ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Πλούτε και βασιλεία, τέχνη των τεχνών, πόσος φθόνος για σας δημιουργείται μέσα στην πολυπόθητη ζωή του ανθρώπου
῏Ω πλοῦτε καὶ τυραννὶ καὶ τέχνη τέχνης ὑπερφέρουσα, τῷ πολυζήλῳ βίῳ ὅσος παρ’ ὑμῖν ὁ φθόνος φυλάσσεται

Ο πλούτος, ανθρωπάκο, είναι ο μοναδικός θεός για τους σοφούς κι όλα τ’ άλλα είναι φληναφήματα και όμορφα λόγια
ὁ πλοῦτος, ἀνθρωπίσκε, τοῖς σοφοῖς θεός, τά δ᾿ ἄλλα κόμποι καί λόγων εὐμορφίαι

Ο μεγάλος πλούτος και η ευτυχία δεν κρατούν για πάντα στους ανθρώπους
ὁ μέγας ὄλβος οὐ μόνιμος ἐν βροτοῖς

Ο χρυσός και η ευτυχία παρασύρουν το μυαλό των ανθρώπων οδηγώντας τους στη βία της αδικίας. Κανείς δεν μπορεί να δει πως ο χρόνος κύκλους κάνει
ὁ χρυσός ἅ τ᾿ εὐτυχία φρενῶν βροτούς ἐξάγεται, δύνασιν ἄδικον ἐφέλκων. Χρόνου γάρ οὔτις τό πάλιν εἰσορᾶν ἔτλα

Τα χρήματα δεν μπορείς να τα έχεις για πολύ καιρό. Η φύση του ανθρώπου είναι μόνο σταθερή και όχι τα χρήματα. Γιατί αυτή παραμένοντας μαζί μας για πάντα διώχνει τις συμφορές· ενώ ο πλούτος φεύγει μακριά από το σπιτικό μας, αφού μόνο για λίγο καιρό ανθίσει
[χρήματα] τά δ᾿ οὐδέν εἰ μή βραχύν ὁμιλῆσαι χρόνον. ἡ γάρ φύσις βέβαιος, οὐ τά χρήματα. ἥ μέν γάρ αἰεί παραμένουσ᾿ αἴρει κακά· ὁ δ᾿ὄλβος ἀδίκως καί μετά σκαιῶν ξυνών ἐξέπτατ᾿ οἴκων, σμικρόν ἀνθήσας χρόνον

Παρατηρώ πόσο μεγάλη δύναμη έχουν τα χρήματα· και βοηθάς τους φίλους σου μ᾿αυτά και από την αρρώστια που θα σ᾿ έβρει γιατρεύεσαι όταν έχεις να πληρώνεις
σκοπῶ τά χρήμαθ᾿ ὡς ἔχει μέγα σθένος, ξένοις τε δοῦναι σῶμα τ᾿ ἐς νόσον πεσόν δαπάναισι σῶσαι

Γλυκιά η ελπίδα στους ανθρώπους, είναι, όμως, άπληστη και φέρνει συμφορές· αναζητώντας μεγάλα πλούτη οι άνθρωποι περιφέρονται σε φουσκωμένα πέλαγα, διαβαίνουν χώρες βαρβάρων, όλοι κυνηγώντας την ίδια ιδέα· σε κάποιους ο πόθος για τον πλούτο είναι φορτικός και σε άλλους με μέτρο
φίλα γάρ ἐλπίς γ᾿, ἐπί τε πήμασιν βροτῶν ἄπληστος ἀνθρώποις, ὄλβου βάρος οἵ φέρονται πλάνητες ἐπ᾿ οἶδμα πόλεις τε βαρβάρους περῶντες, κοινᾷ δόξα· γνῶμα δ᾿ οἷς μέν ἄκαιρος ὄλβον, τοῖς δ᾿ ἐς μέσον ἥκει

Ο μεγάλος πλούτος και η ευτυχία δε γνωρίζω να μένουν σταθεροί για πάντα σε κάποιον
ὁ δ᾿ ὄλβος ὁ μέγας ἥ τε δόξ᾿ οὐκ οἶδ᾿ ὅτῳ βέβαιος ἐστί

Άλλος είναι γεννημένος να κάνει το καλό στους συνανθρώπους του και άλλος να έχει το μυαλό του μόνο στο κέρδος, άχρηστος για την πόλη του, επαχθής σε κάθε του συναλλαγή και συμφεροντολόγος
ὁ μέν δίκαιος τοῖς πέλας πέφυκ᾿ ἀνήρ, ὅ δ᾿ ἐς τό κέρδος λῆμ᾿ ἔχων ἀνειμένον πόλει τ᾿ ἄχρηστος καί συναλλάσσειν βαρύς, αὑτῷ δ᾿ ἄριστος

Κι εσείς, να χαίρεστε με τη χαρά που κάθε μέρα χαρίζει, όσο δυστυχισμένοι κι αν είστε , αφού στους νεκρούς τα πλούτη δεν ωφελούν
ὑμεῖς δέ, χαίρετ᾿, ἐν κακοῖς ὅμως ψυχῇ διδόντες ἡδονήν καθ᾿ ἡμέραν, ὡς τοῖς θανοῦσι πλοῦτος οὐδέν ὠφελεῖ

Απ᾿ τα χρέη μόνο να γλιτώσω, κι ας φαίνομαι στους ανθρώπους θρασύς, γλυκόφωνος, τολμηρός, αυθάδης, σιχαμένος, ψευταράς, δεξιοτέχνης στα λόγια, κινητό βιβλίο των νόμων, αερολόγος, πονηρή αλεπού, ξιπασμένος, χέλι που γλιστράει, θεομπαίχτης, απατεώνας, κάθαρμα, διεστραμμένος, που μπαίνει στο ρουθούνι των άλλων και μίζερος
εἴπερ τά χρέα διαφευξοῦμαι τοῖς τ᾿ ἀνθρώποις εἶναι δόξω θρασύς, εὔγλωττος, τολμηρός, ἴτης, βδελυρός, ψευδῶν συγκολλητής, εὑρησιεπής, περίτριμμα δικῶν, κύρβις, κρόταλον, κίναδος, τρύμη, μάσθλης, εἴρων, γλοιός, ἀλαζών, κέντρων, μιαρός, στρόφις, ἀργαλέος, ματιολοιχός

Κι αν σου αρπάξουν/χάσεις τα αγαθά από το σπίτι σου, άλλα και περισσότερα απ’ αυτά που έχεις χάσει θα μπορούσες ν’ αποκτήσεις, αν σε βοηθήσει ο Δίας (θεός) ο προστάτης του πλούτου
καὶ χρήμασιν μὲν ἐκ δόμων πορθουμένοις γένοιτ’ ἂν ἄλλα κτησίου Διὸς χάριν ἄτης γε μείζω, καὶ μετεμπλήσαι γόμον.

Αλλά όταν, όπως ακριβώς σε μια ζυγαριά, βάλεις στη μια μεριά χρήματα, τότε το βάρος τους συμπαρασύρει προς το μέρος τους τη λογική κρίση, κι αυτός που κάνει αυτό, δεν μπορεί ούτε να σκεφτεί σωστά ούτε κι ανεπηρέαστα
ὅταν δ’ ἐπὶ θάτερ’ ὥσπερ εἰς τρυτάνην ἀργύριον προσενέγκῃς, οἴχεται φέρον καὶ καθείλκυκε τὸν λογισμὸν ἐφ’ αὑτό, καὶ οὐκ ἂν ἔτ’ ὀρθῶς οὐδ’ ὑγιῶς ὁ τοῦτο ποιήσας περὶ οὐδενὸς λογίσαιτο