Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ [1]

Κάθε κείμενο είναι χωρισμένο σε παραγράφους, σε μικρότερες δηλαδή ενότητες που τις συνδέει βέβαια ένας κοινός νοηματικός άξονας (όλες οι παρά­γραφοι ενός κειμένου αναφέρονται σε ένα θέμα), αλλά η καθεμιά έχει διαφο­ρετικό περιεχόμενο από τις άλλες.

1. Να χωρίσεις σε παραγράφους το παρακάτω κείμενο. Κατό­πιν να δώσεις έναν τίτλο στο κείμενο:

Τίτλος κειμένου:…………………………….

Οι Δήμοι ήταν δημοτικές οργανώσεις του λαού της πρωτεύουσας και ο καθένας τους είχε πολιτικό και στρατιωτικό τμήμα. Παράλληλα ήταν και ιπποδρομιακές φατρίες και μάλιστα έπαιρναν το όνομα τους από το χρώ­μα της στολής του ηνίοχου που υποστήριζαν. Ο λαός της Κωνσταντινού­πολης, που είχε ιδιαίτερη προτίμηση στις αρματοδρομίες, ήταν ενταγμέ­νος, στο σύνολο του σχεδόν, στους Δήμους. Στα χρόνια του Ιουστινιανού οι μεγάλοι Δήμοι ήταν δύο· οι Βένετοι (γαλάζιοι) και οι Πράσινοι. Μέσα στα καθήκοντα τους, εκτός από τη φροντίδα για την οργάνωση και τη διε­ξαγωγή των αρματοδρομιών, ήταν να βοηθούν στην κατασκευή δημόσιων έργων και να παίρνουν μέρος στην αντιμετώπιση εχθρών, αν παρουσια­ζόταν ανάγκη. Με την παρουσία των Δήμων, δηλαδή των οργανωμένων ομάδων του λαού, ο ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης απόκτησε μια ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Εκεί ο λαός αποδεχόταν με επιδοκιμασίες την εκλογή του νέου αυτοκράτορα, που παρουσιαζόταν στο αυτοκρατο­ρικό θεωρείο, διατύπωνε με τους εκπροσώπους των Δήμων τα παράπονα του και πολλές φορές αποδοκίμαζε κακούς αυτοκράτορες ή ασκούσε κρι­τική για την πολιτική τους γενικά. Οι Δήμοι δηλαδή είχαν γίνει “συστατι­κό στοιχείο της πολιτείας”. Οι αυτοκράτορες υπολόγιζαν τη δύναμη των Δήμων και συνήθως φρόντιζαν να έχουν με το μέρος τους τον έναν από τους δύο. Ο Ιουστινιανός υποστήριζε περισσότερο τους Βένετους, που. ήταν πιο αριστοκρατικοί και αυστηρά ορθόδοξοι, ενώ η αυτοκράτειρα Θε­οδώρα συμπαθούσε τους Πράσινους, που ήταν λαϊκότεροι και δεν εχθρεύονταν το μονοφυσιτισμό.

2.  Αφού διαβάσεις προσεκτικά το κείμενο α) να το χωρίσεις σε παραγράφους, β) να σημειώσεις τον πλαγιότιτλο της καθε­μιάς, και να δώσεις έναν τίτλο σε όλο το κείμενο:

Τίτλος κειμένου:…………………………..

Η μινωική θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση. Ένα από τα ιερότερα σύμβολα εί­ναι το ζεύγος κεράτων, που συχνά συνδυάζεται με το διπλό πέλεκυ ή το κλαδί του ιερού δέντρου, και τοποθετείται επάνω στο βάθρο του ιερού ή στους βωμούς ως κύριο λατρευτικό αντικείμενο. Χωρίς άλλο το ζεύγος κεράτων είναι συνοπτική δήλωση της ταυροκεφαλής (που μετά τη θυσία την κρεμούσαν στο ιερό ή τον τάφο) και του ίδιου του θεϊκού ταύρου. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει ο διπλός πέλεκυς, που τον ονόμαζαν λάβρυ. Από βασικό εργαλείο καθημερι­νής χρήσης και όπλο, ο διπλός πέλεκυς έγινε σύμβολο υπερφυσι­κής δύναμης όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στη Μικρά Ασία και σε πολλές άλλες περιοχές. Ίσως σχετίσθηκε με τον κεραυνό (που χτυ­πά και ρίχνει τα ψηλά δέντρα στις θύελλες) ή με τον ιερό ταύρο που τον θυσίαζαν με ένα τέτοιο όπλο. Ο λατρευτικός διπλός πέλεκυς εί­ναι μεγαλύτερος και λεπτότερος από τον πρακτικό, έχει ημικυκλική κόψη, χαράκτη, ανάγλυφη ή διάτρητη διακόσμηση, και τοποθετείται σε μεγάλους ξύλινους στειλεούς που στηρίζονται σε λίθινες βά­σεις. Κάποτε ο διπλός πέλεκυς απεικονίζεται επάνω από το κεφάλι της θεάς καθώς αυτή στέκει όρθια ανάμεσα στα ιερά ζώα της, άλ­λοτε τον κρατεί η ίδια στα δυο της χέρια. Άλλο ιερό σύμβολο είναι ο κόμβος που συχνά συνδυάζεται με το διπλό πέλεκυ και φαίνεται ότι είχε, όπως και σε άλλους λαούς, ποικίλες μαγικές, θεραπευτι­κές και προφυλακτικές ιδιότητες. Το δέσιμο του εξασφαλίζει την κατοχή του αγαπημένου προσώπου και το λύσιμο του κάνει πιο εύ­κολο τον τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το δαιμονικό στοιχείο. Χαρακτηριστική είναι μια παράσταση θεάς ή ιέ­ρειας που κρατά δεμένο με τον ιερό κόμβο ένα γρύπα. Μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν, από την ίδια τη φύση τους, και ορι­σμένα αμυντικά όπλα όπως η μεγάλη οκτώσχημη ασπίδα (που κα­τασκευάζεται από δέρμα ταύρου) και το κράνος. Ίσως τα όπλα αυ­τά σχετίζονται και με την πολεμική υπόσταση της θεάς. Υπάρχουν και μικρά φυλαχτά σε σχήμα ασπίδας. Ο σταυρός, το άστρο, ο αγκυλωτός σταυρός, ο τροχός είναι επίσης ιερά σύμβολα με αστρι­κή ή ηλιακή σημασία.

3. Αφού διαβάσεις προσεκτικά το κείμενο α) να το χωρίσεις σε παραγράφους, β) να σημειώσεις τον πλαγιότιτλο της καθε­μιάς, και να δώσεις έναν τίτλο σε όλο το κείμενο:

Το πρόβλημα που έχουν να ξεπεράσουν τα σπονδυλόζωα για τη μετακίνηση τους στο υδάτινο περιβάλλον είναι η αντίσταση του νερού. Τα ψάρια (ιχθύες) αντιμετωπίζουν την αντίσταση του νερού με το χαρακτηριστικό υδροδυναμικό σχήμα. Κινούνται με πλευρι­κούς κυματισμούς του κορμού και της ουράς τους. Τα πτερύγια συμμετέχουν στην κίνηση και στην αλλαγή της κατεύθυνσης. Ακό­μα και τα λέπια, με τον τρόπο που είναι τοποθετημένα, διευκολύ­νουν την κίνηση μέσα στο νερό. Υδροδυναμικό σχήμα έχουν και άλλα σπονδυλόζωα που ζουν στο νερό όπως οι φώκιες, το δελφί­νι και οι φάλαινες, που είναι θηλαστικά. Οι φώκιες, που τρέφονται κυρίως με ψάρια, περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στη θάλασσα. Κολυμπάνε με μεγάλη επιδεξιότητα χάρη στο σώμα τους που είναι ευλύγιστο και με υδροδυναμικό σχήμα και στα ει­δικά διαμορφωμένα άκρα τους. Το δελφίνι και η φάλαινα είναι θη­λαστικά που ζουν αποκλειστικά στη θάλασσα. Το δελφίνι έχει σώ­μα με σχήμα ατρακτοειδές, ραχιαίο πτερύγιο και ουρά. Τα άνω άκρα του μετατράπηκαν σε πτερύγια, ενώ τα κάτω άκρα εξαφανί­στηκαν.

Δομή της παραγράφου

Στην αρχή της παραγράφου παρουσιάζεται επιγραμματικά το θέμα της. Αυ­τό το μέρος της παραγράφου ονομάζεται θεματική περίοδος. Στη συνέχεια δί­νονται οι λεπτομέρειες – σχόλια, δηλαδή αναλύεται το θέμα. Μερικές φορές η παράγραφος ολοκληρώνεται με μια περίοδο που συνοψίζει τις λεπτομέρειες, την περίοδο-κατακλείδα.

Σχηματικά λοιπόν η παράγραφος αποτελείται από τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες – σχόλια και κάποτε την περίοδο-κατακλείδα.

Η διατύπωση του θέματος είναι πολύ σημαντική. Όταν το θέμα διατυπώ­νεται με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία στη θεματική περίοδο, αποτελεί ασφαλή οδηγό μας για τη σωστή ανάπτυξη ολόκληρης της παραγράφου.