ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

δεν μπορεί να υπάρξει σταθερή φιλία μεταξύ πολιτών ούτε συμμαχία μεταξύ πόλεων, αν δεν υπάρχει κοινή αντίληψη για την αρετή-εντιμότητα και για τις παρόμοιες ηθικές αξίες της ζωής
οὔτε φιλίαν ἰδιώταις βέβαιον γιγνομένην οὔτε κοινωνίαν πόλεσιν ἐς οὐδέν ἤ μή μετ᾿ ἀρετῆς δοκούσης ἐς ἀλλήλους γίγνοιντο καί τἆλλα ὁμοιότροποι εἶεν

Και ασφαλέστερος φίλος είναι ο ευεργέτης, γιατί προσπαθεί να διατηρεί τη συμπάθεια του ευεργετούμενου με την εύνοιά του προς αυτόν· από την άλλη, αυτός που χρωστά τη χάρη είναι περισσότερο αβέβαιος φίλος, επειδή θα δείξει καλοσύνη όχι για να του χρωστούν χάρη, αλλά απλά για να ξοφλήσει το χρέος του
βεβαιότερος δέ ὁ δράσας τήν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι ᾿ εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δέ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδώς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ᾿ ἐς ὀφείλημα τήν ἀρετήν ἀποδώσων

είναι αδύνατο μια δημοκρατική χώρα να εξουσιάζει άλλους
δημοκρατίαν ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν ἡ ἑτέρων ἄρχειν

Κι είναι όλοι οι πολίτες απέναντι στους νόμους, όσον αφορά στις ιδιωτικές τους διαφορές, ίσοι· κι ο καθένας, ανάλογα με την πρόοδο του στον τομέα του, προτιμάται στα δημόσια αξιώματα όχι τόσο από τυχαία επιλογή όσο από την προσωπική του ικανότητα· κι ούτε πάλι κάποιος εξαιτίας της φτώχειας του, ενώ έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κάτι καλό στην πόλη, εμποδίζεται λόγω της ασημότητας της κοινωνικής του θέσης
μέτεστι δέ κατά μέν τούς νόμους πρός τά ἴδια διάφορα πᾶσι τό ἴσον, κατά δέ τήν ἀξίωσιν, ὡς ἑκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπό μέρους τό πλέον ἐς τά κοινά ἤ ἀπ᾿ ἀρετῆς προτιμᾶται, οὐδ᾿ αὖ κατά πενίαν, ἔχων γέ τι ἀγαθόν δρᾶσαι τήν πόλιν, ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται

Εγώ, όμως, ισχυρίζομαι πρώτα απ᾿ όλα πως η έννοια δημοκρατία περιλαμβάνει όλο το λαό, ενώ η ολιγαρχία ένα μέρος του· έπειτα, ναι μεν οι πλούσιοι είναι οι καλύτεροι διαχειριστές των χρημάτων, στις συμβουλές, όμως, καλύτεροι είναι οι συνετοί, ενώ και ο λαός, αν ακούσει τα σωστά, είναι ο καλύτερος κριτής· και όλοι αυτοί – πλούσιοι, συνετοί και λαός – η κάθε τάξη ξεχωριστά κι όλες μαζί έχουν στη δημοκρατία τα ίδια δικαιώματα
ἐγώ δέ φημί πρῶτα μέν δῆμον ξύμπαν ὠνομάσθαι, ὀλιγαρχίαν δέ μέρος, ἔπειτα φύλακας μέν ἀρίστους εἰναι χρημάτων τούς πλουσίους, βουλεῦσαι δ᾿ ἄν βέλτιστα τους ξυνετούς, κρῖναι δ᾿ ἄν ἀκούσαντας ἄριστα τούς πολλούς, καί ταῦτα ὁμοίως καί κατά μέρη καί ξύμπαντα ἐν δημοκρατία ἰσομερεῖν

διασφαλίζει κανείς την ελευθερία του έναντι των γειτόνων του μόνο αν είναι έτοιμος ν᾿ αντισταθεί
πρός τε γάρ τούς ἀστυγείτονας πᾶσι τό ἀντίπαλον καί ἐλεύθερον καθίσταται

Από τη φύση τους οι άνθρωποι υποχωρούν πρόθυμα σ᾿ εκείνους που πρώτοι και με τη θέλησή τους κάνουν υποχωρήσεις, ενώ στους υπεροπτικά ανυποχώρητους είναι πρόθυμοι να αγωνιστούν παράτολμα
πεφύκασί τε τοῖς μέν ἑκουσίως ἐνδοῦσιν ἀνθησσᾶσθαι μεθ᾿ ἡδονῆς, πρός δέ τά ὑπεραυχοῦντα καί παρά γνώμην διακινδυνεύειν

Γιατί η ησυχία δε διασώζεται αν δε συνοδεύεται από αγωνιστικό πνεύμα
τό γάρ ἄπραγμον οὐ σώζεται μή μετά τοῦ δραστηρίου τεταγμένον

Γιατί και αυτός που διστάζει , επειδή ζει ευχάριστη ζωή, αν αδρανεί, θα χάσει πολύ γρήγορα την ευχαρίστηση που του χαρίζει αυτή του η αδράνεια
ὅ τε γάρ διά τήν ἡδονήν ὀκνῶν τάχιστ᾿ ἄν ἄν ἀφαιρεθείη τῆς ῥαστώνης τό τερπνόν δι ᾿ ὅπερ ὀκνεῖ, εἰ ἡσυχάζοι

Αυτός που γνωρίζει τι πρέπει να γίνει και δεν το αναλύει στους άλλους είναι ίδιος μ᾿ εκείνον που δεν το ξέρει· εκείνος πάλι που τα ᾿χει και τα δύο, αλλά διάκειται αρνητικά απέναντι στη πόλη, όμοια δε θα μιλήσει για το καλό της· αν, από την άλλη, είναι φιλόπατρις, αλλά νικιέται από το χρήμα, τότε τα πάντα θα μπορούσε να πωλήσει για χάρη του
ὅ τε γάρ γνούς καί μή σαφῶς διδάξας ἐν ἴσῳ καί εἰ μή ἐνεθυμήθη· ὅ τε ἔχων αμφότερα, τῇ δέ πόλει δύσνους, οὐκ ἄν ὁμοίως τι οἰκείως φράζοι· προσόντος δέ καί τοῦδε, χρήμασι δέ νικωμένου, τά ξύμπαντα τούτου ἐνός ἄν πωλοῖτο

Γνωρίζω πως οι τέτοιοι και όσοι ξεχώρισαν σε κάτι με τη λαμπρότητά τους στη ζωή τους είναι ενοχλητικοί πρώτα στους όμοιούς τους και έπειτα στους άλλους που σχετίζονται μαζί τους, μετά το θάνατό τους, όμως, αφήνουν τέτοιο όνομα, που κάποιοι να λένε πως ήταν συγγενείς τους, ενώ και η όποια πατρίδα τους καυχιέται γι ᾿ αυτούς και δεν τους θεωρεί ούτε ξένους ούτε κακούς, αλλά δικούς της πολίτες που έκαναν σπουδαία πράγματα
οἶδα δέ τούς τοιούτους, καί ὅσοι ἔν τινος λαμπρότητι προέσχον, ἐν μέν τῷ καθ᾿ αὑτούς βίῳ λυπηρούς ὄντας, τοῖς ὁμοίοις μέν μάλιστα, ἔπειτα δέ καί τοῖς ἄλλοις ξυνόντας, τῶν δέ ἔπειτα ἀνθρώπων προσποίησίν τε ξυγγενείας τισί καί μή οὖσαν καταλιπόντας, καί ἧς ἄν ὦσι πατρίδος, ταύτῃ αὔχησιν ὡς οὐ περί ἀλλοτρίων οὐδ᾿ ἁμαρτόντων, ἀλλ᾿ ὡς περί σφετέρων τε καί καλά πραξάντων

Αναμφισβήτητα, συνήθως ο άνθρωπος φθονεί και μισεί το γείτονά του, και δεν του δίνει τις καλύτερες συμβουλές που θα τον βοηθήσουν πραγματικά, όταν το ζητήσει, εκτός και αν είναι εξαιρετικά ενάρετος· τέτοιοι άνθρωποι είναι, όμως, σπάνιοι
καί τῷ ἐόντι, ὅτι πολιήτης μέν πολιήτῃ εὖ πρήσσοντι φθονέει καί ἔστι δυσμενής τῇ σιγῇ οὐδ᾿ ἄν συμβουλευομένου τοῦ ἀστοῦ πολιήτης ἀνήρ τά ἄριστά οἱ δοκέοντα εἶναι ὑποθέοιτο, εἰ μή πρόσω ἀρετῆς ἀνήκοι· σπάνιοι δέ εἰσι οἱ τοιοῦτοι

Οι Έλληνες μ᾿ αυτό τον τρόπο συνηθίζουν να συμπεριφέρονται· να φθονούν αυτούς που ευτυχούν και να μισούν εκείνους που είναι ισχυρότεροι απ᾿ αυτούς
καί τρόποισι τοιούτοισι χρεώμενοι Έλληνες χαίρουσι· τοῦ τε εὐτυχέειν φθονέουσι και τό κρέσσον στυγέουσι

Ξένε, πήγαινε να πεις στους Σπαρτιάτες ότι εδώ
βρισκόμαστε θαμμένοι, υπακούοντας στους νόμους τους
Ὦ ξεῖν᾿ ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε
κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Αποδίδουν κι αυτό το λόγο στον Σπαρτιάτη Διηνέκη πριν από τη μάχη -των Θερμοπυλών- με τους Πέρσες, όταν πληροφορήθηκε από έναν κάτοικο της Τραχίνας ότι όταν οι βάρβαροι ρίχνουν τα βέλη τους, εξαιτίας του πλήθους τους, κρύβουν τον ήλιο· τόσοι πολλοί είναι. Αυτός, λοιπόν, ο Διηνέκης, ατάραχος, παρά το μέγεθος του περσικού στρατού, είπε πως ο Τραχίνιος του φέρνει πολύ καλά νέα, αφού αν οι Πέρσες έκρυβαν τον ήλιο, τότε αυτοί θα πολεμούσαν καλύτερα υπό σκιά
Σπαρτιήτης Διηνέκης τόν τόδε φασί εἰπεῖν τό ἔπος πρίν ἤ συμμεῖξαί σφέας τοῖσι Μήδοισι, πυθόμενον πρός τεο τῶν Τριχηνίων ὡς ἐπεάν οἱ βάρβαροι ἀπίωσι τά τεξεύματα, τόν ἥλιον ὑπό τοῦ πλήθεος τῶν ὀϊστῶν ἀποκρύπτουσι· τοσοῦτο πλῆθος αὐτῶν εἶναι· τόν δέ οὐκ ἐκπλαγέντα τούτοισι εἰπεῖν, ἐν ἀλογίη ποιεύμενον τό τῶν Μήδων πλῆθος, ὡς πάντα σφι ἀγαθά ὁ Τρηχίνιος ξεῖνος ἀγγέλοι, εἰ ἀποκρυπτόντων τῶν Μήδων τόν ἥλιον ὑπό σκιῇ ἔσοιτο πρός αὐτούς ἡ μάχη καί οὐκ ἐν ἡλίῳ