Β3.1

Το νερό στη φύση (από το κεφάλαιο Υδρόσφαιρα)

Ψηφιακό Εκπαιδευτικό περιεχόμενο:

• Καταπληκτική σελίδα για όποιον θέλει να μάθει κάτι παραπάνω
• Ο κύκλος του νερού (μάθε και εξασκήσου)
• Διαδραστικό σχολικό βιβλίο – Β3.1 
• Ο κύκλος του νερού (εκπαιδευτική τηλεόραση)

Λίγες πληροφορίες για τον κύκλο του νερού:

    Το νερό, βασικό συστατικό όλων των ζωντανών οργανισμών, κυκλοφορεί διαρκώς στον υδρολογικό κύκλο, χωρίς να χάνεται ούτε μια σταγόνα. Η ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί την εξάτμιση των επιφανειακών νερών της γης. Το 80% της εξάτμισης του νερού γίνεται από τους ωκεανούς, όπου υπάρχει και συντριπτικά μεγαλύτερη ποσότητα νερού.

    Το νερό καλύπτει τα επτά δέκατα του γαλάζιου πλανήτη μας και το μεγαλύτερο μέρος του (97,2%), μια ποσότητα 1.321.890.000 κυβικών χιλιομέτρων, βρίσκεται στους ωκεανούς. Περίπου δύο τοις εκατό (2%) του νερού βρίσκεται στους πόλους και στους παγετώνες με τη μορφή πάγου. Το νερό στα ποτάμια, τις λίμνες και στις υπόγειες λεκάνες αντιπροσωπεύει περίπου το 0,6% της συνολικής ποσότητας, περί τα 8.800 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού.

    Από τη θάλασσα, τις λίμνες και τα ποτάμια εξατμίζεται κάθε λεπτό ποσότητα ενός δισεκατομμυρίου κυβικών μέτρων νερού, που διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα, όπου παραμένει για δέκα μέρες κατά μέσο όρο. Το νερό που έχει εξατμιστεί, παραμένει, συνήθως, στα υψηλά επίπεδα της ατμόσφαιρας με τη μορφή σύννεφων. Ένα μέρος από τα σύννεφα παρασύρονται από τους ανέμους πάνω από τη γη και η υγρασία τους επιστρέφει στη γη με τις κατακρημνίσεις, σε υγρή μορφή (βροχή) ή σε στερεή (χιόνι ή χαλάζι), συνεχίζοντας τον υδρολογικό κύκλο, τροφοδοτώντας τα υδάτινα οικοσυστήματα, δίνοντας ζωή στην πλούσια χλωρίδα και πανίδα που φιλοξενούν.

    Το νερό που φτάνει στη γη ακολουθεί διάφορες διαδρομές. Ένα τμήμα του κυλάει επιφανειακά (απορροή), σχηματίζοντας ρυάκια ή ποτάμια, που καταλήγουν στη θάλασσα. Ένα τμήμα του εξατμίζεται ξανά, ενώ βρέχει. Ένα τμήμα του περνάει στο υπέδαφος (κατείσδυση)και καταλήγει στα υπόγεια νερά. Ένα μεγάλο μέρος προσλαμβάνεται από τα φυτά (με το νερό μεταφέρονται στο φυτό τα θρεπτικά συστατικά).

    Τα μεγάλα τροπικά δάση του πλανήτη μας, αλλά και μικρότερα δάση, όπως αυτά που υπάρχουν στη χώρα μας βοηθούν στην απορρόφηση του νερού από το έδαφος, ενώ μετά την πρόσληψή του από τα φυτά, το νερό επιστρέφει στην ατμόσφαιρα μέσω της διαπνοής, δηλαδή της απομάκρυνσης του νερού από τα «στόματα» των φύλλων.

    Πριν επιστρέψει στη θάλασσα, το νερό των ποταμών παρασύρει φερτά υλικά δημιουργώντας στις εκβολές τη ζώνη των αμμόλοφων, η οποία προστατεύεται σε όλες τις ευρωπαϊκές ακτές.

    Η βροχή είναι πολύτιμη για εμάς, τα φυτά και τα ζώα, κάποιες φορές, όμως, μπορεί να είναι κι επικίνδυνη. Το διοξείδιο του αζώτου και τα οξείδια του θείου, που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από την καύση πετρελαιοειδών, όταν διαλύονται στο νερό της βροχής, μετατρέπονται σε νιτρικό και θειικό οξύ και η βροχή γίνεται όξινη. Η όξινη βροχή υποβαθμίζει την ποιότητα και γονιμότητα των εδαφών, ευθύνεται για το θάνατο της υδρόβιας χλωρίδας και πανίδας, ενώ έχει ιδιαίτερα ανησυχητικές διαβρωτικές συνέπειες σε μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μνημεία μεγαλουπόλεων.

Βοηθητικές ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του μαθήματος:

1. Ποια είναι η κινητήριος δύναμη σε αυτό το ταξίδι του νερού; Ο ήλιος! Από την ηλιακή ακτινοβολία, τα επιφανειακά νερά της γης, δηλαδή τα νερά που βρίσκονται σε θάλασσες, λίμνες, ποτάμια, αλλά και στα εδάφη της στεριάς θερμαίνονται και εξατμίζονται.

2. Πώς δημιουργούνται τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα; Κατά την εξάτμιση, το νερό από υγρό μετατρέπεται σε αέριο, δηλαδή σε υδρατμούς. Καθώς οι υδρατμοί κινούνται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, έρχονται σε επαφή με ψυχρές αέριες μάζες, συμπυκνώνονται και σχηματίζουν τα σύννεφα. Κι έτσι, οι υδρατμοί με το βάρος που αποκτούν, πέφτουν πάλι στη γη ως βροχή, χαλάζι ή χιόνι.

3. Πόσο νερό χάνεται κατά τον κύκλο του νερού; Το νερό δε χάνεται ποτέ. Αλλάζει μορφές και θέση στην επιφάνεια της Γης, συνολικά όμως είναι η ίδια ποσότητα από τότε που δημιουργήθηκε ο πλανήτης.

4. Ποια η χρησιμότητα του κύκλου του νερού για τον άνθρωπο; Ο υδρολογικός κύκλος ανανεώνει συνεχώς το γλυκό νερό που χρειάζονται οι οργανισμοί. Μέσω αυτού του κύκλου φρεσκάρεται και καθαρίζεται το νερό του πλανήτη μας, είτε αυτό βρίσκεται στη θάλασσα, είτε σε ποτάμια, πηγές και λίμνες. Χωρίς τη λειτουργία του κύκλου του νερού μάλλον δε θα υπήρχε ζωή στον πλανήτη μας.

κλικ στην εικόνα

5. Πώς κατανέμεται το νερό στην επιφάνεια της Γης; Από τα συνολικά 1.386 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα του νερού στη Γη περισσότερο από 96% είναι αλμυρό. Επίσης, το 68% του γλυκού νερού είναι δεσμευμένο σε πάγο και παγετώνες. Ακόμα ένα 30% του γλυκού νερού βρίσκεται σε υπόγειους υδροφορείς. Το επιφανειακό γλυκό νερό που βρίσκεται σε ποτάμια και λίμνες είναι συνολικά 93.100 κυβικά χιλιόμετρα και αντιπροσωπεύει περίπου το 1/150 του 1% του συνολικού νερού στη Γη. Παρά ταύτα, τα ποτάμια και οι λίμνες είναι οι βασικές πηγές νερού για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών.

κλικ στην εικόνα

6. Ποιες οι μορφές του νερού στη φύση; Το νερό στη φύση συναντάται με τις μορφές που βλέπουμε στην εικόνα.

7. Τι γνωρίζεται για τους παγετώνες; Διάβασε ότι λέει το βιβλίο στη σελίδα 49.

Συμπέρασμα: Το νερό, λοιπόν, σημαίνει ζωή … αφορά τη ζωή όλων μας και κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη μας.

Πείραμα: Για να κατανοήσετε τον κύκλο του νερού, τοποθετήστε σε ένα μεγάλο σκεύος παγάκια και στη μέση ένα μικρό άδειο σκεύος. Σκεπάστε το μεγάλο σκεύος με μια μεμβράνη και στο κέντρο τοποθετήστε ένα κέρμα ή ένα πετραδάκι, ώστε να βρίσκεται πάνω από το κέντρο του μικρού δοχείου. Βάλτε το σκεύος στον ήλιο. Τι παρατηρείτε;