ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Ποιο τέλος θα έχει η τόλμη και το θράσος; Γιατί αν μεγαλώνουν οι γενιές μ’ αυτά, ο τελευταίος ξεπερνώντας σε πανουργία τον προηγούμενο, τότε οι θεοί πρέπει σ’ αυτή τη γη να προσθέσουν μια νέα που να χωρέσει τους άδικους και από τη φύση τους κακούς
τί τέρμα τόλμης καὶ θράσους γενήσεται; εἰ γὰρ κατ’ ἀνδρὸς βίοτον ἐξογκώσεται, ὁ δ’ ὕστερος τοῦ πρόσθεν εἰς ὑπερβολὴν πανοῦργος ἔσται, θεοῖσι προσβαλεῖν χθονὶ ἄλλην δεήσει γαῖαν, ἣ χωρήσεται τοὺς μὴ δικαίους καὶ κακοὺς πεφυκότας

Αλίμονο, έπρεπε να υπάρχει στους ανθρώπους ξεκάθαρο σημάδι και ορθή κρίση, για να ξεχωρίζουν ποιος είναι αληθινός φίλος και ποιος όχι, να έχουν, επίσης, και δύο φωνές όλοι οι άνθρωποι, τη μια τίμια και την άλλη ό,τι να ‘ναι, ώστε να φανερώνει η τίμια τα άδικα της ψεύτικης, και να μην εξαπατόμαστε
φεῦ, χρῆν βροτοῖσι τῶν φίλων τεκμήριον σαφές τι κεῖσθαι καὶ διάγνωσιν φρενῶν, ὅστις τ’ ἀληθής ἐστιν ὅς τε μὴ φίλος, δισσάς τε φωνὰς πάντας ἀνθρώπους ἔχειν, τὴν μὲν δικαίαν, τὴν δ’ ὅπως ἐτύγχανεν, ὡς ἡ φρονοῦσα τἄδικ’ ἐξηλέγχετο πρὸς τῆς δικαίας, κοὐκ ἂν ἠπατώμεθα

Δία, γιατί έκανες ένα τέτοιο μεγάλο κακό στους ανθρώπους, να ζουν γυναίκες σ’ αυτόν τον γεμάτο φως κόσμο; Αν ήθελες να σπείρεις το γένος των ανθρώπων, δεν έπρεπε να το κάνεις να προέρχεται από γυναίκες, αλλά οι άνθρωποι να φέρνουν στους ναούς σου χρυσό, σίδερο ή χαλκό, ο καθένας ν’ αγοράζει το σπέρμα των παιδιών του ανάλογα με το τίμημα που πληρώνει, και στα σπίτια να ζουν χωρίς θηλυκή φροντίδα. [ τώρα στα σπίτια μας αφού βάζουμε το κακό, τον πλούτο ξοδεύουμε γι’ αυτόν] πράγμα που φανερώνει πως η γυναίκα είναι μεγάλο κακό· γι’ αυτό και ο γονιός που την έσπειρε και την ανάθρεψε δίνει προίκα, για ν’ απαλλαγεί απ’ αυτήν. Κι αυτός που μπάζει στο σπιτικό του την καταστροφική φύτρα και χαίρεται μάλιστα να στολίζει ένα ξόανο με λαμπρά πέπλα, ο δύστυχος έχει ξοδέψει μάταια το βιος του…
…Καλύτερα στο σπιτικό του να έχει κάποιος μια άχρηστη και ανόητη γυναίκα κι ας μην έχει τίποτα άλλο. Μισώ την έξυπνη γυναίκα· μακάρι στο σπίτι μου να μη βρεθεί καμιά πιο έξυπνη απ’ όσο πρέπει. Γιατί η Αφροδίτη στις έξυπνες φυτεύει την κακία· την άμυαλη γυναίκα δεν την αφήνει το λίγο της μυαλό αισχρές πράξεις να κάνει
ὦ Ζεῦ, τί δὴ κίβδηλον ἀνθρώποις κακὸν γυναῖκας ἐς φῶς ἡλίου κατῴκισας; εἰ γὰρ βρότειον ἤθελες σπεῖραι γένος, οὐκ ἐκ γυναικῶν χρῆν παρασχέσθαι τόδε, ἀλλ’ ἀντιθέντας σοῖσιν ἐν ναοῖς βροτοὺς ἢ χρυσὸν ἢ σίδηρον ἢ χαλκοῦ βάρος παίδων πρίασθαι σπέρμα, τοῦ τιμήματος τῆς ἀξίας ἕκαστον, ἐν δὲ δώμασιν ναίειν ἐλευθέροισι θηλειῶν ἄτερ. [νῦν δ’ ἐς δόμους μὲν πρῶτον ἄξεσθαι κακὸν μέλλοντες ὄλβον δωμάτων ἐκπίνομεν.] τούτῳ δὲ δῆλον ὡς γυνὴ κακὸν μέγα• προσθεὶς γὰρ ὁ σπείρας τε καὶ θρέψας πατὴρ φερνὰς ἀπῴκισ’, ὡς ἀπαλλαχθῇ κακοῦ. ὁ δ’ αὖ λαβὼν ἀτηρὸν ἐς δόμους φυτὸν γέγηθε κόσμον προστιθεὶς ἀγάλματι καλὸν κακίστῳ καὶ πέπλοισιν ἐκπονεῖ δύστηνος, ὄλβον δωμάτων ὑπεξελών…
…ῥᾷστον δ’ ὅτῳ τὸ μηδέν, ἀλλ’ ἀνωφελὴς εὐηθίᾳ κατ’ οἶκον ἵδρυται γυνή. σοφὴν δὲ μισῶ• μὴ γὰρ ἔν γ’ ἐμοῖς δόμοις εἴη φρονοῦσα πλείον’ ἢ γυναῖκα χρή. τὸ γὰρ κακοῦργον μᾶλλον ἐντίκτει Κύπρις ἐν ταῖς σοφαῖσιν• ἡ δ’ ἀμήχανος γυνὴ γνώμῃ βραχείᾳ μωρίαν ἀφῃρέθη

Ανακουφίζομαι από τις στενοχώριες, όταν σκέφτομαι τις φροντίδες των θεών· χάνω, όμως, την ελπίδα για την πρόνοιά τους, όταν βλέπω τις τύχες και τα έργα των ανθρώπων· κι αυτό γιατί η μία αλλαγή συναλλάσσεται με την άλλη και η ζωή των ανθρώπων είναι πάντοτε άστατη και πολυπλάνητη
ἦ μέγα μοι τὰ θεῶν μελεδήμαθ’, ὅταν φρένας ἔλθῃ, λύπας παραιρεῖ• ξύνεσιν δέ τιν’ ἐλπίδι κεύθων λείπομαι ἔν τε τύχαις θνατῶν καὶ ἐν ἔργμασι λεύσσων• ἄλλα γὰρ ἄλλοθεν ἀμείβεται, μετὰ δ’ ἵσταται ἀνδράσιν αἰὼν πολυπλάνητος αἰεί

Δε γνωρίζω πώς ν’ αποκαλέσω κάποιον άνθρωπο καλότυχο· κι αυτό γιατί όλα μπορούν ν’ αναστραφούν
οὐκ οἶδ’ ὅπως εἴποιμ’ ἂν εὐτυχεῖν τινα θνητῶν• τὰ γὰρ δὴ πρῶτ’ ἀνέστραπται πάλιν

Εγώ θέλω να επικρατώ σε αγώνες ανάμεσα στους Έλληνες, στην πόλη μου, όμως, θέλω να ‘μαι δεύτερος πάντα κι ευτυχισμένος ανάμεσα σε φίλους. Κι αυτό γιατί μπορώ να κάνω ό,τι θέλω χωρίς κίνδυνο, που είναι πολύ καλύτερο από τη βασιλεία-τυραννία
ἐγὼ δ’ ἀγῶνας μὲν κρατεῖν ῾Ελληνικοὺς πρῶτος θέλοιμ’ ἄν, ἐν πόλει δὲ δεύτερος σὺν τοῖς ἀρίστοις εὐτυχεῖν ἀεὶ φίλοις. πράσσειν τε γὰρ πάρεστι, κίνδυνός τ’ ἀπὼν κρείσσω δίδωσι τῆς τυραννίδος χάριν

Δεν πρέπει οι άνθρωποι τη ζωή πολύ να την μετρούνε· γιατί ούτε τη στέγη των σπιτιών τους μπορούν να τη φέρουν στα ίσα της
οὐδ’ ἐκπονεῖν τοι χρὴ βίον λίαν βροτούς• †οὐδὲ στέγην γὰρ ἧς κατηρεφεῖς δόμοι καλῶς ἀκριβώσειαν

Πολλές φορές στις μεγάλες νύχτες σκέφτηκα πώς έχουν χαλάσει οι άνθρωποι τη ζωή τους. Και νομίζω πως δεν είναι στη φύση τους να δυστυχούν, αφού έχουν μυαλό οι περισσότεροι· αλλά έτσι πρέπει να σκεφτούμε γι’ αυτό· γνωρίζουμε όλοι πάρα πολύ καλά το σωστό, αλλά δεν το κάνουμε, άλλοι γιατί βαριούνται και άλλοι γιατί προτιμούν κάτι άλλο που τους αρέσει αντί για το καλό. Υπάρχουν πολλές ηδονές μες στη ζωή μας
ἤδη ποτ’ ἄλλως νυκτὸς ἐν μακρῷ χρόνῳ θνητῶν ἐφρόντισ’ ᾗ διέφθαρται βίος. καί μοι δοκοῦσιν οὐ κατὰ γνώμης φύσιν πράσσειν κάκιον• ἔστι γὰρ τό γ’ εὖ φρονεῖν πολλοῖσιν• ἀλλὰ τῇδ’ ἀθρητέον τόδε• τὰ χρήστ’ ἐπιστάμεσθα καὶ γιγνώσκομεν, οὐκ ἐκπονοῦμεν δ’, οἳ μὲν ἀργίας ὕπο, οἳ δ’ ἡδονὴν προθέντες ἀντὶ τοῦ καλοῦ ἄλλην τιν’. εἰσὶ δ’ ἡδοναὶ πολλαὶ βίου

Όλη η ζωή του ανθρώπου είναι γεμάτη πίκρες και δε βρίσκει ανάπαυση στους πόνους…
Ό,τι γυαλίζει εδώ στη γη το λαχταρούμε, κι αυτό γιατί δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει άλλη ζωή κάτω από το χώμα· έτσι, ζούμε μάταια με παραμύθια
πᾶς δ’ ὀδυνηρὸς βίος ἀνθρώπων, κοὐκ ἔστι πόνων ἀνάπαυσις…
τοῦ δ’ ὅ τι τοῦτο στίλβει κατὰ γῆν δυσέρωτες δὴ φαινόμεθ’ ὄντες, δι’ ἀπειροσύνην ἄλλου βιότου κοὐκ ἀπόδειξιν τῶν ὑπὸ γαίας• μύθοις δ’ ἄλλως φερόμεσθα

ΦΑΙ. Μόνο αυτό κρατάει, όπως λένε, στη ζωή, να έχεις δηλαδή δίκαιη και αγαθή σκέψη. Όταν έρθει η ώρα, ο χρόνος δείχνει τους κακούς ανθρώπους βάζοντας μπροστά τους έναν καθρέφτη , όπως συνηθίζουν να κάνουν τα νέα κορίτσια
ΧΟ. Αλίμονο· η σωφροσύνη είναι καλή παντού και χαρίζει στους ανθρώπους καλή φήμη
ΦΑΙ. μόνον δέ τοῦτό φασ᾿ ἁμιλλᾶσθαι βίῳ, γνώμην δικαίαν κἀγαθήν, ὅτῳ παρῇ. κακούς δέ θνητῶν ἐξέφην᾿ ὅταν τύχῃ, προθείς κάτοπτρον ὥστε παρθένῳ νέᾳ χρόνος·
ΧΟ. φεῦ φεῦ· τό σῶφρον ὡς ἁπανταχοῦ καλόν καί δόξαν ἐσθλήν ἐν βροτοῖς καρπίζεται

Εσύ Αφροδίτη που εξουσιάζεις το αλύγιστο πνεύμα θεών και ανθρώπων, μαζί σου και ο Έρωτας με τα ποικιλόχρωμα φτερά του που με τις γρήγορες σαΐτες του τους κυκλώνει. Πετάει πάνω από τη στεριά αλλά και από τη θάλασσα την πολύβουη. Όπου χιμήξει με το χρυσό του φως καίει και τρελαίνει τις καρδιές, σ᾿ ανθρώπους και σε ζωντανά των βουνών, των θαλασσών και όλων όσων τρέφονται από τη γη και τα βλέπει ο φλογερός ήλιος· εσύ μόνο Αφροδίτη είσαι η βασίλισσα όλων αυτών
σύ τόν θεῶν ἄκαμπτον φρένα καί βροτῶν ἄγεις, Κύπρι, σύν δ᾿ ὁ ποικιλόπτερος την ἀμφιβαλών ὠκυτάτῳ πτερῷ. ποτᾶται δέ γαῖαν εὐάχητόν θ᾿ ἁλμυρόν ἐπί πόντον. θέλγει δ᾿ ᾿Έρως, ᾧ μαινομένᾳ κραδίᾳ τη πτανός ἐφορμάσῃ χρυσοφαής, φύσιν ὀρεσκόων σκυλάκων πελαγίων θ᾿ ὅσα τε γᾶ τρέφει τά τ᾿ ἀέλιος αἰθόμενα δέρκεται ἄνδρας τε· συμπάντων βασιληίδα τιμάν, Κύπρι, τῶνδε μόνα κρατύνεις

Έρωτα, Έρωτα που στάζεις πόθο στα μάτια εκείνων που τις ψυχές τους κυριεύεις γεμίζοντας τις με γλυκιά ταραχή, μη φανείς ποτέ σε μένα για κακό μου μήτε φανείς άτακτος κι αταίριαστος. Γιατί ούτε φωτιά ούτε αστροπελέκι υπάρχει σαν το βέλος της Αφροδίτης που με τα χέρια του ρίχνει ο Έρωτας, ο γιος του Δία…
Τον έρωτα, όμως, τον αφέντη των ανθρώπων, τον κλειδοκράτορα των καμαρών του πόθου της Αφροδίτης, δεν τον σεβόμαστε, που ξεκληρίζει τους ανθρώπους και τους γεμίζει με δυστυχίες σ᾿ αυτούς σαν έρθει
Ἔρως Ἔρως, ὅ κατ᾿ ὀμμάτων στάζεις πόθον, εἰσάγων γλυκεῖαν ψυχᾶ χάριν οὕς ἐπιστρατεύσῃ, μή μοι ποτε σύν κακῷ φανείης μηδ᾿ ἄρρυθμος ἔλθοις. οὔτε γάρ πυρός οὔτ᾿ ἄστρων ὑπέρτερον βέλος, οἷον τό τᾶς Ἀφροδίτας ἵησιν ἐκ χερῶν Ἔρως, ὁ Διός παῖς…
Ἔρωτα δέ, τόν τύραννων ἀνδρῶν, τόν τάς Ἀφροδίτας φιλτάτων θαλάμων τόν κληδοῦχον, οὐ σεβίζομεν, πέρθοντα καί διά πάσας ἰόντα συμφορᾶς θνατοῖς, ὅταν ἔλθῃ

Οι άνθρωποι δεν πρέπει να έχουνε πολύ βαθιές φιλίες που να πηγαίνουν μέχρι τα βάθη της ψυχής, ενώ και οι αγάπες τους να είναι χαλαρές που εύκολα να μπορείς άλλοτε να τις διώχνεις και άλλοτε να τις κάνεις ακόμη πιο σφιχτές…
Λένε πως οι υπερβολικές αγάπες κάνουν περισσότερο κακό παρά ευχαριστούν τους ανθρώπους, ενώ κάνουν κακό και στην υγεία. Γι’ αυτό και προτιμώ το μέτρο από την υπερβολή
χρῆν γάρ μετρίας εἰς ἀλλήλους φιλίας θνητούς ἀνακίρνασθαι καί μή πρός ἄκρον μυελόν ψυχῆς, εὔλυτα δ᾿ εἶναι στέργηθρα φρενῶν από τ᾿ ὤσασθαι καί ξυντεῖναι…
…βιότου δ᾿ ἀτρεκεῖς ἐπιτηδεύσεις φασί σφάλλειν πλέον ἤ τέρπειν τῇ θ᾿ ὑγιεία μᾶλλον πολεμεῖν. οὕτω τό λίαν ἧσσον ἐπαινῶ τοῦ μηδέν ἄγαν

Οι φαύλοι, ενώ μπροστά στους σοφούς στέκονται αμήχανοι, μπροστά στον όχλο λύνεται η γλώσσα τους
οἱ γάρ ἐν σοφοῖς φαῦλοι παρ᾿ ὄχλῳ μουσικώτεροι λέγειν

Τα ωραία λόγια καταστρέφουν ολόκληρες και καλά κυβερνημένες πόλεις και σπίτια. Δεν πρέπει, λοιπόν, να λέμε λόγια ευχάριστα στ᾿ αυτιά, αλλά αυτά τα λόγια που φέρνουν τιμή σε κάποιον
τοῦτ᾿ ἔσθ᾿ ὅ θνητῶν εὖ πόλεις οἰκουμένας δόμους τ᾿ ἀπόλλυσ᾿, οἱ καλοί λίαν λόγοι. οὐ γάρ τά τοῖσιν ὠσί τερπνά χρή λέγειν, ἀλλ᾿ ἐξ᾿ ὅτου τίς εὐκλεής γενήσεται