ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Λαέ, πόσο ωραία είναι η εξουσία σου, αφού όλοι οι άνθρωποι σε φοβούνται όπως ακριβώς έναν τύραννο. Όμως, παρασύρεσαι εύκολα, χαίρεσαι να σε χαϊδεύουν και να σε εξαπατούν και μένεις με το στόμα ανοιχτό μπροστά σ᾿ αυτόν που κάθε φορά μιλά· κι ο νους σου, αν και είναι εδώ, είναι αλλού
Ὦ Δῆμε καλήν γ᾿ ἔχεις ἀρχήν, ὅτε πάντες ἄνθρωποι δεδίασί σ᾿ ὥσπερ ἄνδρα τύραννον. Ἀλλ᾿ εὐπαράγωγος εἶ, θωπευόμενός τε χαίρεις κἀξαπατώμενος, πρός τόν τε λέγοντ᾿ ἀεί κέχηνας· ὁ νοῦς δέ σου παρών ἀποδημεῖ

Να ταράζεις και ν᾿ ανακατώνεις μαζί όλες τις υποθέσεις της πόλης και πάντοτε το λαό να παίρνεις με το μέρος σου γλυκαίνοντάς τον με λόγια γλυκά μαγειρεμένα. Κι έχεις κι άλλα δημαγωγικά προσόντα· ανίερη φωνή, ταπεινή καταγωγή, χυδαιότητα· με λίγα λόγια έχεις όλα όσα πρέπει να έχει κάποιος για να πολιτεύεται και να εξουσιάζει
τάραττε καί χόρδευ’ ὁμοῦ τά πράγματα ἅπαντα, καί τόν δῆμον ἀεί προσποιοῦ ὑπογλυκαίνων ῥηματίοις μαγειρικοῖς. Τά δ’ ἄλλα σοι πρόσεστι δημαγωγικά, φωνή μιαρά, γέγονας κακῶς, ἀγοραῖος εἶ· ἔχεις ἅπαντα πρός πολιτείαν ἅ δεῖ

Ούτε μου φαίνεται πως είναι γνώρισμα δίκαιου πολίτη-πολιτικού να μηχανεύεται τέτοιες πολιτικές με τις οποίες ναι μεν εγώ θα γίνω άμεσα πρώτος πολίτης ανάμεσά σας, ενώ εσείς θα γίνετε τελευταίοι ανάμεσα στους άλλους (Έλληνες)· αντίθετα, η πόλη πρέπει να προοδεύει με τις πολιτικές των καλών πολιτών-πολιτικών, και όλοι οι πολίτες-πολιτικοί πρέπει πάντα να προτείνουν τις καλύτερες και όχι τις πιο εύκολες · γιατί προς τις δεύτερες θα βαδίσει η ίδια η φύση, αλλά ο καλός πολίτης-πολιτικός πρέπει με τη λογική να σας διδάσκει και να σας οδηγεί στις πρώτες
οὐδ’ ἔμοιγε δοκεῖ δικαίου τοῦτ’ εἶναι πολίτου, τοιαῦτα πολιτεύμαθ’ εὑρίσκειν ἐξ ὧν ἐγὼ μὲν πρῶτος ὑμῶν ἔσομαι εὐθέως, ὑμεῖς δὲ τῶν ἄλλων ὕστατοι• ἀλλὰ συναυξάνεσθαι δεῖ τὴν πόλιν τοῖς τῶν ἀγαθῶν πολιτῶν πολιτεύμασι, καὶ τὸ βέλτιστον ἀεί, μὴ τὸ ῥᾷστον ἅπαντας λέγειν• ἐπ’ ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἡ φύσις αὐτὴ βαδιεῖται, ἐπὶ τοῦτο δὲ τῷ λόγῳ δεῖ προάγεσθαι διδάσκοντα τὸν ἀγαθὸν πολίτην.

Όποιος, όμως, προσδοκώντας στο καλύτερο εναντιώνεται πολλές φορές στις επιθυμίες σας και δεν μιλά για να σας ευχαριστήσει αλλά λέει πάντα το καλύτερο, και επιλέγει αυτή την πολιτική στην οποία κυρίαρχο ρόλο στα περισσότερα ζητήματα παίζει η τύχη και όχι οι υπολογισμοί, και που και για τα δύο αυτά αναλαμβάνει την ευθύνη απέναντί σας, αυτός είναι άνδρας γενναίος· και ένας τέτοιος άνδρας είναι χρήσιμος πολίτης, και όχι αυτοί που για τη δημοφιλία μιας ημέρας έχουν αφανίσει τα μεγαλύτερα συμφέροντα της πόλης· αυτούς τους άνδρες εγώ καθόλου δεν τους ζηλεύω ούτε τους θεωρώ πολίτες αντάξιους της πόλης μας
ὅστις δ’ ὑπὲρ τοῦ βελτίστου πολλὰ τοῖς ὑμετέροις ἐναντιοῦται βουλήμασι, καὶ μηδὲν λέγει πρὸς χάριν ἀλλὰ τὸ βέλτιστον ἀεί, καὶ τὴν τοιαύτην πολιτείαν προαιρεῖται ἐν ᾗ πλειόνων ἡ τύχη κυρία γίγνεται ἢ οἱ λογισμοί, τούτων δ’ ἀμφοτέρων ἑαυτὸν ὑπεύθυνον ὑμῖν παρέχει, οὗτός ἐστ’ ἀνδρεῖος, καὶ χρήσιμός γε πολίτης ὁ τοιοῦτός ἐστιν, οὐχ οἱ τῆς παρ’ ἡμέραν χάριτος τὰ μέγιστα τῆς πόλεως ἀπολωλεκότες, οὓς ἐγὼ τοσούτου δέω ζηλοῦν ἢ νομίζειν ἀξίους πολίτας τῆς πόλεως εἶναι

Τώρα, όμως, με τη δημαγωγία τους και ευχαριστώντας σας υπερβολικά έτσι σας έχουν προδιαθέσει, ώστε από τη μια μεριά στις συνελεύσεις να περνάτε καλά και να κολακεύεστε ακούγοντας όλα όσα σας ευχαριστούν, από την άλλη στα πολιτικά πράγματα και με αυτά που γίνονται να αντιμετωπίζετε ήδη τον υπέρτατο κίνδυνο
νῦν δὲ δημαγωγοῦντες ὑμᾶς καὶ χαριζόμενοι καθ’ ὑπερβολὴν οὕτω διατεθήκασιν, ὥστ’ ἐν μὲν ταῖς ἐκκλησίαις τρυφᾶν καὶ κολακεύεσθαι πάντα πρὸς ἡδονὴν ἀκούοντας, ἐν δὲ τοῖς πράγμασι καὶ τοῖς γιγνομένοις περὶ τῶν ἐσχάτων ἤδη κινδυνεύειν

Αλλά όλοι σας, και οι ρήτορες και οι ακροατές, πρέπει να προτιμάτε τα καλύτερα και τα σωτήρια και όχι τα πιο εύκολα και τα πιο ευχάριστα
ἀλλὰ καὶ τοῖς λέγουσιν ἅπασι καὶ τοῖς ἀκούουσιν ὑμῖν τὰ βέλτιστα καὶ τὰ σώσοντα τῶν ῥᾴστων καὶ τῶν ἡδίστων προαιρετέον.

Αλήθεια, τι φοβερό να μιλάς ωραία, ενώ κάνεις λάθη
Ἦ δεινόν εὖ λέγουσαν ἐξαμαρτάνειν

Αγαμέμνονα, δε θα ᾿πρεπε ποτέ τα λόγια να έχουν μεγαλύτερη ισχύ στους ανθρώπους από τα έργα· αλλά, αν κάποιος έπραξε σωστά, σωστά πρέπει και να μιλάει, κι αν πάλι έπραξε πονηρά, αδύναμα να ᾿ναι τα λόγια του, ώστε ποτέ του να μη μπορεί να επαινεί το άδικο. Πονηροί είναι αυτοί που έχουν καταφέρει να βρουν τέτοιους τρόπους, αλλά δεν μπορούν να είναι για πάντα και στο τέλος καταστρέφονται· κανείς δε γλίτωσε ποτέ μέχρι τώρα
Ἀγαμέμνον, ἀνθρώποισιν οὐκ ἐχρῆν ποτε τῶν πραγμάτων την γλῶσσαν ἰσχύειν πλέον· ἀλλ᾿, εἴτε χρήστ᾿ ἔδρασε, χρήστ᾿ ἔδει λέγειν, εἴτ᾿ αὖ πονηρά, τούς λόγους εἶναι σαθρούς, καί μή δύνασθαι τἄδικ᾿ εὖ λέγειν ποτέ. σοφοί μέν οὖν εἰσ᾿ οἱ τάδ᾿ ἠκριβωκότες, ἀλλ᾿ οὐ δύνανται διά τέλους εἶναι σοφοί, κακῶς δ᾿ ἀπώλοντ᾿· οὔτις ἐξήλυξέ πω

Έρχομαι από πόλη που εξουσιάζεται από έναν μόνο άντρα και όχι από τον όχλο· κανείς δεν μπορεί αυτήν με ρητορείες να την παραπλανεί για δικό του όφελος και να την κάνει να στρέφεται από δω κι από κει, να την κολακεύει, να την καλοπιάνει στην αρχή και μετά να τη βλάπτει, και τα προηγούμενα σφάλματά του να καλύπτει με νέα ψέματα και να γλιτώνει έτσι την τιμωρία. Πώς μπορεί άλλωστε να κυβερνά σωστά την πολιτεία ο λαός, αν δεν κρίνει σωστά τους ρήτορες;
πόλις γάρ ἧς ἐγώ πάρειμ᾿ ἄπο ἑνός πρός ἀνδρός, οὐκ ὄχλῳ κρατύνεται· οὐδ᾿ ἔστιν αὐτήν ὅστις ἐκχαυνῶν λόγοις πρός κέρδος ἴδιον ἄλλοτ᾿ ἄλλοσε στρέφει, τό δ᾿ αὐτίχ᾿ ἡδύς καί διδούς πολλήν χάριν, ἐσαῦθις ἔβλαψ᾿, εἶτα διαβολαῖς νέαις κλέψας τά πρόσθε σφάλματ᾿ ἐξέδυ δίκης. ἄλλως τε πῶς ἄν μήν διορθεύων λόγους ὀρθῶς δύναιτ᾿ ἄν δῆμος εὐθύνειν πόλιν;

Δε γνωρίζω κανένα άνθρωπο δίκαιο που για όλα τα θέματα ρητορεύει ωραία
ἄνδρα δ᾿ οὐδέν᾿ οἶδ᾿ ἐγώ δίκαιον ὅστις ἐξ ἅπαντος εὖ λέγει

Οι φαύλοι, ενώ μπροστά στους σοφούς στέκονται αμήχανοι, μπροστά στον όχλο λύνεται η γλώσσα τους
οἱ γάρ ἐν σοφοῖς φαῦλοι παρ᾿ ὄχλῳ μουσικώτεροι λέγειν

Τα ωραία λόγια καταστρέφουν ολόκληρες και καλά κυβερνημένες πόλεις και σπίτια. Δεν πρέπει, λοιπόν, να λέμε λόγια ευχάριστα στ᾿ αυτιά, αλλά αυτά τα λόγια που φέρνουν τιμή σε κάποιον
τοῦτ᾿ ἔσθ᾿ ὅ θνητῶν εὖ πόλεις οἰκουμένας δόμους τ᾿ ἀπόλλυσ᾿, οἱ καλοί λίαν λόγοι. οὐ γάρ τά τοῖσιν ὠσί τερπνά χρή λέγειν, ἀλλ᾿ ἐξ᾿ ὅτου τίς εὐκλεής γενήσεται