτηση της αντικειμενικότητας και της μορφοποίησής της.

Τους κυβιστές εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι να αποδώσουν με σαφήνεια το συσχετισμό αντικειμένου – περιβάλλοντος, έτσι τα έργα τους αποκτούν μια κρυστάλλινη διαύγεια που χαρακτηρίζει κυρίως την περίοδο 1909-1910 των Braque και Picasso. Όσο για τον Derain, αυτός αρνείται να ακολουθήσει την ίδια πορεία με τους φίλους του και παραμένει πιστός στις υποδείξεις του Cezanne, αν και τις ακολουθεί χωρίς να απορρίπτει τις καινοτομίες του κυβισμού. Η διάκριση των επιπέδων και η οργάνωση του χώρου στους πίνακές του έχουν ένα γεωμετρικό χαρακτήρα που φανερώνει ότι οι συχνές επισκέψεις του στους δυο άλλους, τολμηρότερους ομότεχνούς του δεν ήταν απλώς φιλικές. Από το 1910 μια μεγάλη ομάδα νέων ζωγράφων συνεχίζει τις αναζητήσεις του κυβισμού.

Οι οπαδοί του κυβισμού συγκεντρώνονται συχνά στο εργαστήρι των αδελφών Villon και στο εργαστήρι του Gleizes στο Παρίσι.

Εκτός από τον Leger και τον Gris, που εξακολουθούν να βρίσκονται πολύ κοντά στον Braque και τον Picasso, εκτός από τους αδελφούς Villon και τον Gleizes συμμετέχουν οι Metzinger, ο Le Fauconnier, ο Lhote, ο Marcoussis, ο Picabia, ο Kupka.

Είναι αλήθεια ότι οι κυβιστές δεν υπήρξαν ποτέ μια ενιαία ομάδα καλλιτεχνών με συνοχή καθορισμένη από την προσήλωση σε ένα κοινό πρόγραμμα. Ήταν ζωγράφοι και γλύπτες που εντάχθηκαν αυθόρμητα σε ένα πνευματικό χώρο τον οποίο τροφοδοτούσε αρχικά ο προβληματισμός του Cezanne και αργότερα οι πιο προχωρημένες ιδέες του Braque και του Picasso.

Προσπάθησαν χωρίς να εκχωρήσουν τίποτε από την ελευθερία του πνεύματός τους, να βρουν τη δική τους γλώσσα και να καθορίσουν το δικό τους ποιητικό σύμπαν. Για τον Picasso, τον Braque και τον Gris, ο κυβισμός είναι η έκφραση μιας αντικειμενικής πραγματικότητας.

Αυτοί οι ζωγράφοι κατόρθωσαν να ξεπεράσουν το στείρο διαχωρισμό της εξωτερικής πραγματικότητας από την εσωτερική της πτυχή, την ιδέα δηλαδή από το πράγμα στην καλλιτεχνική δημιουργία. Επιβεβαίωσαν την ύπαρξη μιας και μόνης αντικειμενικής πραγματικότητας που εμπεριέχει και συγκροτεί σε ενιαίο σύνολο τους δύο κόσμους.

Διάφοροι συγγραφείς και τεχνοκρίτες έχουν επιχειρήσει να συνδέσουν τον κυβισμό με τα μαθηματικά, την τριγωνομετρία, τη χημεία, την ψυχανάλυση, τη μουσική και πολλά άλλα. Όλα αυτά είναι καθαρά αποκυήματα της φαντασίας τους και μάλιστα απεραντολογίες ή παραδοξολογίες που μόνο ένα αποτέλεσμα έχουν επιτύχει: να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη.

Ο ντανταϊσμός και η αφηρημένη ζωγραφική, αν και γεννήθηκαν από τον κυβισμό, αντιτίθενται στις βασικές αρχές του, στο βαθμό που απαρνούνται κάθε αναζήτηση επικεντρωμένη στην αντικειμενικότητα της πραγματικότητας. Σε εκείνο ακριβώς δηλαδή που όπως φαίνεται, είναι το κύριο και θεμελιώδες γνώρισμα της ιδεολογίας του κυβισμού.

Ο Matisse και οι φωβιστές

Στον Λουί Βοξέλ, Τον Κριτικό Τέχνης του Gil Bias, o οποίος μερικά χρόνια αργότερα θα επινοούσε τον όρο “κυβισμός”, οφείλεται η τιμή να έχει δώσει ένα όνομα κι ένα χαρακτηρισμό σε εκείνο που αποτελεί το πρώτο γνήσια επαναστατικό κίνημα του 20ού αιώνα και το οποίο όλος ο κόσμος γνωρίζει σήμερα με το όνομα “φωβισμός”

Στην πραγματικότητα, αντίθετα με τον κυβισμό, που από την αρχή του, βάσει των παράλληλων διαδρομών του Μπρακ και του Πικάσο, των σκέψεων και προσπαθειών τους, χαρακτηρίστηκε ως ένα οργανωμένο κίνημα, με σαφώς καθορισμένους κανόνες και στόχους, ο φωβισμός γεννήθηκε και άνθισε με αυτοσχεδιαστικό τρόπο και κάπως συγκυριακά. Περισσότερο από κίνημα, είναι η συνάντηση ταλαντούχων ζωγράφων που, μετά από μία ιδιαίτερη φάση της δημιουργικής τους πορείας, προσέγγισαν ο ένας τον άλλο, εξαιτίας των κοινών εκφραστικών τους μέσων και της αρνητικής θέσης που πήραν προς κάθε ακαδημαϊκή σύμβαση.

Μέσα στην αναπόφευκτη επανάληψη των φάσεων της ζωγραφικής, ο φωβισμός αντιπροσωπεύει τη ζωηρή και χαρούμενη έκρηξη μιας τέχνης συνώνυμης της νεότητας, από καλλιτέχνες παθιασμένους για τον κόσμο και πρόθυμους να μεταφέρουν στο μουσαμά ένα ισχυρό φορτίο αισθήσεων που υλοποιούνται με το χρώμα. Μέσα στη φρεσκάδα της φωβιστικής ζωγραφικής, στην τολμηρή σιγουριά με την οποία φαίνεται να θέλει να αποβάλει όλες τις προηγούμενες εμπειρίες, εδρεύει η δύναμη της ρήξης, η ξέφρενη παρόρμησή της για ανανέωση. ‘Όπως συμβαίνει όμως πάντα στη ροή του πολιτισμού, αφού δεν μπορούμε να σβήσουμε με μια μολυβιά όλα όσα δημιουργήθηκαν στο παρελθόν, ο φωβισμός βυθίζει τις ρίζες του μέσα στα φαινόμενα που προηγήθηκαν. Είναι εύλογο να αναρωτηθούμε αν, χωρίς τον Σερά και τον Σεζάν, χωρίς τον Βανγκόγκ και τον Γκογκέν, οι φωβιστές θα είχαν μπορέσει να βρουν μέσο να εκφραστούν, με ακρίβεια και πληρότητα. Αλλά όποια και να είναι η απάντηση στην ερώτηση αυτή, δεν αφαιρεί τίποτα από την αξία του Matisse και των συντρόφων του, που μέσα στη διάσπαρτη ποικιλομορφία του πολιτισμού του τέλους του 19ου αιώνα, μπόρεσαν να αποκαλύψουν τις πιο υψηλές αξίες και να τις χρησιμοποιήσουν για τη δημιουργία ενός ιδιώματος ουσιαστικά αυτόνομου και νέου για την επίτευξη των στόχων που είχαν θέσει. Αντίθετα με αυτό που ζούμε σήμερα να φανταστούμε, οι πιο διάσημοι ζωγράφοι. αυτοί με τη μεγαλύτερη υπόληψη, οι πιο περιζήτητοι απ τα μουσεία και τους συλλέκτες αρχή του 20ού αιώνα, ήταν αυτοί που πραγματοποιούσαν εκθέσεις στα επίσημα σαλόνια. Οι δάσκαλοι του ιμπρεσιονισμού αντιμετωπίζονταν ακόμα δύσπιστα και φιλύποπτα. Πράγματι. εκείνη την εποχή, που ο μέσος αστός και ο έγκυρος κριτικός δεν έκρυβαν την αμηχανία Τους μπροστά στον Μονέ ή τον Ρενουά ο ιμπρεσιονισμός δεν ήταν μόνο αδιαμφισβήτητο γεγονός για τους και πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες, όπως o Matisse και οι σύντροφοι του ήδη ξεπερασμένος! Και αυτή ήταν η λογική συνέπεια της δουλειάς και των κτήσεων των είκοσι τελευταίων χρόνων του αιώνα. μέσα στα οποία είχαν επιβεβαιωθεί όλοι οι προάγγελοι της τέχνης του καιρού μας. Με τους Φωβιστές και κυρίως με τον Matisse, γεννιέται η καθαρή ζωγραφική, που αποτελεί κόπο. Είναι μια ζωγραφική παράφορη μες στην ευτυχία της ακαταπίεστης ύπαρξής της και υποκείμενη μόνο όχι στους επιστημονικούς αλλά στους ενστικτώδεις νόμους της αρμονίας των χρωμάτων μέσα στη σύνθεση του πίνακα.

ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Πρωτοποριακό λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με την άποψη που εκφράζεται στο πρώτο ”Μανιφέστο” του κινήματος των σουρρεαλιστών, σουρρεαλισμός είναι “Καθαρός ψυχικός αυτοματισμός, που εκφράζει, προφορικά ή γραπτά, την πραγματική λειτουργία της ψυχής. Η σκέψη υπαγορεύεται χωρίς τον έλεγχο της λογικής και πέρα από κάθε αισθητικό ή ηθικό έλεγχο”.

Ο σουρρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και “γαλουχήθηκε” από ποιητές, αυτούς που διηύθυναν το περιοδικό “Litterature”στο διάστημα 1919-24. Το λογοτεχνικό κίνημα που, βασισμένο στα έργα του Ρεμπώ, του Λωτρεαμόν και του Απολλιναίρ, πήρε το 1924 το όνομα σουρρεαλισμός, είχε σαν κορυφαίους εκπροσώπους τους Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν και Πωλ Ελυάρ. Επίσης συμμετέχουν σκηνοθέτες όπως ο Μπονουέλ, ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, ο Νταλί, ο Μαξ Έρνστ, ο Ρενέ Μαγκρίτ και ο Χουάν Μιρό.

Οι ζωγράφοι αυτοί, που ο καθένας τους αποτελεί και μια ιδιομορφία του κινήματος, με τη διαφορετική εθνικότητα τους έδωσαν διεθνή χαρακτήρα στο σουρρεαλισμό. Το σουρρεαλιστικό κίνημα είχε ντανταϊστικά στοιχεία και επηρεάστηκε από τις αντιλήψεις του Φρόιντ για την ψυχολογία. Στρέφεται σε ονειρικούς κόσμους, στο καταπιεσμένο υπο- συνείδητο, υποστηρίζοντας τον ”ψυχικό αυτοματισμό”. Ο αυτοματισμός, ή ”υπαγόρευση της σκέψης χωρίς τον έλεγχο της συνείδησης”, σημαίνει την παρέμβαση της τύχης και την παραίτηση του κριτικού πνεύματος. Ολοι οι σουρρεαλιστές καλλιτέχνες κατέχονται από την επιθυμία να βρουν, πάνω και πέρα από τα φαινόμενα, μια πιο αληθινή πραγματικότητα, ένα είδος σύνθεσης του εξωτερικού κόσμου και του εσωτερικού πρότυπου. Η επίγνωση αυτής της ”υπερπραγματικότητας”(surrealite) προκαλείται τις πιο πολλές φορές από μια αίσθηση παραζάλης. Οι ανθρώπινες μορφές και τα αντικείμενα αποσπώνται από το φυσιολογικό τους περιβάλλον και τη λειτουργία τους και τοποθετούνται δίπλα-δίπλα σε σχέσεις που είναι απροσδόκητες και που προσδίδουν έτσι στο καθένα απ’ αυτά μια νέα παρουσία.

Είναι δύσκολο να οριοθετήσουμε το σουρρεαλισμό στην τέχνη. Διακρίνουμε δυο μεγάλα ρεύματα. Από τη μια μεριά είναι οι ζωγράφοι για τους οποίους η ουσία βρίσκεται στην άνεση, στο δυναμισμό και την κίνηση της γραμμής, άσχετα από το θέμα που απεικονίζεται. Ο Μαξ Ερνστ,ο Αντρέ Μασόν, ο Μιρό, ο Μάτα και ο Ζακ Έρολντ ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία. Από την άλλη μεριά είναι οι ”περιγραφικοί” οι εμπνευσμένοι από τον Ντε Κίρικο. Σ’ αυτούς συγκαταλέγονται ο Ρενέ Μαγκρίτ, ο Σαλβαντόρ Νταλί, ο Πωλ Ντελβώ και άλλοι. Σ’ αυτούς η σκηνή είναι εξωπραγματική αλλά ο χώρος, τα αντικείμενα και οι ανθρώπινες μορφές που την αποτελούν έχουν αποδοθεί πιστά. Έχοντας θεμελιώσει την αισθητική τους στις κρυφές πηγές της έμπευσης, οι σουρρεαλιστές απέκλεισαν από τις τάξεις τους και καταδίκασαν πνευματικά κάθε είδος τέχνης που η έκφραση της αντανακλούσε μια αντίληψη λογική, ορθολογιστική και σε αρμονία με τον κόσμο. Στην Ελλάδα, το ρεύμα του σουρρεαλισμού έκφρασε ο Ν. Εγγονόπουλος

Οι σουρρεαλιστές ποιητές και ζωγράφοι επιδόθηκαν, στο πλαστικό επίπεδο, σε πειράματα, έρευνες, ακόμα και σε παιχνίδια, στην πλειοψηφία των οποίων η τέχνη είχε δευτερεύουσα σημασία. Τα πειράματα αυτά- ή μάλλον αυτές οι περιπέτειες- γίνονταν μέσα σ’ ένα κλίμα έξαψης, σ’ ένα πυρετό συλλογικής έμπνευσης, όπου η ποίηση και η ζωγραφική δε διαχωρίζονταν πια. Σ’ αυτό ακριβώς οφείλουν και τη μοναδικότητα τους τα περισσότερα σουρρεαλιστικά έργα. Τέλος, αυτός είναι και ο λόγος που δεν μπορούμε να τα προσεγγίσουμε από τη σκοπιά της τεχνοκριτικής και μόνο. Οποιοδήποτε σχόλιο πάνω στα έργα των σουρρεαλιστών πρέπει απαραίτητα να λαμβάνει υπόψη του τις πνευματικές τους πηγές καθώς και τις ηθικές και ποιητικές τους προθέσεις.

Πηγή : http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/art/history/

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2144

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση