Ετικέτα: Έκφραση-Έκθεση

Σεπ 06 2011

Το Επικοινωνιακό Πλαίσιο στην Έκθεση

Στοιχείο που επιβάλλεται να προσέξει ο μαθητής κατά τη διαδικασία γραφής της έκθεσης (παραγωγή κειμένου) είναι το επικοινωνιακό πλαίσιο που θα του ζητηθεί να ακολουθήσει. Όταν λέμε επικοινωνιακό πλαίσιο εννοούμε τα εξωτερικά στοιχεία του κειμένου, όπως η προσφώνηση ή ο χαιρετισμός, και τα εσωτερικά στοιχεία του, όπως η γλώσσα, το ύφος, το γραμματικό πρόσωπο, η οπτική προσέγγισης του θέματος κ.ά. Αυτά τα στοιχεία λοιπόν έχουν να κάνουν βέβαια με το είδος του κειμένου που θα αναπτύξει ο μαθητής. Είδη κειμένου που ενδέχεται να χρειαστεί στις εξετάσεις να «παράγει» είναι:

•    Δοκίμιο αποδεικτικό – πειθούς                      ·    Δοκίμιο στοχασμού

•    Επιφυλλίδα                                                  ·    Άρθρο

•    Ομιλία                                                         ·    Εισήγηση

•    Επιστολή

>   Αποδεικτικό δοκίμιο / πειθούς

Συνάδει με την παραδοσιακή μορφή έκθεσης. Απαιτεί τεκμηρίωση των θέσεων, σοβαρό ύφος, προσεγμένη έκφραση, ενώ το προσωπικό – υποκειμενικό στοιχείο υπάρχει βέβαια, αλλά είναι εξασθενημένο. Τεχνική πειθούς που ενδείκνυται είναι η επίκληση στη λογική. Ως απαραίτητο εξωτερικό στοιχείο του είναι ο τίτλος. (Αν ζητηθεί έκθεση, τότε ο τίτλος δεν χρειάζεται.)

>   Δοκίμιο στοχασμού

Απαιτεί χρήση μεταφορικής, ποιητικής, συγκινησιακής γλώσσας, ενδεχομένως και συμβόλων. Το ύφος πιθανότατα θα είναι οικείο, φυσικό ή λυρικό. Η δομή του κειμένου χαλαρή, καθώς ο τρόπος ανάπτυξης των ιδεών θα είναι συνειρμικός – διαισθητικός, ενώ το προσωπικό στοι­χείο ιδιαίτερα έντονο. Το θέμα προσεγγίζεται από καθαρά υποκειμενική σκοπιά, αφού ο μαθητής καλείται να αναπτύξει ελεύθερα τα συναισθήματα, τιςσκέψεις και τους προβληματισμούς του. Κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στο συναίσθημα. Φυσικά και στο δοκίμιο στοχασμού χρειάζεται να τεθεί τίτλος. (Όλα αυτά, βέβαια, καθιστούν δύσκολο να ζητηθεί από το μαθητή σε πανελλήνιες εξετάσεις να αναπτύξει δοκίμιο στοχασμού.)

[Και στις δύο περιπτώσεις ο μαθητής οφείλει να μη σταθεί στην επικαιρότητα.]

>   Επιφυλλίδα

Ο μαθητής οφείλει να βάλει τίτλο και να ακολουθήσει τα στοιχεία γραφής του αποδεικτικού δοκιμίου με τη διαφορά ότι δεν αποκλείεται να αναφέρεται στην επικαιρότητα.

>   Άρθρο

Ο μαθητής επιβάλλεται να θέσει τίτλο. Το θέμα δηλώνεται ευκρινώς στον πρόλογο και η ακολουθεί η ανάλυση της κύριας ιδέας. Σκοπός είναι η πειθώ και η πληροφόρηση. Κατά συνέπεια, η πιο συνηθισμένη και κατάλληλη τεχνική πειθούς είναι η επίκληση στη λογική. Ο μαθητής οφείλει να σταθεί αποκλειστικά στην επικαιρότητα. Η γλώσσα είναι συνήθως κυ­ριολεκτική και το ύφος σοβαρό, αν και περισσότερο εξαρτώνται από το επίπεδο του ανα­γνωστικού κοινού στο οποίο υποθετικά απευθύνεται ο αρθρογράφος (διαφορετικός ο τρόπος γραφής σε ένα άρθρο που γράφεται για τη σχολική εφημερίδα από αυτόν ενός άρθρου που προορίζεται για την εφημερίδα της πόλης).

>   Ομιλία – Εισήγηση

Ο μαθητής πρέπει να ξεκινήσει με μια προσφώνηση. Στον πρόλογο θέτει την αφορμή, το θέμα και το σκοπό της ομιλίας και στη συνέχεια αναπτύσσει την κύρια ιδέα. Η γλώσσα, το ύφος, οι τρόποι πειθούς εξαρτώνται από το θέμα αλλά και το επίπεδο του ακροατηρίου στο οποίο υπο­τίθεται ότι απευθύνεται. Το α’ ενικό, το α’ και β’ πληθυντικό είναι συνήθως τα κατάλληλα γραμ­ματικά πρόσωπα. Το κείμενο κλείνει με χαιρετισμό που ποικίλει ανάλογα με το ακροατήριο. Η πιο συνηθισμένη είναι «Σας ευχαριστώ».

>   Επιστολή

Αν χρειαστεί να γράψει επιστολή, πρέπει δεξιά πάνω να θέσει τόπο και χρόνο (π.χ. Αθήνα, 12-5-2005). Αριστερά στην επόμενη γραμμή γράφει τον παραλήπτη (Προς τον Πρόεδρο …) και από κάτω μια εναρκτήρια προσφώνηση (Κύριε Πρόεδρε). Και στην επιστολή η αφορμή, το θέμα και ο σκοπός πρέπει να γίνουν εμφανή στον πρόλογο. Το γραμματικό πρόσωπο είναι συνήθως το β’ πληθυντικό ή β” ενικό (αν απευθυνόμαστε π.χ. σε φίλο), ενώ η γλώσσα και το ύφος είναι ανάλογα του θέματος και του παραλήπτη. Κλείνουμε ξανά με χαιρετισμό.

Ε> Δεν αρκεί η προσφώνηση και ο χαιρετισμός για να αποδώσουμε το επικοινωνιακό πλαίσιο σε οποιοδήποτε κείμενο. Η γλώσσα, το ύφος, το πρόσωπο κυρίως, αλλά και προσφωνήσεις, όταν αλλάζει η ενότητα ή πριν τον επίλογο, είναι απαραίτητα στοιχεία.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1487

Αυγ 20 2011

Τρόποι και Μέσα Πειθούς (Θεωρία και Ασκήσεις)

(Συγκέντρωση υλικού – επιμέλεια – επεξεργασία : Κ. Καρεμφύλλης)

Α. Στοιχεία θεωρίας

1. Επίκληση στη λογική

Μέσα πειθούς:

α. Επιχειρήματα (λογικές κατασκευές που χρησιμοποιούνται κυρίως στην ανάπτυξη της παραγράφου με αιτιολόγηση και αίτιο – αποτέλεσμα)

β. Τεκμήρια (i. παραδείγματα ii. ιστορικά γεγονότα iii. στατιστικά δεδομένα iv. επιστημονικά πορίσματα v. ντοκουμέντα, μαρτυρίες κ.λπ)

2. Επίκληση στο συναίσθημα

Μέσα πειθούς:

α. Αφήγηση γεγονότων

β. Περιγραφή καταστάσεων

γ. Χρήση συγκινησιακά φορτισμένων λέξεων

δ. Το χιούμορ, η ειρωνεία

ε. Η κινδυνολογία

Σημείωση: Κατά την επίκληση στο συναίσθημα δε χρησιμοποιούνται τόσο επιχειρήματα ή τεκμήρια, αλλά η πειθώ επιτυγχάνεται κυρίως με τη συναισθηματοποίηση – συγκίνηση του δέκτη.

3. Επίκληση στην αυθεντία

Μέσα πειθούς:

α. παροιμίες, γνωμικά, ρητά (λαϊκή σοφία)

β. αποφθέγματα, λόγια μεγάλων διανοητών

4. Επίκληση στο ήθος του ομιλητή:

Μέσα πειθούς:

α. προβολή των ηθικοπνευματικών αρετών του ομιλητή ή συγγραφέα,

β. παρουσίαση των θετικών στοιχείων της προσωπικότητάς του,

ώστε η πειθώ να μην απορρέει από επιχειρήματα ή τεκμήρια, αλλά από την αξιοπιστία, την ακεραιότητα, την ανωτερότητα κ.λπ. του ομιλούντος

5. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου:

Μέσα πειθούς:

α. προβολή των ελαττωμάτων, των αδυναμιών, των αρνητικών της προσωπικότητας του αντιπάλου,

β. των προκλητικών ή προσβλητικών για τα «χρηστά ήθη» στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής, με σκοπό την αμαύρωση της τιμής και της υπόληψής του και την αποτροπή των δεκτών από την υποστήριξή του.

© Κ. ΚΑΡΕΜΦΥΛΛΗΣ, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΕΚΔ. ΚΑΛΑΜΑΡί, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2001

Β. Ασκήσεις

Να βρεθούν οι τρόποι και τα μέσα πειθούς στις παρακάτω  παραγράφους

1. Εάν υποθέσουμε ότι ο γονιός από την πρώτη τρυφερή ηλικία κάθεται μαζί με το παιδί του και ανακαλύπτει ταυτόχρονα με αυτό τον καινούριο ψηφιακό κόσμο, τότε δεν έχει τίποτα να φοβηθεί αφού μπορεί να παρέμβει άμεσα, διδάσκοντάς του ταυτόχρονα τους κανόνες δικτυακής συμπεριφοράς και ασφάλειας, οι οποίοι δεν είναι πολύ διαφορετικοί από τους ίδιους κανόνες στην καθημερινότητα. Η απλή λογική υποδεικνύει ότι όπως δεν αφήνεις ένα δεκάχρονο να κάνει βόλτες μόνο του στην Ομόνοια τα μεσάνυχτα, κατά τον ίδιο τρόπο δεν του επιτρέπεις να πλοηγείται παντού στο δίκτυο. Διδάσκουμε στα παιδιά να μην μιλούν σε αγνώστους. Το ίδιο ισχύει και για το Ίντερνετ. Δυστυχώς, όμως, δύο παράγοντες παραπλανούν τους γονείς: Ο πρώτος είναι ότι η τεχνολογία θεωρείται ασφαλής ως παράγωγο της επιστήμης. Ο δεύτερος είναι ότι ο υπολογιστής είναι εξίσου καλή μπέιμπι σίτερ με την τηλεόραση.

2. Η συνέπεια ήταν να εκτιναχθεί ο πληθυσμός της γης από το 1 δισ. πριν από 150 περίπου χρόνια στα 6 δισ. στο τέλος του 20ού αιώνα, ενώ ταυτόχρονα η άγρια εκμετάλλευση των συντελεστών του φυσικού περιβάλλοντος έχει οδηγήσει σε μια δύσκολα αντιμετωπίσιμη οικολογική κρίση. Εμφανείς όψεις αυτής της κρίσης αποτελούν, μεταξύ άλλων, φαινόμενα όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης, η εξάντληση των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η σπάνις πρώτων υλών όπως το νερό, η αποψίλωση των δασών, η διόγκωση των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η ερημοποίηση της υπαίθρου, η χρήση ρυπογόνων πυρηνικών μέσων (ενίοτε και όπλων).

3. Ο λαϊκισμός, στην τρέχουσα πολιτική και δημοσιογραφική χρήση του όρου, συνδέεται με κάθε μορφή δημαγωγίας και κολακείας του λαϊκού στοιχείου. Αυτό πραγματοποιείται παράλληλα με την παράκαμψη των θεσμών: «Όχι θεσμοί, μονάχα λαός», όπως είχε πει επιγραμματικά σπουδαία μορφή της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας σε προεκλογικό λόγο πριν από δέκα χρόνια. Η αντίληψη αυτή είναι συνυφασμένη με την πολιτική παράδοση του λαϊκισμού (ποπουλισμού) έτσι όπως εκδηλώθηκε τον 19ο και τον 20ό αιώνα, κυρίως σε περιοχές με μεγάλο αγροτικό πληθυσμό ­ Ρωσία, Ανατολική Ευρώπη, Λατινική Αμερική, μεταξύ άλλων. Ο λαϊκισμός είναι κίνημα που εκθειάζει τον λαό και ό,τι πηγάζει από αυτόν, θεωρώντας τον μοναδική πηγή νομιμότητας. Βασίζεται σε μια «φυλετική» αντίληψη της πολιτικής σύμφωνα με την οποία δεν έχουν σημασία οι κανόνες ή οι αρχές αλλά ο λαός, η βούλησή του και κατ’ επέκτασιν η παράταξη ή η κυβέρνηση, που του αποδίδονται ως κατ’ εξοχήν «δικές του».

4. Το Βυζάντιο στάθηκε το χρυσό παλάτι απ’ όπου βγήκε η νέα λάμψη του Ελλη­νισμού. Ο σκοτεινιασμένος και ξεραμένος κόσμος, πάλι ξανάνθισε σαν περιβόλι μοσχοβολημένο, κι ο σπόρος ήταν ο ένας κι ακατάλυτος σπόρος της ζωής, ο Ελλη­νικός. Αυτό έκανε το μεγάλο ποιητή της Ιταλίας Λεοπάρδη να πει κατάπληκτος, γράφοντας για το βυζαντινό φιλόσοφο Πλήθωνα: «Ακατάλυτη και τρομερή δύνα­μη Ελλάδα! Χωρίς το δικό σου πνεύμα, τίποτα δε γίνεται στον κόσμο. Όλα τα γονι­μοποιείς εσύ. Για μια στιγμή φαίνεται πως πεθαίνεις, κι άξαφνα παρουσιάζεσαι πάλι ολοζώντανη και δροσερή εκεί που δε σε περίμενε κανείς!» […]

5. Στην εποχή της γνώσης, της τεχνογνωσίας και της πληροφορίας όλα αλλάζουν, και το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί κάθε αδυναμία προσαρμογής του πανεπιστημίου σε αυτή τη νέα αναδυόμενη κοινωνία. Γιατί σε αυτή τη νέα κοινωνία της καλπάζουσας γνώσης ο κάθε πολίτης θα πρέπει να επικαιροποιεί τη γνώση του. Η διά βίου εκπαίδευση ήδη δεν είναι σχήμα λόγου αλλά εξελίσσεται σε οδυνηρή και αναγκαία πραγματικότητα, αποτέλεσμα του εξοντωτικού για τις ανθρώπινες δυνατότητες ρυθμού της τεχνολογικής εξέλιξης. Ο μεγάλος κοσμολόγος Χόκινγκ τονίζει ότι με τους ρυθμούς παραγωγής γνώσης που αναπτύσσουμε θα δημοσιεύονται τρία συγγράμματα ανά λεπτό και δεν θα υπάρχει χρόνος να διαβάσει κανείς ούτε ένα από αυτά. Άλλη εκτίμηση αναφέρεται στην πολυπλοκότητα των υπολογιστών που ήδη διπλασιάζεται κάθε 15-18 μήνες.

6. Κάποιοι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν το ποδόσφαιρο «συναισθηματική πληγή» ή «χολέρα του ντελίριου». Όμως ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για το ωραιότερο σπορ-θέαμα, χωρίς να αγνοεί τα προβλήματά του. Προβλήματα, τα οποία χειροτερεύουν από την παγκοσμιοποίηση, που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά του. Για το φετινό πρωτάθλημα οι σπόνσορες πλήρωσαν περισσότερα από 400 εκατ. ευρώ. Τα δε δικαιώματα για την τηλεόραση και τα κινητά τηλέφωνα πουλήθηκαν σε περίπου 170 χώρες για ένα δισ. ευρώ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) απέκτησε έτσι προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της Γαλλίας. Οι σπόνσορες με τη σειρά τους γεμίζουν τον πλανήτη με τα προϊόντα-φετίχ τους: παπούτσια, φανέλες, μπάλες, κατασκευασμένα κατά κανόνα στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου από εργάτες που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και τα οποία κατόπιν πουλιούνται χρυσά στις πλούσιες χώρες. Μια φανέλα στην Ευρώπη κοστίζει περίπου 70 ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει μισθό πολλών μηνών για το παιδί-εργάτη που την κατασκευάζει στην Ινδία.

7. Ο άνθρωπος γενικά οφείλει να σέβεται τον συνάνθρωπό του, στο βαθμό που ο ίδιος θα ήθελε να τον σεβαστούν, κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κάποτε ο Καζαντζάκης: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ». Αν ο καθένας από μας βλέπει μέσα στον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό, τότε είναι βέβαιο ότι πολλές παρανοήσεις, παρεξηγήσεις και αδικίες δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης, ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι σεβαστά και κανείς δεν θα διανοείται να τα παραβιάσει.

8. Γνωρίζουμε πια καλά ότι αυτός ο μικρός πλανήτης δεν είναι απλά η κατοικία μας, είναι το σπιτικό μας, είναι η «μητρίδα» μας και ακόμη περισσότερο η Γη – πατρίδα μας. Μπορούμε να φύγουμε, να ταξιδέψουμε, να αποικίσουμε άλλους πλανήτες. Όμως εδώ στο σπίτι μας έχουμε τα φυτά μας, τα ζώα μας, τους νεκρούς μας. Η ζωή μας η ίδια βρίσκεται εδώ. Και πρέπει να προστατέψουμε και να σώσουμε τη Γη – πατρίδα μας.

9. Πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε τον άνθρωπο σαν ένα υπερφυσικό ον και να εγκαταλείψουμε μια για πάντα εκείνο το σχέδιο που επεξεργάστηκε πρώτος ο Καρτέσιος και στη συνέχεια ο Μαρξ, το οποίο συνίσταται στην κατάκτηση και την κατοχή της φύσης. Η απόπειρα αυτή αποδείχτηκε τουλάχιστον γελοία, από τη στιγμή που κατανοήσαμε ότι το σύμπαν μέσα στην απεραντοσύνη του ξεπερνά τις δικές μας δυνατότητες. Ακόμα παραπέρα, συνειδητοποιήσαμε πως μεταβλήθηκε σε παραλήρημα, ακριβώς γιατί ο προμηθεϊκός χαρακτήρας της επιστήμης και της τεχνολογίας οδηγεί σήμερα στην καταστροφή της βιόσφαιρας και στην αυτοκτονία της ανθρωπότητας.

10. Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (…) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.

Πηγή : www.e–keimena.gr – απαντήσεις

11. Δεύτερον, είναι πλάνη να υποθέτομε ότι οι εκπληκτικές κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής, για τις οποίες δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ο πολιτισμός μας, δεν έχουν καμιάν ουσιαστικήν αξία, επειδή τάχα δεν έκαναν “ευτυχέστερο” τον άνθρωπο – άρα δεν αποτελούν “πρόοδο”. “Άχ! τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο” . . Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος. Πρώτα – πρώτα γιατί δογματίζει “εκ του ασφαλούς” και “με το αζημίωτο”: δεν εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος. Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν “καλύτερα” οι άνθρωποι τότε που οι γιατροί καίγανε με πυρωμένο σίδερο τις μολυσμένες πληγές (χωρίς φυσικά, να μεταχειρίζονται αναισθητικά ή αναλγικά φάρμακα) ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από εντερίτιδα . . . ή τότε που σοφοί και υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να θεωρούν τη δουλεία αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε να μένουν ώρες και δυνάμεις σ’ αυτούς και στους οικείους των ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .ή τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των “ισχυρών” και ο μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει μοίρα του αδυσώπητη να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος. Έχομε άραγε όλοι συνειδητοποιήσει τις τεράστιες προόδους που έχει πραγματοποιήσει στα μέσα και στον τρόπο της ζωής μας αυτός ο πολιτισμός που τον αποκαλούμε με περιφρόνηση “απλώς τεχνικό”; Ιδού μια λεπτομέρεια διατυπωμένη με αριθμούς που αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ: Στο Λίβερπουλ (της Μεγ. Βρετανίας) ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων το 1846 ήταν το 26ο έτος της ηλικίας· στο Μπόστον (των Ηνωμένων Πολιτειών) ο μέσος όρος ήταν πέρσι το 66,7 της ηλικίας. Και δεν είναι μόνο η διάρκεια που μεγάλωσε· έγινε και το ποιόν της ζωής διαφορετικό. Σήμερα ο άνθρωπος των προχωρημένων στον πολιτισμό χωρών έχει άπειρες ευκαιρίες να “εντείνει” και να “υψώσει” (να ευγενίσει με τα αγαθά της παιδείας) τη ζωή του. Να την εκτιμήσει και να τη χαρεί. Ότι ζει “καλύτερα”, “ανετότερα”, “τελειότερα”, “ανθρωπινότερα”, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι άραγε και ευτυχέστερος; Η απάντηση εξαρτάται από το τι ονομάζεται “ευτυχία”. Θα αναγνωρίσετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος, αφού έχει ζήσει μια περιορισμένη, κουτή και τυραννισμένη ζωή – δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να ευτυχήσει . . .

12. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Η επίτευξη των στόχων σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με τα ευρωπαϊκά οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μόνο αριθμών. Είναι και θέμα ουσίας. Διότι η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μακροπρόθεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και μεσοπρόθεσμα, οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιών, του κράτους πρόνοιας και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους μας.

13. Μιλώντας για χαρακτήρα αισθάνομαι μιαν ανάσχεση στον ενθουσιασμό μου. Ο δικός μας χαρακτήρας είναι ζυμωμένος με το αίμα μιας μνήμης που δε διαθέτουν οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Φέρνουμε εμείς οι Έλληνες μια διάσταση ιστορίας μέσα μας με γεγονότα που μας πονούν, με νίκες κι αποτυχίες που μας φτερώνουν ή μας τυραγνούν. Πολιτιστικά είμαστε Ευρωπαίοι, ιστορικά νιώθουμε πριν απ’ όλα Έλληνες. Η πτώση της Πόλης μας δένει κόμπο το λαρύγγι ενώ τον Άγγλο ή το Γερμανό τον αφήνει σχεδόν αδιάφορο. Το ξερίζωμα του ελληνισμού από τη Μικρασία οι Ευρωπαίοι που ναυλοχούσαν στο θαλασσινό κατώφλι της Σμύρνης και μας βλέπαν να μας σφάζουν, δεν το ένιωθαν ως ξερίζωμα της Ευρώπης, της ευγένειας, του πολιτισμού της.

14. Γιατί, εντάξει, ήξερα ότι δεν μπορούμε να συγκριθούμε με τις σκανδιναβικές χώρες ή με την Ιαπωνία, όπου αγοράζουν εφημερίδα περίπου 500 κάτοικοι στους 1000, δηλαδή ο μισός πληθυσμός (ο άλλος μισός διαβάζει τις εφημερίδες που φέρνουν στο σπίτι οι αγοραστές ή συνδρομητές τους). Ήξερα ότι δεν μπορούμε να συγκριθούμε ούτε με τις χώρες της Δυτικής ή της Κεντρικής Ευρώπης, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι από 200 έως 400 κάτοικοι ανά 1000. Υποψιαζόμουν πως και αρκετοί άλλοι λαοί, θες λόγω παράδοσης, θες λόγω κλίματος ή πολιτικής αβεβαιότητας, διαβάζουν εφημερίδα συχνότερα απ’ ό, τι εμείς. Αλλά πώς να μην εκπλαγώ, όταν μαθαίνω ότι ακόμη και η Τουρκία, ακόμη και η Αλβανία, ακόμη και χώρες όπως η Αίγυπτος ή η Ιορδανία έχουν υψηλότερο δείκτη ανάγνωσης εφημερίδων απ’ ό,τι η Ελλάδα; Ξέρετε ποιο είναι, σύμφωνα με το αλμανάκ των New York Times, το ποσοστό των Ελλήνων που αγοράζουν καθημερινά εφημερίδα; Μόλις 22, 4 στους 1000! Τελευταία θέση στην Ευρώπη και (όπως υπολόγισα από μαζοχιστική περιέργεια) περίπου 130ή θέση στον κόσμο! Κάτω από εμάς βρίσκονται μόνον οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και μερικές από τις πιο καθυστερημένες ασιατικές.

15. Είναι αλήθεια ότι η Ελλάς θα έχει μεγαλύτερη δυσκολία από τους Ευρωπαίους εταίρους της, για να καταστεί βιώσιμο (οικονομικά και οικολογικά) κράτος. Γιατί η θεσμική της καχεξία οφείλεται σε υπερτροφικό πελατειακό σύστημα που έχει μεγάλη ικανότητα επιβιώσεως και είναι η κυρία πηγή των δεινών του ελληνικού περιβάλλοντος. Από τη φύση του το σύστημα αυτό είναι εχθρικό προς την τάξη και τον προγραμματισμό και αντιλαμβάνεται το περιβάλλον ως ορυχείο αδαπάνων πλήν προσοδοφόρων πελατειακών παροχών ή συναλλαγών. Η ολέθρια αποτελεσματικότητα του συστήματος τείνει να ευτελίσει τους θεσμούς προστασίας του περιβάλλοντος και εκτρέφει εκτεταμένη ανομία (η καταπάτηση και εσκεμμένη καταστροφή των δασών και οικοτόπων, η αυθαίρετη δόμηση κ.λπ. είναι μερικά δείγματά της),  στην οποίαν έχει ήδη εθισθεί μέρος του πληθυσμού.

16. Όσοι βρίσκονται σ’ αυτή την αίθουσα γνωρίζουν ότι πάντοτε, με όλες μου τις δυνάμεις και με αίσθημα ευθύνης υπηρέτησα τη θέση που μου εμπιστεύθηκε η Πολιτεία. Η πορεία μου στα δημόσια πράγματα της χώρας καθώς και τα αποτελέσματα της δράσης μου επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Όλοι θα συμφωνήσουν ότι η παρουσία μου στην πολιτική γονιμοποίησε θετικά αυτό που ονομάζουμε «πολιτική συνέπεια και ήθος».

17. Από την αυγή της φιλοσοφίας, ο πόλεμος δεν έπαψε να απασχολεί τα ανήσυχα πνεύματα. «Πόλεμος, πατήρ πάντων», έλεγε ο Ηράκλειτος, ενώ για τον Σωκράτη το αντικείμενο του πολέμου ήταν η σχετική διάσταση ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο. Ανασκευάζοντας τη διατύπωση, ο Μακιαβέλι θεωρούσε ότι κάθε πόλεμος είναι δίκαιος στον βαθμό που είναι απαραίτητος. Με μια φαινομενική παραδοξολογία ο Νίτσε προειδοποιούσε τον κόσμο ότι η ειρήνη δεν είναι παρά το μέσον για μελλοντικούς πολέμους και πως σε τελευταία ανάλυση νομιμοποιείται αν είναι για το καλό της ανθρωπότητας. Σήμερα, η συμβολική δύναμη του πολέμου δεν έπαψε να είναι παρούσα μέσα από την καθημερινή βία και τα παιχνίδια των νεαρών αγοριών που παρά τον φιλειρηνισμό των γονέων, ξεκληρίζουν καθημερινά φανταστικούς αντιπάλους.

18. Άλλος χαρακτηριστικός αριθμός είναι τα ποσοστά των αποφοίτων της μέσης εκπαίδευσης. Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο μονάχα νομοί έχουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 10%, που σημαίνει πως μόνο ένας στους δέκα κατοίκους έχει αποφοιτήσει από τα παλιά Γυμνάσια ή τα σημερινά Λύκεια. Και ένας τελευταίος αριθμός: οι γυναίκες αναλφάβητες αποτελούσαν το 79,2% του συνολικού πληθυσμού των αναλφάβητων, τοποθετώντας έτσι τη χώρα μας ανάμεσα στις 5 χώρες που η αναλογία αυτή ξεπερνά το 75%.

19. Απαραίτητη και χρήσιμη η τηλεόραση, δεν μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αναπληρώσει τις εφημερίδες. Γιατί ο προφορικός λόγος φεύγει και χάνεται και είναι αδύνατον να «ξαναδιαβάσεις» αυτό που άκουσες, εάν επιδιώκεις την εμπεριστατωμένη έρευνα σε συνδυασμό με το ουσιώδες και τις ερμηνευτικές αποχρώσεις. Ναι, η εικόνα μιλάει, αλλά δεν εξηγεί.

20. Ο Ηράκλειτος είχε διαγνώσει πως στο Σύμπαν (και στην ανθρώπινη κοινωνία) όλα είναι και δεν είναι ενότητα (συνάψεις όλα και ουχ όλα), πως ο πόλεμος είναι κοινός και δίκιο είναι η έρις, κι όλα γίνονται με την έριδα και από ανάγκη (…τον πόλεμον εόντα ξυνόν και δίκην έριν και γινόμενα πάντα κατ’ έριν και χρεών). Και βέβαια, ο πολιτισμός έσπευσε να επιβεβαιώσει τη ρήση του μεγάλου Εφέσιου.

Πηγή : www.e–keimena.gr – απαντήσεις

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1405

Αυγ 20 2011

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΙΔΕΩΝ

Πολλοί πιστεύουν ότι στην έκθεση ιδεών δεν είναι απαραίτητη καμιά προετοιμασία. Το γράψιμο μιας καλής έκθεσης, ισχυρίζονται, είναι θέμα λογοτεχνικού ταλέντου. Εμείς θα παίρναμε μια ακραία θέση. Όσο λιγότερο ταλέντο έχει κανείς, τόσο καλύτερες εκθέσεις γράφει. Γιατί η έκθεση δεν είναι λογοτέχνημα. Η σύγχυση αυτή προήλθε από τη συνύπαρξη του μαθήματος με τη Νεοελληνική Γραμματεία και από μια παράδοση που θέλει την έκθεση λογοτεχνία. Και μάλιστα μια λογοτεχνία με έντονο λυρισμό και πληθώρα από καλολογικά στοιχεία. Στη σύγχυση αυτή οφείλονται οι δακρύβρεχτες εκθέσεις που γράφονταν στο παρελθόν από μαθητές και καθηγητές. Το κυριότερο στοιχείο που βάραινε στην αξιολόγηση μιας έκθεσης ήταν τα καλολογικά στοιχεία και γενικά η γλώσσα. H καθαρεύουσα που χρησιμοποιούνταν ήταν πολύ βολικό όργανο γι’ αυτό το αποτέλεσμα. Η σύγχρονη λογοτεχνία, όπως κι η παλιότερη κλασική έχουν απορρίψει το συναισθηματικό αυτό φορτίο, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι η έκθεση πρέπει να τηρεί την παράδοση. Ευτυχώς οι μαθητές δεν τηρούν στην πράξη αυτή την απαίτηση, όχι βέβαια γιατί την απορρίπτουν, αλλά γιατί δεν μπορούν να την εκπληρώσουν. Κι έτσι έχουν την εντύπωση ότι οι εκθέσεις τους είναι χαμηλής στάθμης. Πολλές εκθέσεις είναι χαμηλής στάθμης, όχι όμως γι’ αυτό το λόγο. Εδώ κρίνουμε σκόπιμο, για να μη δημιουργηθεί παρεξήγηση, να υπογραμμίσουμε ότι λέγοντας ταλέντο δεν εννοούμε τη γλωσσική κατάρτιση. Η τελευταία είναι απαραίτητη, αλλά είναι κυρίως αποτέλεσμα μελέτης, άσκησης και νου. Η ταύτιση εξάλλου της ικανότητας για γράψιμο εκθέσεων με το λογοτεχνικό ταλέντο περιορίζει την έκθεση στη γλώσσα. Το περιεχόμενο είναι κι αυτό αποτέλεσμα ταλέντου; Όχι βέβαια. Είναι προϊόν γνώσεων και πνευματικής ωριμότητας.

Γι’ αυτό η έκθεση είναι μάθημα που διδάσκεται. Και μάλιστα απ’ τα σπουδαιότερα, γιατί αναγκάζοντας το μαθητή να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, τον βοηθά να οργανώσει το γνωστικό του περιεχόμενο, να προβληματιστεί και να ασκηθεί στη διατύπωση των σκέψεών του με σαφήνεια, πληρότητα και σύστημα. Είναι αυτονόητος ο ρόλος των ωφελειών αυτών στη σχολική αλλά και την καθημερινή ζωή γενικότερα.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΕΚΘΕΣΗ

Οι προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για τη συγγραφή μιας ικανοποιητικής έκθεσης είναι: η θεωρητική κατάρτιση και ο εννοιολογικός εξοπλισμός, η εξάσκηση στο γράψιμο και η γνώση της συγγραφικής τεχνικής.

α) Κατάρτιση: Εφόσον μιλάμε για έκθεση ιδεών, το πρώτο που χρειάζεται κανείς για να γράψει μια έκθεση είναι οι ιδέες. Δεν μπορούμε να εκθέτουμε ιδέες που δεν έχουμε. Θα έλεγε κανένας ότι όλοι έχουμε ιδέες από τις εμπειρίες μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πείρα σε συνδυασμό με έναν οξύ νου βοηθά στην απόκτηση γνώσεων. Οι γνώσεις όμως αυτές είναι ανεπαρκείς, μονομερείς πολλές φορές και ίσως υποκειμενικές. Για να συμπληρωθούν χρειάζεται μελέτη. Δυστυχώς η μελέτη αυτή παίρνει πολλές φορές το χαρακτήρα μιας απομνημόνευσης, με αποτέλεσμα οι πληροφορίες να μένουν ακατανόητες, να μη μεταβάλλονται σε γνώσεις (γιατί γνώση σημαίνει κατανόηση) και να μην προσφέρουν έτσι τη θρεπτική τους αξία στο πνεύμα. Γι’ αυτό βασική προϋπόθεση για μια ικανοποιητική έκθεση είναι η γνώση και κατανόηση των θεωρητικών δεδομένων. Όταν κατανοήσουμε μια έννοια, θα βρούμε τον τρόπο μόνοι μας να την αναλύσουμε και να διατυπώσουμε με ευκολία και άνεση τις σκέψεις μας. Η κατανόηση συνεπώς οδηγεί και στη γλωσσική ευχέρεια. Πολλοί μαθητές ισχυρίζονται ότι κατέχουν κάτι, αλλά δεν μπορούν να το εκφράσουν. Δε λένε απόλυτα την αλήθεια. Επειδή δεν το ξέρουν, γι’ αυτό δεν μπορούν να το εκφράσουν. Οι έννοιες εντυπώνονται στη μνήμη μας με γλωσσικά σύμβολα. Δηλαδή για να μάθουμε κάτι, πρέπει να το διατηρήσουμε στο νου μας με λέξεις. Με λέξεις πάλι το εκφράζουμε. ‘Αρα όταν δεν μπορούμε να το εκφράσουμε, θα πει ότι δεν το γνωρίζουμε. Κι αν το εκφράζουμε άστοχα και συγκεχυμένα, ανάλογα το έχουμε “χαράξει” στο μυαλό μας. Βέβαια δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γνώση των κανόνων μιας γλώσσας και ο λεξιλογικός πλούτος παίζουν σημαντικό ρόλο στη σωστή έκφραση. Αυτό όμως δεν κρίνει και τη δυνατότητά μας να διατυπώσουμε τις σκέψεις μας. Συνεπώς όσο πιο ξεκάθαρη και ολοκληρωμένη γνώση έχουμε για κάτι, τόσο πιο άνετα το εκφράζουμε.

β) Η εξάσκηση: Το γράψιμο είναι ένα άθλημα που χρειάζεται προπόνηση. Η πείρα μάς διδάσκει πόσο δυσκολευόμαστε να γράψουμε, ύστερα από μια μακρά αποχή από το γράψιμο. Για τούτο, όσο πιο πολύ εξασκούμαστε, τόσο πιο εύκολα και σωστά γράφουμε. Αυτό συμβαίνει, γιατί με την εξάσκηση έχουμε πρόχειρο πρώτα πρώτα το γλωσσικό μας εξοπλισμό. Οι λέξεις έρχονται πιο εύκολα στη συνείδηση. Έπειτα διατηρούμε το νου μας σ’ εγρήγορση και τις εκφραστικές μας διόδους σε ετοιμότητα. Σαν συμπέρασμα από τα παραπάνω αναφέρουμε την προτροπή του Επίκτητου: “Όποιος θέλει να γίνει συγγραφέας, να γράφει”.

γ) Η τεχνική: Η συγγραφή μιας έκθεσης είναι μια διαδικασία που έχει μια αρχή κι ένα τέλος. Συγκροτείται από ορισμένα στοιχεία και περνά από ορισμένα στάδια. Η γνώση όλων αυτών παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο γράψιμο.

Η έκθεση ιδεών έχει δυο όψεις: τη δομή και την αρχιτεκτονική. Η δομή είναι το υλικό που χρησιμοποιούμε για να την οικοδομήσουμε, και η αρχιτεκτονική η εξωτερική μορφή της.

Η ΔΟΜΗ

Τη δομή μιας έκθεσης τη συνθέτουν δυο στοιχεία: η μορφή (γλώσσα) και το περιεχόμενο. Μολονότι η διάκριση δεν είναι εύκολη ανάμεσα στα δυο αυτά στοιχεία, ωστόσο γίνεται για μεθοδολογικούς σκοπούς.

α) Γλώσσα: Το κύτταρο της γλώσσας είναι η λέξη. Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε τι να αποφεύγουμε και τι να επιδιώκουμε. Οι συχνές επαναλήψεις της ίδιας λέξης και η χρήση αδόκιμων λέξεων και εκφράσεων (της μόδας, απρεπείς λέξεις) πρέπει να αποφεύγονται. Να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη σωστή θέση των λέξεων, ώστε ο λόγος να ρέει άνετα. Να μη χρησιμοποιούνται λέξεις των οποίων αγνοείται η σημασία. H ακυρολεξία είναι σοβαρό λάθος. Από τη λέξη μεταβαίνουμε στην περίοδο. Εδώ μια βασική παρατήρηση: να αποφεύγεται ο μακροπερίοδος λόγος. Γιατί οδηγεί σχεδόν πάντα σε συντακτικά σφάλματα και ασάφειες.

β) Περιεχόμενο: Πολλοί μαθητές μόλις δοθεί το θέμα ξεκινούν το γράψιμο, συνήθως στο πρόχειρο. Δυσκολεύονται βέβαια ν’ αρχίσουν. Αν βρεθεί ο πρόλογος, τα πράγματα είναι πλέον απλά. Το γράψιμο προχωρά με κανονικό ρυθμό, ρέει, αλλά πού, είναι άγνωστο. Η πρώτη εργασία που πρέπει να γίνει μόλις δοθεί το θέμα είναι η μελέτη και κατανόησή του. Στη συνέχεια προσπαθούμε να βρούμε μια απάντηση στο θέμα. Αν π.χ. έχουμε το θέμα “H εργασία και η σημασία της για την πρόοδο του ατόμου”, σκεπτόμαστε και βρίσκουμε τι σημασία έχει η εργασία, πού και πότε προσφέρει αγαθά στο άτομο κτλ. Τις απόψεις και τα επιχειρήματά μας τα καταγράφουμε με συντομία, όπως μας έρχονται στο νου. Έτσι έχουμε πετύχει κάτι πολύ σημαντικό και απαραίτητο: συγκεντρώσαμε το υλικό μας για να οικοδομήσουμε την έκθεσή μας. Πολλοί ξεκινούν το κτίσιμο δίχως υλικό. Κτίζουν κάτι οπωσδήποτε, αλλ’ αυτό πολύ απέχει από το ζητούμενο. Είναι ανάγκη λοιπόν να βρούμε σε γενικές γραμμές την απάντηση στο θέμα μας, πριν αρχίσουμε να γράφουμε κανονικά. Μ’ αυτό τον τρόπο θα έχουμε πάρει μια θέση επάνω στο θέμα μελετημένη απ’ όλες τις πλευρές και συνάμα θ’ αποφεύγουμε τις συμπληρώσεις με παραπομπές στο τέλος του γραπτού και τις παρεκβάσεις. Αν μάλιστα δεν έχουμε πρόχειρη και σαφή απάντηση στο θέμα μας, η εργασία αυτή θα μας βοηθήσει να σκεφτούμε και να βρούμε μια απάντηση εκείνη τη στιγμή. Όταν εμβαθύνουμε μέσα μας, θα διαπιστώσουμε με έκπληξη ότι οι γνώσεις μας είναι περισσότερες απ’ ό,τι νομίζουμε.

Μετά τη συγκέντρωση του υλικού γίνεται μια διάταξή του με μια λογική σειρά. Η σειρά αυτή μπορεί να βασίζεται στην προτεραιότητα, σπουδαιότητα κτλ. των απόψεων και επιχειρημάτων μας. Στη διάταξη κατανέμουμε το υλικό μας σε ενότητες και παραγράφους. Μια ενότητα μπορεί να συγκροτείται από μια ή περισσότερες παραγράφους. Βασικό της γνώρισμα είναι ότι αναφέρεται σε μια όψη του θέματός μας. Είναι απαραίτητο να γίνεται σαφής χωρισμός των παραγράφων. Μια καλή παράγραφος δεν έχει ορισμένη έκταση, έχει όμως ενότητα. Δηλαδή αναφέρεται σ’ ένα θέμα, σ’ ένα στόχο. Πρέπει επίσης μια παράγραφος να έχει συνοχή. Όλες οι περίοδοι να είναι δεμένες λογικά μεταξύ τους και να σκοπεύουν το στόχο, την κεντρική ιδέα της παραγράφου. H μετάβαση από τη μια περίοδο στην άλλη πρέπει να γίνεται με κάποια σειρά και σύνδεση. Είναι ανεπίτρεπτο να παραθέτουμε τη μια περίοδο δίπλα στην άλλη χωρίς καμιά σχέση μεταξύ τους. Συνοχή πρέπει να υπάρχει κι ανάμεσα στις παραγράφους. Η μετάβαση από παράγραφο σε παράγραφο γίνεται με κατάλληλη σύνδεση. Το τρίτο στοιχείο μιας σωστής παραγράφου είναι η πλήρης ανάπτυξη του θέματός της, της κεντρικής της ιδέας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με επαρκείς λεπτομέρειες και επιχειρήματα. Η σαφής διάταξη του υλικού βοηθά τον αναγνώστη στην εύκολη παρακολούθηση της σκέψης μας, στην αξιολόγηση των επιχειρημάτων μας και τελικά στη διαμόρφωση ξεκάθαρης γνώμης για τις απόψεις μας. Παράλληλα είναι ένδειξη μεθοδικής και συστηματικής εργασίας, που αποκαλύπτει την πνευματική μας ωριμότητα και το σεβασμό μας προς τον αναγνώστη.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η αρχιτεκτονική έχει μια πάγια διάταξη που περιλαμβάνει τον πρόλογο, το κύριο μέρος και τον επίλογο. Μέσα σ’ αυτά τα τρία στοιχεία θα δούμε στα παρακάτω τη συγκέντρωση και τη διάταξη του υλικού σε μια έκθεση ιδεών.

Πρόλογος

Ο πρόλογος αποτελεί την αφετηρία της συγγραφής. Σκοπός του είναι να προκαλέσει το ενδιαφέρον και να προσελκύσει την προσοχή του αναγνώστη. Ο καλύτερος πρόλογος είναι εκείνος που εκφράζει με φυσικό και αβίαστο τρόπο την ανάγκη μας να εισέλθουμε στο θέμα. Οι τεχνητοί και προκατασκευασμένοι πρόλογοι είναι ξένα προς το όλο οικοδόμημα της έκθεσης σώματα. Να αποφεύγονται επίσης οι πολύ γενικοί πρόλογοι του τύπου “από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος στη γη…”, καθώς και οι ηχηροί και πομπώδεις. Για όσους δυσκολεύονται να ξεκινήσουν την έκθεση προτείνουμε τις παρακάτω λύσεις: α) Μπορούν να ξεκινήσουν από μια γενική έννοια στην οποία ανήκει ως είδος η εξεταζόμενη. Η έννοια του τίτλου μπορεί να ανήκει στις αρετές του ανθρώπου, στα πολιτιστικά επιτεύγματά του, να είναι ένα κοινωνικό ή άλλου είδους πρόβλημα κτλ. β) Είναι δυνατό να αφορμηθούν από την αντίθετη της υπό ανάλυση έννοιας. γ) Μπορούν να εισέλθουν στο θέμα υπογραμμίζοντας τη σημασία της υπό ανάπτυξη έννοιας. δ) Τέλος μπορούν να ξεκινήσουν από μια γνώμη, ένα γνωμικό.

Κ. Μέρος

Το κύριο μέρος αποτελεί τον κορμό της έκθεσης. Περιλαμβάνει τις απόψεις και τα επιχειρήματά μας, με μια λέξη την απάντηση στο θέμα. Ανάλογα με τη διατύπωση του τίτλου το κύριο μέρος μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

α) Έννοια: Είναι ανάγκη πριν προχωρήσουμε στην ανάπτυξη του θέματος να ορίσουμε την έννοια ή τις έννοιες του τίτλου. Ο ορισμός μάς βοηθά στην αποσαφήνιση των όρων, ιδιαίτερα όταν είναι πολυσήμαντοι, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να σχηματίσουμε σαφή αντίληψη του θέματος. Ο ορισμός δεν είναι απαραίτητο να είναι επιστημονικός. Αρκεί να φανερώνει ότι κατανοήσαμε το βάθος και το πλάτος της έννοιας. Ο ορισμός πρέπει να συμπληρώνεται -αν είναι δυνατό- με μια διαίρεση της έννοιας σε είδη και σύγκριση και συσχέτιση μεταξύ τους. Μ’ αυτό τον τρόπο θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της έννοιας. ‘Ίσως ακόμα χρειαστεί και κάποια διάκριση ανάμεσα σε όρους που είναι συνώνυμοι ή αντίθετοι με τον εξεταζόμενο.

β) Σύγκριση: Το θέμα μπορεί να απαιτεί κάποια σύγκριση εννοιών. Στη σύγκριση βρίσκουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές με βάση το σκοπό, τα μέσα ή τον τρόπο ενέργειας και τα αποτελέσματα των εννοιών. Για παράδειγμα σε θέματα εκθέσεων που περιλαμβάνουν σε συνδυασμό έννοιες, όπως επιστήμη και τέχνη, επιστήμη και τεχνική, επιστήμη και θρησκεία, δικαιοσύνη και αγάπη κ.ά.π., χρειάζεται να κάνουμε μια σύγκριση ανάμεσα στις έννοιες στηριγμένοι σε κάποια βάση. Η σύγκριση εννοιών είναι από τις πιο δύσκολες υποθέσεις και αποκαλύπτει τις γνώσεις, την πνευματική ωριμότητα και ιδιαίτερα την κριτική δύναμη του συγγραφέα.

γ) Συσχέτιση: Πολλά θέματα επιβάλλουν να κάνουμε μια συσχέτιση ανάμεσα σε δυο έννοιες. Στην περίπτωση αυτή η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις έννοιες είναι δυνατό να είναι σχέση αιτίου-αποτελέσματος, αλληλεπίδρασης ή μονοσήμαντης επίδρασης. Σε θέματα που συνυπάρχουν όροι, όπως επιστήμη και τεχνική, περιβάλλον και βιομηχανία, πίστη και αισιοδοξία, θάρρος και αγωνιστικότητα κ.ά.π., είναι απαραίτητη η ανεύρεση των σχέσεων ανάμεσα στους όρους. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η σχέση μπορεί να είναι θετική ή αρνητική ή και τα δυο.

δ) Παράγοντες: Κάθε πράγμα δημιουργείται, καλλιεργείται και προοδεύει με βάση ορισμένους παράγοντες ή αίτια. Μια ανάλυση έννοιας για να είναι ολοκληρωμένη, είναι απαραίτητο να επεκταθεί και στην ανεύρεση και αξιολόγηση των παραγόντων εκείνων από τους οποίους πηγάζει και επηρεάζεται. Για παράδειγμα οι αρετές και τα ελαττώματα των ανθρώπων, όπως και τα διάφορα κοινωνικά προβλήματα, προέρχονται και ενισχύονται από ορισμένους συντελεστές. Ο εντοπισμός και η ανάλυση των συντελεστών αυτών μας βοηθά να κατανοήσουμε πληρέστερα και σαφέστερα την εξεταζόμενη έννοια, να βρούμε τις επιμέρους εκδηλώσεις και μορφές της, να διαπιστώσουμε τη σημασία και τα αποτελέσματά της και να δώσουμε τις καταλληλότερες και προσφορότερες λύσεις. H αναζήτηση των παραγόντων ή αιτίων πρέπει να στραφεί στις πηγές τους. Και τέτοιες γενικές πηγές είναι η υπόσταση και οι φυσικές προδιαθέσεις του ατόμου, καθώς και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει.

ε) Σημασία: Πάρα πολλά θέματα μάς ζητούν να βρούμε τη σημασία ενός παράγοντα στη ζωή του ανθρώπου. Στην περίπτωση αυτή διακρίνουμε τον άνθρωπο σε άτομο και κοινωνία και μελετούμε τη σημασία του υπό εξέταση παράγοντα για το άτομο ή και την κοινωνία, ανάλογα πάντα με τις απαιτήσεις του θέματος. Για τη συστηματικότερη μελέτη της σημασίας της έννοιας είναι απαραίτητη η διάκριση στο άτομο και την κοινωνία ορισμένων μορφών, εκδηλώσεων ζωής. Τέτοιες μορφές ζωής για το άτομο είναι: η βιολογική, η οικονομική, η πνευματική, η ψυχική, η ηθική, η κοινωνική. Για την κοινωνία ανάλογες μορφές ζωής είναι: η οικονομική, η πνευματική, η ηθική, η πολιτική, η εθνική. (Για το περιεχόμενο των μορφών και εκδηλώσεων αυτών της ατομικής και κοινωνικής ζωής βλέπε το λήμμα Δυνάμεις). Η διαίρεση αυτή είναι καθαρά μεθοδολογική, γιατί ο άνθρωπος αποτελεί μια αδιάσπαστη ενότητα, και συνεπώς χρήσιμη για την πολύπλευρη και συστηματική μελέτη του θέματός μας. Παράλληλα μας βοηθά στην εύκολη συγκέντρωση και διάταξη του υλικού μας. Εδώ κρίνουμε σκόπιμο να υπενθυμίσουμε όσα είπαμε στην κατανομή του υλικού μας σε ενότητες και παραγράφους (βλ. Περιεχόμενο). Το άτομο και η κοινωνία μπορούν να αποτελέσουν κεντρικές ιδέες ενοτήτων ή παραγράφων. Σε περίπτωση που γίνουν ενότητες, οι επιμέρους εκδηλώσεις τους συγκροτούν παραγράφους.

Πολλές φορές ζητείται η σημασία μιας έννοιας όχι στη ζωή γενικά του ανθρώπου, αλλά σ’ έναν ιδιαίτερο τομέα. Τότε, όπως είναι φυσικό, θα περιοριστεί η ανάπτυξή μας στον τομέα αυτό.

στ) Προϋποθέσεις: Επειδή η σημασία ενός παράγοντα δεν είναι απόλυτη, αλλά σχετική, είναι ανάγκη να διερευνήσουμε τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες είναι αυτή δυνατή. Η αναζήτηση των προϋποθέσεων αυτών μπορεί να στραφεί προς την κατεύθυνση του ατόμου ή και της κοινωνίας γενικά ή σ’ ορισμένες εκδηλώσεις και στοιχεία τους ειδικότερα.

ζ) Αρνητική επίδραση: Με την έλλειψη ορισμένων προϋποθέσεων ή και ανεξάρτητα απ’ αυτές, είναι δυνατό η εξεταζόμενη έννοια να παρουσιάζει και αρνητικά σημεία. Η ανάλυση των σημείων αυτών επιτρέπει να σχηματιστεί μια πιο ολοκληρωμένη και αντικειμενική εικόνα γι’ αυτή.

η) Πρόληψη-θεραπεία: Όταν η έννοια που αναλύουμε έχει και αρνητικά αποτελέσματα, χρήσιμο είναι να αναζητήσουμε και τα μέσα πρόληψης ή θεραπείας τους. Τούτο μπορεί να γίνει διεξοδικά στο κύριο μέρος της έκθεσης ή περιληπτικά στον επίλογο, ανάλογα πάντα με τις απαιτήσεις του τίτλου της έκθεσης.

θ) ‘Ελλειψη: Η ανάπτυξη του θέματος και από την έλλειψη του παράγοντα που εξετάζουμε μας βοηθά να συμπληρώσουμε και ενισχύσουμε την επιχειρηματολογία μας.

ι) Παραδείγματα: Πολλοί για να υποστηρίξουν τις απόψεις τους χρησιμοποιούν παραδείγματα από την καθημερινή ζωή και την ιστορία. Τα παραδείγματα παίζουν πολλές φορές πολύ θετικό ρόλο. Χρειάζεται όμως προσοχή. Δεν πρέπει να είναι προσωπικά, εξεζητημένα και να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου. Πολλοί μαθητές, αδυνατώντας να αναπτύξουν το θέμα θεωρητικά, καταφεύγουν σε μια πρακτική (με παραδείγματα) απόδειξή του, γεγονός που δείχνει έλλειψη θεωρητικής κατάρτισης, κριτικής ικανότητας και πνευματικής ωριμότητας. Για τα παραδείγματα διατυπώνονται και επιφυλάξεις, ιδιαίτερα τα ιστορικά, “που λεηλατούν το παρελθόν χωρίς να φωτίζουν το παρόν”*. (*Οδηγός γενικών εισιτηρίων εξετάσεων 1981, Ο.Ε.Δ.Β)

Επίλογος

Ο επίλογος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί προκαλεί την τελευταία καλή ή κακή εντύπωση στον αναγνώστη. Πρέπει να έχει άμεση σχέση με το θέμα μας, να είναι προσεκτικά διατυπωμένος και σύντομος. Από άποψη περιεχομένου ισχύουν τα ίδια που είπαμε στον πρόλογο. Ένας επίλογος φυσικός, που πηγάζει δηλαδή αβίαστα από το όλο κείμενο, είναι ο καλύτερος επίλογος. Όσοι δυσκολεύονται μπορούν να τελειώσουν την έκθεσή τους με ένα συμπέρασμα, μια ανακεφαλαίωση, ένα γνωμικό ή μια προτροπή. Οι προτροπές και οι παραινέσεις όμως να μην έχουν το χαρακτήρα συμβουλών αλλά προτάσεων.

Το αρχιτεκτονικό αυτό σχέδιο που προηγήθηκε, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι δεν είναι “καλούπι”, στο οποίο θα υποτάσσονται όλα τα θέματα. Είναι ένα ευρύ πλαίσιο, μέσα στο οποίο μπορούμε να κινηθούμε ελεύθερα και να επιλέξουμε τα στοιχεία που απαιτούνται για την ανάπτυξη του θέματός μας. Εκείνο που θα καθορίσει την πορεία μας είναι το θέμα. Τo θέμα προσδιορίζει τη μορφή του σχεδίου μας και όχι το σχέδιο τη μορφή της ανάπτυξης του θέματός μας. Η σειρά κατατάξεως εξάλλου των επιμέρους στοιχείων της αρχιτεκτονικής είναι ενδεικτική. Πέρα από το ότι μπορούμε να ακολουθήσουμε τη δική μας σειρά, είναι δυνατό να συνδυάσουμε ορισμένα στοιχεία σ’ ένα. Για παράδειγμα οι προϋποθέσεις, οι αρνητικές επιδράσεις, η έλλειψη, η σημασία και τα παραδείγματα μπορούν να συγκροτήσουν ξεχωριστές παραγράφους ή να γίνει συνδυασμός μεταξύ τους. Οι αρνητικές επιδράσεις είναι δυνατό να συνδυαστούν με τις προϋποθέσεις, η έλλειψη με τη σημασία, και τα παραδείγματα να διασπαρθούν σε κατάλληλες θέσεις του συνολικού κειμένου. Συμπερασματικά εκείνο που πρέπει να επιδιώκουμε πάντα είναι η σαφής διάταξη του υλικού μας.

ΓΝΩΜΙΚΑ- ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΣΤΙΧΟΙ

Όσα προηγήθηκαν ισχύουν στην περίπτωση που έχουμε να κάνουμε με μια πραγματεία, με μια μελέτη δηλαδή πάνω σ’ ένα κοινωνικό, οικονομικό ή πνευματικό ζήτημα. Πολλές φορές ο τίτλος μιας πραγματείας είναι διατυπωμένος έτσι, ώστε να ζητείται η ανάλυση κάποιας έννοιας, και άλλες έχει τη μορφή παροιμίας, γνωμικού ή ποιητικού στίχου. Η ανάπτυξη ουσιαστικά είναι όμοια, ανεξάρτητα από τη μορφή του τίτλου. ‘Αλλωστε πολλά γνωμικά και παροιμίες μπορούν κάλλιστα να πάρουν τη μορφή ανάλυσης έννοιας. Για παράδειγμα το “ουδείς ελεύθερος εαυτού μη κρατών” είναι δυνατό να γραφτεί ως εξής: “Η αυτοκυριαρχία απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθερίας”. Επίσης η παροιμία “φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι” μπορεί να πάρει τη μορφή: “Η αποταμίευση και η σημασία της”. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν η παροιμία ή ο στίχος έχουν αλληγορική σημασία. Τότε μια διερεύνηση του πραγματικού τους νοήματος είναι απαραίτητη, πριν προχωρήσουμε στην ανάπτυξή τους.

Απ. Κερκινέογλου, Εγκυκλοπαίδεια Εκθέσεων Ιδεών, Αθήνα 1985, σ. 13-23

Πηγή : http://users.otenet.gr/~aker/EisagogiEkthesi.htm

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1403

Αυγ 19 2011

Σύνταξη και Ορθογραφία

από τον Θανάση Γκόλιαρα

Το παρακάτω κείμενο είναι ένας μικρός οδηγός σχετικά με τη σωστή ορθογραφία και την ορθότερη χρήση του Συντακτικού, ώστε τα κείμενα που γράφονται να είναι, από κάθε άποψη, άρτια. Οι παρακάτω συμβουλές κάνουν τον αναγνώστη τους να γίνει λογοτεχνίτης (ίσως, αν ο ίδιος ενδιαφερθεί περισσότερο, και λογοτέχνης). Αυτό δε σημαίνει ότι ο “κειμενογράφος” είναι (ή θέλει να ονομάζεται) ο ίδιος λογοτέχνης.

Το κείμενο αποτελείται από δυο μεγάλα τμήματα:
α) ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ,
β) ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ.

Στο τέλος υπάρχουν η “ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ” που χρησιμοποιήθηκε και ένας ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΛΕΞΙΚΩΝ, τα οποία πρέπει να έχει κάθε “λογοτεχνίτης” άνθρωπος που γράφει κείμενα.


ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ

Στο τμήμα αυτό περιέχονται συμβουλές-οδηγίες, κανόνες και παραδείγματα για οτιδήποτε αφορά τα εξωτερικά στοιχεία ενός κείμενου -ας ονομάσουμε έτσι τη στίξη, τον τονισμό, την ορθογραφία, την κλίση μιας λέξης.

Πριν τις οδηγίες καλό είναι να γίνει μια μικρή εισαγωγή -επανάληψη, ουσιαστικά- σε μερικές βασικές έννοιες, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν παρακάτω:

1. Οι λέξεις χωρίζονται σε συλλαβές (Συλλαβή λέγεται κάθε τμήμα μιας λέξης, που αποτελείται από ένα ή περισσότερα σύμφωνα* με ένα φωνήεν* ή δίφθογγο***, ή αποτελείται από ένα μόνο φωνήεν** ή δίφθογγο***.).
*Σύμφωνο ονομάζεται η φωνή -φθόγγος- που δεν μπορεί να σχηματίσει μόνο του συλλαβή και πηγαίνει ΠΑΝΤΑ μαζί με φωνήεν**.
**Φωνήεν είναι ο φθόγγος που μπορεί να σχηματίσει μόνο του συλλαβή.
***Δίφθογγος καλούνται δυο φωνήεντα που προφέρονται μαζί και αποτελούν μια ξεχωριστή συλλαβή.

2. Οι λέξεις χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες ως προς το πλήθος των συλλαβών που έχουν. Έτσι αν μια λέξη αποτελείται από:

    α) μια μόνο συλλαβή, ονομάζεται ΜΟΝΟΣΥΛΛΑΒΗ,
    β) δυο συλλαβές, λέγεται ΔΙΣΥΛΛΑΒΗ,
    γ) τρεις συλλαβές, καλείται ΤΡΙΣΥΛΛΑΒΗ,
    δ) τέσσερις ή περισσότερες συλλαβές, ονοματίζεται ως ΠΟΛΥΣΥΛΛΑΒΗ.

3. Η τελευταία συλλαβή της λέξης λέγεται ΛΗΓΟΥΣΑ. Η δεύτερη συλλαβή της λέξης από το τέλος -η προτελευταία συλλαβή, δηλαδή- ονομάζεται ΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ. Η τρίτη συλλαβή της λέξης από το τέλος -η πριν από την παραλήγουσα συλλαβή, δηλαδή- καλείται ΠΡΟΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ. Η πρώτη συλλαβή της λέξης ονομάζεται ΑΡΧΙΚΗ.

3α. Εξαιτίας του μονοτονικού συστήματος και της οξείας, που χρησιμοποιείται σε αυτό ως τονικό σημάδι, η ΛΗΓΟΥΣΑ συλλαβή λέγεται και ΟΞΥΤΟΝΗ συλλαβή, η ΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ συλλαβή ονομάζεται και ΠΑΡΟΞΥΤΟΝΗ συλλαβή και η ΠΡΟΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ συλλαβή ονοματίζεται και ως ΠΡΟΠΑΡΟΞΥΤΟΝΗ συλλαβή.].

ΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Από το Μάιο του 1982, με προεδρικό διάταγμα, καθιερώθηκε το γνωστό σε όλους πλέον ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ. Σύμφωνα με αυτό καταργούνται τα δυο πνεύματα (ψιλή και δασεία, όσοι δεν το θυμούνται) και οι δυο από τους τρεις ΕΠΙΣΗΜΟΥΣ τόνους [στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνταν μόνο δυο (περισπωμένη και βαρεία λέγονταν οι τόνοι που καταργήθηκαν)]. Έτσι το μόνο τονικό σημάδι παραμένει η ΟΞΕΙΑ. Όμως, δυστυχώς, παρ’ όλο το μεγάλο χρονικό διάστημα που πέρασε από τότε, πολλοί δε χρησιμοποιούν σωστά ή δε χρησιμοποιούν καθόλου την οξεία. Παρακάτω υπάρχουν οδηγίες για τη σωστή χρήση της.

Σε κάθε λέξη που έχει δυο ή περισσότερες συλλαβές υπάρχει μια συλλαβή που προφέρεται πιο δυνατά από τις άλλες. Πάνω από φωνήεν της συλλαβής που τονίζεται βάζουμε ένα σημάδι, που λέγεται ΤΟΝΟΣ. Καμιά λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα. Σε μια λέξη που κλίνεται ο τόνος δε μένει πάντα στην ίδια συλλαβή. Ως τονικό σημάδι χρησιμοποιείται η οξεία.

1. Οξεία παίρνει η λέξη που έχει δυο ή περισσότερες συλλαβές. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκλιθη ή αποκοπή (για την ερμηνεία τους δείτε παρακάτω), όχι όμως και όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση (για την ερμηνεία της λέξης δείτε παρακάτω).

    • -έκθλιψη: λίγ’ απ’ όλα, ούτ’ εγώ, είν’ εκείνος,
      -αποκοπή: φέρ’ το, στείλ’ το, δώσ’ τα.
    • 1. Παίρνουν τονικό σημάδι λέξεις που παρουσιάζονται ως μονοσύλλαβες ύστερα από:
    2. Ένας ρηματικός τύπος που έμεινε άτονος από αφαίρεση δεν ανεβάζει το τονικό σημάδι στην προηγούμενη λέξη: μου ‘φερε, τα ‘δειξε, να ‘μαι.

2. Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν παίρνουν τονικό σημάδι.

    1. Θεωρούνται μονοσύλλαβες οι λέξεις: βιος (το), γεια, για, γιος, δυο, μια, νιος, πια, πιο, (να) πιω, ποιος-ποια-ποιο [σε όλες τις πτώσεις ενικού ή πληθυντικού και σε όλα τα πρόσωπα [ΠΡΟΣΟΧΗ! ποιόν (το)]].
    2. Μια μονοσύλλαβη προστακτική, ακόμα και όταν ακολουθείται από δυο εγκλιτικά, δεν παίρνει τονικό σημάδι: πες μου το, βρες τους τα.

3. Εξαιρούνται και τονίζονται:

      • α) που: αντωνυμία (αυτό που σου είπα), επίρρημα (πηγαίνει εκεί που θέλει), σύνδεσμος [Έμαθα που ήρθες (=Έμαθα πως/ότι ήρθες)].
        β) πως: σύνδεσμος [Λέει πως θα φύγει (=Λέει ότι θα φύγει)].
      • 1. Τα πού και πώς τονίζονται είτε βρίσκονται σε ευθεία ερώτηση είτε σε πλάγια: Πού πήγες; Μας είπε πώς τον λένε.
      2. Τα πού και πώς παίρνουν τονικό σημάδι σε περιπτώσεις όπως: πού να σου τα λέω, από πού κι ως πού, πού και πού, αραιά και πού, Πώς βαριέμαι! Κοιτάζω πώς και πώς να τα βολέψω.
      3. ΔΕΝ παίρνουν τόνο όταν είναι το:
      1. Όταν η προηγούμενη λέξη τονίζεται στην ΠΡΟΠΑΡΟΞΥΤΟΝΗ συλλαβή και ακολουθεί αδύνατος τύπος προσωπικής αντωνυμίας (που δεν είναι εγκλιτικός), τότε ΔΕ βάζουμε οξεία στον τύπο αυτόν: Ο πρόεδρός μας αρρώστησε (=ο δικός μας πρόεδρος αρρώστησε)-Ο πρόεδρος μας αρρώστησε (=ο πρόεδρος αρρώστησε εμάς).
      1. Ο τόνος του εγκλιτικού ο οποίος ακούγεται στη λήγουσα των παραξύτονων λέξεων σημειώνεται: χάρισμά σου, άφησέ το.
      2. Το ίδιο γίνεται στο πρώτο από τα δυο εγκλιτικά, όταν προηγείται παροξύτονη προστακτική: δώσε μού το.
      1. Γράφονται ΧΩΡΙΣ ενωτικό και ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΙ: καπετάν, πάτερ, κυρ (ΧΩΡΙΣ τόνο).
    • 1. Ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή: Ή η Άννα ή η Μαρία.
    2. Τα ερωτηματικά πού και πώς.
    3. Οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, τον, την, το, μας, σας, τους, τα) όταν στην ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να θεωρηθούν εγκλιτικές: Ο πατέρας μού είπε (=ο πατέρας είπε σε εμένα)-Ο πατέρας μου είπε (=ο δικός μου πατέρας είπε κάτι).
    4. Οι μονοσύλλαβες λέξεις, όταν συμπροφέρονται με τους ρηματικούς τύπους ΜΠΩ, ΒΓΩ, ΒΡΩ, ‘ΡΘΩ σε όλα τα πρόσωπα και τους αριθμούς. Τότε δέχονται τον τόνο τους: θά βγω αλλά θα βγω.
    5. Οι προτακτικές λέξεις που αποτελούν ένα σύνολο με την επόμενη λέξη, με την οποία συνδέονται με ενωτικό, δεν τονίζονται: Αγια-Σοφιά, Αϊ-Δημήτρης, κυρα-Μαρία, γερο-Θανάσης, θεια-Βασίλω, παπα-Δημήτρης, μπαρμπα-Πέτρος.

ΠΟΤΕ ΚΑΤΕΒΑΙΝΕΙ Ο ΤΟΝΟΣ

1 Η αναμέτρηση των κύριων αντιπάλων. (Χρήση της λέξης ως ΕΠΙΘΕΤΟΥ=ο τόνος ΔΕΝ κατεβαίνει.).

2 Ο γιατρός επισκέπτεται τους αρρώστους. (Χρήση της λέξης ως ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ=ο τόνος ΚΑΤΕΒΑΙΝΕI.).
1 Από τα προπαροξύτονα ουσιαστικά, τα λόγιας προέλευσης αρσενικά και θηλυκά σε -ος κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική του ενικού και στη γενική και στην αιτιατική του πληθυντικού και τα λόγιας προέλευσης ουδέτερα σε -ο στη γενική ενικού και πληθυντικού: ο άνθρωπος, του ανθρώπου, των ανθρώπων, τους ανθρώπους, η έξοδος, της εξόδου, των εξόδων, τις εξόδους, η διάμετρος, της διαμέτρου, των διαμέτρων, τις διαμέτρους, το έντομο, του εντόμου, των εντόμων, το μέτωπο, του μετώπου, των μετώπων.
2 Κρατούν τον τόνο της ονομαστικής σε όλες τις πτώσεις οι πολυσύλλαβες και οι λαϊκής προέλευσης λέξεις, τα κύρια ονόματα και τα οικογενειακά ονόματα: του αντίκτυπου, του εξάψαλμου, του αντίπαλου, του κάρβουνου, του Αχλαδόκαμπου, του Θόδωρου, του Χριστόφορου, του Λαμπρόπουλου, του Ξενόπουλου.
3 Τα προπαροξύτονα επίθετα φυλάνε τον τόνο της ονομαστικής παντού: του βάρβαρου λαού, του αδύνατου παιδιού. Όταν όμως χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά κατεβάζουν τον τόνο τους: οι επιδρομές των βαρβάρων. Το ίδιο γίνεται και με τις μετοχές: των εργαζόμενων γυναικών-τα αιτήματα των εργαζομένων.
4 Τα ουδέτερα σε -ος στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα: γένος-γενών, μέγεθος-μεγεθών. Όσα από αυτά είναι προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική του ενικού και στην ονομαστική, αιτιατική, κλητική του πληθυντικού: το μέγεθος, του μεγέθους, τα μεγέθη.
5 Τα θηλυκά σε -α και -η τονίζονται σε όλες τις πτώσεις, όπου και στην ονομαστική του ενικού, εκτός από τη γενική του πληθυντικού, που, πολλές φορές, κατεβάζουν τον τόνο: η ελπίδα, της ελπίδας, οι ελπίδες, των ελπίδων, η σάλπιγγα, της σάλπιγγας, οι σάλπιγγες, η θάλασσα, της θάλασσας, τη θάλασσα, οι θάλασσες, η ζάχαρη, της ζάχαρης, τη ζάχαρη, οι ζάχαρες. Αλλά: των σαλπίγγων, των θαλασσών, των γυναικών, των περιφερειών. Δεν ακολουθούν τον παραπάνω κανόνα τα αρχαιόκλιτα σε -η που, όταν είναι προπαροξύτονα, κατεβάζουν τον τόνο στον πληθυντικό κατά μια συλλαβή: η δύναμη-οι δυνάμεις, η αίσθηση-οι αισθήσεις, η απόφαση-οι αποφάσεις, η είδηση-οι ειδήσεις. Τα νεότερα προπαροξύτονα σε -η (ζάχαρη, αντάμωση, θύμηση, κάμαρη, κούραση, τσάκιση, χώνεψη) ΔΕ σχηματίζουν στον πληθυντικό αριθμό γενική πτώση.

ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ

1 Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν: σή-με-ρα, έ-χω.

2 Δυο σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, όταν από αυτά τα σύμφωνα αρχίζει ελληνική λέξη: λά-σπη (σπίθα), έ-βγα-λα (βγαίνω). 1 Αν τα δυο σύμφωνα είναι ίδια (σσ, ττ, λλ), τότε ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ: τέσ-σε-ρα, ήτ-τα, συλ-λα-βή.

3 Τρία ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το ακόλουθο φωνήεν, όταν αρχίζει ελληνική λέξη τουλάχιστο από τα δυο πρώτα από αυτά: ά-στρο (στρώνω), σφυ-ρί-χτρα (χτένι).

4 Τα δίψηφα μπ, ντ, γκ, δε χωρίζονται στο συλλαβισμό: α-μπέ-λι, πέ-ντε, μου-γκρί-ζω.

5 Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν στο συλλαβισμό τους ίδιους κανόνες: προ-σέ-χω, εί-σο-δος, ω-το-ρι-νο-λα-ρυγ-γο-λο-γι-κός.

6 Τα δίψηφα φωνήεντα, οι δίφθογγοι, οι καταχρηστικοί δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ και ευ στο συλλαβισμό λογαριάζονται σαν ένα φωνήεν: μοί-ρα, νε-ράι-δα, ά-πια-στος, ναύ-της, υ-πεύ-θυ-νος.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΕΙΑ

1 Η απόστροφος (‘) σημειώνεται στην έκλιθη, την αφαίρεση και την αποκοπή: τ’ άλλα, πού ‘ναι, φέρ’ το.

2 Η υποδιαστολή [, (λέγεται και κόμμα)] σημειώνεται στην αναφορική αντωνυμία ό, τι για να την ξεχωρίσουμε από το σύνδεσμο ότι. Η υποδιαστολή σημειώνεται και στους δεκαδικούς αριθμούς για να ξεχωρίσει τις ακέραιες μονάδες από τις δεκαδικές μονάδες.

3 Τα διαλυτικά (¨) σημειώνονται πάνω από το ι και το υ για να δείξουμε ότι το ι ή το υ πρέπει να τα προφέρουμε χωριστά από το προηγούμενο φωνήεν α, ε, ο, υ: θεϊκός, ξεϋφαίνω.
1 Επειδή, με το μονοτονικό σύστημα, τα πνεύματα δε σημειώνονται, στις περιπτώσεις που δε σημειώνονταν διαλυτικά γιατί το πνεύμα έδειχνε ότι δεν υπήρχε δίψηφο φωνήεν, τώρα τα σημειώνουμε: αϊτός, αϋπνία, Αϊ-Νικόλας, οϊμέ.
2 Δε σημειώνονται διαλυτικά:
α) όταν το προηγούμενο φωνήεν παίρνει τόνο: νεράιδα, Μάιος,
β) όταν δεν έχουμε δίψηφο φωνήεν: διυλιστήριο, πρωί.

4 Το ενωτικό (δείτε ΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ).

ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

1 Όταν έχουμε αφαίρεση (Αφαίρεση λέγεται το φαινόμενο, στο οποίο οι λέξεις έχασαν το αρχικό τους φωνήεν ή το δίψηφο, επειδή βρέθηκαν μετά από λέξεις που τελειώνουν σε φωνέην) γράφουμε απόστροφο: μου ‘φερε, να ‘μαι.

2 Απόστροφο γράφουμε και όταν έχουμε αποκοπή (Αποκοπή ονομάζεται το φαινόμενο όπου οι λέξεις χάνουν το τελικό τους φωνήεν μπροστά από λέξεις που αρχίζουν από σύμφωνο): δώσ’ το, κόψ’ το (ΟΧΙ δώστο, κόψτο).

3 Γράφεται ΧΩΡΙΣ απόστροφο και με τελικό ς μόνο το επίρρημα ΜΕΣΑ όταν η επόμενη λέξη αρχίζει με σ: μες στη θάλασσα. Πριν από φωνήεν παθαίνει όμως έκθλιψη (Έκθλιψη λέγεται το φαινόμενο στο οποίο οι λέξεις έχασαν το τελικό τους φωνήεν, γιατί βρέθηκαν μπροστά από λέξεις που αρχίζουν με φωνήεν): μέσ’ από τα χέρια μου.

4 Συνίζηση έχουμε όταν δυο φωνήεντα, που βρίσκονται πλάι πλάι, προφέρονται μαζί σε μια συλλαβή: βο-ή-θει-α και βο-ή-θεια.
1 Η συνίζηση γίνεται σε πολλές λέξεις, όταν ύστερα από το φθόγγο ι (η, υ, ει, ι, οι) ή το φθόγγο ε (ε, αι) ακολουθεί φωνήεν: δύ-ο και δυο.
2 Το ε (ε ή αι), όταν παθαίνει συνίζηση με το ακόλουθο φωνήεν, γίνεται ι (γιώτα).

5 Συναίρεση λέγεται το φαινόμενο που δυο γειτονικά φωνήεντα μιας λέξης να ενώνονται σε ένα: Νικόλαος και Νικόλας.

6 Συγκοπή μπορεί να πάθει ένα φωνήεν που βρίσκεται ανάμεσα σε δυο σύμφωνα μέσα στην ΙΔΙΑ λέξη: κορυφή και κορφή.

ΠΑΘΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ

1 Το τελικό ν στο άρθρο τον, την, στο αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, στην τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία την και στα άκλιτα δεν και μην, άλλοτε φυλάγεται και άλλοτε χάνεται. 1 Φυλάγεται όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τζ, τσ, ξ, ψ: τον άντρα, την κοίταξε, μην τρέχεις, δεν μπορώ, έναν ξένο.
2 Χάνεται όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από τα σύμφωνα: β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ, χ: το βλάκα, τη γίδα, ένα γέρο.
3 Το τελικό ν ΦΥΛΑΓΕΤΑΙ ΠΑΝΤΑ στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου ενικού αριθμού: αυτόν και τον αδύνατο τύπο της: τον και στο τροπικό επίρρημα: σαν. Π.χ.: τον φοβάται, σαν σίφουνας.

2 Κάθε συνδυασμός από δυο ή περισσότερα σύμφωνα που βρίσκονται το ένα πλάι στο άλλο, μέσα στη λέξη, ονομάζεται συμφωνικό σύμπλεγμα.
1 Τα συμφωνικά συμπλέγματα πολλές φορές παρουσιάζουν διαφορά μέσα στις ΙΔΙΕΣ λέξεις ή σε ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ λέξεις: ράφτης και ράπτης, δαχτυλίδι και δακτυλογράφος.

ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ

1 Τα αριθμητικά από το 13 μέχρι το 19: δεκατρία, δεκατέσσερα, δεκαπέντε, δεκαέξι (δεκάξι), δεκαεφτά (δεκαεπτά), δεκαοχτώ (δεκαοκτώ), δεκαεννιά (δεκαεννέα).

2 Οι αντωνυμίες: καθένας-καθεμιά-καθένα, καθετί, κατιτί, οποιοσδήποτε-οποιαδήποτε-οποιοδήποτε, οτιδήποτε, οσοσδήποτε-οσηδήποτε-οσοδήποτε.

3 Τα άκλιτα: απαρχής, απεναντίας, αφότου, αφού, δηλαδή, διαμιάς, ειδάλλως, ειδεμή, ενόσω, εντάξει, ενώ, εξαιτίας, εξάλλου, εξαρχής, εξίσου, επικεφαλής, επιτέλους, καθαυτό, καθεξής, καλημέρα, καληνύχτα, καλησπέρα, καληώρα, καταγής, κατευθείαν, κιόλας, μεμιάς, μολαταύτα, μόλο (που), μολονότι, ολημέρα, οληνύχτα, ολωσδιόλου, οπουδήποτε, οπωσδήποτε, προπάντων, υπόψη, ωστόσο, άλλωστε, απευθείας, εντούτοις, επιτόπου, καταπώς, προπαντός, ενμέρει, επιπλέον, εφόσον.

4 Η πρόθεση σε (σ’) με τη γενική και την αιτιατική του άρθρου: στου, στης, στο, στον, στην, στων, στους, στις, στα.
1 Γράφεται όμως χωριστά και με απόστροφο η αντωνυμία σου: σ’ το δίνω, σ’ το έστειλα.

5 ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΛΕΞΕΙΣ: καλώς όρισες, καλώς τον (την, το), μετά χαράς, τέλος πάντων και οι λόγιες εκφράσεις: εν μέρει, κατ’ εξοχήν.
1 Γράφονται με μια ή με δυο λέξεις, κατά την περίσταση και κατά διαφορετικό τονισμό: πάρα κάτω-παρακάτω, πάρα πέρα-παραπέρα, πάρα πάνω-παραπάνω, τόσος δα-τοσοσδά.

ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΓΡΑΜΜΑ

1 Τα κύρια ονόματα: Μαρία, Απόστολος, Σεφέρης, Ελλάδα, Ελύτης, Θεσσαλονίκη, Ακρόπολη, Όλυμπος, Κώστας, Έλλη, Σολωμός, Πολυλάς, Σαρωνικός, Λαμία, Αγγλία, Αθήνα.

2 Τα εθνικά: Έλληνας, Ρωμαίοι, Σερραίοι, Σουλιώτισσες, Αθηναίος, Τούρκος, Πολυγυρινός, Βούλγαρος.

3 Τα ονόματα των μηνών, των ημερών της εβδομάδας και των γιορτών: Ιανουάριος, Γενάρης, Φεβρουάριος, Φλεβάρης, Μάρτιος, Μάρτης, Απρίλιος, Απρίλης, Μάιος, Μάης, Ιούνιος, Ιούνης, Ιούλιος, Ιούλης, Αύγουστος, Σεπτέμβριος, Σεπτέμβρης, Οκτώβριος, Οκτώβρης, Δεκέμβριος, Δεκέμβρης, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή, Χριστούγεννα, Πάσχα, Σαρακοστή, Δεκαπενταύγουστος, Πρωτομαγιά.

4 Οι λέξεις: Θεός, Χριστός, Άγιο Πνεύμα, Παναγιά, Πανάγαθος, Παντοδύναμος, Θεία Πρόνοια, Μεγαλόχαρη.

5 Τα ονόματα των έργων της λογοτεχνίας και της τέχνης: ο “Προμηθεύς Δεσμώτης”, οι “Ελεύθεροι Πολιορκημένο”, ο Παρθενώνας, ο πίνακας “Το Κρυφό Σχολειό” του Γκύζη, η “Οδύσσεια”.

6 Οι τιμητικοί τίτλοι: Εξοχότατος, Σεβασμιότατος.

7 Η πρώτη λέξη μετά από κάτω τελεία (.).

ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ ΜΙΚΡΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΓΡΑΜΜΑ

1 Λέξεις που παράγονται από κύρια ονόματα και από εθνικά: ομηρικά έπη, πλατωνικός διάλογος, σολωμική ποίηση, ελληνική σημαία, χριστουγεννιάτικο δώρο, πασχαλινό αρνί, μαρτιάτικη λιακάδα, αυγουστιάτικο φεγγάρι, σαββατιάτικα, ελληνικός, αγγλικός, περσικός, ρωμαϊκός, μακεδονικός, σαρακοστιανός.

2 Τα επίθετα που σημαίνουν οπαδούς θρησκευμάτων: χριστιανός, μωαμεθανός, βουδιστής, καθολικός, διαμαρτυρόμενος.

3 Η πρώτη λέξη μετά από πάνω τελεία (.).

ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Οι λέξεις που μπήκανε στη γλώσσα μας, στα νεότερα χρόνια, από ξένες γλώσσες γράφονται με την απλούστερη μορφή (δηλαδή όπως ακριβώς ακούγονται στην ελληνική γλώσσα): τάλιρο, μπίρα, χολ, τρένο, σονέτο, μπαλάντα, μοτοσικλέτα, σοφέρ, βόλεϊμπολ, τερακότα, βεντέτα, λιμπρέτο, ρουμπίνι, φίλντισι, δολάριο, κολέγιο, Γκοτιέ, Ρουσό, Σέξπηρ, πάρτι, σεζόν, Βολτέρος.

Ο ΣΩΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

ΣΩΣΤΟΣ
ΤΡΟΠΟΣ
ΛΑΘΟΣ
ΤΡΟΠΟΣ
ΣΩΣΤΟΣ
ΤΡΟΠΟΣ
ΛΑΘΟΣ
ΤΡΟΠΟΣ
αλίμονο
αλλοίμονο
αλοίμονο
παλικάρι
παλληκάρι
αηδόνι
αϊδόνι
πρίγκιπας
πρίγκηπας
ανιψιός
ανηψιός
περηφάνια
περηφάνεια
άσος
άσσος
πιγούνι
πηγούνι
αβγό
αυγό
πιρούνι
πηρούνι
αφτί
αυτί
πίτα
πίττα
βεζίρης
βεζύρης
πρέσβης
πρέσβυς
βρικόλακας
βρυκόλακας
στάβλος
σταύλος
γαβγίζω
γαυγίζω
Σκανδιναβία
Σκανδιναυία
Γιουγκοσλαβία
Γιουγκοσλαυία
Σλάβος
Σλαύος
γλιστρώ
γλυστρώ
σοβινισμός
σωβινισμός
Δαβίδ
Δαυίδ
τέσσερις
τέσσερεις
καβγάς
καυγάς
τρελός
τρελλός
καημός-καημένος
καϋμός
σβήνω
σβύνω
κάθισα (κάθομαι)
κάθησα
Σκοτία
Σκωτία
καμιά
καμμία
Σαξονία
Σαξωνία
καινούριος
καινούργιος
φιλονικία
φιλονικεία
κοιτάζω
κυττάζω
φιτίλι
φυτίλι
κολόνα
κολώνα
φιστίκι
φυστίκι
κολόνια
κολώνια
φοβητσ(ι)άρης
φοβιτσ(ι)άρης
κορόνα
κορώνα
χλωμός
χλομός
Λιβαδειά
Λειβαδιά
χρεοκοπία
χρεωκοπία
λάβρος
λαύρος
χρεολύσιο
χρεωλύσιο
Λιψία
Λειψία
οχ
ωχ
λόξιγκας
λόξυγκας
βογκώ
βογγώ
λιντσάρω
λυντσάρω
μουγκός
μουγγός
μαντίλι
μαντήλι
στρίγκλα
στρίγγλα
μελαχρινός
μελαχροινός
μάγκανο
μάγγανο
Μοριάς
Μωριάς
μαγκανοπήγαδο
μαγγανοπήγαδο
μοτοσικλέτα
μοτοσυκλέτα
πουγκί
πουγγί
Μιστράς
Μυστράς
ξενητιά
ξενητειά
μπίρα
μπύρα
ξίγκι
ξύγκι
Ναβαρίνο
Ναυαρίνο
ξίδι
ξύδι
νιώθω
νοιώθω
ξιπάζω
ξυπάζω
οξιά
οξυά
Αβακούμ
Αββακούμ
Αβεννήρ
Αββενήρ
αβιοτικός
αβιωτικός
αβραμηλιά
αβραμυλιά
αβράμηλο
αβράμυλο
άβρομος
άβρωμος
αγκινάρα
αγγινάρα
αγκλιά
αγγλιά
αγενής
αγεννής
Αγιάσος
Αγιασσός
άγγιχτος
άγκιχτος
Αγιά
Αγυιά
αγόρι
αγώρι
ακαλήφη
ακαλύφη
ακάτιος
ακάτειος
ακομπανιασμέντο
ακκομπανιασμέντο
ακορντεόν
ακκορντεόν
ακόρντο
ακκόρντο
ακοσκίνιστος
ακοσκίνηστος
αλαζονεία
αλαζονία
αλεξητήριος
αλεξιτήριος
αλυκή
αλική
αλάργα
αλλάργα
αλερετούρ
αλλερετούρ
αλλιώτεμα
αλλιότεμα
αλλιωτεύω
αλλιοτεύω
αλλοιωτεύω
αλλιώτικος
αλλιότικος
αλλήθωρος
αλλοίθωρος
αλισίβα
αλυσίβα
αλισιβιάζω
αλυσιβιάζω
άλιωτος
άλυωτος
αλχημεία
αλχυμεία
αμαλλεύω
αμαλεύω
άμεικτος
άμικτος
αμή
αμμή
(=αμέ)
αμιράς
αμηράς
αμάτιστος
αμμάτιστος
άμια
άμμια
αμολάω
αμμολλάω
αμπελώνα
αμπελόνα
αμοιρολόγητος
αμυρολόγητος
αμόνι
αμώνι
δαγκειοπαθής
δαγγειοπαθής
δάγκειος
δάγγειος
δυάρα
διάρα
δίκοχος
δίκωχος
διάραχο
διάρραχο
δυόσμος
διόσμος
δυαρχία
διαρχεία
εταιρεία
εταιρία
κομουνιστής
κομμουνιστής
λιβάδι
λειβάδι
Μανόλης
Μανώλης
μεικτός
μικτός
μείγμα
μίγμα
στιλό
στυλό
στιλ
στυλ
Χριστίνα
Χρηστίνα
Χρίστος
Χρήστος
ουγκιά
ουγγιά
όφελος
ώφελος
γλωσσοδυνία
γλωσσωδυνία
γνέφω
γνεύω
πελάργα
πελλάργα
γάβρος
γαύρος
γλυκί
γλυκύ
γλύκισμα
γλύκυσμα
αναμνιάζω
αναμνηάζω
ανάρρηχα
ανάρηχα
αναρρηχεύω
αναρηχεύω
ανάρρηχος
ανάρηχος
αναρρούσα
αναρούσα
ανασκιράω
ανασκυράω
ανασταίνω
αναστένω
ανατσυγγρίζω
ανατσιγγρίζω
αναφιλητό
αναφυλλητό
αντικρίζω
αντικρύζω
αντιπροσωπία
αντιπροσωπεία
απιλογή
απηλογή
αποησκιά
αποϊσκιά
Απόκρια
Αποκριά
Απόκρηα
Αποκρηά
απολαβή
απολαυή
απόστιχο
απόστοιχο
απότιση
απότειση
αρχύτερα
αρχίτερα
ασίκης
ασήκης
αβγίλα
αυγίλα
βαρηκοΐα
βαρυκοΐα
βαρίτης
βαρύτης
βαριτίνη
βαρυτίνη
βαρονέτος
βαρωνέτος
βαρόνη
βαρώνη
βαρονία
βαρωνία
βιοτικός
βιωτικός
βαρόνος
βαρώνος
βρόμα
βρώμα
βρόμι (το)
βρώμι
βρόμη (η)
βρώμη
βρόμικος
βρώμικος
βίδρα
βύδρα
γαρίφαλο
γαρύφαλλο
γαρύφαλο
γαρίφαλλο


ΠΡΟΣΟΧΗ! ΕΦΟΡΙA είναι η Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία για τον έλεγχο και την είσπραξη των φόρων.
ΕΦΟΡΕΙΑ είναι η Υπηρεσία επίβλεψης-εποπτείας. Π.χ.: εφορεία αρχαιoτήτων

ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ;

ΛΕΜΕ ΚΑΙ ΓΡΑΦΟΥΜΕ:
ΚΑΙ ΟΧΙ
απαθανατίζω
αποθανατίζω
απογοητεύω
απαγοητεύω
αντεπεξέρχομαι
ανταπεξέρχομαι
συνονθύλευμα
συνοθύλευμα
παρεμπιπτόντως
παρεπιπτόντως
κοινοτοπία
κοινοτυπία

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ

αλείφω αλοιφή αμείβω αμοιβή αντικρύ αντικρίζω

Βράδυ (αλλά: βραδινός, βραδιάζει). Αλλά: δάκρυ-δακρύζω, στάχυ-σταχυολογώ.
Διγενής-δίδραχμο-δικέφαλος-δίκοπος-δίστηλος. Αλλά: δυϊσμός-δυαδικός.
Επηρεάζω-επήρεια-επιρροή.

ΜΕ ΤΙ Ο ΓΡΑΦΕΤΑΙ;

Έδωσα-δώσω-έχω δώσει. Αλλά: Δόθηκα-θα δοθώ-έχει δοθεί.
Δόση-δότης-δοσοληψία. Αλλά: Δωσιδικία-δωσίλογος.

ΤΟ Ο ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ Ω ΣΕ ΛΕΞΕΙΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ

Οδύνη-Ανώδυνος
Όνομα-Ανώνυμος, Ανωνυμία
Όλεθρος-Πανωλεθρία
Ορυχείο-Μεταλλωρύχος, Τυμβωρύχος
Ομαλός-Ανώμαλος, Ανωμαλία
Οροφή-Ημιώροφος, Διώροφος

ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ Ο
ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ Ω
μόλος
χλωμός
βιοτικός
βιώσιμος
σαγόνι
συνωμοσία
όφελος
ωφέλεια
χρεολύσιο
χρεώνω

ΛΕΞΕΙΣ ΣΕ -ΕΙΑ ΚΑΙ -ΙΑ

Πορεία (Αλλά: στρατοπορία, πρωτοπορία)
Λατρεία (Αλλά: ειδωλολατρία)
Στρατία (Αλλά: εκστρατεία)
Αντιπροσωπεία (αντιπροσωπεύω) Αλητεία (αλητεύω)
Κατασκοπεύω (κατασκοπεία)
Λατρεία (λατρεύω)

ΜΕ ΕΝΑ Ή ΜΕ ΔΥΟ Ν;

α) Εννέα (Εννιά)-εννιακόσια
β) Ενενήντα-ένατος

ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΧΕΙΛΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

Τα ρήματα που έχουν χειλικό χαρακτήρα (δηλαδή, λήγουν σε -πω, -βω, -φω, -πτω, -φτω) σχηματίζουν μετοχή σε -μμένος και παράγωγα ουσιαστικά σε -μμα.

Ενεστώτας
Μετοχή
Παράγωγα ουσιαστικά
Γράφω
γραμμένος
γράμμα, γραμματέας
Αλείβ(φ)ω
αλειμμένος
άλειμμα
Τρίβω
τριμμένος
τρίμμα
Ράβω
ραμμένος
ράμμα

Πηγή : http://www.kybernografoi.gr/passages/spell.html

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1395

Αυγ 12 2011

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ (από τα συνηθισμένα λάθη των μαθητικών εκθέσεων)

Περιεχόμενα

1. Κανόνες μονοτονικού συστήματος

2. Συλλαβισμός

3. Γράφονται με μια λέξη

4. Το τελικό -ν

5. Ξενικές λέξεις

6. Ουσιαστικά

7. Επίθετα

8. Παραθετικά

9. Μετοχές

10. Ρήματα

11. Ορθογραφία συγκεκριμένων λέξεων

12. Σωστό – λάθος: Σωστή και λανθασμένη χρήση των λέξεων

Ανάπτυξη

1. ΚΑΝΟΝΕΣ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΕΠΙΛΟΓΗ)

α. Δεν παίρνουν τόνο οι μονοσύλλαβες λέξεις

i) Παίρνουν τόνο οι λέξεις που παρουσιάζονται μονοσύλλαβες ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή

π.χ. είν’ ανάγκη, κοψ’ το

ii) Θεωρούνται μονοσύλλαβοι και δεν παίρνουν τόνο, οι συνιζημένοι τύποι (συνεκφορά δυο φωνηέντων σε μια συλλαβή)

π.χ. γεια, μια, για, πια, ποιος – ποια- ποιο.

iii) Προσοχή στις διαφορές:

μια ¹ μία, δυο ¹ δύο, ποιον ¹ (το) ποιόν, το βιος ¹ ο βίος

β. Εξαιρούνται και παίρνουν τόνο

i) ο διαζευκτικός σύνδεσμος ‘‘ή’’ π.χ. Ο Γιώργος ή ο Νίκος

ii) Τα ερωτηματικά ‘‘πού’’ και ‘‘πώς’’ (είτε βρίσκονται σε ευθεία είτε σε πλάγια ερώτηση)  π.χ. Υπάρχει άγνοια για το πώς θα γίνει

* Το αναφορικό ‘‘που’’ και ο ειδικός σύνδεσμος ‘‘πως’’ δεν παίρνουν τόνο

π.χ. Οι άνθρωποι που συνηθίζουν να καταστρέφουν…, Λέγεται πως ο άνθρωπος…

2. ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ

α. Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν π.χ. υ-πε-ρο-χή, α-νά-με-σα

β. Δυο σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, εφόσον αρχίζει απ’ αυτά ελληνική λέξη π.χ. έ-θνος (θνητός), α-φθο-νί-α (φθόνος).

Αλλιώς χωρίζονται με το προηγούμενο και το επόμενο φωνήεν π.χ. περ-πα-τώ, άλ-λος, ά-νοι-γ-μα.

γ. Τρία ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το ακόλουθο φωνήεν, εφόσον αρχίζει ελληνική λέξη από τα δυο πρώτα π.χ. αι-σχρός (σχέδιο). Αλλιώς χωρίζονται και το πρώτο πάει με το προηγούμενο, ενώ τα άλλα με το επόμενο φωνήεν π.χ. άν-θρω-πος, εκ-στρα-τεί-α

δ. Τα δίψηφα, μπ,ντ,γκ δε χωρίζονται στο συλλαβισμό π.χ. α-μπέ-λι, α-ντι-νο-μί-α

ε. Τα δίψηφα φωνήεντα (ου, αι,ει,οι,υι), οι δίφθογγοι και οι καταχρηστικοί δίφθογγοι (αϊ, αη,οϊ, οη, ια, υα, κ.λπ.) καθώς και τα αυ, ευ λογαριάζονται ως ένα φωνήεν κατά το συλλαβισμό π.χ. α-ναί-τι-ος, ά-πια-στος, Ευ-ρώ-πη

στ. Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν τους ίδιους κανόνες στο συλλαβισμό π.χ. εί-σο-δος, πρό-κλη-ση

3. ΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΜΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ

α. Τα αριθμητικά: από το 13 έως το 19

β. Οι αντωνυμίες: καθένας – καθεμιά – καθένα – καθετί – κατιτί – οποιοσδήποτε – οσοσδήποτε – οτιδήποτε

γ. Το ουσιαστικό τα «καθέκαστα»

δ. Τα άκλιτα: απαρχής, απεναντίας, απευθείας, αφότου, αφού, δηλαδή, διαμιάς, ειδάλλως, ειδεμή, ενόσω, εντάξει, ενώ, εξαιτίας, εξάλλου, εξαρχής, εξίσου, επικεφαλής, επιτέλους, καθ(ε)αυτό, καθεξής, [καλημέρα, καλησπέρα, καληνύχτα, καληώρα] καταγής, κατευθείαν, κιόλας, μεμιάς, μολονότι, ολημέρα, οληνύχτα, ολωσδιόλου, οπουδήποτε, οπωσδήποτε, προπάντων, υπόψη, ωστόσο, παρόλο.

ε. Τα εμπρόθετα «αφενός» και «αφετέρου» (όπου δε γίνεται να αντικατασταθούν).

4. ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ  -ν

α. Το τελικό -ν φυλάγεται στις ακόλουθες λέξεις, εφόσον η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ, ξ, ψ:

i) Στο άρθρο «τον, την»

ii) Στο αριθμητικό και στο αόριστο άρθρο «έναν»

iii) Στην αντωνυμία «την»

iv) Στις αρνήσεις «δεν, μην»

β. Χάνεται όταν ακολουθεί μετά από τις παραπάνω λέξεις, σύμφωνο εξακολουθητικό (σε όλες τις άλλες περιπτώσεις).

5. ΞΕΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

α. Οι λέξεις που μπήκανε στη γλώσσα μας, στα νεότερα χρόνια, γράφονται με την απλούστερη μορφή: βίντεο, τρένο, τερακότα, Ρουσό, Ρωσία, κ.α.

β. Για πολλές από αυτές, υπάρχει μια άλλη – εξίσου αποδεκτή – γραφή, που προσπάθησε να μεταφέρει στην Ελληνική τα γράμματα των αντίστοιχων ξενικών π.χ. τραίνο, Ρουσσώ, μοτοσυκλέττα, σωβινισμός κ.λπ.

6. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

α. Έννοιες σε -εια, -οια, -ια

i) Γράφονται με -εια οι λέξεις που προέρχονται από ρήματα σε -εύω π.χ. γιατρειά < γιατρεύω, δουλειά < δουλεύω, αλαζονεία < αλαζονεύομαι

ii) Γράφονται με -εια οι προπαροξύτονες λέξεις π.χ. αλήθεια, συνήθεια, αναίδεια

iii) Γράφονται με -οια οι λέξεις που έχουν ως β΄ συνθετικό τις λέξεις νους, βους, πνέω, ρέω, πλέω.

π.χ. άνοια, παράνοια, Εύβοια, άπνοια, απόρροια, άπλοια.

iv) Γράφονται με -ία τα παροξύτονα θηλυκά π.χ. λειτουργία, ανοησία

ν) Γράφονται με -ια όσα έχουν κατάληξη με καταχρηστικό δίφθογγο π.χ. αρρώστια, περηφάνια.

νι) [Γράφεται με -ιά το θηλυκό  επιθέτων σε -ύς, -ιά, -ύ π.χ. βαθύς, βαθιά, βαθύ]

β. Θηλυκά ουσιαστικά σε -ος

i) Τα θηλυκά σε -ος μένουν αρχαιόκλιτα π.χ. η μέθοδος, οι μέθοδοι

ii) Στην αιτιατική αποβάλλουν το τελικό -ν.

iii) Κλίνονται ως εξής:

η μέθοδος                  οι μέθοδοι

της μεθόδου              των μεθόδων

την μέθοδο                τις μεθόδους

(ω) μέθοδος               (ω) μέθοδοι

7. ΕΠΙΘΕΤΑ

α) Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ και το επίρρημα πολύ

i) Το πολύς είναι επίθετο, όταν προσδιορίζει ουσιαστικό· τότε ακολουθεί το ουσιαστικό στο γένος, στην πτώση και στον αριθμό.

π.χ. με πολλή αγάπη, ο πολύς κόσμος

ii) Το πολύ είναι επίρρημα, όταν προσδιορίζει επίθετο.

Τότε λειτουργεί ποσοτικά και γράφεται με ένα λάμδα και ύψιλον.

π.χ. πολύ περισσότερο υλικό, πολύ καλός

β) Τα τρικατάληκτα επίθετα σε -ης -ης -ες κλίνονται ως εξής:

ο, η συνεχής, πλήρης                      το συνεχές, πλήρες

του, της συνεχούς, πλήρους           του συνεχούς, πλήρους

το(ν), τη(ν) συνεχή, πλήρη             το συνεχές, πλήρες

(ω) συνεχή, πλήρη                          (ω) συνεχές, πλήρες

οι συνεχείς, πλήρεις                        τα συνεχή, πλήρη

των συνεχών, πλήρων                     των συνεχών, πλήρων

τους συνεχείς, πλήρεις                    τα συνεχή, πλήρη

(ω) συνεχείς, πλήρεις                      (ω) συνεχή, πλήρη

8. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

α) Έχουν παραθετικά σε -ότερος -ότατος (με όμικρον στην προπαραλήγουσα), όσα επίθετα έχουν κατάληξη σε -ος

π.χ. ωραίος – ωραιότερος – ωραιότατος

τίμιος – τιμιότερος – τιμιότατος

Εξαιρούνται όσα προέρχονται από τοπικά επιρρήματα.

Σε -ω π.χ. (άνω) – ανώτερος – ανώτατος

(κάτω) – κατώτερος – κατώτατος

[επίθετα σε -ος: είναι όσα έχουν παραγωγικές καταλήξεις

σε -ιος, -ικος, -ιμος, -ινος, -υρος, -αρος, -αιος, -ειος, -ηρος, -ιδερός]

β) Όσα παραθετικά τελειώνουν σε -ύτερος – ύτατος γράφονται με ύψιλον στην προπαραλήγουσα. π.χ. βαθύς – βαθύτερος – βαθύτατος

[Έχουν παραθετικά σε -ύτερος – ύτατος τα αρχαία τριτόκλιτα φωνηεντόκλητα επίθετα, τα οποία κρατούν την ιστορική τους γραφή και σχηματισμό]

Εξαιρείται το: νωρίτερα

γ) Έχουν παραθετικά σε -έστερος – έστατος τα επίθετα σε -ης -ης -ες

π.χ. υγιής – υγιέστερος – υγιέστατος

συνήθης – συνηθέστερος – συνηθέστατος.

9. ΜΕΤΟΧΕΣ

α) Η ενεργητική μετοχή γράφεται με -ώ-όταν τονίζεται και -ο- όταν δεν τονίζεται

Ισχύει δηλαδή: -ώντας ≠ -οντας π.χ. γελώντας ≠ παίζοντας

Εξαιρείται το: «όντας» μτχ του είμαι

β) Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει στην παθητική μτχ που τελειώνει σε -όμενος

Ισχύει δηλαδή: -όμενος ≠ -ωμένος  π.χ. διαμαρτυρόμενος ≠ καθηλωμένος

γ) Η παθητική μετοχή σε -μένος είναι κλιτή, έχει 3 γένη και 2 αριθμούς

π.χ. ο νικημένος, η νικημένη, το νικημένο

δ) Η παθητική μετοχή σε -μένος γράφεται με 2μ (μμ) όταν προέρχεται από ρήματα που έχουν χαρακτήρα π, β, φ, (πτ)

π.χ. γραμμένος < γράφω, βαμμένος < βάφω

10. ΡΗΜΑΤΑ

α) Επειδή κάποτε γίνεται σύγχυση ανάμεσα στο -ε και το -αι της κατάληξης, πρέπει να διευκρινιστούν τα εξής:

i) Το β΄ πληθυντικό πρόσωπο (=εσείς) ΟΡΙΣΤ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ γράφεται με -ε. Π.χ. εσείς παίζετε, γράφετε, σε αντίθεση με το γ΄ ενικό πρόσωπο (=αυτός, αυτή, αυτό κ.λπ.) ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ που γράφεται με -αι. π.χ. αυτό γράφεται, δηλώνεται

[δένετε ≠ δένεται, δηλώνετε ≠ υποδηλώνεται και πιο απλά: Το υποκείμενο στους πρώτους τύπους είναι «εσείς» ενώ στους δεύτερους είναι ένα γ΄ πρόσωπο («αυτός, εκείνο, τούτο» κ.λπ.)]

Σημείωση: Πάρα πολύ πρακτικά στην έκθεση ιδεών, οι τύποι των ρημάτων που τελειώνουν σε -ται, γράφονται με -αι, και αυτό γιατί η συγγραφή σε β΄ πληθυντικό στην έκθεση ιδεών δεν ενδείκνυται (εκτός και αν επιβάλλεται περιορισμένα από το επικοινωνιακό πλαίσιο).

ii) Η κατάληξη -ο-νται γράφεται πάντοτε με -αι π.χ. δηλώνονται, τίθενται

iii) δεν-ουμε, δηλών-ουμε ≠ δεν-ομαι, δηλών-ομαι

β. Αύξηση

i) Είναι λανθασμένη η άτονη εσωτερική αύξηση των σύνθετων ρημάτων.

Δε γράφουμε «επεδίωκε», «παρεβίασε» αλλά «επιδίωκε», «παραβίασε».

ii) Αρχαϊκή εσωτερική αύξηση παίρνουν στα τρία πρόσωπα του ενικού κάποια συγκεκριμένα ρήματα:

Τα πιο συνηθισμένα είναι:

εκφράζω – εξέφραζα          συμβαίνει – συνέβαινε

εγκρίνω – ενέκρινα            εμπνέει – ενέπνεε

ενδιαφέρω – ενδιέφερα

γ. Το ρήμα «βάλλω» και τα σύνθετά του:

αμφιβάλλω, αναβάλλω, αποβάλλω, διαβάλλω, εισβάλλω, εκβάλλω, επιβάλλω, καταβάλλω, μεταβάλλω, παραβάλλω, προσβάλλω, συμβάλλω, υποβάλλω

i. γράφονται με 2λ όταν το ρήμα δηλώνει διάρκεια ή επανάληψη

(θέμα ΕΝΕΣΤ, ΠΡΤ, ΜΕΛΛ. ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΥ )

ii. γράφονται με 1λ όταν το ρήμα δηλώνει κάτι το στιγμιαίο

(Θέμα ΑΟΡ, ΜΕΛΛ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΥ, ΠΡΚ, ΥΠΕΡΣ)

-λλ- <===>διάρκεια, επανάληψη, εξακολούθηση

-λ-   <===> στιγμιαίος χαρακτήρας ενέργειας

π.χ. Ο ρατσισμός προσβάλλει την ανθρώπινη αξία

Το δικαστήριο του επέβαλε την ποινή του θανάτου

δ. Το ρήμα «άγω» και τα σύνθετά του:

εισάγω, ενάγω, εξάγω, προάγω, προσάγω, συνάγω, ανάγω, διάγω, κατάγω, μετάγω, προάγω, επάγω, υπάγω, απάγω

i) Γράφονται και σχηματίζονται κανονικά (με θέμα -αγ-), όταν δηλώνουν διάρκεια ή επανάληψη (Θέμα ΕΝΕΣΤ=>ΠΡΤ, ΜΕΛΛ ΕΞΑΚ)

ii) Γράφονται και σχηματίζονται με εσωτερικό αναδιπλασιασμό ( -αγαγ-) όταν δηλώνουν κάτι το στιγμιαίο

(Θέμα ΑΟΡ Β΄=>ΜΕΛΛ ΣΤΓΜ, ΠΡΚ, ΥΠΕΡΣ)

-αγ- <===>  διάρκεια, επανάληψη, εξακολούθηση

-αγαγ-  <===> στιγμιαίος χαρακτήρας ενέργειας

π.χ. εξάγει τα συμπεράσματά του

θα συναγάγει τα συμπεράσματά του

απήγε πολίτες  ≠ απήγαγε πολίτες

ε. Τα σύνθετα του ρήματος νο-ώ,  νο-ούμαι, με φαινομενικές εξαιρέσεις τα εν-νοώ, εν-νοούμαι, έν -νοια, έν -νους, συν -εν -νοούμαι, εν- νόημα, γράφονται με ένα -ν-:

επινοώ, επινόηση,

κατανοώ, κατανόηση,

παρανοώ, παρανόηση

προνοώ, πρόνοια, προνοητικός

διανοούμαι, διανοούμενος

υπονοώ, υπονοούμενο

στ. Στο δόκιμο γραπτό λόγο δε συνηθίζεται το ευφωνικό -ε στην κατάληξη του γ΄ πληθυντικού π.χ. γράφουν(ε), επιλύουν(ε)

11. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Γράφονται ως εξής οι ακόλουθες λέξεις:

α. επηρεάζω, επήρεια, επηρεασμός αλλά επιρροή

β. ωφελώ, ωφέλεια, ωφέλημα, ωφέλιμος, ωφελιμιστής, επωφελούμαι, αλλά όφελος, (τα) οφέλη

γ. οφείλω, οφειλή, οφειλέτης αλλά ωφελώ

δ. έλλειψη, ελλειμματικός, ελλειπτικός, αλλά ελλιπής

ε. διακήρυξη, κήρυγμα, διακηρύττω

ς. μήνυμα

ζ. ισορροπία

η. ο, η υγιής, το υγιές

θ. λειτουργία, αρρώστια, έννοια

ι. ελάττωμα, αλαζονεία, δίλημμα, τυραννία

ια. νιώθω όχι νοιώθω

ιβ. νοιάζομαι όχι νιάζομαι

ιγ. βιοτικός όχι βιωτικός

ιδ. να δοθεί όχι να δωθεί

12. ΣΩΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Γράφουμε και λέμε:

ΣΩΣΤΟ                         ΛΑΘΟΣ

αντεπεξέρχεται   όχι    ανταπεξέρχεται

τίθενται               όχι    θέτονται

απογοητεύω        όχι    απαγοητεύω

απαθανατίζω      όχι    αποθανατίζω

παρεξηγώ            όχι    παραξηγώ

παρεξήγηση        όχι    παραξήγηση

ανενημέρωτος     όχι    ανημέρωτος

ακατονόμαστος   όχι    ακατανόμαστος

μεγέθυνση           όχι    μεγένθυση

μεγεθύνω             όχι    μεγενθύνω

κοινοτοπία          όχι    κοινοτυπία

όσον αφορά        όχι    όσο αναφορά

ανέκαθεν             όχι    από ανέκαθεν

σύσφιγξη             όχι    σύσφιξη

συνονθύλευμα    όχι    συνοθύλευμα

παρεμπιπτόντως όχι    παρεπιπτόντως

τελευταία ανάλυση      όχι    τελική ανάλυση

έχω απαυδήσει ή απηύδησα  όχι  έχω απηυδήσει

άγχομαι ή  κυριεύομαι από άγχος  όχι  αγχώνομαι

ΠΗΓΗ: e-keimena.gr.

Ανάρτηση από τον Κ. Καρεμφύλλη, φιλόλογο

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1388

Αυγ 12 2011

Οι 10 πιο ενοχλητικές χρήσεις τής γλώσσας μας

Του Γεωργίου Μπαμπινιώτη

Από την εκπομπή «Τη γλώσσα μού έδωσαν Ελληνική» που επιμελούμαι στη ΝΕΤ και που αφορά κυρίως σε ζητήματα χρήσεως τής γλώσσας μας, διεξήγαγα μιαν απλή αλλά χρήσιμη, νομίζω, έρευνα. Την ιδέα μού έδωσε ανάλογη έρευνα τού BBC για την Αγγλική («The Top Twenty Complaints») αλλά, ακόμη περισσότερο, το πλήθος των (συμβατικών και ηλεκτρονικών) επιστολών τηλεθεατών, οι οποίοι «παραπονούνται» για διάφορες χρήσεις τής Ελληνικής, τις οποίες θεωρούν από αδόκιμες ώς λανθασμένες, ζητώντας μου να τις σχολιάσω και να συμβάλω στο να αποφεύγονται. Ζητήθηκε, λοιπόν, από τους τηλεθεατές να επισημάνουν τις δέκα πιο ενοχλητικές γι’ αυτούς χρήσεις τής Ελληνικής που μιλάμε και γράφουμε. Τι τους ενοχλεί περισσότερο. Τι νομίζουν ότι δεν έχει καλώς. Τι θεωρούν ότι πρέπει να αλλάξει ή να αποφεύγεται. Υπήρξε πληθώρα απαντήσεων. Ταξινομήθηκαν οι απαντήσεις, ιεραρχήθηκαν σύμφωνα με τη συχνότητά τους και έδωσαν τα εξής αποτελέσματα:

1. Χρήση ξένων λέξεων. Οι περισσότεροι συνέκλιναν στην επισήμανση ότι πρέπει να περιορισθεί η μεγάλης εκτάσεως χρήση ξένων λέξεων, του τύπου budget, team, panel, talk-show, gallop, e-mail, follow-up κ.τ.ό.

2. Προστακτική αορίστου με αύξηση. Να μη χρησιμοποιούνται τύποι όπως υπέγραψέ μου εδώ, απήντησέ μου γρήγορα κ.λπ. αντί υπόγραψε, απάντησε.

3. Χρήση επιρρημάτων. Ζητούν να μη λέμε τύπους όπως προηγούμενα, ενδεχόμενα, πιθανά κ.τ.ό. αντί των προηγουμένως, ενδεχομένως, πιθανώς. Επίσης ζητούν να τηρούμε στην ομιλία μας τη διαφορά ανάμεσα σε λεξιλογικά ζεύγη, όπως απλά – απλώς, άμεσα – αμέσως, έκτακτα – εκτάκτως κ.τ.ό. που διαφέρουν στη σημασία τους.

4. Θηλυκά επιθέτων σε -ης. Τους ενοχλεί να ακούν ή να διαβάζουν χρήσεις όπως τής διεθνής συνθήκης, η συνεπή υπόσχεση, η διαφανές μπλούζα κ.τ.ό. αντί τής διεθνούς, η συνεπής, η διαφανής κ.λπ. Συναφώς επισημαίνουν τη λανθασμένη χρήση τού επιρρήματος επί κεφαλής (ή επικεφαλής) ως επιθέτου, που μάλιστα κλίνεται: συνάντησαν τον επικεφαλή τής αντιπροσωπίας!

5. Σύγχυση αορίστου και ενεστώτα των συνθέτων σε -άγω και -βάλλω. Να προσέχουμε, γράφουν, να μη συγχέουμε χρήσεις όπως «πήγε στο Παρίσι να διεξαγάγει συνομιλίες» (μια φορά) με το «να διεξάγει» (πάντοτε/συχνά). Οπως και το «πρέπει να υποβάλεις αίτηση» (μια φορά) με το «να υποβάλλεις» (κάθε μήνα).

6. Το διαρρέω (πληροφορίες, ειδήσεις κ.λπ.). Αγανακτούν με τη χρήση τού διαρρέω με συμπλήρωμα (αντικείμενο): «Ο υπάλληλος διέρρευσε τις πληροφορίες» (αντί «διοχέτευσε» ή «άφησε να διαρρεύσουν»).

7. Το -ν των άρθρων. Επισημαίνουν τη χρήση τού άρθρου με -ν σε χρήσεις που δεν χρειάζεται (την χώρα, τον δάσκαλο) και, κυρίως, την παράλειψή του εκεί που χρειάζεται (τη πίστη, το πατέρα).

8. Χρήση αποθετικών (σε -μαι) ρημάτων ως παθητικών. Παραπονούνται ευλόγως ότι φράσεις όπως «οι μετοχές διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο από τους επενδυτές» ή «το δέρμα επεξεργάζεται σε ειδικά εργοστάσια» δεν έχουν καλώς (θα πρέπει να λεχθεί: «είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης» ή «οι επενδυτές διαπραγματεύονται…» και «το δέρμα υφίσταται επεξεργασία» ή «το επεξεργάζονται»).

9. Χρήση αρσενικού τύπου μετοχής/επιθέτου αντί θηλυκών. Θεωρούν απαράδεκτες χρήσεις όπως: οι ισχύοντες διατάξεις ή επειγόντων περιπτώσεων (αντί ισχύουσες, επειγουσών).

10. Την αντικατάσταση τού ως από το σαν σε όλες τις χρήσεις: Μιλάει σαν ειδικός – Μιλάει ως ειδικός. Οι χρήσεις αυτές διαφέρουν σημασιολογικά. Το «μιλάει ως ειδικός» σημαίνει ότι είναι πράγματι ειδικός, ενώ το «μιλάει σαν ειδικός» σημαίνει ότι μιλάει σαν να ήταν ειδικός, που δεν είναι.

Συμπεράσματα

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι εξακολουθεί, ευτυχώς, να υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στον Έλληνα ως προς τη χρήση της γλώσσας, είτε γιατί έχουμε κάποιες τραυματικές εμπειρίες από το γλωσσικό, είτε κυρίως γιατί το θέμα τής γλώσσας το θεωρούμε δικό μας θέμα· θεωρούμε ότι μας αφορά όλους. Και έτσι είναι. Αυτό φαίνεται όχι μόνο από τη συμμετοχή στην έρευνα, αλλά και από τον τρόπο που εκφράζονται οι συμμετέχοντες. Χρησιμοποιούν συχνά απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για όσους «παραβιάζουν» αυτήν ή εκείνη τη χρήση της γλώσσας, που θεωρούν ως σωστή. Επίσης, χωρίς να είναι ειδικοί στη γλώσσα, θίγουν περιπτώσεις από όλα τα επίπεδα της γλώσσας: τη γραμματική, τη σύνταξη, το λεξιλόγιο (θέματα φωνητικής – η προφορά των b, d, g σε λέξεις όπως έμπορος, έντιμος, άγκυρα, όπου κατά τους κανόνες θα έπρεπε να προφέρονται έρρινα: έmbορος, έndιμος, άngυρα – δεν βρίσκονται στην πρώτη «ενοχλητική» δεκάδα).

Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στη χρήση ξένων λέξεων που ζητούν να τις αποφεύγουμε. Από τις απαντήσεις είναι φανερό ότι δεν υποστηρίζουν έναν «γλωσσικό ρατσισμό» ή κάποιο κήρυγμα «γλωσσικής κάθαρσης», αλλά επιμένουν στην περιορισμένη και λελογισμένη χρήση των λέξεων. Να μη λέμε budget αντί για «προϋπολογισμός», team αντί «ομάδα», follow-up αντί «συνέχεια» κ.ο.κ. Όταν σχεδόν όλοι συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι αυτό τους ενοχλεί και ότι αποτελεί πρόβλημα για τη χρήση της γλώσσας, είμαστε υποχρεωμένοι να το λάβουμε υπ’ όψιν, όχι φυσικά θέτοντας υπό διωγμόν κάθε ξένη λέξη (βρίθει από αυτές η γλώσσα μας), αλλά αναπτύσσοντας μεγαλύτερη ευαισθησία στις λεξιλογικές επιλογές μας με μια παράλληλη προσπάθεια των ειδικών να δηλωθούν συστηματικά οι νέοι όροι που εισέρχονται από τον χώρο τής τεχνολογίας.

Έκπληξη απετέλεσε πόσο πολύ ενοχλεί ο αυξημένος τύπος προστακτικής. Πόσο ενοχλούν χρήσεις, όπως παρήγγειλε (αντί παράγγειλε), υπέγραψε (αντί υπόγραψε), κατέθεσε (αντί κατάθεσε), υπέβαλε (αντί υπόβαλε) κ.τ.ό. Μολονότι θα περίμενε κανείς ότι πρόκειται για ένα θέμα που απασχολεί ανθρώπους με λογιότερα ενδιαφέροντα, φάνηκε ότι προκαλεί το γλωσσικό αίσθημα ευρύτερα.

Γραμματικές ευαισθησίες έχουν οι Έλληνες ομιλητές και σε άλλες χρήσεις που δείχνουν ότι τους ενοχλούν: α) τα επιρρήματα του τύπου προηγούμενα (αντί προηγουμένως), ενδεχόμενα, πιθανά κ.λπ. (καταλαμβάνουν την τρίτη θέση των πρώτων δέκα)· β) η κλίση των θηλυκών επιθέτων σε -ης (τής διεθνής!, η συνεπή! κ.τ.ό.), που πράγματι γεννούν δυσκολία σε αρκετούς ομιλητές, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση· γ) η σύγχυση στα ρήματα να/θα (διεξ)αγάγω – (διεξ)άγω τους ενοχλεί (πέμπτη στη σειρά), όπως ίσως δεν θα περίμενε κανείς, δοθέντος ότι συνιστούν κλειστή κατηγορία (είναι μόνο τα σύνθετα σε -άγω και -βάλλω)· δ) γραμματική και η (ένατη στις δέκα) επισήμανση της χρήσης αρσενικού αντί θηλυκού σε μετοχές κυρίως αλλά και (μετοχικά) επίθετα: ισχύοντες διατάξεις! δευτερευόντων προτάσεων!

Κυριαρχία, λοιπόν, τής γραμματικής, ενώ πολύ λιγότερο ενοχλεί η σύνταξη: δεν ανέχονται – καταλαμβάνει την 8η θέση – το (χρηματιστηριακό) «οι μετοχές διαπραγματεύονται στις 600 δραχμές» (ρήμα δηλ. που έχει μόνο τύπο σε -μαι, ρήμα αποθετικό, όταν λέγεται σε παθητική χρήση: αντί «οι μετοχές γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης…» ή «τις μετοχές διαπραγματεύονται οι επενδυτές…»). Επίσης θεωρούν τερατώδη τη χρήση τού διαρρέω (ως μεταβατικού ρήματος με αντικείμενο): «αυτός είναι που διαρρέει τις πληροφορίες». Το τοποθετούν στην 6η θέση. Τους απασχολούν, τέλος, και λεξιλογικά θέματα, όπως η διαφορά των επιρρημάτων που έχουν δύο τύπους, σε -α και σε -ως: έκτακτα – εκτάκτως, αδιάκριτα – αδιακρίτως, άμεσα – αμέσως κ.τ.ό. (τρίτη θέση) και η σημασιολογική διαφοροποίηση των ως και σαν (δέκατη θέση). Φωνητικές χρήσεις τού τύπου: τη πίστη, το πατέρα, τη τόλμη, το τόμο κ.λπ. ενοχλούν επίσης στον προφορικό ιδίως λόγο (έβδομη θέση).

Οι παρατηρήσεις των συμπολιτών μας (από όλη την Ελλάδα, από όλες τις ηλικίες και από διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο) πρέπει να μας ευαισθητοποιήσουν και να μας προβληματίσουν όλους: Εκπαίδευση, ΜΜΕ, φορείς, άτομα. Οι άδολες αυτές γλωσσικές ευαισθησίες τού κόσμου που βγήκαν από την έρευνα μπορούν γλωσσολογικά να αναλυθούν, να αιτιολογηθούν και να αξιολογηθούν. Δεν σημαίνει ότι οι κύριες αδυναμίες στη χρήση της γλώσσας μας είναι μόνον οι δέκα αυτές. Οι ειδικοί εύκολα μπορούν να επισημάνουν πολλές άλλες πλευρές και παραμέτρους, ακόμη και να δεχθούν και να δικαιολογήσουν κάποιες από αυτές. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποτιμάμε τη γνώμη και την ευαισθησία των απλών χρηστών τής γλώσσας μας. Και κάτι πολύ σημαντικό: Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε είναι παρήγορο να διαπιστώνεις μια τόσο πηγαία και πολύτιμη έγνοια για τη γλώσσα μας.

Πηγή: “Το Βήμα”, 12/5/2002

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=114&artid=142476&dt=12/05/2002

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1387

Μάι 12 2011

Ν.Ε Γλώσσα : Θέματα και Ενδεικτικές Απαντήσεις Πανελληνίων Εξετάσεων 2011

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)

ΠΕΜΠΤΗ 12 ΜΑΪΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Είναι δεδομένο ότι το διαδίκτυο έφερε μια πιο ισότιμη πρόσβαση στη γνώση. Ζούμε ένα κύμα εκδημοκρατισμού της γνώσης. Παλιότερα, για να δει κανείς τη βιβλιοθήκη του Κέμπριτζ, έπρεπε να ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα. Σήμερα, μπορεί να βρει τα βιβλία της από το γραφείο του. Παλιότερα, έπρεπε να έχει κάποιος λεφτά για να παρακολουθήσει μαθήματα του ΜΙΤ1. Σήμερα, έρχονται διαδικτυακά στο σπίτι του.

Σ’ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες. Η μία είναι η άρνηση της τεχνολογίας, εξαιτίας των πιθανών κινδύνων που έχει η ανάπτυξή της. Ο Πολ Βιρίλιο, για παράδειγμα, έγραψε την «Πληροφοριακή Βόμβα». Είναι σίγουρος ότι η κοινωνία της γνώσης ενέχει κινδύνους, αλλά άγνωστους. Δεν τους ξέρει, αλλά…υπάρχουν. Η δεύτερη γκρίνια έχει να κάνει με τα «παιδάκια της Αφρικής». Το ακούμε για κάθε νέα τεχνολογία: «Τι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ2, όταν τα παιδιά της Αφρικής δεν έχουν ούτε ασπιρίνη για τον πυρετό;». Το επιχείρημα έχει εν μέρει λογική. Πραγματικά «τι να το κάνεις το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, αν δεν έχεις Αλτσχάιμερ;». Αν όμως αποκτήσεις, το πρώτο που ξεχνάς είναι τα «παιδάκια της Αφρικής». Η τρίτη γκρίνια έχει να κάνει με το διαβόητο «ψηφιακό χάσμα». Βέβαια, καμιά τεχνολογία, καμιά επιστημονική επανάσταση δεν διαχέεται αμέσως σε όλη την υφήλιο. Ο Γουτεμβέργιος τύπωσε την πρώτη Βίβλο το 1455· ωστόσο στην Ελλάδα η τυπογραφία ήρθε στις αρχές του 19ου αιώνα. Όσο για το τυπωμένο βιβλίο, ακόμη πασχίζουμε να γίνει κτήμα του ελληνικού λαού. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η επανάσταση έγινε και ακόμη προχωρεί. Εξάλλου, αυτοί που μιλούν για ψηφιακό χάσμα στην Αφρική πρέπει να αναλογιστούν ποιο είναι το τυπογραφικό χάσμα του δυτικού κόσμου με την Αφρική.

Πολύ περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να μετέχουν ισότιμα στην κοινωνία της γνώσης και πλέον όχι μόνον ως αναγνώστες, αλλά και ως συγγραφείς. Στον κυβερνοχώρο, οικονομικά και τεχνολογικά, όλοι βρίσκονται στο ίδιο σημείο εκκίνησης. Στο διαδίκτυο, το άρθρο ενός δημοσιογράφου είναι εξίσου προσβάσιμο με το άρθρο ενός πιτσιρίκου. Δηλαδή, τα δίκτυα επικοινωνιών ισοπεδώνουν παλιές ιεραρχίες της βιομηχανικής κοινωνίας και απομένει να δούμε αν θα συνθέσουν νέες. Στον κυβερνοχώρο λειτουργεί καθένας σύμφωνα με τις ανάγκες του και τις δυνατότητές του. Αυτό όμως δημιουργεί έναν κατακερματισμό της εμπειρίας που τρομάζει πολλούς. Η κοινότητα χρειάζεται την κοινή εμπειρία για να είναι κοινότητα. Από την άλλη, όλη αυτή η πληθώρα διαθέσιμων πληροφοριών μετατρέπεται σε άγχος. «Πληροφοριακό άγχος» το ονομάζουν κάποιοι ψυχολόγοι: «να προλάβω να δω το ένα, να διαβάσω το άλλο, να μη χάσω το τρίτο, ώστε να μην είμαι εκτός θέματος και εκτός της κοινότητας όπου ζω και λειτουργώ». Αυτό το άγχος είναι λογικό να υπάρχει και να μεγεθύνεται, όσο μεγαλώνει το ποσό των πληροφοριών που όλοι έχουμε διαθέσιμες.

Όλα αυτά είναι πραγματικά, αλλά το ίδιο θα έλεγε κι ένας μοναχός του Μεσαίωνα βλέποντας την πλημμύρα των αιρετικών κειμένων που άρχισαν να βγαίνουν από τις τυπογραφικές μηχανές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πληροφορική επανάσταση είναι σε μετάβαση και κάθε επανάσταση σε μετάβαση διασπείρει σύγχυση. Το παλιό δεν έχει πεθάνει και το καινούριο δεν έχει γεννηθεί.

Πάσχος Μανδραβέλης. Από τον ημερήσιο τύπο (διασκευή).

1. ΜΙΤ: Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης.

2. Αλτσχάιμερ: Νόσος με κυριότερο σύμπτωμα την απώλεια της μνήμης.


A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (100-120 λέξεις)

Μονάδες 25

Β1. «Η κοινότητα χρειάζεται την κοινή εμπειρία για να είναι κοινότητα». Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60 – 80 λέξεων το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου.

Μονάδες 10

Β2.   α) Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου.

(«Σ’ αυτόν τον υπαρκτό […] με την Αφρική»).   (Μονάδες 4)

β) Να βρείτε τη δομή της ίδιας παραγράφου.      (Μονάδες 3)

Μονάδες 7

Β3. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:

«Πληροφοριακή Βόμβα»

«Τι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, όταν τα παιδιά της Αφρικής δεν έχουν ούτε ασπιρίνη για τον πυρετό;»

«Πληροφοριακό άγχος»

(Μονάδες 3)

β) Να βρείτε στο κείμενο πέντε παραδείγματα μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας.

(Μονάδες 5)

Μονάδες 8

Β4. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

πιθανών, ξεχνάς, κατακερματισμό, μετατρέπεται, διασπείρει.  (Μονάδες 5)

β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

υπαρκτό, άρνηση, σίγουρος, προσβάσιμο, λογικό.

(Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ1. Ως ομιλητής σε ημερίδα που οργανώνει το σχολείο σου με θέμα τη χρήση του διαδικτύου, να αναπτύξεις τις απόψεις σου σχετικά με τις υπηρεσίες που προσφέρει το διαδίκτυο στη διάδοση της γνώσης, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί αυτό να αξιοποιηθεί δημιουργικά στο πλαίσιο του σχολείου. (500-600 λέξεις)

Μονάδες 40


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο αναφέρεται στη δύναμη της τεχνολογίας και την προσφορά της στον τομέα της γνώσης. Αρχικά, επισημαίνεται ο ρόλος του διαδικτύου μέσω των υπηρεσιών που προσφέρει. Στη συνέχεια, βέβαια, παρουσιάζονται οι τρεις ενδεχόμενες αντιρρήσεις που μπορούν να προβληθούν. από τη μια μεριά τίθεται η προβληματική του μη ελέγξιμου της τεχνολογίας, ενώ από την άλλη αντιπαραβάλλεται η σημαντικότητα των κοινωνικών προβλημάτων και ανασκευάζεται το επιχείρημα ότι τελικά δεν έχουν όλοι επαφή με αυτή. Πρόσθετα, αποφαίνεται σχετικά με τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας στην διάδοση πληροφοριών και στην προσβασιμότητά του διαδικτύου. Συμπερασματικά, σημειώνεται η ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα υπό ένα αισιόδοξο πρίσμα.

Β1. Ένα κοινωνικό σύνολο συγκροτείται κάτω από την επίδραση ποικίλων παραγόντων, σημαντικότερος από τους οποίους θεωρείται η συμμετοχή σε κοινές εμπειρίες. Οι ανησυχίες που αναδύονται μέσω της ενασχόλησης με ζητήματα πολιτικού, κοινωνικού, ηθικού, πνευματικού ή και πολιτιστικού περιεχομένου αρχικά, είναι δυνατόν να εξασφαλίσουν κοινά βιώματα, να μεταλαμπαδεύσουν αξίες και να ορίσουν κοινούς στόχους σε μια ομάδα. Σε βάθος όμως χρόνου, μπορούν να συμβάλλουν στη συλλογική αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων που προκύπτουν στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης.

Β2α. Η δεύτερη παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων και πιο συγκεκριμένα με διαίρεση και παραδείγματα.

Στη θεματική περίοδο αναφέρονται οι τρεις αντιρρήσεις (γκρίνιες). Στις λεπτομέρειες αναφέρονται τα είδη της διαίρεσης. Λέξεις κλειδιά είναι « Η μία…», «Η δεύτερη…», «Η τρίτη…».

Τα παραδείγματα εντοπίζονται στα χωρία που υπάρχει η λέξη-κλειδί «για παράδειγμα», ενώ στη συνέχεια είναι διακριτή η παράθεση συγκεκριμένων παραδειγμάτων.

Β2β. Δομικά μέρη:

Θεματική περίοδος: « Σ’ αυτόν τον υπαρκτό … γκρίνιες. »

Λεπτομέρειες-Σχόλια: «Η μία είναι … Αφρική. »

Κατακλείδα: Δεν υπάρχει

Β3α. «Πληροφοριακή Βόμβα»: Παράθεση του τίτλου συγκεκριμένου βιβλίου

«Τι να το κάνω … πυρετό; »: Παράθεση λόγων / Ειρωνεία

«Πληροφοριακό άγχος»: Επιστημονική Ορολογία / Ειδική σημασία

Β3β. «κύμα εκδημοκρατισμού της γνώσης»

«ορθώνονται τρεις γκρίνιες»

«τυπωμένο βιβλίο, ακόμη πασχίζουμε να γίνει κτήμα του ελληνικού λαού»

«τα δίκτυα επικοινωνιών ισοπεδώνουν παλιές ιεραρχίες της βιομηχανικής κοινωνίας»

«πλημμύρα των αιρετικών κειμένων»

Β4α.

Πιθανών: ενδεχόμενων

Ξεχνάς: λησμονείς

Κατακερματισμός: διάσπαση, διαίρεση, τεμαχισμός

Μετατρέπεται: μεταβάλλεται

Διασπείρει: διασκορπίζει, διαδίδει, διαχέει

Β4β.

Υπαρκτό: ανύπαρκτο

Άρνηση: αποδοχή

Σίγουρος: αβέβαιος

Προσβάσιμο: απροσπέλαστο, απρόσιτο

Λογικό: παράλογο

Γ1.

Επικοινωνιακό Πλαίσιο: Ομιλία

Προσφώνηση: Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητές συμμαθήτριες,

Αγαπητοί συμμαθητές,

Πρόλογος

Συγκεντρωθήκαμε σήμερα όλοι εδώ, με αφορμή την ημερίδα που οργανώθηκε από το σχολείο μας με θέμα τη χρήση του διαδικτύου. Αξιοποιώντας την ευκαιρία που μου δίνεται, θα ήθελα από το βήμα αυτό να καταθέσω τις απόψεις μου, συγκεκριμένα για τη συμβολή του διαδικτύου στη διάδοση της γνώσης και πώς θα μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε δημιουργικά στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας.

1ο ζητούμενο: Υπηρεσίες διαδικτύου για τη μετάδοση της γνώσης

Βάση δεδομένων  με απέραντο υλικό για την αύξηση γνώσεων:

  • Πρόσβαση σε βιβλιοθήκες και εγκυκλοπαίδειες. Δανεισμός και ανάγνωση βιβλίων.
  • Προγράμματα συνεργασίας μεταξύ σχολείων διαφορετικών χωρών (E-twinning). Επικοινωνία με Πανεπιστήμια όλου του κόσμου / Σπουδές από απόσταση (Ανοικτό  Πανεπιστήμιο)
  • Γενικότερη πληροφόρηση για ο,τιδήποτε συμβαίνει στην κοινωνία που ζούμε
  • Πρόσβαση και επικοινωνία με μουσεία
  • Ενημέρωση για τον τρόπο λειτουργίας άλλων κοινωνιών – κρατών. Σύγκριση πολιτευμάτων
  • Επαφή με άλλους πολιτισμούς

(μεταβατική παράγραφος)

2ο ζητούμενο:  Τρόποι δημιουργικής αξιοποίησης στο πλαίσιο του σχολείου

  • Ενημέρωση για τον τρόπο λειτουργίας του διαδικτύου για ασφαλή πλοήγηση, τόσο από εκπαιδευτικούς, όσο και από μαθητές
  • Χρησιμοποίηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που έχουν δημιουργηθεί, για να πλαισιώνεται η διδασκαλία με ένα σύνολο πληροφοριών που εκ των πραγμάτων, αδυνατεί να μεταδώσει ο εκπαιδευτικός και κατά συνέπεια συμβάλλουν στη βελτίωση του μορφωτικού αποτελέσματος της διδασκαλίας/ ο καθηγητής λειτουργεί ως πρότυπο
  • Ανάθεση εργασιών στους μαθητές με υποχρεωτική χρήση του διαδικτύου προκειμένου να έρθουν σε επαφή με ευρύ πληροφοριακό υλικό
  • Ανάπτυξη σύγχρονων διδακτικών προσεγγίσεων με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών (π.χ. τηλεκπαίδευση: εξ΄ αποστάσεως διδασκαλία

Επίλογος

Αξιοποιώντας τα νέα δεδομένα που είναι η ανάπτυξη της τεχνολογίας και συγκεκριμένα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ελπίζουμε πως θα διασφαλίσουμε και την πολυπόθητη κοινωνική συμβίωση, καθώς θα δημιουργηθούν άνθρωποι με ουσιαστική πνευματική συγκρότηση

Επιφώνηση

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και τον πολύτιμο χρόνο που μου αφιερώσατε !

[Οι απαντήσεις δόθηκαν από την Ομάδα Φιλολόγων του Φροντιστηρίου “Ανατολικό” της Θεσσαλονίκης .http://www.anatoliko.edu.gr]

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1083

Μάι 11 2011

Έκθεση Γ’ Λυκείου : Ενδεικτική Ανάλυση Θέματος (Διαφήμιση-Καταναλωτισμός)

Θέμα : Σε έναν κόσμο καταναλωτισμού ,η διαφήμιση έχει καθοριστική συμβολή. Σε ένα δοκίμιο 400-500 λέξεων να αποδείξετε την παραπάνω θέση και να αναφέρεται τις περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να έχει ένα θετικό ρόλο.


Πρόλογος

(Βασική Έννοια) Η  διαφήμιση αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των σύγχρονων κοινωνιών.  (Δευτερεύουσα Έννοια) Η συνεχής προβολή καταναλωτικών αγαθών οδηγεί συχνά στην καταναλωτική μανία και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο ζωής μας. (Απάντηση στο Ζητούμενο) Ωστόσο, συχνά συμβάλλει στην προώθηση λύσεων για μεγάλα κοινωνικά ή περιβαλλοντικά προβλήματα ,καθώς παρακινεί τους πολίτες να ενεργήσουν μαζικά για την επίλυσή τους.

Επιχείρημα 1ο (Ανάλυση της 1ης Δευτερεύουσας Έννοιας ) : Διαφήμιση

Διαφήμιση είναι η τεχνική προβολής στο κοινό με κάθε τρόπο μηνύματος που αφορά πρόσωπα, προϊόντα ή ιδέες με σκοπό τη γνωστοποίηση των αρετών, των πλεονεκτημάτων ή του περιεχομένου τους. Ως φαινόμενο πήρε τεράστιες διαστάσεις κυρίως μετά την επικράτηση της Βιομηχανικής Επανάστασης και τη μαζική παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων που απαιτούσαν την ταχεία κατανάλωσή τους.

  • Ενημερώνει τους καταναλωτές: για τα προϊόντα (τιμή, χρησιμότητα).

Δημιουργεί πλασματικές ανάγκες και αυξάνει το άγχος για την απόκτηση των διαφημιζόμενων προϊόντων.

  • Η συνεχής διαφήμιση παραπληροφορεί και αποπροσανατολίζει τον καταναλωτή για την ποιότητα του διαφημιζόμενου προϊόντος.
  • Προκαλεί φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, βία και εγκληματικότητα, ιδίως στους νέους, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα καταναλωτικά αγαθά.

Επιχείρημα 2ο (Ανάλυση της 2ης Δευτερεύουσας Έννοιας) : Καταναλωτισμός

Καταναλωτισμός είναι η τάση του ανθρώπου των σύγχρονων κοινωνιών να καταναλώνει ασύστολα υλικά αγαθά προσβλέποντας σ΄ έναν επίπλαστο υλικό ευδαιμονισμό.

  • Η διαφήμιση με επιστημονικά επεξεργασμένες τεχνικές ψυχολογικού επηρεασμού προκαλεί τεχνητές, πλασματικές ανάγκες
  • Προβάλλει πρότυπα κατανάλωσης και τελικά πρότυπα ζωής και αξιών τέ­τοιων που μεταβάλλουν τον πολίτη σε εύκολο θύμα της απληστίας του κε­φαλαίου.
  • ο καταναλωτής, χωρίς μέτρο, είναι δέσμιος των ανικανοποίητων,       συνήθως πλασματικών, αναγκών του.
  • Δημιουργούνται συμπλέγματα κατωτερότητας σε άτομα που αδυνατούν να εξασφα­λίσουν ισάριθμα με τους άλλους αγαθά.

Επιχείρημα 3ο (Απάντηση στο Ζητούμενο ) : Η προβολή κοινωνικών προβλημάτων

Η διαφήμιση διαδραματίζει θετικό ρόλο ,όταν :

  • Προβάλλει καμπάνιες για την προσφορά βοήθειας σε ασθενείς ή φορείς ανίατων ασθενειών (π.χ. AIDS)
  • Αναδεικνύει θέματα που αφορούν στην υγεία (π.χ. αντικαπνιστική καμπάνια) και στη διατροφή μας  (π.χ. Συμβουλές στους Καταναλωτές για την επιλογή υγιεινών προιόντων)
  • Ευαισθητοποιεί το κοινωνικό σύνολο για συγκέντρωση υλικής και χρηματικής βοήθειας για άπορους ,άστεγους , κακοποιημένους ανθρώπους ή πρόσφυγες.
  • Μεταδίδει αντιρατσιστικά μηνύματα
  • Προβάλλει φιλανθρωπικές εκδηλώσεις κι εράνους
  • Στηλιτεύει τα φαινόμενα βίας στα γήπεδα
  • Προβάλλει και αναδεικνύει το έργο και τη δράση φιλανθρωπικών και οικολογικών οργανώσεων.Κ.ά

Επιχείρημα 4ο (Απάντηση στο Ζητούμενο) : Η προβολή περιβαλλοντικών –οικολογικών θεμάτων

Η διαφήμιση συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλλοντος, όταν :

  • Ευαισθητοποιεί τους πολίτες με διαφημιστικά μηνύματα που αναδεικνύουν το οικολογικό πρόβλημα της εποχής μας και τους καλεί να συνδράμουν στον περιορισμό του :
  • με τη συμμετοχή τους σε δενδροφυτεύσεις,
  • καθαρισμούς παραλιών ,
  • συμμετοχή στην ανακύκλωση,
  • συλλογική αποκομιδή σκουπιδιών από δάση και λίμνες,
  • εθελοντική προστασία των δασών από τις πυρκαγιές κ.ά.

Επίλογος

Συγκεφαλαιώνοντας ,θα λέγαμε ότι η διαφήμιση στην εποχή μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μας. Η διαφήμιση επιβάλλεται συχνά με το να πλήττει καταλυτικά την ελευθερία της βούλησης κι επηρεάζει δραματικά τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Παρ’όλα αυτά όμως, σε μια εποχή που ο κόσμος μας ταλανίζεται από τεράστια και δυσεπίλυτα κοινωνικά και οικολογικά προβλήματα ,η διαφήμιση μπορεί ,αν αξιοποιηθεί σωστά να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών και να προωθήσει τη συλλογική δράση που είναι εντελώς απαραίτητη για την επίλυσή τους.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1077

Μάι 10 2011

ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ : ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΤΟΥΣ

Γενικά:

Σύμφωνα με τις διακηρύξεις του ΟΗΕ υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που προστατεύουν και διασφαλίζουν την ύπαρξη και ανάπτυξη του παιδιού: πρέπει σε όλα τα παιδιά του κόσμου να παρέχονται ευκαιρίες για ανάπτυξη σωματική, πνευματική και ηθική, ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα, γλώσσα, θρησκεία, περιουσία. Να έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Να μην αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης.

Διαπίστωση του προβλήματος

Καθημερινά πληροφορούμαστε και διαπιστώνουμε είτε μέσα από τα ΜΜΕ είτε από προσωπικές εμπειρίες την καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού και την εκμετάλλευση τους με ποικίλους τρόπους

Διαχρονικότητα φαινομένου.

Η εκμετάλλευση των παιδιών δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Υπήρξε ιδιαίτερα έντονο σε εποχές σκοταδισμού και οπισθοδρόμησης (μεσαίωνας, φεουδαρχία). Σήμερα το πρόβλημα μπορεί να θεωρηθεί εντονότερο λόγω της αντίφασης του πολιτισμού μας: η τεράστια τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη, η «πολιτιστική άνοδος» του ανθρώπου, δεν κατάφερε τελικά να εγγυηθεί και να διασφαλίσει την ευτυχία των παιδιών.

Μορφές εκδήλωσης του προβλήματος

α. στις υπανάπτυκτες χώρες

  • Τα παιδιά είναι τα πρώτα θύματα του πολέμου, βιώνοντας τις συνέπειες του, με βασικότερη την προσφυγιά.
  • Καθημερινά πεθαίνουν από την πείνα.
  • Αντιμετωπίζουν την έλλειψη στοιχειωδών σωστών συνθηκών διαβίωσης ζώντας μέσα στη φτώχεια, τις αρρώστιες, την εξαθλίωση
  • Στερούνται το βασικό δικαίωμα της εκπαίδευσης
  • Προώθηση παιδικής πορνείας
  • Αποτελούν φτηνό εργατικό δυναμικό μέσα σε άθλιες συνθήκες εργασίας
  • Γίνονται αντικείμενο αγοραπωλησίας για διαφόρους σκοπούς, ακόμα και από τους ίδιους τους τους γονείς (υπάρχουν γονείς που τα εκμεταλλεύονται οι ίδιοι οικονομικά)
  • Υπάρχει το θλιβερό φαινόμενο της εκτέλεσης παιδιών από παρακρατικές ομάδες, καθώς θεωρούνται «άχρηστα» και ως μελλοντικό πρόβλημα για κάποιες χώρες (Λατινική Αμερική)

β. στις ανεπτυγμένες χώρες

Εδώ το πρόβλημα αποκτά άλλες διαστάσεις εφόσον στα ανεπτυγμένα κράτη τα παιδιά δεν αντιμετωπίζουν συνήθως προβλήματα ανεπάρκειας υλικών ή πνευματικών αγαθών

Το πρόβλημα μπορεί να εντοπιστεί σε:

  • Απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στις μεγαλουπόλεις: έλλειψη πράσινου, μόλυνση, έλλειψη χώρων παιχνιδιού, εγκλωβισμός στα διαμερίσματα
  • Γίνονται αντικείμενα σεξουαλικής κακοποίησης, βίας και αυταρχισμού (συχνά οι γονείς ξεσπούν σε αυτά τα απωθημένα τους)
  • Η κρίση του θεσμού της οικογένειας ® μεγαλώνουν μέσα στην αδιαφορία και την έλλειψη στοργής και αγάπης
  • Θύματα των ΜΜΕ και κυρίως της διαφήμισης
  • Στην επαρχία τα απομακρυσμένα σχολεία, αλλά και οι οικονομικές συνθήκες στερούν τα παιδιά από το βασικό δικαίωμα της μόρφωσης, συχνά και με την ενθάρρυνση ή προτροπή από τους ίδιους τους γονείς.

Αιτία του προβλήματος

  • Κρίση και κατάπτωση των ανθρωπιστικών αξιών (κυριαρχεί η απάθεια και ο ατομικισμός)
  • Καταναλωτισμός, υλικός ευδαιμονισμός ® υπέρτατη αξία το χρήμα, στο βωμό του οποίου όλα θυσιάζονται
  • Οικονομική ανισότητα και εκμετάλλευση: τα συμφέροντα των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών δεν αφήνουν τις υπανάπτυκτες χώρες να προοδεύσουν
  • Ο σύγχρονος τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις (εντατικοί ρυθμοί, άγχος, πολλαπλές ευθύνες)
  • Ελλιπής ο ρόλος των κοινωνικών θεσμών (παιδεία, κράτος πρόνοιας)

Λύσεις

  • Ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση όλων των ανθρώπων με κύριους πρωταγωνιστές τις ανθρωπιστικές οργανώσεις
  • Νομική κατοχύρωση της προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού σε όλα τα κράτη και αυστηρή εφαρμογή των νόμων αυτών
  • Επαναπροσδιορισμός των βασικών αξιών που καθοδηγούν τον άνθρωπο: πάνω από όλα πρέπει να είναι η ανθρωπιά και η ηθική ολοκλήρωση.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1068

Μάι 03 2011

Ν.Ε Γλώσσα Γ’ Λυκείου : Το Δοκίμιο

[Οι σημειώσεις στηρίζονται στο σχολικό βλίο του ΟΕΔΒ της Γ’ Λυκείου]

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

Το δοκίμιο (γαλλικά essai και αγγλικά essay : προσπάθεια, δοκιμή) είναι :

1)εί­δος πεζού λόγου με μέση συνήθως έκταση, σε αντιδιαστολή προς τις τυπικές, πλήρεις και εξαντλητικές μελέτες.

Ο δοκιμιογράφος:

2) εκφράζει τις παρατηρήσεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματα του για τη ζωή

3) περιπλανιέται ελεύθερα στο χώρο των ιδεών

4) στηρίζεται στα γενικότερα πνευματικά του εφόδια και στη διανοητική και αισθητι­κή του καλλιέργεια,

5)προσπαθεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει, εκλαϊκεύοντας πολλές φορές διάφορα θέματα.

6)Τα θέματα αυτά είναι συνήθως :α) αισθητικά, 2)ηθικά, 3)κοινωνικά, 4)πολιτικά 5) επι­στημονικά

7)Ο σκοπός του δοκιμιογράφου είναι :α) να πληροφορήσει, β)να διδάξει, γ)να τέρψει ,δ)να πείσει.

8)έχει ασαφή χαρακτήρα και άλλοτε προσεγγίζει τη λογοτεχνία, και άλλοτε την επιστήμη ή τη φιλοσοφία.

Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Ο συγγραφέας του δοκιμίου :1)προσεγγίζει ένα θέμα που τον ενδιαφέρει, 2)εκθέτει τις ιδέες του, 3)διασαφηνίζει τις απόψεις του,   4)υποστηρίζει τις ιδέες του, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα, τεκμήρια και παραδείγματα, 5)επιχειρεί να ερμηνεύσει ένα φαινόμενο, 6)καταλήγει σε κάποιες προτάσεις για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος, 7)έχει την πρόθεση να περάσει στον αναγνώστη κάποιες προσωπικές απόψεις και να τον πείσει, 8)το δοκίμιο είναι ένα είδος δι­δακτικό. Όταν λέμε ότι το δοκίμιο μας διδάσκει, εννοούμε ότι μας ενημερώνει, μας πληροφορεί, πλουτίζει τις γνώσεις μας, οξύνει την κρίση μας, καλλιεργεί την ευαισθησία μας.

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

1)Η γλώσσα του προσιδιάζει τον επιστημονικό ή το στοχαστικό λόγο.

2)υπάρχουν διάφορες τεχνικές ομαλής ή φυσικής μετάβασης και συνοχής (π.χ.  χρήση συνεκτικών μορίων και εκφράσεων, φράσεις – γέφυρες κτλ).

3)υπάρχουν εκφραστικά μέσα, που χαρακτηρίζουν έναν περισσότερο επιστημονικό λόγο, π.χ.α) μόρια ,β) εκφράσεις που φανερώνουν μια στάση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα (π.χ. πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως κτλ) ή φανερώνουν την οπτική του γωνία για τα γραφόμενα ,γ) επιρρήματα του τύπου “κοινωνικά”, “πολιτικά”, “νομικά” .

4)η σύνταξη των προτάσεων χαρακτηρίζεται από τη σύνθετη δομή των προτάσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μεγαλύτερη χρήση του υποτακτικού λόγου σε αντίθεση με τον παρατατικό λόγο.

5) κυριαρχεί το αφηρημένο λεξιλόγιο

6) Παράλληλα, διακρίνουμε συχνά στο δοκίμιο : α)κάποια προφορικότητα στην έκφραση και β)κάποια οικειότητα στο ύφος, χαρακτηριστικά που οφείλονται στη διάθεση του δοκιμιογρά­φου να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ (Είδη Δοκιμίου)

1)Αποδεικτικό (Λογικό) Δοκίμιο : Τα δοκίμια που οργανώνονται λογικά προσεγγίζουν περισσότερο τον επιστημονικό λόγο και έχουν συνήθως αποδεικτικό χαρακτήρα.

Το Διάγραμμα ενός τυπικού Αποδεικτικού Δοκιμίου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ : Ο συγγραφέας εκθέτει στον πρόλογο το θέμα (δηλαδή την προβληματι­κή του), προσπαθώντας να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και συνεχίζει εκθέτοντας την κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα που αποτε­λεί και τη θέση του πάνω στο θέμα.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ : Στο κύριο μέρος ο συγγραφέας προσκομίζει το υλικό που διαθέτει, για να διασαφηνίσει την κύρια ιδέα ή να αποδείξει τη θέση που διατύπωσε στον πρόλογο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ : Στον επίλογο παρουσιάζει συμπυκνωμένα ό,τι έχει αποδείξει ή επανεκθέτει την αρ­χική του θέση. Αν έχει αποδείξει πειστικά το θέμα του, η θέση θα έχει πάρει καινούριο νόημα για τον αναγνώστη.

2)Στοχαστικό (Λογοτεχνικό) Δοκίμιο : α)Το δοκίμιο αυτό έχει πιο ελεύθερη οργάνωση, β) προσεγγίζει περισσότερο τη λογοτεχνία, γ) η δομή τους δεν καθορίζεται από τη σχέ­ση απόδειξης ανάμεσα στη θέση του συγγραφέα και την υποστήριξη αυτής της θέσης, δ)Υπάρχει ένα κεντρικό θέμα με το οποίο οι επιμέρους ιδέες συνδέονται περισσότερο ή λιγότερο συνειρμικά.

Διαβάζοντας ένα τέτοιο δοκίμιο :α)προσέχουμε περισσότερο την ύφανση του λόγου παρά τη λο­γική που διέπει τη δομή του κειμένου ως συνόλου, β)νιώθουμε εμπλουτισμένοι σε ανιχνεύσεις και σε προβληματισμό, χωρίς να έχουμε αναγκαστικά επισημάνει ένα καθα­ρό διάγραμμα του.

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/1029

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Accessibility by WAH