ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Πλούτε και βασιλεία, τέχνη των τεχνών, πόσος φθόνος για σας δημιουργείται μέσα στην πολυπόθητη ζωή του ανθρώπου
῏Ω πλοῦτε καὶ τυραννὶ καὶ τέχνη τέχνης ὑπερφέρουσα, τῷ πολυζήλῳ βίῳ ὅσος παρ’ ὑμῖν ὁ φθόνος φυλάσσεται

Ο πλούτος, ανθρωπάκο, είναι ο μοναδικός θεός για τους σοφούς κι όλα τ’ άλλα είναι φληναφήματα και όμορφα λόγια
ὁ πλοῦτος, ἀνθρωπίσκε, τοῖς σοφοῖς θεός, τά δ᾿ ἄλλα κόμποι καί λόγων εὐμορφίαι

Ο μεγάλος πλούτος και η ευτυχία δεν κρατούν για πάντα στους ανθρώπους
ὁ μέγας ὄλβος οὐ μόνιμος ἐν βροτοῖς

Ο χρυσός και η ευτυχία παρασύρουν το μυαλό των ανθρώπων οδηγώντας τους στη βία της αδικίας. Κανείς δεν μπορεί να δει πως ο χρόνος κύκλους κάνει
ὁ χρυσός ἅ τ᾿ εὐτυχία φρενῶν βροτούς ἐξάγεται, δύνασιν ἄδικον ἐφέλκων. Χρόνου γάρ οὔτις τό πάλιν εἰσορᾶν ἔτλα

Τα χρήματα δεν μπορείς να τα έχεις για πολύ καιρό. Η φύση του ανθρώπου είναι μόνο σταθερή και όχι τα χρήματα. Γιατί αυτή παραμένοντας μαζί μας για πάντα διώχνει τις συμφορές· ενώ ο πλούτος φεύγει μακριά από το σπιτικό μας, αφού μόνο για λίγο καιρό ανθίσει
[χρήματα] τά δ᾿ οὐδέν εἰ μή βραχύν ὁμιλῆσαι χρόνον. ἡ γάρ φύσις βέβαιος, οὐ τά χρήματα. ἥ μέν γάρ αἰεί παραμένουσ᾿ αἴρει κακά· ὁ δ᾿ὄλβος ἀδίκως καί μετά σκαιῶν ξυνών ἐξέπτατ᾿ οἴκων, σμικρόν ἀνθήσας χρόνον

Παρατηρώ πόσο μεγάλη δύναμη έχουν τα χρήματα· και βοηθάς τους φίλους σου μ᾿αυτά και από την αρρώστια που θα σ᾿ έβρει γιατρεύεσαι όταν έχεις να πληρώνεις
σκοπῶ τά χρήμαθ᾿ ὡς ἔχει μέγα σθένος, ξένοις τε δοῦναι σῶμα τ᾿ ἐς νόσον πεσόν δαπάναισι σῶσαι

Γλυκιά η ελπίδα στους ανθρώπους, είναι, όμως, άπληστη και φέρνει συμφορές· αναζητώντας μεγάλα πλούτη οι άνθρωποι περιφέρονται σε φουσκωμένα πέλαγα, διαβαίνουν χώρες βαρβάρων, όλοι κυνηγώντας την ίδια ιδέα· σε κάποιους ο πόθος για τον πλούτο είναι φορτικός και σε άλλους με μέτρο
φίλα γάρ ἐλπίς γ᾿, ἐπί τε πήμασιν βροτῶν ἄπληστος ἀνθρώποις, ὄλβου βάρος οἵ φέρονται πλάνητες ἐπ᾿ οἶδμα πόλεις τε βαρβάρους περῶντες, κοινᾷ δόξα· γνῶμα δ᾿ οἷς μέν ἄκαιρος ὄλβον, τοῖς δ᾿ ἐς μέσον ἥκει

Ο μεγάλος πλούτος και η ευτυχία δε γνωρίζω να μένουν σταθεροί για πάντα σε κάποιον
ὁ δ᾿ ὄλβος ὁ μέγας ἥ τε δόξ᾿ οὐκ οἶδ᾿ ὅτῳ βέβαιος ἐστί

Κι εσείς, να χαίρεστε με τη χαρά που κάθε μέρα χαρίζει, όσο δυστυχισμένοι κι αν είστε , αφού στους νεκρούς τα πλούτη δεν ωφελούν
ὑμεῖς δέ, χαίρετ᾿, ἐν κακοῖς ὅμως ψυχῇ διδόντες ἡδονήν καθ᾿ ἡμέραν, ὡς τοῖς θανοῦσι πλοῦτος οὐδέν ὠφελεῖ

Κανείς από τους ανθρώπους δε μπορεί να φτάσει την ευτυχία· ακόμη κι αν χυθούν πλημμύρα τα πλούτη, κάποιον τον θεωρείς πιο τυχερό από κάποιον άλλον, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορείς να πεις κανέναν ευτυχισμένο
θνητῶν γὰρ οὐδείς ἐστιν εὐδαίμων ἀνήρ• ὄλβου δ’ ἐπιρρυέντος εὐτυχέστερος ἄλλου γένοιτ’ ἂν ἄλλος, εὐδαίμων δ’ ἂν οὔ.

Κι αν σου αρπάξουν/χάσεις τα αγαθά από το σπίτι σου, άλλα και περισσότερα απ’ αυτά που έχεις χάσει θα μπορούσες ν’ αποκτήσεις, αν σε βοηθήσει ο Δίας (θεός) ο προστάτης του πλούτου
καὶ χρήμασιν μὲν ἐκ δόμων πορθουμένοις γένοιτ’ ἂν ἄλλα κτησίου Διὸς χάριν ἄτης γε μείζω, καὶ μετεμπλήσαι γόμον.

Για τα χρήματα μιλάς, πατέρα, που είναι αβέβαιο πράγμα. Αν πιστεύεις πως αυτά θα παραμείνουν για πάντα σε σένα, φύλαγέ τα και μην τα δίνεις σε κανέναν· αυτά, όμως, πατέρα, δεν τα εξουσιάζεις, μήτε θα έχεις πάντα την ίδια τύχη, και γι’ αυτό μη διστάζεις να τα μοιράζεις· η τύχη άλλωστε σου τα χάρισε όλα κι αυτή ανά πάσα στιγμή μπορεί να σου τα πάρει και να τα δώσει σε άλλον ανάξιο.
περί χρημάτων λαλεῖς, ἀβεβαίου πράγματος. εἰ μέν γάρ οἶσθα ταῦτα παραμενοῦντα σοι εἰς πάντα τόν χρόνον, φύλαττε μηδενί τοῦ σοῦ μεταδιδούς· ὧν δέ μή σύ κύριος εἶ, μηδέ σαυτοῦ τῆς τύχης δέ πάντ᾿ ἔχεις, μή τι φθονοίης, ὦ πάτερ, τούτων τινί, αὕτη γάρ ἄλλωι, τυχόν ἀναξίωι τινί, παρελομένη σοῦ πάντα προσθήσει πάλιν

Κι αυτό είναι το μόνο αθάνατο· αν η τύχη κάποτε στα φέρει ανάποδα,εκείνο το καλό που έχεις κάνει θα το βρεις μπροστά σου. Καλύτερος φίλος είναι αυτός που βλέπεις μπρος στα μάτια σου παρά ο αόρατος και στο χώμα θαμμένος πλούτος
τοῦτο γάρ ἀθάνατόν ἐστι, κἄν ποτε πταίσας τύχηις, ἐκεῖθεν ἔσται ταὐτό τοῦτό σοι πάλιν. πολλῶι δέ κρεῖττόν ἐστιν ἐμφανής φίλος ἤ πλοῦτος ἀφανής, οὕ σύ κατορύξας ἔχεις

Η Δίκη μέσα στα καπνισμένα φτωχόσπιτα φεγγοβολά, και ανταμείβει την τίμια ζωή. Απομακρύνεται από τα παλάτια των πλουσίων που τα γέμισαν άνομα χέρια με χρυσό, και πηγαίνει στ᾿ άσπιλα φτωχόσπιτα, αδιαφορώντας για την παραφουσκωμένη από τα λόγια ψεύτικη δύναμη του πλούτου· κι όλα τα οδηγεί σ᾿ ένα τέλος
Δίκα δέ λάμπει μέν ἐν δυσκάπνοις δώμασιν, τόν τ᾿ ἐναίσιμον τίει βίον. τά χρυσόπαστα δ᾿ ἔδεθλα σύν πίνῳ χερῶν παλιντρόποις ὄμμασι λιποῦσ᾿, ὅσια προσέβατο δύναμιν οὐ σέβουσα πλοῦτου παράσημον αἴνῳ· πᾶν δ᾿ ἐπί τέρμα νωμᾷ

είναι ξεκάθαρο πως η τόλμη φέρνει την καταστροφή σ᾿ εκείνους που με πολεμοχαρή διάθεση επιζητούν τα πλούτη και όχι το δίκαιο, και γεμίζουν τα σπίτια τους με περισσότερο πλούτο απ᾿ ότι πρέπει. Να μη πέσουν συμφορές σ᾿ εκείνον που με σύνεση ικανοποιείται με τα λίγα. Γιατί δεν υπάρχει κάστρο να σώσει τον άνθρωπο που κλωτσά το δίκαιο για να γεμίσει με πλούτο
πέφανται δ᾿ ἐγγονοῦσα τόλμη τῶν Ἄρη πνεόντων μεῖζον ἤ δικαίως, φλεόντων δωμάτων ὑπέρφευ ὑπέρ τό βέλτιστον. ἔστω δ᾿ ἀπήμαντον, ὥστ᾿ ἀπαρκεῖν εὖ πραπίδων λαχόντι. οὐ γάρ ἔστιν ἔπαλξις πλούτου πρός κόρον ἀνδρί λακτίσαντι μέγαν Δίκας βωμόν εἰς ἀφάνειαν