Ετικέτα: Ν.Ε Γλώσσα Γυμνασίου

Απρ 29 2011

Βασικές οδηγίες για τη χρήση των σημείων στίξης



Τελεία ( . ) Η τελεία ανταποκρίνεται σε σταμάτημα ή κατέβασμα της φωνής. Σημειώνεται:στο τέλος μια πρότασης και δείχνει πως ό,τι ειπώθηκε έχει ακέραιο νόημα: Το αυτοκίνητο είναι άσπρο.

ύστερα από μια συντομογραφία: π.χ., κτλ. Εξαιρούνται μερικές συντομογραφίες που σχετίζονται με τις διευθύνσεις του ορίζοντα, που δεν την παίρνουν, π.χ.: Α= Ανατολή, ανατολικός, ανατολικά, ΝΔ = νοτιοδυτικός, νοτιοδυτικά κτλ. Όταν πρόκειται, όμως, για προσδιορισμό τόπων, προσθέτουμε στις συντομογραφίες Α, Β κτλ. μια τελεία: η Β. Αμερική, η Ν. Ευρώπη κτλ.

σε πολυψήφιους αριθμούς, χωρίζοντας σε τριάδες τα ψηφία με αρχή από τα δεξιά (π.χ., 2.234.456). Οι τετραψήφιοι αριθμοί και οι χρονολογίες δε χρειάζονται τελεία (π.χ., 1821).

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τελεία μετά από ένα απόλυτο αριθμητικό για να νοηθεί ως τακτικό: 9. = ένατος. (Η χρήση αυτή είναι σπάνια.)

Η τελεία του τέλους δε σημειώνεται σε τίτλους βιβλίων, σ’ επιγραφές και σ’ επικεφαλίδες.

Η τελεία και τα άλλα σημεία της στίξης:

Όταν υπάρχουν εισαγωγικά στο κείμενο, η τελεία σημειώνεται πάντα έξω από αυτά. Το ίδιο ισχύει στις περιπτώσεις χρήσης παρενθέσεων, αγκυλών κτλ. Ωστόσο, όταν μέσα στην παρένθεση υπάρχει ολόκληρη περίοδος, τότε η τελεία σημειώνεται μέσα στην παρένθεση.

Τελεία δεν σημειώνεται μετά το ερωτηματικό, το θαυμαστικό και τα αποσιωπητικά.
Άνω τελεία ( · )
Η άνω τελεία δηλώνει αρκετά στενό νοηματικό σύνδεσμο με τα προηγούμενα και χρησιμεύει για να σημειώνουμε μικρότερη διακοπή παρά με την τελεία και μεγαλύτερη παρά με το κόμμα. Ειδικότερα η άνω τελεία:Μέσα στην περίοδο χωρίζει ομάδες από προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται μεταξύ τους με κόμματα, π.χ.: Του Αισχύλου σώζονται τρεις τραγωδίες από τον τρωικό κύκλο, ο Αγαμέμνονας, οι Χοηφόρες, οι Ευμενίδες· του Σοφοκλή, ο Αίας, η Ηλέκτρα και ο Φιλοκτήτης.

Στο εσωτερικό μιας φράσης χωρίζει δυο μέρη της που σχετίζονται μεταξύ τους, αλλά και που έχουν διαφορές, ιδίως όταν το δεύτερο επεξηγεί ή έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο, π.χ.: Αυτός δεν ήταν άνθρωπος· ήτανε θεριό, δράκος, του βουνού στοιχειό.  Του πατέρα σου, όταν έλθης,/ δε θα βρης παρά τον τάφο·/ είμαι ομπρός του και σου γράφω/ μέρα πρώτη του Μαγιού. (Σολωμός).

Η άνω τελεία και τα άλλα σημεία της στίξης:

Όταν υπάρχουν στην πρόταση εισαγωγικά ή παρένθεση, η άνω τελεία σημειώνεται έξω από την παρένθεση ή τα εισαγωγικά.

Παρατήρηση: Η χρήση της άνω τελείας έχει ατονήσει σήμερα· στη θέση της χρησιμοποιείται το κόμμα ή η τελεία. Ένας επιπλέον λόγος για την ολοένα και αραιότερη χρήση της, αποτελεί το γεγονός της μη παρουσία της στο τυποποιημένο πληκτρολόγιο των υπολογιστών. Η εισαγωγή στο κείμενο πρέπει να γίνει με ειδική πληκτρολόγηση. Το σύμβολο της άνω τελείας αντιστοιχεί στο συνδυασμό πλήκτρων Alt+0183 (με το αριθμητικό πληκτρολόγιο). Μια καλή πρακτική, για όσους χρησιμοποιούν κειμενογράφους που το επιτρέπουν, είναι να αντιστοιχηθεί στην άνω τελεία μια απλή λειτουργία αυτόματης διόρθωσης κειμένου · μια απλή, αποτελεσματική και ευκολομνημόνευτη αλληλουχία πλήκτρων είναι τα δύο συνεχόμενα κόμματα “,,”.
Κόμμα ( , ) Το κόμμα χρησιμεύει συνήθως για να σημειώσουμε λογικό χωρισμό και μικρό σταμάτημα στο εσωτερικό της περιόδου, ή σε μεγάλες φράσεις για να δώσομε ευκαιρία σε αναπνοή, είτε για να κάνουμε το κείμενο να διαβάζετε ευκολότερα (λ.χ. σε θεατρικά κείμενα, διδακτικά βιβλία) ή για να προκαλέσουμε προσδοκία. Το κόμμα είναι το πιο συχνό σημείο της στίξης και η χρήση του είναι απαραίτητη προκειμένου ν’ αποφεύγονται παρανοήσεις και η ανάγνωση, ή η απαγγελία, να γίνεται ευκολότερη. Αν και δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες για τη χρήση του κόμματος, σε γενικές γραμμές χρησιμεύει για να χωρίζουμε:

  • Μέσα στην πρόταση του όμοιους αναμεταξύ τους όρους, όταν του παραθέτουμε ασύνδετους, π.χ.: Η θάλασσα ήταν ήρεμη, γαλήνια, καθαρή.

Στην απαρίθμηση επιθέτων μπρος από ένα ουσιαστικό το κόμμα μπαίνει και πριν το τελευταίο επίθετο, όταν αυτό προσδιορίζει το ουσιαστικό ακριβώς όπως και τ’ άλλα: Με αργά, βαριά, κουρασμένα βήματα. Αλλά δεν μπαίνει όταν το τελευταίο επίθετο αποτελεί με το ουσιαστικό έννοια που την προσδιορίζουν τα προηγούμενα επίθετα: Με κέρασε άσπρο παλιό κρασί.

  • Την παράθεση και κάθε είδους επεξήγηση: Άρχισε μια βροχή, κατακλυσμός.– Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, ήταν κατοικία των θεών.
  • Την κλητική: Νίκο, σου στέλνω σήμερα το γράμμα.– Πήρα το γράμμα σου, κύριε Γιώργο, και χαίρομαι που είσαι καλά.
  • Ένα μόριο ή ένα βεβαιωτικό (ή αρνητικό) επίρρημα στην αρχή της περιόδου, που χρησιμεύει για τη σύνδεση με τα προηγούμενα: Ναι, θα φύγω.– Όχι, δε θέλω.– Τότε, θα συμφωνήσουμε (δηλ. αφού είναι έτσι).
  • Τις κύριες από δευτερεύουσες προτάσεις – τις αιτιολογικές, τελικές (εκτός όταν εισάγονται με το να), αποτελεσματικές, υποθετικές, εναντιωματικές, χρονικές ή που εισάγονται με το χωρίς να, ιδίως όταν αυτές προηγούνται ή όταν είναι μεγάλες, π.χ.: Δεν πρέπει να ξεκινήσομε, γιατί ο καιρός άρχισε να χαλά.– Αν θέλεις, έλα.– Χωρίς να το καταλάβω, μου πήραν το πορτοφόλι.
  • Τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις όταν προηγούνται του ρήματος: Το τι έκρυβε η στάση της, ήταν δύσκολο να διαπιστωθεί. Αλλά: Ήταν δύσκολο να διαπιστωθεί το τι έκρυβε η στάση της..
  • Το ρήμα και τον αμέσως κατόπι του εμπρόθετο προσδιορισμό που φανερώνει αντίθεση, π.χ.: Περισσότερο έβλαψε, παρά ωφέλησε.
  • Τις συμπλεκτικές προτάσεις, π.χ.: Δε θα πάω στα Χανιά, ούτε στο Ρέθυμνο.– Και γενναίοι άνθρωποι ήταν, και τον εαυτό τους πρόσεχαν.
  • Τις διαζευκτικές προτάσεις, π.χ.: Ή θα σωθούμε, ή θα χαθούμε.
  • Τις αντιθετικές προτάσεις, π.χ.: Δεν έχομε εμείς, μα κάτι θα γίνει.– Ναι μεν είναι ακριβότερο, αλλά είναι το καλύτερο για τη δουλειά μου.
  • Τις συμπερασματικές προτάσεις: Να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε… – Δεν είναι κακός, να (=ώστε να) μη μας δώσει νερό.
  • Το σύνδεσμο και, όταν αυτός έχει σημασία συνδέσμου που χρειάζεται κόμμα, π.χ.: Εσύ μαζεύεις, και (= ενώ) αυτός σκορπά.– Πήγαινε στο καλό, και (= γιατί) δε σ’ έχω ανάγκη.
  • Τους όρους μιας πρότασης που συνδέονται με τους συνδέσμους ή, είτε, μήτε, ούτε, όταν είναι περισσότεροι των δυο: Ούτε ο Κώστας, ούτε ο Γιώργος, ούτε Μαρία κατάφεραν να λύσουν το γρίφο. Αλλά: Ούτε ο Μπάμπης ούτε ο Θωμάς είπαν την αλήθεια.

Η δυσκολότερη περίπτωση είναι η θέση ή μη του κόμματος πριν από αναφορική πρόταση που ακολουθεί το υποκείμενο, επειδή η λανθασμένη χρήση του κόμματος έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του νοήματος της πρότασης:

Τα δέντρα του κήπου που είναι καρποφόρα χρειάζονται λίπασμα.
( Η αναφορική πρόταση εδώ προσδιορίζει άμεσα το υποκείμενο. Καθορίζει ποια δέντρα του κήπου χρειάζονται λίπασμα, δηλαδή όσα δέντρα είναι καρποφόρα και όχι όλα.
Πέταξαν τα ροδάκινα που είχαν σαπίσει. (= Πέταξαν μόνο εκείνα από τα ροδάκινα που είχαν σαπίσει).

Τα δέντρα του κήπου, που είναι καρποφόρα, χρειάζονται λίπασμα.
(Εδώ μπορεί να παραλειφθεί η αναφορική πρόταση χωρίς να προκύψει αλλοίωση του νοήματος· δηλαδή τα δέντρα του κήπου, που όπως γνωρίζουμε είναι όλα καρποφόρα, χρειάζονται λίπασμα.)
Πέταξαν τα ροδάκινα, που είχαν σαπίσει. (= Πέταξαν όλα τα ροδάκινα τα οποία είχαν σαπίσει).

Το κόμμα και τα άλλα σημεία της στίξης:

  • Όταν παραθέτουμε τα λόγια κάποιου άλλου σε εισαγωγικά, σημειώνουμε το κόμμα έξω από τα εισαγωγικά μόνο όταν το απαιτεί η πρόταση: Κατορθώσαμε να πει «παραδίνομαι», γιατί τον κουράσαμε πάρα πολύ.
    Αντίθετα, δεν χωρίζουμε με κόμμα τις παρένθετες προτάσεις, μικρές ή μεγάλες, που δηλώνουν ποιος είπε τα λόγια που βρίσκονται στα εισαγωγικά: «Είμαστε έθνος ανάδελφο» είπε ο Πρόεδρος.
    Αν, όμως, αυτού του είδους οι προτάσεις υπάρχουν σε διαλόγους χωρίς εισαγωγικά (εισάγονται δηλαδή με παύλες), χρησιμοποιούνται πάντα με κόμμα:
    – Μπορείτε να πιείτε νερό, μας είπε ο περβολάρης     .
  • Δεν σημειώνουμε κόμμα αμέσως μετά το ερωτηματικό και το θαυμαστικό.
Δύο τελείες ( : )ή διπλή τελεία

ή πάνω και κάτω τελεία

 Οι δύο τελείες δηλώνουν ότι θ’ ακολουθήσει παράθεμα από ξένο κείμενο, απόφθεγμα, παροιμία ή ευθύς λόγος. Χρησιμοποιείται ακόμη στις περιπτώσεις που αναλύομε ή ερμηνεύομε κάτι που έχομε καταγράψει, π.χ.: Σκεπτόμουν καθαρά τούτο: θα εκτελέσω όσο μπορώ καλύτερα το χρέος μου.Η λέξη ύστερ’ από τις δύο τελείες γράφεται με αρχικό γράμμα κεφαλαίο όταν οι δύο τελείες έχουν τη θέση τελείας.
Παύλα ( – )
– = Alt+0150
Η παύλα δηλώνει αλλαγή του συνομιλητή σ’ ένα γραπτό κείμενο διαλόγου όταν δεν χρησιμοποιούνται εισαγωγικά.Επίσης χρησιμοποιείται για να φανεί μεγαλύτερη η αντίθεση των προηγούμενων με τ’ ακόλουθα, π.χ.: Ξεκίνησαν – μα δε θα φτάσουν ποτέ!

Η χρήση της παύλας δείχνει απότομη αλλαγή ή ανακολουθία στη φράση, π.χ.: Είδα το Μιχάλη προχθές – ο Γιάννης ήταν στο τηλέφωνο.

Η παύλα είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί στο τέλος μιας παραγράφου, αμέσως μετά την τελεία, δηλώνοντας ότι έχει ολοκληρωθεί ένα θέμα, μια νοηματική ενότητα. (Σημείωση: Από εδώ βγήκε και η φράση: «τελεία και παύλα», δηλαδή τελείωσε τελείως το ζήτημα.)

Επίσης, η παύλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάλογο, όταν διακόπτεται απότομα ο λόγος, σε αντίθεση με τα αποσιωπητικά, που δηλώνουν κυρίως: παύση, αποσιώπηση, αμηχανία κτλ.:
– Μπορώ να σας μιλή–
– Σταμάτα! Δεν σου επιτρέπω να μιλάς!
Παρένθεση [ (  ) ] Διπλή παύλα ( –   – ) Κοινό γνώρισμα και των δύο σημείων στίξης είναι ότι οι λέξεις που περικλείονται σ’ αυτά παρουσιάζουν, κατά τη γνώμη μας, λιγότερο ενδιαφέρον. Έχουν όμως και διαφορές μεταξύ τους, τις ακόλουθες:Η παρένθεση χρησιμεύει για να περικλείσει και ν’ απομονώσει λέξη ή φράση ολόκληρη που επεξηγεί ή συμπληρώνει τα λεγόμενα, π.χ.: «Ο Όμηρος (Οδύσσεια 490) εξυμνεί τη ζωή.»  «Το αυτοκίνητο (σαράβαλο) αγκομαχούσε στον ανήφορο…»

Παρένθεση χρησιμοποιούμε και μετά από μια περίοδο. Στις περιπτώσεις αυτές προηγείται άνω τελεία ή άλλο σημείο στίξης, π.χ.: «Θέλουν, μα δε βολεί να λησμονήσουν· (Μαβίλης).»  «–Φοβάμαι κάτι χειρότερο! (φεύγουν από τη σκηνή).»

Η παρένθεση επίσης χρησιμεύει για να περικλείσει λέξεις ή φράσεις που μπορούν να παραλειφθούν. Αυτό συχνά το πετυχαίνομε και με τα κόμματα. Η παρένθεση πρέπει να χρησιμοποιείται στην περίπτωση αυτή, όταν τα παρένθετα λόγια αποχωρίζονται καθαρά στο νόημα και στη διατύπωση από το υπόλοιπο κείμενο και δεν υπάρχει σ’ αυτό λέξη που αναφέρεται στα λόγια μέσα στην παρένθεση.

Μέσα σε παρένθεση αναγράφονται οι παραπομπές: «Το γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί», είπε ο Παύλος· (Προς Κορινθίους Β’ 3.6).

Η παρένθεση μπορεί ν’ ακολουθεί ή και να έχει κατόπι της άλλη στίξη, ιδίως κόμμα. Μπορεί και ν’ αρχίζει με κεφαλαίο γράμμα. Η τελεία  μπαίνει πριν κλείσει η παρένθεση όταν η παρένθεση αρχίζει με κεφαλαίο.

Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται για να απομονωθεί μέρος της φράσης, όπως γίνεται και στην παρένθεση. Αυτό γίνεται ιδίως όταν όταν το μέρος αυτό δεν είναι τόσο δευτερότερο ώστε να κλειστεί σε παρένθεση. Το κλείσιμό του μέσα σε κόμματα θα μπορούσε να προκαλέσει ασάφεια, π.χ.: «Ο πατέρας μου –ελαφρύ το χώμα που τον σκέπασε– δεν ήθελε να με κάνει βοσκό.»
Αγκύλες [  ] Χρησιμοποιούνται για ν’ απομονωθεί μια ένδειξη που βρίσκεται ήδη σε παρένθεση.
Εισαγωγικά ( «  » )
Τα εισαγωγικά σημειώνονται στην αρχή και στο τέλος παραθεμάτων: Μου είπε: «Δε σε ξέρω καθόλου». Επίσης όταν αναφέρομε λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην κοινή γλώσσα ή που παίρνουν ένα ιδιαίτερο νόημα ή απόχρωση νοήματος στο λόγο μας: οι παλαιότεροι χρησιμοποιούσαν τη λέξη «σπουδαίος» με διαφορετικό νόημα· σήμαινε το μορφωμένο, το λόγιο.

Τίτλοι βιβλίων, θεατρικών έργων, ονόματα πλοίων, εφημερίδων, επιγραφές κτλ., τοποθετούνται μέσα σε εισαγωγικά.

Ύστερα από τα εισαγωγικά σημειώνεται, όταν χρειάζεται, η τελεία και η επάνω τελεία. Το κόμμα δε σημειώνεται, εκτός όταν με το κλείσιμο των εισαγωγικών τελειώνει φράση που απαιτεί κόμμα, π.χ.: «Είναι δυο η ώρα» είπε η Μαρία «τα μαγαζιά θα έχουν κλείσει».

Το ερωτηματικό και το θαυμαστικό σημειώνονται μέσα από τα εισαγωγικά του τέλους ( εκτός κι αν δεν ανήκουν στο κείμενο το κλεισμένο μέσα στα εισαγωγικά, και τότε μπαίνουν έξω από τα εισαγωγικά).

Όταν το κείμενο των εισαγωγικών συνεχίζεται και σε καινούργια παράγραφο, ξανασημειώνομε στην αρχή της τα εισαγωγικά του τέλους (»), ενώ η προηγούμενη παράγραφος κλείνει χωρίς εισαγωγικά.

Στη θέση των εισαγωγικών μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παλιότερα πνεύματα δασεία και ψιλή, μονά ή διπλά ανεστραμμένα (‘ ’ ή “ ”), κυρίως όταν χρειάζεται να υπογραμμιστεί μια λέξη ή φράση, που βρίσκεται ήδη μέσα σε εισαγωγικά.

Όταν ένα τμήμα κειμένου που βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά περιλαμβάνει λέξεις ή προτάσεις που πρέπει να κλειστούν σε άλλα εισαγωγικά, τότε χρησιμοποιούμε τα «ανωφερή εισαγωγικά» ή «διπλά κόμματα» (“ ” ή “ „).

Τα εισαγωγικά δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν σε λέξεις που τυπώνονται με διαφορετική γραμματοσειρά. Αυτό συνήθως εφαρμόζεται στις περιπτώσεις παράθεσης μίας λέξης ή ενός τίτλου βιβλίου κτλ.

Εισαγωγικά επίσης χρησιμοποιούμαι στους διαλόγους, όταν δεν γίνεται χρήση της παύλας (για να διακρίνονται τα πρόσωπα):
«Τι είναι η ζωή;» μονολόγησε ο γερο-Θόδωρος.
«Ένα ποτήρι νερό» συμπλήρωσε ο Γιάννης.

Όταν στους διαλόγους χρησιμοποιούνται παύλες, παραθέτουμε σε εισαγωγικά τους εσωτερικούς διαλόγους· δηλαδή, τα λόγια που σκέφτονται ή ανακαλούν τα πρόσωπα των διαλόγων:
– Περάστε, κύριε Γιώργο. Εδώ έχει δροσιά.
«Είναι καλύτερα να περάσω τώρα» σκέφτηκε ο κυρ-Γιώργος.
–Φχαριστώ κυρα-Φρόσω, έρχομαι.
Ομοιωματικά ( » ) Σημειώνονται για να μην επαναληφθεί λέξη που γράφτηκε ακριβώς στο ίδιο σημείο της προηγούμενης σειράς γραπτού κειμένου.
Θαυμαστικό ( ! ) Χρησιμοποιείται ύστερα από ένα επιφώνημα ή μια έκφραση που δηλώνει θαυμασμό, προσταγή, χαρά, ελπίδα, φόβο, ένα ξαφνικό αίσθημα, πάθος ή άλλο συναίσθημα, π.χ.: Ζήτω! Μακάρι! Πήγαινε! Ντροπή! Ίσια το τιμόνι! πρόσταξε ο πατέρας.Το θαυμαστικό που δηλώνει ειρωνεία ή που σημειώνεται για να υπογραμμιστεί κάτι απίστευτο ή ανόητο, και που αναφέρεται σε λέξη μόνο της πρότασης, το βάζομε σε παρένθεση, π.χ.: Λέει πως ανέβηκε σε μια ώρα(!) στον Όλυμπο.– Η Σούλα είναι σπουδαία(!) νοικοκυρά.

Σημειώνουμε θαυμαστικό και σε προτάσεις ερωτηματικού τύπου αλλά πραγματικά επιφωνηματικές, π.χ.: Που καταντήσαμε! Και πιστεύεις κι εσύ τέτοια πράματα!

Το θαυμαστικό σημειώνεται μέσα από τα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που κλείνονται σ’ αυτά, και έξω από αυτά όταν ανήκει στο κείμενο που εισάγει τα ξένα λόγια, π.χ.: «Ζήτω η Ελλάδα!» βροντοφώναξε.– Και ποιος δε θυμάται του Λεωνίδα το «μολών λαβέ»!

Η λέξη ύστερα από θαυμαστικό (εκτός όταν αυτό συνοδεύει ένα επιφώνημα) γράφεται με κεφαλαίο στην αρχή. Συνεχίζομε με μικρό γράμμα, όταν η συνέχεια συνδέεται άμεσα με τα προηγούμενα: «Ίσια τα πανιά!» πρόσταξε ο καπετάνιος.

Όταν η επιφωνηματική πρόταση αρχίζει από επιφώνημα, παραλείπουμε συνήθως από αυτό το θαυμαστικό: Αχ, και να φυσούσε λίγο!

Τα επιφωνήματα που παρατείνουν το τελευταίο φωνήεν, γράφονται κιόλας έτσι, π.χ.: άαα! ήταν φανταστικό!, έεε! πρόσεχε!, ώωω! την πατήσαμε!, άααχ!, πωπώωω!, όφουουου!, όχουουου!, άουουου! κτλ.

Το θαυμαστικό και τα άλλα σημεία της στίξης:

Για το θαυμαστικό ισχύουν τα ίδια που ισχύουν για το ερωτηματικό.
Ερωτηματικό ( ; ) Τοποθετείται στο τέλος κάθε ευθείας ερωτηματικής πρότασης, π.χ.: Θα πάμε για καφέ;– Είναι καλός χτίστης ο Γιάννης;Η πλάγια ερώτηση δε χρειάζεται ερωτηματικό, π.χ.: Με ρώτησε γιατί δεν τον περίμενα.– Δεν έμαθα που πήγε.

Τοποθετημένο μετά μια λέξη, σε παρένθεση, δηλώνει ειρωνεία ή αμφιβολία ή αμφισβήτηση, π.χ.: Περηφανευόταν πως ήταν ο καλύτερος(;) κυνηγός.

Σε σειρά από ερωτήσεις σημειώνεται το ερωτηματικό μόνο στην τελευταία, όταν οι ερωτήσεις απαιτούν την ίδια απάντηση: Θέλεις να μείνεις μόνος, να υποφέρεις, να καταντήσεις αλκοολικός; Αλλά: Γιατί άργησες; πού ήσουν; τι έκανες; (Παρατήρηση: στην περίπτωση μικρών προτάσεων δεν είναι αναγκαίο το πρώτο γράμμα μετά το ερωτηματικό να είναι κεφαλαίο. Αλλά: Μάνα τι έχεις και βογκάς; Τι κακό σου ‘καμε ο γιος σου; Σε παράκουσε, λόγο σου αντιγύρισε ποτέ;

Οι διμερείς (ή πολυμερείς) ερωτήσεις παίρνουν ερωτηματικό στο πρώτο μέρος και τελεία στο δεύτερο, που διαζευγνύετε από το πρώτο, π.χ.: Έρχεσαι σα φίλος; ή σαν εχθρός.– Αυτό είναι κουνουπίδι; είναι λάχανο; ή είναι μπρόκολο.

Το ερωτηματικό σημειώνεται μέσα από τα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που κλείνονται σ’ αυτά, και έξω από αυτά όταν ανήκει στο κείμενο που εισάγει τα ξένα λόγια, π.χ.: «Πού πάμε;» βροντοφώναξε.– Ποιος είπε το «μολών λαβέ»;

Η λέξη ύστερα από ερωτηματικό γράφεται με κεφαλαίο στην αρχή. Συνεχίζομε με μικρό γράμμα, όταν η συνέχεια συνδέεται άμεσα με τα προηγούμενα: «Είστε καλά;» ξαναρώτησε και έφυγε, κλείνοντας την πόρτα πίσω του.

Το ερωτηματικό και τα άλλα σημεία της στίξης:

  • Δεν μπαίνει ποτέ κόμμα μετά από ερωτηματικό: – Πάλι πήρες άδεια από τη σημαία; με ρώτησε γελώντας πονηρά.
    Παρατήρηση: η ίδια πρόταση μπορεί να γραφεί ισοδύναμα με τη χρήση του κόμματος, αλλά χρησιμοποιώντας εισαγωγικά: «Πάλι πήρες άδεια από τη σημαία;» με ρώτησε γελώντας πονηρά.
  • Το ερωτηματικό σημειώνεται μέσα στην παρένθεση, στα εισαγωγικά, τις διπλές παύλες κτλ., μόνον όταν ολόκληρη η ευθεία ερώτηση είναι παρενθετική: Μας άφησε να σκεφτόμαστε διάφορα (μήπως ήταν κι η πρώτη φορά;), πριν μας εξηγήσει …
  • Όταν υπάρχουν αποσιωπητικά, το ερωτηματικό σημειώνεται πριν από αυτά:
    – Είναι λογικό να μη μας λέει τίποτα;…
  • Όταν υπάρχουν εισαγωγικά, το ερωτηματικό μπαίνει  μέσα σ’ αυτά, εκτός κι αν δεν ανήκει στο κείμενο που βρίσκεται μέσα σ’ αυτά: «Τι καιρό κάνει σήμερα;» με ρώτησε η Μαρία.
    Αλλά: Σε ρώτησε πράγματι «Τι καιρό κάνει σήμερα;»; Η Μαρία με ρώτησε: «Τι καιρό κάνει σήμερα;».
Αποσιωπητικά ( … )
… = Alt+0133
Τα αποσιωπητικά σημειώνονται όταν δεν τελειώνουμε τη φράση. Επίσης όταν σε παράθεμα από συγγραφέα παραλείπομε ένα τμήμα φράσης ή και φράσεις ολόκληρες· στις περιπτώσεις αυτές τα αποσιωπητικά τοποθετούνται μέσα σε αγκύλες: Για την απάντηση στο ερώτημα των εξετάσεων, δείτε στη σελίδα 41 του βιβλίου την παράγραφο: «Από τη σοβαρότητα […] είναι επανάσταση των ιδεών.».Με τα αποσιωπητικά δηλώνεται επίσης θαυμασμός, ειρωνεία, συγκίνηση, φόβος, δισταγμός, ντροπή, περιφρόνηση, απειλή κτλ., για όσα θα σημειωθούν αμέσων κατόπιν, π.χ.: «Μην ξανάρθεις αδιάβαστος, γιατί…»  «Κι έπειτα… έπειτα όλα τέλειωσαν.»

Aποσιωπητικά σημειώνομε, σ’ ορισμένες περιπτώσεις, και μετά από θαυμαστικό ή ερωτηματικό, στις περιπτώσεις αυτές δείχνουν ένα σταμάτημα στην ομιλία, π.χ.: «Και τι δε θα ‘κανα! … Φτάνει να μ’ άφηνες.» «Πώς μας θωρείς ακίνητος; …»

Αποσιωπητικά χρησιμοποιούμε και στην περίπτωση δισταχτικής ομιλίας, χωρίς ν’ αποσιωπούμε τίποτα, προκειμένου να τονιστούν εκείνα που θ’ ακολουθήσουν.

Σημείωση: Η αγγλική ονομασία των αποσιωπητικών (ellipsis) και ο αντίστοιχος δεκαδικός κωδικός ASCII, μου υποδείχθηκαν από τον Σεμπαστιάν Νικολάου (www.sebdesign.eu), τον οποίο και ευχαριστώ.
Σταυρός ( † )
Συχνά συνοδεύει τη χρονολογία θανάτου ενός προσώπου.
Αστερίσκος ( * ) Στο τέλος μιας λέξης δηλώνει παραπομπή σε υποσημείωση κειμένου. Σε φιλολογικά κείμενα στην αρχή μια λέξης δηλώνει ότι η λέξη είναι υποθετική. Κοντά σε μια χρονολογία δηλώνει τη γέννηση ενός προσώπου.
Ενωτικό ( – ) Βάζουμε ενωτικό στο τέλος της αράδας όταν η λέξη δε χωράει ολόκληρη και θα πρέπει να συλλαβιστεί.Σημειώνεται ενωτικό συνήθως σε μακρόσυρτες συνθέσεις λέξεων: κοινωνικο-οικονομικός. Απαραίτητο είναι όταν σε περίπτωση βραχυλογίας χρησιμοποιούνται δύο παράλληλες λέξεις: πρωί-βράδυ, μέρα-νύχτα.

Βάζουμε ενωτικό ύστερα από τα προταχτικά: αγια-, αϊ-, γερο-, γρια-, θεια-, κυρα-, μαστρο-, μπαρμπα-, παπα-, χατζη-, όταν πάνε μπροστά από κύριο όνομα, π.χ.: αγια-Μαρίνα, αϊ-Γιώργης, γερο-Δήμος, κυρα-Ρήνη, μαστρο-Νικόλας, μπαρμπα-Γιάννης, παπα-Κωστής κτλ. Οι προταχτικές λέξεις δεν παίρνουν τόνο.

Χρησιμοποιούμε ενωτικό στην απαρίθμηση ή παράθεση σταθμών δρομολογίων, π.χ.: Η γραμμή Ηρακλείου – Χανίων. Το ταξίδι Πειραιά – Ηράκλειο διαρκεί δέκα ώρες.

Τοποθετούμε ενωτικό στα σύνθετα παραθετικά, δηλαδή σε ονοματικά σύνολα που αποτελούνται από δύο ομοιόπτωτες λέξεις με ιδιαίτερη σημασιολογική σημασία, π.χ.: ταξίδι-αστραπή, λέξη-κλειδί, πλοίο-φάντασμα κτλ.

Στις περιπτώσεις ελληνικών ή ξενικών κυρίων ανθρωπονυμικών ονομάτων που αποτελούνται από δύο μικρά ονόματα, σημειώνεται το ενωτικό μόνο όταν χρησιμοποιούνται και τα δύο μαζί για να προσδιορίσουν τον ίδιο άνθρωπο: Ζακ-Υβ Κουστό, Αντρέ-Μαρί Αμπέρ, Άννα-Μαρία κτλ. Αντίθετα, όταν υπάρχουν δύο μικρά ονόματα τα οποία δεν χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα, τότε το ενωτικό δε σημειώνεται: Αντώνιος Εμμανουήλ Κατακουζηνός, Ηλέκτρα Ελένη Μαυρογένη· αλλά, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης.

Το ενωτικό χρησιμοποιείται σ’ όλες τις περιπτώσεις των ελληνικών ονομάτων με δύο επώνυμα: Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Κατερίνα Περισυνάκη-Κουτρούλη.

Βάζουμε ενωτικό σε εμπορικούς τίτλους ή επωνυμίες επιχειρήσεων, π.χ.: Αγραφιώτης – Πουρνάρας και Σία.

Το ενωτικό σημειώνεται στο τέλος ή στην αρχή ενός γλωσσικού τύπου, για να δειχτεί πως αυτός δε γράφεται ολόκληρος: μονο-, δηλαδή λέξεις που αρχίζουν από το μονο.

Σημειώνουμε το ενωτικό σε φράσεις που λειτουργούν ως ένα όνομα: το σ’ αγαπώ-σε-μισώ, ο φίλος μου ο Αυτός-που-γίνεται-τύφλα κτλ.

Δεν παίρνουν ενωτικό τα κυρ, πάτερ και καπετάν, π.χ:: ο κυρ Αντώνης, ο πάτερ Γεώργιος, ο καπετάν Μιχάλης κτλ.

Το ενωτικό ανάμεσα σε όμοιες λέξεις συνήθως αποφεύγεται, π.χ.: Προχώρα σιγά σιγά. Περπατούσαμε άκρη άκρη στο δρόμο.
Υποδιαστολή ( , ) Σημειώνεται στην αναφορική αντωνυμία ό,τι (= καθετί) και στο χρονικό σύνδεσμο ό,τι (= μόλις): ό,τι μου πεις θα το κάμω.–  Ό,τι ήρθε.Σ’ ένα δεκαδικό αριθμό χωρίζει το ακέραιο μέρος από το δεκαδικό: (3,14).
Απόστροφος ( ‘ ) Σημειώνεται στην έκθλιψη: απ’ αυτά· στην αφαίρεση: μου ‘πε· στην αποκοπή: φέρ’ το.
Παράγραφος ( § )
Δηλώνεται μικρή διακοπή στο λόγο, ιδίως όταν ο λόγος προχωρεί σε διαφορετικό κύκλο ιδεών. Η έναρξη παραγράφου δηλώνεται με αλλαγή σειράς, και το ξεκίνημα της γραφής λίγο πιο μέσα από τη συνηθισμένη αρχή της σειράς.
Συν, πλην ( ± )
Όταν βρίσκεται κοντά σε μια χρονολογία, σημαίνει το περίπου, τη μη βεβαιότητα σε σχέση με τη χρονολογία.
Αριθμοί και σημεία στίξης Το κόμμα χρησιμοποιείται για να χωρίζει τις ακέραιες μονάδες από το δεκαδικό μέρος του αριθμού. Οι πολυψήφιοι αριθμοί παριστάνονται ανά ομάδες τριών ψηφίων· κάθε ομάδα τριών ψηφίων χωρίζεται από την προηγούμενη ή την επόμενη με σταθερό ημιδιάστημα . Τα δεκαδικά ψηφία δεν χωρίζονται μεταξύ τους. Εναλλακτικά, στη  θέση του ημιδιαστήματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τελεία. Για παράδειγμα:Η απόσταση μεταξύ αυτών των δύο περιοχών είναι 1 256 456,1256 μέτρα. Το βάρος του χαμένου φορτίου ήταν 2.526.253,145 κιλά.

Ο διαχωρισμός σε ομάδες των τριών ψηφίων δεν συνηθίζεται στην περίπτωση των χρονολογιών. Για παράδειγμα:

Η Επανάσταση του 1821. Η καταστροφή του συντελέστηκε το 4500 π.Χ. Η περιοχή κατοικήθηκε πολύ πριν το 10500 π.Χ.
Πηγές:1. Οδηγός της νεοελληνικής γλώσσας, επιμ. Άννα Ιορδανίδου, εκδόσεις Πατάκη.
2. Χανδριώτης, Ελλάδιος, Προφορά και στίξη, Λευκωσία 1972.
3. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νεοελληνική Γραμματική (της Δημοτικής), Θεσσαλονίκη 1973.
4. Ελληνικό Λεξικό, Τεγόπουλος-Φυτράκης.
5. Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων, http://eur-op.eu.int/general/el/code_el.htm
6. Σακελλαρίου, Χάρης, Κλιτικό λεξικό δημοτικής, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα.
7. Κριαράς Εμμανουήλ, Νέο ελληνικό λεξικό της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας, Εκδοτική Αθηνών.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1016

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [6]

24. Διάβασε τις δύο παραγράφους και σημείωσε σε ποια από τις δύο τα νοήματα δένονται πιο σωστά μεταξύ τους και με ποιο τρόπο:

α) Αν συγκριθεί με τη ζωή στις άλλες ελληνικές πόλεις, η ζωή των Σπαρτιατών ήταν υπερβολικά σκληρή και μονότονη. Υπήρχε πάντα ο φόβος να προτιμήσουν άλλο τρόπο ζωής, πιο ευχάριστο και πιο ανθρώπινο. Η πολιτεία απαγόρευε στους Σπαρτιάτες να ταξιδεύουν σε άλλες πόλεις. Δεν επέτρεπε σε ξένους να μένουν στη Σπάρτη, για να μη διαφθείρουν τους πολίτες της, και φρόντιζε να τους απομακρύνει. Η απομάκρυνση των ξένων από τη Σπάρτη ονομαζόταν “ξενηλασία”. Κατά κάποιο τρόπο οι Σπαρτιάτες είχαν υποχρεωθεί να ζουν, μέσα στα γεωγραφικά πλαίσια του κράτους τους, σαν αιχμάλωτοι ενός στρατοπέδου, που είχαν δημι­ουργήσει μόνοι τους.

β) Αν συγκριθεί με τη ζωή στις άλλες ελληνικές πόλεις, η ζωή των Σπαρ-τιατών ήταν υπερβολικά σκληρή και μονότονη. Υπήρχε λοιπόν πάντα ο φόβος να προτιμήσουν άλλο τρόπο ζωής, πιο ευχάριστο και πιο ανθρώ­πινο. Για να το αποφύγει αυτό η πολιτεία απαγόρευε στους Σπαρτιάτες να ταξιδεύουν σε άλλες πόλεις. Ακόμη, δεν επέτρεπε σε ξένους να μέ­νουν στη Σπάρτη, για να μη διαφθείρουν τους πολίτες της, και φρόντιζε να τους απομακρύνει. Αυτή η απομάκρυνση των ξένων από τη Σπάρτη ονομαζόταν “ξενηλασία”. Κατά κάποιο τρόπο οι Σπαρτιάτες είχαν υπο­χρεωθεί να ζουν, μέσα στα γεωγραφικά πλαίσια του κράτους τους, σαν αιχμάλωτοι ενός στρατοπέδου, που είχαν δημιουργήσει μόνοι τους.

Ιστορία Α’ Γυμνασίου

24.. Στα παρακάτω κείμενα να βρεις με ποιο τρόπο συνδέονται οι περίοδοι μεταξύ τους:

α) Ο κόσμος που βρίσκεται γύρω μας είναι η πηγή όλων των αγαθών. Οι άν­θρωποι ζουν πάνω στη Γη παίρνοντας από τη φύση όλα όσα τους χρειά­ζονται. Στην προσπάθεια τους να καλύψουν τις ανάγκες τους προκα­λούν μεγάλες αλλαγές στην επιφάνεια της. Και οι ίδιοι όμως επηρεάζο­νται από το χώρο, γιατί οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σ’ αυτήν την προσπάθεια είναι μεγαλύτερες από τις δυνάμεις του κάθε ανθρώπου χω­ριστά. Οι δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν μόνο με τη συνεργασία και την οργάνωση των ανθρώπινων κοινωνιών. Έτσι, ο άνθρωπος και ο χώρος επηρεάζουν αδιάκοπα ο ένας τον άλλο και αλλάζουν μαζί καθώς περνούν τα χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο η επιστήμη της Γεωγραφίας ενδια­φέρεται για τη μορφή του φυσικού περιβάλλοντος αλλά εξίσου ή και πε­ρισσότερο ενδιαφέρεται για την ποικιλία των σχέσεων που αναπτύσσο­νται μεταξύ των ανθρώπων και του χώρου που τους περιβάλλει, όπως επίσης και για τα αποτελέσματα αυτών των σχέσεων.

Γεωγραφία Α’ Γυμνασίου

β) Ηφαίστεια ονομάζουμε τους σχηματισμούς του εδάφους που δημιουργούνται όταν το μάγμα -δηλαδή το διάπυρο υλικό που βρίσκεται μέσα στη Γη- βγει στην επιφάνεια με τη μορφή της λάβας, σχηματίζοντας συνήθως κωνικής μορφής ψηλά ή χαμηλά βουνά. Επομένως, τα ηφαίστεια είναι μια εξωτερική εκδήλωση των δραστηριοτήτων που γίνονται μέσα στη Γη. Οι δραστηριότητες αυτές είναι πιο έντονες κοντά στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, γι’ αυτό τα περισσότερα ηφαίστεια βρίσκονται εκεί που έρ­χονται σε επαφή οι λιθοσφαιρικές πλάκες. Πα παράδειγμα, γύρω από τον Ειρηνικό, τόσο στην Ασία όσο και στην Αμερική, υπάρχει ο λεγόμενος πύ­ρινος κύκλος που αποτελείται από αλυσίδα ενεργών ηφαιστείων.

Γεωγραφία Α’ Γυμνασίου

γ) Η συνολική ζωή των παλαιών ανακτόρων υπολογίζεται σε 200 περίπου χρόνια, από το 1900 ως το 1700 π.Χ. Όμως σ’ αυτό το διάστημα τα ανά­κτορα καταστράφηκαν τρεις φορές, την τελευταία τόσο ριζικά που θεω­ρήθηκε πια περιττό να ξανακτισθούν στο ίδιο σχέδιο με ξαναχρησιμο-ποίηση των ερειπίων. Γι’ αυτό επιχώσθηκαν και τα νέα κτίρια κτίσθηκαν σε κάπως υψηλότερο επίπεδο, τουλάχιστον στη μεγαλύτερη τους έκτα­ση. Αντίθετα οι δύο προηγούμενες καταστροφές δεν ήταν ολοκληρωτι­κές και τα ανάκτορα ξανακτίσθηκαν στο ίδιο σχεδόν σχέδιο, με χρησι­μοποίηση των τμημάτων που είχαν κάπως διατηρηθεί.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών

25. Να ξαναγράψεις την παράγραφο συνδέοντας τις περιόδους μεταξύ τους με διάφορους τρόπους.

Εγώ και ο αδελφός μου έχουμε ξεχωριστά και πολύ διαφορετικά δω­μάτια. Εκείνος είναι δεκαέξι χρονών και εγώ έντεκα. Το δικό μου δωμά­τιο είναι πάντα ακατάστατο, ρούχα, βιβλία και παιχνίδια είναι σκορπισμέ­να παντού, παρά τις φωνές της μητέρας μου και τις προσπάθειες μου να τακτοποιήσω. Η αλήθεια είναι ότι δεν προσπαθώ και πολύ, γιατί δε μου αρέσει καθόλου το συγύρισμα. Δε χάνω ποτέ τα πράγματα μου, μέσα στην αταξία υπάρχει μια δική μου τάξη και ξέρω πάντα πού θα βρω ό,τι αναζητώ. Το δωμάτιο του αδελφού μου είναι υπόδειγμα τάξης. Τα βιβλία του είναι πάνω στο γραφείο του ή στα ράφια της βιβλιοθήκης, οι δίσκοι και οι κασέτες του επιδεικτικά τακτοποιημένα δίπλα στο στερεοφωνικό του. Μου επιτρέπει να κάθομαι μαζί του, ακόμη και να φέρνω τα παιχνί­δια μου. Όταν το παρακάνω και μεταφέρω την ακαταστασία του δωματί­ου μου στο δικό του, βάζει τις φωνές, αλλά γρήγορα το ξεχνάει και με συγχωρεί. Ελπίζω με το πέρασμα του χρόνου να του μοιάσω και να κατορθώσω να έχω κι εγώ ένα τόσο ωραίο δωμάτιο.

26. Να προσθέσεις όσες συνδετικές λέξεις νομίζεις ότι χρειά­ζονται, για να μπορεί ο αναγνώστης να παρακολουθήσει εύκο­λα τις σκέψεις του συγγραφέα.

Η αύξηση του πληθυσμού της Γης, η ανάπτυξη και ο αυξανόμενος κατα-ναλωτισμός προβάλλουν έντονα την ανεπάρκεια των πόρων γης σε πα­γκόσμιο επίπεδο. Όσον αφορά τα καλλιεργούμενα εδάφη, η αύξηση του πληθυσμού αλλά και η άνιση κατανομή της γης οδηγούν εκατομμύρια αγρότες σε όλο τον κόσμο στην καλλιέργεια εδαφών οριακής παραγωγι­κότητας, που είναι επιρρεπή στην υποβάθμιση, συνήθως λόγω διάβρωσης. Τα εδάφη δεν μπορούν να στηρίξουν επωφελώς για μακρό χρονικό διά­στημα μια καλλιέργεια και η εντατική τους εκμετάλλευση οδηγεί στην εξά­ντληση τους. Καθίσταται αναγκαία η αξιολόγηση των εδαφικών πόρων, προκειμένου να επιτευχθεί η ορθολογική διαχείριση τους. Ο κάθε πόρος γης πρέπει να δέχεται τέτοια χρήση ώστε να μεγιστοποιείται η παραγωγι­κότητα του και να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος υποβάθμισης του.

Τεχνολογία Α’ Ενιαίου Λυκείου

27. Να προσθέσεις όσες συνδετικές λέξεις νομίζεις ότι χρειά­ζονται, για να μπορεί ο αναγνώστης να παρακολουθήσει εύκο­λα τις σκέψεις του συγγραφέα.

Τον 7 ο αι. η εξάντληση των Αβάρων άφησε στους Σλάβους πεδίο για την ανάπτυξη τους. Όταν οι Αβαροι αποσύρθηκαν προς την Κεντρική Ευρώπη, νέες ομάδες Σλάβων εγκαταστάθηκαν στο χώρο της Δαλματίας και άπλω­σαν ως την οροσειρά του Αίμου. Μικρές ομάδες μπόρεσαν να διεισδύσουν ως την Πελοπόννησο. Επειδή και ο αριθμός τους δεν ήταν μεγάλος και ο χαρακτήρας τους ειρηνικός, σιγά- σιγά τους αφομοίωσε ο ντόπιος ελληνι­κός πληθυσμός. Μόνο μερικές λέξεις που παραμένουν στη γλώσσα μας θυ­μίζουν το πέρασμα τους.

Ιστορία Β’ Γυμνασίου

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/928

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [5]

19. Να βάλεις τις περιόδους σε μια λογική σειρά, ώστε να σχη­ματιστεί μια παράγραφος:

α) Η χρήση των καβουρντισμένων σπερμάτων, δηλαδή του καφέ, και η πα­ρασκευή ροφήματος αρωματικού και διεγερτικού αρχίζει επίσης από τις Αραβικές χώρες, εξαπλώνεται σιγά-σιγά σε όλες τις χώρες του κόσμου, και το 17 ο αιώνα εμφανίζονται στην Ευρώπη τα πρώτα καφενεία.

β) Το καφεόδεντρο είναι φυτό ιθαγενές της Αιθιοπίας και της Α. Αφρικής.

γ) Από την Αραβία διαδόθηκε η καλλιέργεια του φυτού και η χρήση των καρπών του στην Ινδία και στην Άπω Ανατολή.

δ) Οι κάτοικοι της Αιθιοπίας αρχικά και της Αραβίας αργότερα έβραζαν τους νωπούς καρπούς και χρησιμοποιούσαν το εκχύλισμα ως ρόφημα τονωτικό.

Φυτολογία, Εκδοτική Αθηνών

Σειρά περιόδων:………………………………………

20. Να βάλεις τις περιόδους σε μια λογική σειρά, ώστε να σχηματίσεις μια παράγραφο:

α) Τώρα ήταν ένα πρόσχαρο χωριό, με περιβόλια για ζαρζαβατικά.

β) Και πίσω από το χωριό, πιο ψηλά, φούντωνε και θεριεύε ο πευκιάς· πα­ντού αβγατίζει αυτό το δέντρο, ακόμα και σε κατσάβραχα με φτενό χώ­μα, κατεβαίνει και ώσαμε τη θάλασσα, που εκεί η γης είναι αμμουδερή.

γ) Για κάποιον άγνωστο λόγο, αν και προκόβανε και τ’ αμπέλια, οι χωριά­τες καλλιεργούσανε προπάντων ζαρζαβατικά.

δ) Φυτεύανε ωστόσο και μυριστικά, και στις κληματαριές σκαρφαλώνανε αγιόκλημα και γιασεμί.

Κοσμάς Πολίτης, Τέρμα

Σειρά περιόδων:………………………………………

21. Να βάλεις τις περιόδους σε μια λογική σειρά, ώστε να σχη­ματιστεί μια παράγραφος:

α) Στα μεγαλύτερα κέντρα όμως και ιδίως στην περιοχή των ανακτόρων, τα σπίτια ήταν πυκνότερα, μεγαλύτερα και πολυπλοκότερα με κατώι, ισόγειο, ανώι και διάφορους βοηθητικούς χώρους, μαγειρεία δηλαδή, αποθήκες, στάβλους, κάποτε και εργαστήρια.

β) Οι Μυκηναίοι κατοικούσαν σε συνοικισμούς από χωριστά συγκροτήματα ανεξαρτήτων κατά κανόνα σπιτιών, χωρίς μεσότοιχους.

γ) Συνήθως οι κατοικίες χωρίζονταν από στενά ακανόνιστα περάσματα, κάπου-κάπου διαμορφωμένα σε πλατύτερους και κάπως ευθύτερους δρό­μους, γενικά όμως η διάταξη τους ήταν χαλαρή χωρίς συγκεκριμένο γε­νικό σχέδιο και χωρίς ρυμοτομία.

δ) Οι περισσότεροι συνοικισμοί ήταν αγροτικοί με απλές μικρές και μονώ­ροφες κατοικίες από ένα ή δύο δωμάτια.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών

Σειρά περιόδων:………………………………………

22. Η παρακάτω παράγραφος δεν έχει αλληλουχία. Δημιούρ­γησε μία καινούρια παράγραφο βάζοντας τις περιόδους σε μια λογική σειρά.

Το προηγούμενο Σάββατο είχα τα γενέθλια μου και είχα καλέσει στο σπί­τι όλους τους φίλους μου. Οι καλεσμένοι άρχισαν να έρχονται γύρω στις επτά το απόγευμα. Από το πρωί είχαμε συγυρίσει και στολίσει το σπίτι και η μητέρα μου είχε ετοιμάσει ένα σωρό νοστιμιές. Καθένας μου έφερνε και ένα δώρο. Η ατμόσφαιρα ήταν ζεστή και φιλική και ή φασαρία που κάναμε έδειχνε τη χαρά μας. Όταν μαζευτήκαμε αρκετοί, αρχίσαμε να παίζουμε και αργότερα χορέψαμε κιόλας. Εγώ ήμουν πανευτυχής που όλοι οι φίλοι μου ήρθαν για να γιορτάσουν μαζί μου τα γενέθλια μου και ευχαριστήθηκα ακό­μη περισσότερο, όταν φεύγοντας μου είπαν ότι πέρασαν πολύ ωραία.

23. Βάλε τις περιόδους σε μια λογική σειρά ώστε η παρακάτω παράγραφος να έχει αλληλουχία. Για να διευκολυνθείς οι πε­ρίοδοι είναι αριθμημένες.

(α) Ο μικρός στρώθηκε κάποτε στη δουλειά θέλοντας και μη. (β) Βοηθούσε όλη μέρα τον πατέρα στο μαγαζί ή έτρεχε στα ψούνια και στα θελήματα από τη μιαν άκρη της Πόλης στην άλλη, φορτωμένος ζεμπίλια και μπόγους, (γ) Γυρνούσε σπίτι του, αργά τη νύχτα, βουτηγμένος στη λάσπη, κατάκο­πος, ζαλισμένος, μην ακούοντας ποτές έναν καλό λόγο από κανέναν, (δ) Μονάχα γρίνες, καβγάδες, κλαψιαρίσματα και το μουγκρητό του πατέρα, που τον κυνηγούσε παντού, (ε) Το βράδυ, σαν έκλεινε το μαγαζί, καθότα­νε με τις ώρες στο φως του κεριού, να μετρά τις εισπράξεις της ημέρας και να κρατά τα κατάστιχα.

Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ

Συνοχή

Σύνδεση περιόδων

Για να ρέει ο λόγος στο γραπτό κείμενο, να μη δημιουργούνται χάσματα και ο αναγνώστης να μπορεί να παρακολουθήσει εύκολα τη λογική πορεία των νοημάτων, πρέπει να συνδέονται και οι περίοδοι μεταξύ τους. Οι πιο συνη­θισμένοι τρόποι μετάβασης από τη μία περίοδο στην άλλη είναι: α) με συνδέσμους συμπλεκτικούς, αντιθετικούς και διαζευκτικούς β) με αντωνυμίες

γ) με διάφορες μεταβατικές λέξεις ή εκφράσεις, όπως: δηλαδή, αντίθετα, επί­σης, επιπλέον, τέλος, επομένως, συνεπώς, έπειτα, εντωμεταξύ, εδώ, εκεί, . μακριά,,κλπ. δ) με επανάληψη κάποιας λέξης.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/927

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [4]

15 Να βάλεις σε κύκλο το γράμμα της περιόδου πον διασπά την ενότητα μιας παραγράφου με θέμα: ” Ο άνθρωπος του Νεά-τερνταλ”.

α) Σήμερα πιστεύουμε ότι τα παλιότερα κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας στον ελληνικό χώρο χρονολογούνται γύρω στα 100.000 π.Χ.

β) Από την εποχή αυτή μας σώθηκαν τα παλιότερα εργαλεία αλλά και τοπαλιότερο λείψανο ενός ανθρώπινου σκελετού,

γ) Το κρανίο ανήκει σ’ ένα είδος ανθρώπου που οι επιστήμονες ονομάζουν”άνθρωπο του Νεάτερνταλ”, από την τοποθεσία της Δυτ. Γερμανίας, όπου για πρώτη φορά βρέθηκε ένας σκελετός τέτοιου ανθρώπου,

δ) Η κύρια δράση του ανθρώπου του Νεάτερνταλ τοποθετείται από το120.000 π.Χ. ως το 40.000 π.Χ. περίπου,

ε) Γύρω στο 40.000 π.Χ. εμφανίζεται ένας νέος τύπος ανθρώπου, ο “σοφός άνθρωπος”, που ανατομικά μοιάζει με το σημερινό,

στ) Πρόκειται για ένα κρανίο που βρέθηκε πριν μερικά χρόνια μέσα σε ένα σπήλαιο της Χαλκιδικής, κοντά στο χωριό Πετράλωνα.

16. Να βάλεις σε κύκλο το γράμμα της περιόδου που διασπά την ενότητα μιας παραγράφου με θέμα: “Η γυναίκα στη Μινω­ική Κρήτη”.

α) Οι Μινωίτισσες έπαιρναν μέρος με εντυπωσιακές ενδυμασίες και με ωραία χτενίσματα σε δημόσιες τελετές και συγκεντρώσεις και σε διαφορές θρησκευτικές τελετουργίες,

β) Οι Μινωίτες ανήκαν στη λεγόμενη μεσογειακή φυλή.

γ) Η γυναίκα στη Μινωική Κρήτη κατείχε σημαντική θέση.

δ) Μ’ αυτό δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι η κύρια λατρεία των Μινωιτών απευθυνόταν σε γυναικείο πάνθεο.

17. Ποια περίοδος νομίζεις ότι διασπά την ενότητα της παρα­γράφου;

Το ταξίδι που έκανα με πλοίο το καλοκαίρι προς τη Νάξο ήταν πολύ ευχά­ριστο. Ο πατέρας μου κι εγώ επιβιβαστήκαμε νωρίς το πρωί στο πλοίο. Εγώ ξεκίνησα αμέσως την “εξερεύνηση”. Παρ’ ότι είχε πολύ κόσμο, όλοι οι χώροι ήταν άνετοι και καθαροί και οι συνεπιβάτες μου φαίνονταν να διασκεδάζουν με διάφορους τρόπους. Αφού περιπλανήθηκα αρκετά, κατέληξα έξω, στο πί­σω μέρος του πλοίου, από όπου μπορούσα να βλέπω τους γλάρους που μας ακολουθούσαν και βουτούσαν στον αφρό που σήκωνε το καράβι. Ήταν ένα θέαμα συναρπαστικό και θα μπορούσα να το παρακολουθώ ώρες ατέλειω­τες. Ο πατέρας μου ωστόσο διάβαζε την εφημερίδα του. Και στο σπίτι κάνει το ίδιο, αφοσιώνεται για πολλή ώρα στην εφημερίδα του και την εγκαταλεί­πει μόνο όταν η μητέρα ανακοινώνει ότι το φαγητό είναι έτοιμο. Τέλος στο βάθος του ορίζοντα φάνηκε η Νάξος. Την πλησιάσαμε πολύ γρήγορα. Όταν το πλοίο έδεσε στο λιμάνι του νησιού, τέλειωσε το ωραίο αυτό ταξίδι.

18. Ποια περίοδος νομίζεις ότι διασπά την ενότητα της παρα­γράφου και γιατί.

Η χώρα μας έχει πολλαπλά οφέλη από την προσέλευση χιλιάδων του­ριστών κάθε χρόνο. Ο τουρισμός βοηθά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας με την εισροή συναλλάγματος. Μερικές περιοχές, όπως ορεινά χωριά ή ακριτικά νησιά στηρίζουν την οικονομία τους αποκλειστικά στον τουρισμό και γνωρίζουν ανάπτυξη, ενώ ήταν καταδικασμένα σε μαρασμό. Εξάλλου, για να εξυπηρετηθούν οι τουρίστες, βελτιώνονται οι υπηρεσίες και γίνονται έργα υποδομής από τα οποία ωφελούνται βέβαια και οι Έλλη­νες. Τέλος σημαντική είναι και η προσφορά του τουρισμού στον πολιτι­στικό και μορφωτικό τομέα, με την επαφή των Ελλήνων με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον. Υπάρχει όμως πάντα ο κίνδυνος της ξενομανίας και ήδη παρατηρείται το φαινόμενο να χάνονται παραδοσιακές αξίες. Πρέπει λοιπόν να μη δεχόμαστε άκριτα ξέ­νες επιρροές.

Αλληλουχία

Σε μία παράγραφο τα νοήματα πρέπει να μπαίνουν σε μια λογική σειρά και το ένα να ακολουθεί το άλλο φυσικά, για να μπορεί ο αναγνώστης να παρα­κολουθεί άνετα τη ροή των σκέψεων του συγγραφέα. Στην αφήγηση καλό εί­ναι να ακολουθείται χρονική σειρά ή να παρακολουθεί ο συγγραφέας την κί­νηση μέσα στο χώρο, ενώ στις περιγραφές να ακολουθείται μια λογική πο­ρεία, π.χ. στην περιγραφή ενός προσώπου να περιγράφει πρώτα τα εξωτερι­κά του χαρακτηριστικά, έπειτα το χαρακτήρα του κλπ.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/926

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [3]

8. Να βάλεις σε κύκλο τα γράμματα που αντιστοιχούν στις προτάσεις που θα διάλεγες για θεματική περίοδο μιας παρα­γράφου με θέμα: “Επίσκεψη στο σπίτι του παππού και της για­γιάς”

α) Ο παππούς και η γιαγιά μου με αγαπάνε πολύ.

β) Ο παππούς και η γιαγιά μου είναι πρόσωπα ξεχωριστά για μένα και μου αρέσει να τους επισκέπτομαι.

γ) Όταν πηγαίνω στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς, με φροντίζουν.

δ) Ο παππούς και η γιαγιά είναι σαν δεύτεροι γονείς μου.

ε) Μου αρέσει να επισκέπτομαι τον παππού και τη γιαγιά μου, γιατί τους αγαπώ πολύ.

στ) Μερικές από τις πιο ευχάριστες ώρες της εβδομάδας είναι αυτές που περνώ στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς μου.

ζ) Μια από τις πιο ευχάριστες επισκέψεις είναι αυτή που κάνω κάθε Πα­ρασκευή στους γονείς της μητέρας μου.

9. Ποια πιστεύεις ότι είναι η πιο επιτυχημένη θεματική πε­ρίοδος μιας παραγράφου με θέμα “Τι με εντυπωσίασε περισσό­τερο την πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο”, αν ο συγγραφέας είχε σκοπό να μισήσει για το κτίριο που ήταν πολύ παλιό. Να βάλεις σε κύκλο τα αντίστοιχα γράμματα.

α) Η πρώτη μου μέρα στο Γυμνάσιο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα.

β) Το καινούριο μου σχολείο αποδείχτηκε πολύ “παλιό”, σχεδόν ερείπιο.

γ) Πολλά πράγματα με εντυπωσίασαν την πρώτη μου μέρα στο Γυμνάσιο.

10.. Να γράψεις μια πιο ακριβή θεματική περίοδο που να δη­λώνει το σκοπό τον συγγραφέα για την παρακάτω παράγραφο:

Θ.Π.:.…………………………………………….

Τα ταξίδια προσφέρουν πολλά στον άνθρωπο. Όταν επισκέπτεται κανείς άλλα μέρη, γνωρίζει τον τρόπο ζωής των κατοίκων της περιοχής και τον •πολιτισμό τους. Όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό, προσέχει τις διαφορές των άλλων πολιτισμών από της πατρίδας του και εκτιμά ή προσπαθεί να βελ­τιώσει το δικό του. Με τα ταξίδια ο άνθρωπος ξεκουράζεται, γιατί αλλάζει περιβάλλον και ξεφεύγει από την καθημερινότητα και τις έννοιες της. Τα ταξίδια λοιπόν καλλιεργούν τον πνευματικό και ψυχικό κόσμο του ανθρώ­που και τον ανανεώνουν.

Επαρκής ανάπτυξη

Μία παράγραφος είναι επαρκώς αναπτυγμένη, όταν η θεματική της περίο­δος αναπτύσσεται και αποδεικνύεται με πολλές λεπτομέρειες.

11. Πρόσεξε τις λεπτομέρειες με τις οποίες ένας αναγνωρι­σμένος συγγραφέας, ο Ηλίας Βενέζης, αναπτύσσει τη θεματική του περίοδο.

Το νησάκι που βρίσκεται στα βορινά της Λέσβου, ανάμεσα Πέτρα και Μό-λυβο, είναι γυμνό και έρημο. Δεν έχει όνομα, κι οι ψαράδες που δουλεύ­ουν σ’ εκείνες τις θάλασσες το λένε απλά έτσι: “Το νησί”. Δεν έχει μήτε ένα δέντρο, εξόν από θάμνους. Τρία μίλια μακριά, τα βουνά της Λέσβου συν­θέτουν μια ήρεμη αρμονία από γραμμή, από κίνηση και χρώμα. Πλάι σ’ αυ­τή τη σπατάλη το γυμνό νησί με την αυστηρή γραμμή του φαίνεται ακόμα πιο έρημο. Σαν να το είχε ξεχάσει ο θεός, όταν έχτιζε τις στεριές κι έκανε τις θάλασσες στις εφτά πρώτες μέρες του κόσμου.

12. Να ελέγξεις αν η ανάπτυξη της παρακάτω παραγράφου εί­ναι επαρκής. Αν δεν είναι, να εξηγήσεις γιατί.

Ένα πολύ επικίνδυνο αέριο που μπορεί να εισπνεύσει ο άνθρωπος είναι το μονοξείδιο του άνθρακα. Το αέριο αυτό έχει την ιδιότητα να ενώνεται πιο εύκολα από ό,τι το οξυγόνο με την αιμοσφαιρίνη του αίματος και έτσι δεν αφήνει θέση για το οξυγόνο. Με τη διαδικασία αυτή μειώνεται σημα­ντικά το οξυγόνο στους ιστούς του σώματος.

13.. Να ελέγξεις αν η ανάπτυξη της παρακάτω παραγράφου εί­ναι επαρκής. Αν δεν είναι, γράψε μια αντίστοιχη παράγραφο με την ίδια θεματική περίοδο και τις λεπτομέρειες που νομίζεις ότι χρειάζονται.

Μια από τις καλύτερες φίλες μου είναι η Ελένη. Γνωριστήκαμε σε μια γιορτή και από τότε είμαστε αχώριστες. Είναι συνομήλικη μου, ψηλή, ξαν­θιά και όμορφη. Είναι μια κοπέλα πρόσχαρη, κοινωνική και με χιούμορ. Έχει βέβαια και ελαττώματα· συχνά αμελεί τις υποχρεώσεις της, ξεχνάει τα ρα­ντεβού της και γενικά φαίνεται να μη δίνει ιδιαίτερη σημασία σε τίποτα. Αυ­τή η ανευθυνότητα της πολλές φορές με εκνευρίζει.

14.. Να ελέγξεις αν η ανάπτυξη της παρακάτω παραγράφου εί­ναι επαρκής. Αν δεν είναι, γράψε μια αντίστοιχη παράγραφο με την ίδια θεματική περίοδο και τις λεπτομέρειες που νομίζεις ότι χρειάζονται.

Οι άνθρωποι χρειάζονται φίλους σε όλες τις ηλικίες, τη νεότητα, την ωρι­μότητα, τα γηρατειά. Οι νέοι έχουν ανάγκη τους φίλους για να μοιραστούν τις ανησυχίες τους, να τους στηρίξουν στις δυσκολίες και να τους καθο­δηγήσουν στα διλήμματα τους. Οι ηλικιωμένοι νιώθουν ακόμη περισσότερο την ανάγκη φίλων, αφού συχνά οι νεότεροι τους αφήνουν μόνους και η πα­ρουσία φίλων γεμίζει τη ζωή τους. Η φιλία λοιπόν είναι απαραίτητη στον άνθρωπο σε όποια ηλικία και να βρίσκεται.

Ενότητα

Οι λεπτομέρειες που αναπτύσσουν το θέμα μιας παραγράφου πρέπει να αναφέρονται μόνο σε ό,τι ήδη έχει γραφτεί στη θεματική περίοδο. Συχνά στις εκθέσεις των μαθητών, λεπτομέρειες άσχετες με το θέμα καταστρέφουν την ενότητα του κειμένου. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή, για να μην παρασυρθού­με και “βγούμε από το θέμα”.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/925

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [2]

4. Να βρεις ποια από τις περιόδους αποτελεί τη θεματική πε­ρίοδο της παραγράφου και να την υπογραμμίσεις:

α) Σε μερικά σπίτια βρέθηκαν εκτεταμένα τμήματα τοιχογραφιών.

β) Ένα από αυτά παρουσιάζει ευκίνητους πιθήκους σε φυσικό μέγεθος να σκαρφαλώνουν ανάμεσα σε βράχους.

γ) Βλάστηση στο έδαφος και χελιδόνια στον αέρα ζωηρεύουν το τοπίο, υπάρχουν μάλιστα και συστάδες από κρόκους.

δ) Η τέχνη είχε σημειώσει μεγάλη ανάπτυξη στον οικισμό της θήρας.

ε) θαυμάσια είναι η παράσταση ενός Αφρικανού, και άλλα τμήματα κονια­μάτων διακοσμούνται με σπειροειδή θέματα σε ωραίους συνδυασμούς. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών

5. Να βρεις ποια από τις περιόδους αποτελεί τη θεματική πε­ρίοδο της παραγράφου και να την υπογραμμίσεις:

α) Ο λαϊκός αφηγητής χρησιμοποιεί συνήθως ενεστώτα και παρατατικό ή αόριστο, συνδέει τις προτάσεις μεταξύ τους κατά παράταξη κι αποφεύ­γει το μακροπερίοδο λόγο.

β) Η γλώσσα του ελληνικού παραμυθιού είναι απλή.

γ) Οι διάλογοι δίνονται σε συνεχή λόγο, χωρίς να δηλώνονται τα πρόσω­πα. Μ’ ένα απλό “λέει” καταλαβαίνουμε τις αλλαγές.

δ) Πιο γνήσια κυρίως είναι τα κείμενα που δίνονται από αγράμματους αν­θρώπους, γιατί αυτά διασώζουν το ύφος και τη σύνταξη της νεοελληνι­κής γλώσσας.

6. Να βρεις ποια από τις περιόδους αποτελεί τη θεματική πε­ρίοδο της παραγράφου και να την υπογραμμίσεις:

α) Πολλά παρασύρθηκαν από τον αιώνιο αντίπαλο τους, τα ποτάμια, άλλα πάλι ανατινάχθηκαν στον τελευταίο πόλεμο, ενώ αρκετά βυθίστηκαν στις τεράστιες τεχνητές λίμνες των υδροηλεκτρικών έργων.

β) Τέτοια γεφύρια έπαψαν να χτίζονται από τις αρχές κιόλας του αιώνα, ενώ πιο πρακτικές χαράξεις δρόμων έσπρωξαν στο περιθώριο όσα απέ­μειναν.

γ) Από τα αμέτρητα παλιά κτίσματα που δημιούργησε και χρησιμοποίησε ο Ηπειρώτης, εκείνο με το οποίο συνδέθηκε περισσότερο, που εξέφρασε το πείσμα και εξυπηρέτησε τον αγώνα του, ήταν το μονότοξο και άλλο­τε το πολύτοξο πέτρινο γεφύρι.

δ) Άλλα μισογκρεμισμένα κι άλλα έτοιμα να τα γκρεμίσει ο χρόνος, στέκουν εκεί να μας θυμίζουν παλιούς ορεινούς δρόμους, ε) Δρόμους του μόχθου που περιδιάβηκε ο Ηπειρώτης για να μπορέσει να

επικοινωνήσει, να οδηγήσει τα κοπάδια του, να ανταλλάξει τα προϊόντα

του. στ) Γνωστά ως τώρα είναι γύρω στα πεντακόσια, ενώ ελάχιστα από αυτά

χρησιμοποιούνται ακόμη.

Περιοδικό «Γαιόραμα»

7. Να βρεις ποια από τις περιόδους αποτελεί τη θεματική πε­ρίοδο της παραγράφου:

α) Πιο γνώριμος του φάνηκε ο κόσμος αυτός, πιο δικός του.

β) Τράβηξε ύστερα λίγο πιο πέρα, έκοψε αριστερά, μπήκε στο μεγάλο δά­σος.

γ) Ανάσανε βαθιά το βουνίσιον αγέρα, στάθηκε μια στιγμή και τ’ άκουσε ζω­ντανό το βούισμα εκείνο των δέντρων – που μακρινό τον ακολουθούσε τότε στη Γερμανία.

δ) Κατέβηκε. Μικρά “πριόνια” δουλεύουν και τώρα στην άκρη του δάσους.

ε) Καιρός ήτανε πια να περπατήσει και λίγο τον τόπο του.

στ) Πήρε το δισάκι του ένα πρωί – να κατέβαινε ως κάτω στη ρεματιά, να “μπαίνε λίγο στο δάσος.

ζ) Έκατσε λίγο – την είδε την τυραγνία των ανθρώπων, των μουλαριών να κουβαλούν ως τα φορτηγά τους μεγάλους κομμένους κορμούς.

η) Πήρε το παλιό μονοπάτι των τσομπαναραίων, των ξυλοκόπων, των πα­λιών λήσταρχων που τραβάει για την κορφή.

θ) Έφτασε στο ξέφωτο που ‘ξερε, κοντά στην κορφή -ένα μικρό λιβάδι-σκηνίτες εκείνα τα χρόνια τα φέρναν εδώ και βοσκούσανε τα μικρά κο­πάδια τους.

Δημήτρης Χατζής, Το διπλό βιβλίο

8.  Να βάλεις τις περιόδους σε σειρά ώστε να σχηματίσουν μία παράγραφο:

α) Σε αρχαιολογικές ανασκαφές στο Ιράκ, στην Αίγυπτο και αλλού, βρέθη­καν απανθρακωμένοι σπόροι σιταριού, μερικοί από τους οποίους υπολο­γίστηκε ότι έχουν ηλικία περίπου 8.700 χρόνων.

β) Επίσης οι κάτοικοι των λιμναίων οικισμών της Ελβετίας καλλιεργούσαν ένα μικρόκοκκο είδος σιταριού.

γ) Το σιτάρι είναι από τα πρώτα φυτά που καλλιέργησε ο άνθρωπος και τα ίχνη του χάνονται στα βάθη της ιστορίας.

δ) Υπολογίζεται ότι στην Κίνα καλλιεργούσαν σιτάρι από τον 27 ο αι. π.Χ.

Φυτολογία, Εκδοτική Αθηνών Σειρά περιόδων:………………………………………

9. Να βάλεις τις περιόδους σε σειρά ώστε να σχηματίσουν μία παράγραφο:

α) Οι Έλληνες απ’ όλα τα μέρη κατέφευγαν σ’ αυτά, για να πληροφορηθούν το μέλλον και να ζητήσουν τη συμβουλή των θεών για κάποια υπόθεση τους.

β) Είδαμε κιόλας ότι συμβουλεύονταν τα μαντεία για το θέμα του αποικι­σμού.

γ) Το πιο γνωστό όμως μαντείο σ’ ολόκληρη την αρχαιότητα, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα, ήταν το μαντείο των Δελφών.

δ) Πανελλήνια θρησκευτικά κέντρα ήταν και τα μαντεία.

ε) Ενα από τα πιο παλιά μαντεία ήταν το πανάρχαιο μαντείο της μακρινής Δωδώνης, αφιερωμένο στο Δία.

στ) Η φήμη του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε έρχονταν να το συμβουλευτούν και ξένοι.

Ιστορία Α’ Γυμνασίου

Σειρά περιόδων:………………………………………

Αρετές μιας καλής παραγράφου:

Ι. Σαφής σκοπός

2. Επαρκής ανάπτυξη

3. Ενότητα

4. Αλληλουχία νοημάτων

5. Συνοχή

Η παράγραφος αποτελεί τη βάση για τη σωστή ανάπτυξη οποιουδήποτε θέ­ματος.

Μια καλή παράγραφος πρέπει να έχει ένα σαφή σκοπό. Το περιεχόμενο της αναπτύσσεται λοιπόν γύρω από μια βασική ιδέα, ένα θέμα. Αυτή η ιδέα πρέ­πει να στηρίζεται με αρκετές λεπτομέρειες. Η επαρκής ανάπτυξη όμως δεν φτάνει. Χρειάζεται προσοχή ώστε η παράγραφος να μην περιέχει και στοι­χεία άσχετα με τη βασική ιδέα, που διασπούν την ενότητα των νοημάτων. Επί­σης τα νοήματα πρέπει να ακολουθούν το ένα το άλλο με μια λογική σειρά και ο λόγος να προχωράει περνώντας σταδιακά από σημείο σε σημείο. Οι προτάσεις και οι περίοδοι συνδέονται μεταξύ τους, για να μπορεί ο αναγνώ­στης να παρακολουθεί το κείμενο χωρίς εμπόδια ή απορίες. Επομένως, πριν αρχίσουμε να γράφουμε πρέπει να σκεφτούμε: α) τι θέλουμε να παρουσιά­σουμε στην παράγραφο μας β) τι θα αποκλείσουμε και γ) με ποιες λεπτομέ­ρειες θα αναπτύξουμε τη βασική μας ιδέα. Σαφής σκοπός

Η θεματική περίοδος, πρέπει να εκθέτει με ακρίβεια, σαφήνεια και συντο­μία την κύρια ιδέα της παραγράφου, αλλά και να εκφράζει τη στάση του συγ­γραφέα απέναντι στο θέμα που αναπτύσσει, να φανερώνει δηλαδή σαφώς το σκοπό του συγγραφέα.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/924

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [1]

Κάθε κείμενο είναι χωρισμένο σε παραγράφους, σε μικρότερες δηλαδή ενότητες που τις συνδέει βέβαια ένας κοινός νοηματικός άξονας (όλες οι παρά­γραφοι ενός κειμένου αναφέρονται σε ένα θέμα), αλλά η καθεμιά έχει διαφο­ρετικό περιεχόμενο από τις άλλες.

1. Να χωρίσεις σε παραγράφους το παρακάτω κείμενο. Κατό­πιν να δώσεις έναν τίτλο στο κείμενο:

Τίτλος κειμένου:…………………………….

Οι Δήμοι ήταν δημοτικές οργανώσεις του λαού της πρωτεύουσας και ο καθένας τους είχε πολιτικό και στρατιωτικό τμήμα. Παράλληλα ήταν και ιπποδρομιακές φατρίες και μάλιστα έπαιρναν το όνομα τους από το χρώ­μα της στολής του ηνίοχου που υποστήριζαν. Ο λαός της Κωνσταντινού­πολης, που είχε ιδιαίτερη προτίμηση στις αρματοδρομίες, ήταν ενταγμέ­νος, στο σύνολο του σχεδόν, στους Δήμους. Στα χρόνια του Ιουστινιανού οι μεγάλοι Δήμοι ήταν δύο· οι Βένετοι (γαλάζιοι) και οι Πράσινοι. Μέσα στα καθήκοντα τους, εκτός από τη φροντίδα για την οργάνωση και τη διε­ξαγωγή των αρματοδρομιών, ήταν να βοηθούν στην κατασκευή δημόσιων έργων και να παίρνουν μέρος στην αντιμετώπιση εχθρών, αν παρουσια­ζόταν ανάγκη. Με την παρουσία των Δήμων, δηλαδή των οργανωμένων ομάδων του λαού, ο ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης απόκτησε μια ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Εκεί ο λαός αποδεχόταν με επιδοκιμασίες την εκλογή του νέου αυτοκράτορα, που παρουσιαζόταν στο αυτοκρατο­ρικό θεωρείο, διατύπωνε με τους εκπροσώπους των Δήμων τα παράπονα του και πολλές φορές αποδοκίμαζε κακούς αυτοκράτορες ή ασκούσε κρι­τική για την πολιτική τους γενικά. Οι Δήμοι δηλαδή είχαν γίνει “συστατι­κό στοιχείο της πολιτείας”. Οι αυτοκράτορες υπολόγιζαν τη δύναμη των Δήμων και συνήθως φρόντιζαν να έχουν με το μέρος τους τον έναν από τους δύο. Ο Ιουστινιανός υποστήριζε περισσότερο τους Βένετους, που. ήταν πιο αριστοκρατικοί και αυστηρά ορθόδοξοι, ενώ η αυτοκράτειρα Θε­οδώρα συμπαθούσε τους Πράσινους, που ήταν λαϊκότεροι και δεν εχθρεύονταν το μονοφυσιτισμό.

2.  Αφού διαβάσεις προσεκτικά το κείμενο α) να το χωρίσεις σε παραγράφους, β) να σημειώσεις τον πλαγιότιτλο της καθε­μιάς, και να δώσεις έναν τίτλο σε όλο το κείμενο:

Τίτλος κειμένου:…………………………..

Η μινωική θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση. Ένα από τα ιερότερα σύμβολα εί­ναι το ζεύγος κεράτων, που συχνά συνδυάζεται με το διπλό πέλεκυ ή το κλαδί του ιερού δέντρου, και τοποθετείται επάνω στο βάθρο του ιερού ή στους βωμούς ως κύριο λατρευτικό αντικείμενο. Χωρίς άλλο το ζεύγος κεράτων είναι συνοπτική δήλωση της ταυροκεφαλής (που μετά τη θυσία την κρεμούσαν στο ιερό ή τον τάφο) και του ίδιου του θεϊκού ταύρου. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει ο διπλός πέλεκυς, που τον ονόμαζαν λάβρυ. Από βασικό εργαλείο καθημερι­νής χρήσης και όπλο, ο διπλός πέλεκυς έγινε σύμβολο υπερφυσι­κής δύναμης όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στη Μικρά Ασία και σε πολλές άλλες περιοχές. Ίσως σχετίσθηκε με τον κεραυνό (που χτυ­πά και ρίχνει τα ψηλά δέντρα στις θύελλες) ή με τον ιερό ταύρο που τον θυσίαζαν με ένα τέτοιο όπλο. Ο λατρευτικός διπλός πέλεκυς εί­ναι μεγαλύτερος και λεπτότερος από τον πρακτικό, έχει ημικυκλική κόψη, χαράκτη, ανάγλυφη ή διάτρητη διακόσμηση, και τοποθετείται σε μεγάλους ξύλινους στειλεούς που στηρίζονται σε λίθινες βά­σεις. Κάποτε ο διπλός πέλεκυς απεικονίζεται επάνω από το κεφάλι της θεάς καθώς αυτή στέκει όρθια ανάμεσα στα ιερά ζώα της, άλ­λοτε τον κρατεί η ίδια στα δυο της χέρια. Άλλο ιερό σύμβολο είναι ο κόμβος που συχνά συνδυάζεται με το διπλό πέλεκυ και φαίνεται ότι είχε, όπως και σε άλλους λαούς, ποικίλες μαγικές, θεραπευτι­κές και προφυλακτικές ιδιότητες. Το δέσιμο του εξασφαλίζει την κατοχή του αγαπημένου προσώπου και το λύσιμο του κάνει πιο εύ­κολο τον τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το δαιμονικό στοιχείο. Χαρακτηριστική είναι μια παράσταση θεάς ή ιέ­ρειας που κρατά δεμένο με τον ιερό κόμβο ένα γρύπα. Μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν, από την ίδια τη φύση τους, και ορι­σμένα αμυντικά όπλα όπως η μεγάλη οκτώσχημη ασπίδα (που κα­τασκευάζεται από δέρμα ταύρου) και το κράνος. Ίσως τα όπλα αυ­τά σχετίζονται και με την πολεμική υπόσταση της θεάς. Υπάρχουν και μικρά φυλαχτά σε σχήμα ασπίδας. Ο σταυρός, το άστρο, ο αγκυλωτός σταυρός, ο τροχός είναι επίσης ιερά σύμβολα με αστρι­κή ή ηλιακή σημασία.

3. Αφού διαβάσεις προσεκτικά το κείμενο α) να το χωρίσεις σε παραγράφους, β) να σημειώσεις τον πλαγιότιτλο της καθε­μιάς, και να δώσεις έναν τίτλο σε όλο το κείμενο:

Το πρόβλημα που έχουν να ξεπεράσουν τα σπονδυλόζωα για τη μετακίνηση τους στο υδάτινο περιβάλλον είναι η αντίσταση του νερού. Τα ψάρια (ιχθύες) αντιμετωπίζουν την αντίσταση του νερού με το χαρακτηριστικό υδροδυναμικό σχήμα. Κινούνται με πλευρι­κούς κυματισμούς του κορμού και της ουράς τους. Τα πτερύγια συμμετέχουν στην κίνηση και στην αλλαγή της κατεύθυνσης. Ακό­μα και τα λέπια, με τον τρόπο που είναι τοποθετημένα, διευκολύ­νουν την κίνηση μέσα στο νερό. Υδροδυναμικό σχήμα έχουν και άλλα σπονδυλόζωα που ζουν στο νερό όπως οι φώκιες, το δελφί­νι και οι φάλαινες, που είναι θηλαστικά. Οι φώκιες, που τρέφονται κυρίως με ψάρια, περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στη θάλασσα. Κολυμπάνε με μεγάλη επιδεξιότητα χάρη στο σώμα τους που είναι ευλύγιστο και με υδροδυναμικό σχήμα και στα ει­δικά διαμορφωμένα άκρα τους. Το δελφίνι και η φάλαινα είναι θη­λαστικά που ζουν αποκλειστικά στη θάλασσα. Το δελφίνι έχει σώ­μα με σχήμα ατρακτοειδές, ραχιαίο πτερύγιο και ουρά. Τα άνω άκρα του μετατράπηκαν σε πτερύγια, ενώ τα κάτω άκρα εξαφανί­στηκαν.

Δομή της παραγράφου

Στην αρχή της παραγράφου παρουσιάζεται επιγραμματικά το θέμα της. Αυ­τό το μέρος της παραγράφου ονομάζεται θεματική περίοδος. Στη συνέχεια δί­νονται οι λεπτομέρειες – σχόλια, δηλαδή αναλύεται το θέμα. Μερικές φορές η παράγραφος ολοκληρώνεται με μια περίοδο που συνοψίζει τις λεπτομέρειες, την περίοδο-κατακλείδα.

Σχηματικά λοιπόν η παράγραφος αποτελείται από τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες – σχόλια και κάποτε την περίοδο-κατακλείδα.

Η διατύπωση του θέματος είναι πολύ σημαντική. Όταν το θέμα διατυπώ­νεται με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία στη θεματική περίοδο, αποτελεί ασφαλή οδηγό μας για τη σωστή ανάπτυξη ολόκληρης της παραγράφου.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/923

Μαρ 20 2011

Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : Δευτερεύουσες Ονοματικές προτάσεις (Ασκήσεις)

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Α. Ονοματικές προτάσεις

α. Ειδικές προτάσεις

1) Στα παρακάτω παραδείγματα ν’ αναγνωριστούν οι ειδικές προτάσείς σύμφωνα με το παράδειγμα.
π.χ. Πίστευε πάντα | πως θα ήταν ο νικητής.
Ρήμα εξάρτησης Σύνδεσμος Συντακτική θέση Εκφέρεται με
πίστευε πως αντικείμενο δυνητική ορι¬στική

1. Μου φάνηκε πως έβλεπα τ’ αθάνατο νερό.
2. Τρέμει στην ιδέα πως δε θα πετύχει στις εξετάσεις.
3. Μ ία μέρα της ήρθε η είδηση, πως ο άνδρας της πέθανε στις θάλασσες της Κίνας.
4. Ήξερε από πριν ότι ο αγώνας θα ‘ταν πολύ δύσκολος.
5. Φαίνεται πως όλες οι προσπάθειες απέτυχαν.
6. Του θύμισε τη συμφωνία τους, ότι πρέπει να ενημερώνει ο ένας τον άλλον.
7. Ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο δεν αμφισβητείται πια.
8. Έβαλε με το νου του πως κάποιοι περαστικοί θα κάθισαν για λίγο εκεί και θα τα ξέχασαν.
9. Υπολογίζεται πως το έργο θα κάνει τρεις μήνες να τελειώσει.
10. Ένα μονάχα με σκάζει, που εσύ δεν μπορείς να δεις τη θάλασσα.
11. Το λάθος του ήταν ότι δε με πίστεψε.
12. Δεν πιστεύω να λησμόνησα ένα από τα στιχάκια της.
13. Είναι αλήθεια ότι θα σπουδάσεις στο εξωτερικό;
14. Δε βλέπεις τον πατέρα σου που ύπνος δεν τον πιάνει;
15. Λες και δεν ήμουν κι εγώ νιος, δεν ήμουν παλικάρι.
16. Δε θυμάται να ξανάγινε τέτοιος χαλασμός.
17. Παθολογική φαίνεται να ήταν η αγάπη του Θεόφιλου για τη ζωγρα¬φική.

β. Βουλητικές προτάσεις

1) Στα παρακάτω παραδείγματα ν’ αναγνωριστούν οι βουλητικές προ¬τάσεις σύμφωνα με το παράδειγμα. π.χ. θέλει να σπουδάσει γιατρός.
Ρήμα εξάρτησης Συντακτική θέση Εκφέρεται με
θέλει αντικείμενο υποτακτική

1. Μην προσπαθείς να πείσεις.
2. Βάλθηκε ν’ ανακαλύψει και το έσχατο μυστικό των πραγμάτων.
3. Δεν πρέπει να συλλογίζεσαι τόσο πολύ, πρέπει να αισθάνεσαι.
.4. Αρκέστηκα να του γράψω δυο λέξεις.
5. Τη Δευτέρα και την Παρασκευή συνέβαινε το σοβαρό γεγονός, να ‘ρθουν οι εφημερίδες.
6. Εγώ θα ‘θελα να ‘νοιγε η γη και να με κατάπινε.
7. Φρόνιμο είναι ο καθένας να πάρει τη θέση του.
8. Έχουμε χρέος οι γονείς να θυσιάζουμε τα αισθήματα μας στην ευτυ¬χία των παιδιών μας.
9. Το θεώρησε προσβολή, να ‘ρθει μια γυναίκα, να τον μαλώσει.
10. Αμέσως φίλοι εγίναμε χωρίς να ειπούμε λέξη.
11. θα πρέπει να κοιμόμουν βαριά, για να μην ακούσω τίποτα.
12. Καλύτερα θα ‘ταν να ‘παιρνες μέρος στη συνεδρία του συλλόγου.
13. Τον έπιασε μεγάλος πόθος να ιδεί το χωριό του.

γ. Ενδοιαστικές προτάσεις

1) Στα παρακάτω παραδείγματα .ν’ αναγνωριστούν οι ενδοιαστικές προτάσεις.
1. Τρόμος μ’ έπιανε εμένα, μήπως φανερώσει τί¬ποτε στο παραλήρημα της.
2. Φοβάται μην πάθει κά¬ποιο κακό.
3. Πρόσεχε μη σου πέσει το πιάτο.
4. Ένα και μόνο- φοβό¬τανε, μην τύχει και βρέ¬ξει.
5. Ανησυχούσε μήπως δεν πρόφταινε το αερο¬πλάνο.
6. Ζούσε με το φόβο μή¬πως η αρρώστια του εί¬ναι αθεράπευτη.
7. Ανησυχώ πολύ και γι’ αυτό, μήπως κοντά στ’ άλλα τσακωθεί και με κανέναν.
8. Η αγωνία μας μήπως έπαθε τίποτα το παιδί ήταν μεγάλη.
9. Κοίτα μην πεις τίποτα στον πατέρα.
10. Η σκέψη μην τον γε¬λάσουν τον κάνει πολύ προσεκτικό.

δ. Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

1) Στα πιο κάτω παραδείγματα να αναγνωριστούν οι πλάγιες ερωτή¬σεις και να υπογραμμιστεί το ρήμα εξάρτησης τους. π.χ. Με ρώτησε [τι θέλω να πιω].

1. Έλα πες μου πού πήγες χτες.

2. Αμφιβάλλω αν θα πετύχει το πείραμα σου.
3. Αναρωτιόταν πώς ο ίδιος θ’ αντιδρούσε.
4. Δεν είμαι και εντελώς βέβαιος αν άρχισε να λειτουργεί το σχολείο.
5. Ένιωθε πόσο δύσκολη θα ήταν μια νέα συνάντηση.
6. Είναι παράξενο πώς κυκλοφόρησε αυτή η φήμη.
7. θέλω να μ’ απαντήσεις στην ερώτηση, ποιος σ’ οδήγησε εδώ.
8. Δεν ήξερε πού να τόνε πάει το φίλο του.
9. Εγώ ξέρω γιατί γέλασε αυτός.
10. Απορούσε αν είναι στα συγκαλά του ή τον χτύπησε κανένα αερικό.
11. Ασφαλώς δε σκέφτεσαι ποιες συνέπειες θα έχει η ενέργεια σου.
12. Δεν ξέρω σε ποιον ν’ απευθυνθώ.
13. Στο ερώτημα αυτό, ποιος προκάλεσε τα επεισόδια, η έκθεση δεν έδινε απάντηση.
14. Το τι είδαν τα μάτια μου δεν μπορώ να πω.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/920

Μαρ 04 2011

Ν.Ε Γλώσσα Γυμνασίου :ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε τις γενικές που έχουν θέση ετερόπτωτου προσδιορισμού και να βρείτε ποια λέξη προσδιορίζουν.

Ήταν ημέρα αργίας. Συντροφιά με τον παππού βγήκα για περίπατο στους δρόμους της πόλης. Δεν είχαμε κάποιο συγκεκριμένο σκοπό’ είχαμε βγει μόνο και μόνο για να δούμε λαό, όπως είχε πει ο παππούς. Μόλις βγήκαμε από το σπίτι, ρίξαμε μια ματιά στα σπίτια των γειτόνων άλλα απ’ αυτά είναι σπίτια επαγγελματιών, άλλα εργατών, άλλα υπαλλήλων. Λίγο πιο πέρα το μαγαζί του μανάβη και πολλοί αγοραστές τράβηξαν την προσοχή μας• στο μικρό εκείνο μαγαζί ήταν καλοτοποθετημένα πολλά προϊόντα των δουλευτών του κάμπου και κάθε νοικοκύρης έκαμνε τις προμήθειες του.
Του παππού μου του άρεζε πάντα ένας περίπατος προς τους ανθόκηπους, που είναι λίγο έξω από την πόλη. Όμως ούτε που πρότεινε κάτι τέτοιο’ ίσως τον κουράζει πια ο ανήφορος που οδηγεί προς τα εκεί, ίσως ο άνεμος, ένας αρκετά δυνατός βοριάς, τον αποθάρρυνε. Κι έτσι πήραμε το δρόμο για το κέντρο της πόλης.

2. Στα παρακάτω παραδείγματα να βρείτε ποια λέξη προσδιορίζουν οι γενικές .

1. Ένα απόγευμα είχαμε μαζευτεί μια παρέα αγόρια και κορίτσια στο σπίτι ενός συμμαθητή μας.
2. Στο σπίτι ήταν και ο αδελφός του παιδιού που γιόρταζε.
3. Δίνουν την εντύπωση ότι είναι μια οικογένεια νεόπλουτων.
4. Με ευγενικό τρόπο δικαιολόγησε τις ανησυχίες των συμμαθητών του.
5. Τα Χριστούγεννα η σκέψη όλων στρέφεται στην ταπεινή φάτνη της Βηθλεέμ.
6. Διάβασα την ανακοίνωση του υπουργείου.
7. Τα νερά της βροχής πλημμύρισαν τους δρόμους.
8. Το αφεντικό του Κώστα είναι άνθρωπος με κατανόηση.
9. Έχουν αναπαλαιωθεί όλα τα αρχοντικά της παλιάς παραλίας.
10. «Της νύχτας οι αρματωλοί και της αυγής οι κλέφτες…»
11. Είχε ψυχή μικρού παιδιού.
12. Τότε της έφερε να δει έξι ασημένια κουταλάκια του γλυκού, δώρο της μάνας του.

3. α παραδείγματα που σας δίνονται να μετατρέψετε το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό σε ρήμα και τη γενική που το προσδιορίζει σε αντικείμενο ή υποκείμενο και ανάλογα να τη χαρακτηρίσετε ως γενική αντικειμενική ή υποκειμενική.
π.χ. Οι φρουροί της πατρίδας βρίσκονται στα σύνορα φρουρούν την πατρίδα γενική αντικειμενική

1. Η ξαφνική αλλαγή του καιρού μάς δημιούργησε προβλήματα.
2. Μου έδινε φτερά η ελπίδα της επιτυχίας.
3. Η γοητεία της τηλεόρασης είναι μεγάλη.
4. Πολλοί συνεργάζονται για τη διακίνηση μιας εφημερίδας.
5. Η κατάθεση του τελευταίου μάρτυρα οδήγησε στην απαλλαγή μου από κάθε κατηγορία.
6. Ζούσε με το φόβο του θανάτου.
7. Πολλές απαιτήσεις των παιδιών είναι αδικαιολόγητες.
8. Πολλοί παρακινούνται από την προσδοκία του κέρδους.
9. Δίκαια ονομάστηκε σωτήρας και λυτρωτής της χώρας.

4. Να αντικαταστήσετε με φράσεις τις γενικές που γράφονται με έντονα στοιχεία.

1. Διάβασα με μεγάλη προσοχή τα βιβλία του Πέτρου.
2. Η Οδύσσεια του Ομήρου εξακολουθεί να γοητεύει ακόμη και σήμερα.
3. Ένιωθες να ξεχύνεται παντού η μυρωδιά των λουλουδιών.
4. Όταν ήμουν μικρός, ανέβαινα συχνά στην εκκλησίτσα του βράχου.
5. Συνηθίζαμε να περπατάμε μέσα στα χωράφια και να κόβουμε λουλούδια του Μάη.
6. Όταν ήμουν στο χωριό, η γιαγιά μου μου έδινε κάθε πρωί αυγό ημέρας.
7. Ήταν μεγάλη η χαρά της νίκης.
8. Πήρε άδεια δύο μηνών.
9. Τα μάγουλα της είχαν χρώμα παπαρούνας. 10. Πήρε το γράμμα της Μαρίας και το φύλαξε.

5. Στη θέση των λέξεων που γράφονται με έντονα στοιχεία να βάλετε αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας.

1. Ρώτησα δυο ανθρώπους τι ώρα είναι.
2. Γράψε στο Γιάννη να έρθει στις διακοπές.
3. Δώσε στην Ελένη αυτό το βιβλίο.
4. Να πεις στις κόρες σου να μην πάρουν το ραδιόφωνο από σένα.
5. Έδωσες το λόγο σου στους συναδέλφους σου.
6. Κάλεσε τις φίλες σου στο σπίτι.
7. Αν συναντήσεις τις παλιές μας συμμαθήτριες, δώσε χαιρετίσματα εκ μέρους μου.

6. Στις παρακάτω φράσεις να αντικαταστήσετε τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών με δυνατούς ή με προθετικά σύνολα που περιέχουν δυνατούς τύπους.

1. Τους είπε να φύγουν.
2. Ανησυχώ μήπως μας παρουσιαστεί κάποιο εμπόδιο.
3. Ο αδελφός σας μας το είπε.
4. Μου ζητούν πολλά, αλλά δε θα πάρουν τίποτε.
5. Μου έκανε εντύπωση η αναξιοπρεπής στάση του.
6. Σας κρύβει πολλά στοιχεία για την υπόθεση σκόπιμα.
7. Μου άπλωσε το χέρι με εγκαρδιότητα.
8. Της φανέρωσε το μυστικό του.
9. Τους στερεί το ψωμί τους.

7. Συμπληρώστε τα κενά με που ή πού.

1. Τη νύχτα, όταν μαζευόμαστε από τις αγγαρείες, λέγαμε ο καθένας…………..πήγε και πώς τα πέρασε. Αυτοί…………..δούλευαν στα βαγόνια, στα σακιά, μούγκριζαν από τους πόνους.
2. Το φορτηγό έκανε τόση φασαρία…………..ήταν αδύνατο ν’ ακούσω.
3. Την ώρα ………….. έλεγε αυτά, είδα τον προϊστάμενο, ………….. καθόταν απέναντι, να χαμογελάει.
4. Εσύ ………….. έχεις να παίξεις τον πρώτο ρόλο, να κοιτάξεις ………….. υστερείς, για να μπορέσεις να βελτιωθείς.
5. Δε χρειάζεται να σου πω ………….. θα απευθυνθείς στην περίπτωση ………….. θα αντιμετωπίσεις δυσκολίες.
6……………να πάω; Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο. Ως τη Δευτέρα,…………..λήγει η άδεια, είμαι ελεύθερος. Δεν ξέρω ακόμα…………..θα πάω. Το μόνο…………..ξέρω είναι πως έχω ανάγκη από λίγη ξεκούραση.

8. Βάλτε υποδιαστολή μόνο στην αναφορική αντωνυμία ό,τι.

1. Σου το ‘πα πολλές φορές ότι πρέπει να προσέχεις. Εσύ όμως κάνεις ότι σου καπνίσει.
2. Ότι και να κάνεις, όπου και να πας, ξέρω καλά ότι πάλι στο σπίτι σου θα γυρίσεις.
3. Πρόσφατα μας υποσχέθηκε ότι θα κάνει ότι του ζητήσουμε.
4. Ότι είχα και δεν είχα του τα έδωσα.
5. Έμαθα ότι πήρατε ότι βρήκατε μπροστά σας.
6. Εσύ θα πεις στο δικαστήριο ότι ξέρεις γύρω από το θέμα και σε διαβεβαιώνω ότι δεν έχεις να φοβηθείς τίποτε.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/872

Μαρ 04 2011

Ν.Ε Γλώσσα Γυμνασίου :ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1. Να βρείτε τους επιθετικούς προσδιορισμούς που υπάρχουν στα παρακάτω ποιητικά αποσπάσματα:
α)Τρεις βράχοι λίγα καμένα πεύκα κι ένα ρημοκλήσι και πάρα πάνω το ίδιο τοπίο αντιγραμμένο ξαναρχίζει τρεις βράχοι σε σχήμα πύλης, σκουριασμένοι
λίγα καμένα πεύκα μαύρα και κίτρινα κι ένα τετράγωνο σπιτάκι θαμμένο στον ασβέστη
και πάρα πάνω ακόμη πολλές φορές το ίδιο τοπίο ξαναρχίζει κλιμακωτά
ως τον ορίζοντα ως τον ουρανό που βασιλεύει.
Γ. Σεφέρης «Μυθιστόρημα»
β) Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.
Γ. Σεφέρης «Επί ασπαλάθων»

2. Να υπογραμμίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς και να βρείτε πώς εκφέρονται.
1. Ο Θερμαϊκός κόλπος έχει μολυνθεί.
2. Κοίταξε την απέναντι ακτή και αναστέναξε.
3. Ήταν άνθρωπος με μυαλό.
4. Γιατρός άνθρωπος και να μην έχει ψυχραιμία!
5. Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.
6. Τόσος κόπος και πήγε χαμένος!
7. Είναι παιδί χωρίς πείρα.
8. Καθόταν στον καναπέ σαν βρεγμένη γάτα.
9. Ούτε μια στιγμή δεν έπαψε να τον σκέφτεται.

3. Στο κείμενο που ακολουθεί να τοποθετήσετε στα κενά τον κατάλληλο επιθετικό προσδιορισμό χρησιμοποιώντας τα επίθετα που υπάρχουν στο πλαίσιο.

πρώτος, εξαίρετος, χοντρός, χνουδωτός, σπάνιος, μεγάλος, αγγελικός

Η κυρία Γκραντε ήταν γυναίκα αδύνατη, στεγνή, κίτρινη σαν κυδώνι, αργή κι αδέξια, μια από κείνες τις γυναίκες που μοιάζουν καμωμένες για να τυραννιούνται. Χοντροκόκαλη, με…..,…………………μύτη, μεγάλο μέτωπο,………………………μάτια, έδειχνε με την……………………… ματιά κάποιαν ομοιότητα με κάτι………………………φρούτα, που δεν έχουν πια ούτε γεύση ούτε ζουμί. Τα δόντια της αριά και μαύρα, το στόμα της σουφρωμένο και το πηγούνι της είχε το σχήμα γαλότσας. Ήταν ……………………… γυναίκα, αληθινή λα Μπερτελιέρ. Ο αβάς Κρουσό – ήξερε να βρίσκει ευκαιρίες να της λέει πως στα νιάτα της δεν ήταν πολύ άσχημη, κι εκείνη το επίστευε. Μια………………………γλυκύτητα, μια εγκαρτέρηση εντόμου τυραγνισμένου από τα παιδιά, ……………………… ευσέβεια, αδιατάραχη αγαθότητα ψυχής και καλοσύνη καρδιάς την έκαναν να τη λυπούνται όλοι και να τη σέβονται.
Ονορέ ντε Μπαλζάκ «Ευγενία Γκραντε»

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/871

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Accessibility by WAH