ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

φίλοι, όποιος έχει γευτεί τις συμφορές, γνωρίζει καλά πως, όταν πέσει το κακό, οι θνητοί συνηθίζουν τότε όλα να τα φοβούνται· όταν, όμως, τα φέρνει ο θεός καλά, πιστεύουν τότε πως για πάντα θα φυσάει ούριος άνεμος
φίλοι, κακῶν μέν ὅστις ἔμπειρος κυρεῖ, ἐπίσταται βροτοῖσιν ὡς ὅταν κλύδων κακῶν ἐπέλθῃ, πάντα δειμαίνειν φίλον, ὅταν δ᾿ ὁ δαίμων εὐροῇ, πεποιθέναι τόν αὐτόν αἰέν ἄνεμον οὐριεῖν τύχας

Δυσκολονόητος ο θεός κόρη μου· ολοένα αλλάζει. Εδώ κι εκεί, πότε ψηλά πότε βαθιά, οδηγεί τα πάντα· ο ένας δυστυχεί, ο άλλος όχι, αλλά και πάλι χάνεται, δεν έχει πάντα η τύχη σιγουριά
ὦ θυγάτερ, ὁ θεός ὡς ἔφυ τι ποικίλον καί δυστέκμαρτον. εὖ δέ πως πάντα στρέφει ἐκεῖσε κἀκεῖσ᾿ ἀναφέρων· ὅ μέν πονεῖ, ὅ δ᾿ οὐ ποιήσας αὖθις ὄλλυται κακῶς, βέβαιον οὐδέν τῆς ἀεί τύχης ἔχων

Και το να αγαπάς τα αξιώματα είναι γλυκό, αν όμως πέσουν βαριά σου φέρνουν μεγάλη στενοχώρια. Πότε οι θεοί που δε σεβάστηκες φέρνουν τα πάνω κάτω στη ζωή, πότε αφανίζουν τη ζωή ανθρώπων με αχάριστες γνώμες
καί τό πρότιμον γλυκύ μέν, λυπεῖ δέ προσιστάμενον. τοτέ μέν, τά θεῶν, οὐκ ὀρθωθέντ᾿ ἀνέτρεψε βίον, τοτέ δ᾿ ἀνθρώπων γνῶμαι πολλαί καί δυσάρεστοι διέκναισαν

Ο καθένας πρέπει, όσο μεγάλο ανάστημα κι αν έχει, να ξέρει πως μπορεί να τον γκρεμίσει κι ένα μικρό κακό. Και μάθε κείνος που νιώθει φόβο και οργή, γλιτώνει· μα όπου μπορεί ο καθένας έτσι να καυχιέται κι ό,τι θέλει να κάνει, να λογιάζεις πως θα ‘ρθει κάποια μέρα που σε μαύρους βυθούς η πολιτεία θα βουλιάξει, κι ας είχε ξεκινήσει πρίμα. Κάποιος σωτήριος φόβος ας με παραστέκει και να μην λογαριάζουμε πως όταν κάνουμε αυτά που μας ευχαριστούνε, δε θα τα ξεπληρώσουμε μ’ εκείνα που μας στενοχωρούν. Αυτά πηγαίνουν το ΄να ξοπίσω απ’ τ’ άλλο.
᾿Αλλ’ ἄνδρα χρή, κἂν σῶμα γεννήσῃ μέγα, δοκεῖν πεσεῖν ἂν κἂν ἀπὸ σμικροῦ κακοῦ. Δέος γὰρ ᾧ πρόσεστιν αἰσχύνη θ’ ὁμοῦ, σωτηρίαν ἔχοντα τόνδ’ ἐπίστασο• ὅπου δ’ ὑβρίζειν δρᾶν θ’ ἃ βούλεται παρῇ, ταύτην νόμιζε τὴν πόλιν χρόνῳ ποτὲ ἐξ οὐρίων δραμοῦσαν εἰς βυθὸν πεσεῖν. ᾿Αλλ’ ἑστάτω μοι καὶ δέος τι καίριον, καὶ μὴ δοκῶμεν δρῶντες ἃν ἡδώμεθα οὐκ ἀντιτίσειν αὖθις ἃν λυπώμεθα. ῞Ερπει παραλλὰξ ταῦτα

Οι γεμάτοι με χιόνι χειμώνες δίνουν τη θέση τους στο καρποφόρο καλοκαίρι
νιφοστιβεῖς χειμῶνες ἐκχωροῦσιν εὐκάρπῳ θέρει•

Αυτά βλέποντας, ποτέ να μην ξεστομίσεις αλαζονικό λόγο για τους θεούς, μήτε να καυχηθείς αν υπερέχεις απ’ τους άλλους σε γενναιοψυχία ή σε μεγάλο πλούτο· κι αυτό γιατί μια μέρα αρκεί για να ανασηκώσει και πάλι να βουλιάξει τα ανθρώπινα· οι θεοί αγαπούν τους συνετούς και απεχθάνονται τους κακούς
Τοιαῦτα τοίνυν εἰσορῶν ὑπέρκοπον μηδέν ποτ’ εἴπῃς αὐτὸς ἐς θεοὺς ἔπος, μηδ’ ὄγκον ἄρῃ μηδέν’, εἴ τινος πλέον ἢ χειρὶ βρίθεις ἢ μακροῦ πλούτου βάθει• ὡς ἡμέρα κλίνει τε κἀνάγει πάλιν ἅπαντα τἀνθρώπεια• τοὺς δὲ σώφρονας θεοὶ φιλοῦσι καὶ στυγοῦσι τοὺς κακούς.

Όμως είναι ανάγκη αυτοί που εξετάζουν καλά τα πάντα να φοβούνται μήπως και αυτός που ευτυχεί πέσει κάποτε σε βάσανα
῞Ομως δ’ ἔνεστι τοῖσιν εὖ σκοπουμένοις ταρβεῖν τὸν εὖ πράσσοντα μὴ σφαλῇ ποτε.

Γιατί τίποτα χωρίς βάσανα δεν έδωσε στους ανθρώπους ο βασιλιάς των πάντων, ο Δίας· αλλά ο πόνος και η χαρά σε όλους κάνουν κύκλο, όπως κυκλικά γυρίζει ο αστερισμός της Άρκτου. Γιατί στους ανθρώπους ούτε το μαύρο σκοτάδι ούτε οι συμφορές ούτε τα πλούτη μένουν, αλλά φεύγουν γρήγορα, έρχονται και παρέρχονται, φέρνοντας χαρές και πίκρες σε όλους
ἀνάλγητα γὰρ οὐδ’ ὁ πάντα κραίνων βασιλεὺς ἐπέβαλε θνατοῖς Κρονίδας• ἀλλ’ ἐπὶ πῆμα καὶ χαρὰ πᾶσι κυκλοῦσιν, οἷον ῎Αρκτου στροφάδες κέλευθοι. Μένει γὰρ οὔτ’ αἰόλα νὺξ βροτοῖσιν οὔτε Κῆρες οὔτε πλοῦτος, ἀλλ’ ἄφαρ βέβακε, τῷ δ’ ἐπέρχεται χαίρειν τε καὶ στέρεσθαι

Πολλά μπορούν να συμβούν στον άνθρωπο
ἃ πολλὰ γένοιτ’ ἂν ἀνθρώπῳ

Για τα χρήματα μιλάς, πατέρα, που είναι αβέβαιο πράγμα. Αν πιστεύεις πως αυτά θα παραμείνουν για πάντα σε σένα, φύλαγέ τα και μην τα δίνεις σε κανέναν· αυτά, όμως, πατέρα, δεν τα εξουσιάζεις, μήτε θα έχεις πάντα την ίδια τύχη, και γι’ αυτό μη διστάζεις να τα μοιράζεις· η τύχη άλλωστε σου τα χάρισε όλα κι αυτή ανά πάσα στιγμή μπορεί να σου τα πάρει και να τα δώσει σε άλλον ανάξιο.
περί χρημάτων λαλεῖς, ἀβεβαίου πράγματος. εἰ μέν γάρ οἶσθα ταῦτα παραμενοῦντα σοι εἰς πάντα τόν χρόνον, φύλαττε μηδενί τοῦ σοῦ μεταδιδούς· ὧν δέ μή σύ κύριος εἶ, μηδέ σαυτοῦ τῆς τύχης δέ πάντ᾿ ἔχεις, μή τι φθονοίης, ὦ πάτερ, τούτων τινί, αὕτη γάρ ἄλλωι, τυχόν ἀναξίωι τινί, παρελομένη σοῦ πάντα προσθήσει πάλιν

Νομίζω πως στη ζωή όλων των ανθρώπων, ευτυχισμένων και δυστυχισμένων, υπάρχει ένα τέλος και κάποια μεταβολή· και για τον ευτυχισμένο μέχρι αυτό το σημείο τα πράγματα πηγαίνουν καλά, όσο χρόνο μπορεί να αντέχει την καλή του τύχη, χωρίς να κάνει αδικίες· αν, όμως, παρασυρθεί από την πλεονεξία για πλούτο και γίνει άδικος, τότε οδηγείται στη δυστυχία
εἶναι νομίζω πᾶσιν ἀνθρώποις ἐγώ τοῖς τ᾿ εὐτυχοῦσιν τοῖς τε πράττουσιν κακῶς πέρας τι τούτου καί μεταλλαγήν τινά, καί τῷ μέν εὐτυχοῦντι μέχρι τούτου μένειν τά πράγματ᾿ εὐθενοῦντ᾿ ἀεί τά τοῦ βίου ὅσον ἄν χρόνον φέρειν δύνηται τήν τύχην μηδέν ποιήσας ἄδικον· εἰς δέ τοῦθ᾿ ὅταν ἔλθηι προαχθείς τοῖς ἀγαθοῖς, ἐνταῦθά που τήν μεταβολήν τήν εἰς τό χεῖρον λαμβάνει.

Ανόητοι, νιώστε επιτέλους τις συμφορές των ανθρώπων· η ζωή μας είναι μια πάλη· ευτυχούν τώρα κάποιοι, ύστερα κάποιοι άλλοι, μετά πάλι οι άλλοι, και η τύχη επαίρεται· γι ᾿ αυτό και όταν ο δύστυχος ευτυχήσει δοξάζει την τύχη, και ο ευτυχισμένος, επειδή φοβάται μην τη χάσει, την τοποθετεί ψηλά. Αυτά έχοντας στο νου μας, δεν πρέπει να θυμώνουμε, όταν λίγο μας αδικούν, κάνοντας με τη σειρά μας κακό στους άλλους και βλάπτοντας την πόλη
ἀλλ᾿ ὦ μάταιοι, γνῶτε τἀνθρώπων κακά· παλαίσμαθ᾿ ἡμῶν ὁ βίος· εὐτυχοῦσι δέ οἵ μέν τάχ᾿, δ᾿ ἐσαῦθις, οἵ δ᾿ ἤδη βροτῶν, τρυφᾷ δ᾿ ὁ δαίμων· πρός τε γάρ τοῦ δυστυχοῦς, ὡς εὐτυχήσῃ, τίμιος γεραίρεται, ὅ τ᾿ ὄλβιος νιν πνεῦμα δειμαίνων λιπεῖν ὑψηλόν αἴρει. γνόντας οὖν χρεών τάδε ἀδικουμένους τε μέτρια μή θυμῷ φέρειν ἀδικεῖν τε τοιαῦθ᾿ οἷα μή βλάψαι πόλιν

Και προσεύχομαι για μένα τον ίδιο αλλά και γι ᾿ αυτούς που νοιάζομαι, για να ευτυχώ σε κάποια πράγματα και να δυστυχώ σε άλλα, και έτσι να περνώ διαδοχικά από την επιτυχία στην αποτυχία. Γιατί κανέναν δεν γνωρίζω ούτε άκουσα που να έχει ευτυχήσει σε όλα έχοντας συνεχώς την εύνοια της τύχης και να μην είχε ολέθριο τέλος. Εσύ, λοιπόν, ακούγοντας εμένα, για να ευτυχήσεις κάνε τα εξής. Αφού σκεφτείς τι είναι πολυτιμότερο για σένα και που αν το στερηθείς θα πονέσεις πάρα πολύ, στη συνέχεια απόβαλέ το, ώστε να μην το ξαναδεί ποτέ κανείς άνθρωπος. Αν και μετά απ᾿ αυτό δεν καταλάβεις ότι η ευτυχία εναλλάσσεται με τις συμφορές, συνέχιζε ν᾿ ακολουθείς τον τρόπο που σου προτείνω
Καί κως βούλομαι καί αὐτός καί τῶν ἄν κήδωμαι τό μέν τι εὐτυχέειν τῶν πραγμάτων, τό δέ προσπταίειν, καί οὕτω διαφέρειν τόν αἰῶνα ἐναλλάξ πρήσσων ἤ εὐτυχέειν τά πάντα. οὐδένα γάρ κω λόγῳ οἶδα ἀκούσας ὅστις ἐς τέλος οὐ κακῶς ἐτελεύτησε πρόρριζος, εὐτυχέων τά πάντα. Σύ νῦν ἐμοί πειθόμενος ποίησον πρός τάς εὐτυχίας τοιάδε. Φροντίσας τό ἄν εὕρῃς ἐόν τι πλείστου ἄξιον καί ἐπ᾿ ᾧ σύ ἀπολομένῳ μάλιστα τήν ψυχήν ἀλγήσεις, τοῦτο ἀπόβαλε οὕτω ὅκως μηκέτι ἥξει ἐς ἀνθρώπους. Ἤν τε μή ἐναλλάξ ἤδη τὠπό τούτου αἱ εὐτυχίαι τοι τῇσι πάθησι προσπίπτωσι, τρόπῳ τῷ ἐξ ἐμέο ὑποκειμένῳ ἀκέο

Και να μην πάθετε όπως αυτοί από τους ανθρώπους που έχουν πετύχει κάτι ασυνήθιστα καλό· γιατί αυτοί, επιθυμούν και ελπίζουν πάντα ακόμη περισσότερα. Κι αυτό λόγω της απροσδόκητης ευτυχίας της στιγμής. Αυτοί, όμως, που έχουν βιώσει πολλές μεταβολές της τύχης -και προς το καλύτερο και προς το χειρότερο- δικαιολογημένα είναι πάρα πολύ δύσπιστοι στις επιτυχίες
καί μή παθεῖν ὅπερ οἱ ἀήθως τι ἀγαθόν λαμβάνοντες τῶν ἀνθρώπων· αἰεί γάρ τοῦ πλέονος ἐλπίδι ὀρέγονται. διά τό καί τά παρόντα ἀδοκήτως εὐτυχῆσαι. οἷς δέ πλεῖσται μεταβολαί ἐπ᾿ ἀμφότερα ξυμβεβήκασι, δίκαιοί εἰσί καί ἀπιστότατοι εἶναι ταῖς εὐπραγίαις

Ω, τύχες των ανθρώπων· θα μπορούσε κάποιος να πει πως η ευτυχία μοιάζει με σκιά· όταν έρθει η συμφορά, τη σβήνει μονομιάς, όπως ένα υγρό σφουγγάρι
ἰώ βρότεια πράγματ᾿· εὐτυχοῦντα μέν σκιᾷ τις ἄν πρέψειεν· εἰ δέ δυστυχοῖ, βολαῖς ὑγρώσσων σπόγγος ὤλεσεν γραφήν