Πανελλήνιοι Ιεροί Αγώνες

Ιεροί αγώνες με Πανελλήνια κλίμακα συμμετοχής ήταν:

• Τα Ολύμπια
• Τα Πύθια
• Τα Ίσθμια
• Τα Νέμεα

… αργότερα προστέθηκαν τα Ελευθέρια των Πλαταιών και οι αγώνες των Θερμοπυλών.

Στεφάνια από δάφνη. αγριελιά, αγριοσέληνο και πεύκο.

Σε αντίθεση με ένα μεγάλο αριθμό τοπικών αγώνων που τελούνταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο και ονομάζονταν περίχωροι, οι τέσσερις αυτοί αγώνες συγκέντρωναν το ενδιαφέρον όλων των Ελλήνων και ονομάζονταν πανελλήνιοι αγώνες ή κοινοί αγώνες. Στους αγώνες αυτούς μπορούσαν να λάβουν μέρος Έλληνες και μόνο Έλληνες. Αυτό και μόνο το γεγονός προσέδιδε στους αγώνες έναν καθαρά ελληνικό, έναν αυστηρά φυλετικό χαρακτήρα. Παράλληλα, έδινε την ευκαιρία στους Έλληνες να συνειδητοποιήσουν την κοινή τους καταγωγή, τη συγγένειά τους, την εθνική τους ενότητα! Επιπλέον οι Έλληνες των μακρινών αποικιών, είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα και την υπεροχή τους σε σχέση με τους «βαρβάρους» που τους περιέβαλλαν. Αυτό το τελευταίο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για ένα λαό σκορπισμένο σε όλα τα παράλια της κεντρικής και ανατολικής Μεσογείου.

Και οι τέσσερις αγώνες τελούνταν σε ιερούς τόπους προς τιμήν θεών του ελληνικού δωδεκάθεου και οι αγωνιστικοί τους χώροι βρίσκονταν στα προαύλια και στον περίγυρο των ναών. Το αγωνιστικό πρόγραμμα των αγώνων ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το λατρευτικό τυπικό και τις τελετουργίες προς τιμήν του τιμώμενου θεού. Οι τιμώμενοι θεοί ήταν στα Ολύμπια και στα Νέμεα ο Δίας, στα Πύθια ο Απόλλων και στα Ίσθμια ο Ποσειδών. Η σύνδεση του αθλητισμού με τη θρησκεία προσέδωσε στον αθλητισμό και κάποια νέα χαρακτηριστικά, σε σχέση με τον προγενέστερο αθλητισμό των Ομηρικών επών. Κάτω από την προστασία της θρησκείας ο αθλητισμός πήρε κάτι από την επισημότητα και την ιερότητά της, απέκτησε μια λάμψη ιδιαίτερη, που ήταν κοσμική και θρησκευτική συνάμα. Έτσι επιβλήθηκε βαθύτερα στις συνειδήσεις.

Οι πανελλήνιοι Ιεροί Αγώνες ήταν θεσμός διότι η τέλεσή τους ήταν τακτή. Δεν σταμάτησαν να τελούνται ούτε κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων, ούτε κατά τη διάρκεια της εμφύλιας σύρραξης Αθήνας – Σπάρτης (Πελοποννησιακός πόλεμος). Οι αγώνες της Ολυμπίας και των Πυθίων τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ των Ισθμίων και των Νεμεών κάθε δύο χρόνια. Το διάστημα ανάμεσα σε δύο ολυμπιακούς αγώνες καλούνταν Ολυμπιάδα. Τα Ίσθμια τελούνταν τον 1ο και 3ο χρόνο κάθε Ολυμπιάδας, τα Νέμεα τον 2ο και 4ο χρόνο ενώ τα Πύθια τον 3ο χρόνο κάθε Ολυμπιάδας. Ο Κύκλος των τεσσάρων Πανελλήνιων Αγώνων αποτελούσε μια περίοδο. Δεν υπήρχε μεγαλύτερο κατόρθωμα για έναν αθλητή από το να αναδειχτεί νικητής διαδιχικά και στους 4 αγώνες. Τότε αποκτούσε τον αξιοζήλευτο τίτλο “περιοδονίκης“.

Και οι τέσσερις αγώνες ήταν στεφανίτες, δηλαδή είχαν ως έπαθλο για τον πρώτο νικητή ένα στεφάνι σε αντίθεση με τους άλλους αγώνες τους θεματικούς ή χρημάτιτες, που είχαν ως έπαθλο υλικά και χρηματικά έπαθλα. Έτσι στα Ολύμπια έπαθλο ήταν ο κότινος (στεφάνι ελιάς), στα Πύθια στεφάνι από δάφνη, στα Ίσθμια από πεύκο ή σέλινο και στα Νέμεα στεφάνι από σέλινο.Το στεφάνι για τους αρχαίους είχε πολλαπλές σημασίες και συμβολισμούς. Η επιλογή των συγκεκριμένων φυτών για τα στεφάνια των αθλητών δεν ήταν τυχαία. Το στεφάνωμα των νικητών ήταν μια συμβολική ενέργεια με έντονα τα θρησκευτικά στοιχεία. Επέλεξαν αειθαλή φυτά όπως την ελιά, το πεύκο και τη δάφνη γιατί αυτά αντιπροσώπευαν την αιώνια ζωή, την αθανασία, το αθάνατο πνεύμα, ενώ το φυλλοβόλο σέλινο συμβόλιζε τον κόσμο ο οποίος βρίσκεται σε μια διαρκή ανανέωση και αναγέννηση. Όποιοι αθλητές στεφανώνονταν δέχονταν κάτι από τη θεία δύναμη του ιερού δέντρου, από τα κλαδιά του οποίου είχε γίνει το νικητήριο στεφάνι. Ο νικητής θεωρούνταν ο ευνοούμενος του θεού, ο θνητός που ο θεός τον αξίωσε για την κατάκτηση της ευτυχίας. Η τελετή της στέψης αποτελούσε στιγμή αποθέωσης του νικητή, ο οποίος χαρακτηρίζονταν πια ισόθεος … ίσος δηλαδή με τον θεό.

Βιβλιογραφία:

• “Ιστορία της  Άθλησης στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο” … του Ευάγγελου Αλμπανίδη … εκδόσεις: Σάλτο
• Ισοκράτης, Πανηγυρικός
• Λουκιανός, Ανάχαρσις
• “Αγών” … του Α.Αρβανιτάκη (Θεσσαλονίκη 1989)
• “Άθλα, Αθλητές και Έπαθλα” … του Π.Βαλαβάνη (Αθήνα 1996)
• “Die Periodoniken”… του R.Knab (Chicago 1980)
• Ξενοφών, Απομνημονεύματα
• Πολυδεύκης, Ονομαστικόν
• “Νικητής” … της Ε.Κεφαλίδου (Θεσσαλονίκη 1996)