ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Περισσότερο αξίζει ένας γενναιόψυχος γέρος από πολλούς νέους· γιατί τι να το κάνεις να είσαι δυνατός αλλά δειλός;
πολλῶν νέων γάρ κἄν γέρων εὔψυχος ᾖ κρείσσων· τι γάρ δεῖ δειλόν ὄντ᾿ εὐσωματεῖν;

Η καλή ανατροφή σε κάνει να έχεις το αίσθημα της ντροπής· ντρέπεται αυτός που μεγάλωσε μέσα στην αρετή να γίνει δειλός όταν μεγαλώσει. Η γενναιότητα διδάσκεται, αφού ακόμα και το βρέφος συνηθίζει να λέει και ν’ ακούει πράγματα που δε γνωρίζει. Όσα μάλιστα μαθαίνει ο καθένας, τον ακολουθούν μέχρι τα γηρατειά του. Γι’ αυτό και να μορφώνετε καλά τα παιδιά σας.
τὸ γὰρ τραφῆναι μὴ κακῶς αἰδῶ φέρει• αἰσχύνεται δὲ τἀγάθ’ ἀσκήσας ἀνὴρ κακὸς γενέσθαι πᾶς τις. ἡ δ’ εὐανδρία διδακτός, εἴπερ καὶ βρέφος διδάσκεται λέγειν ἀκούειν θ’ ὧν μάθησιν οὐκ ἔχει. ἃ δ’ ἂν μάθῃ τις, ταῦτα σῴζεσθαι φιλεῖ πρὸς γῆρας. οὕτω παῖδας εὖ παιδεύετε.

Πρόσεξε μήπως το θάρρος το ασύνετο γεννήσει κανένα μεγάλο κακό
φύλαξαι μὴ θράσος τέκῃ φόβον•

Αν, όμως, επιθυμώ να ζω ελεύθερη, πρέπει να υπακούω σε όλα στους κρατούντες
ἀλλ’ ᾗ σὺ κρίνεις• εἰ δ’ ἐλευθέραν με δεῖ ζῆν, τῶν κρατούντων ἐστὶ πάντ’ ἀκουστέα•

ΠΥΛ. οι γενναίοι άντρες τολμούν στα δύσκολα, ενώ οι δειλοί δεν αξίζουν τίποτα
ΟΡ. δεν υπάρχει δυσκολία που να φέρνει ενδοιασμό στα γενναίους νέους
ΠΥΛ. τούς πόνους γάρ ἀγαθοί τολμῶσι, δειλοί δ᾿ εἰσίν οὐδέν οὐδαμοῦ…
ΟΡ. μόχθος γάρ οὐδείς τοῖς νέοις σκῆψιν φέρειν

Όποιος είναι συνετός πρέπει ν᾿ αποφεύγει τον πόλεμο· αν, όμως, αναγκαστεί να πολεμήσει, πέφτοντας για την πατρίδα με τιμή, δόξα τρανή, αν άτιμα χαθεί, μεγάλη ντροπή
φεύγειν μέν οὖν χρή πόλεμον ὅστις εὖ φρονεῖ· εἰ δ᾿ ἐς τόδ᾿ ἔλθοι, στέφανος οὐκ αἰσχρός πόλει καλῶς ὀλέσθαι, μή καλώς δέ δυσκλεές

Γενναίος άντρας είναι αυτός που πάντοτε ελπίζει· οι δυσκολίες είναι για τους δειλούς
οὗτος δ᾿ ἀνήρ ἄριστος ὅστις ἐλπίσι πέποιθεν αἰεί· τό δ᾿ ἀπορεῖν ἀνδρός κακοῦ

γιατί βρήκα τη μεγαλύτερη δόξα περιφρονώντας τη ζωή μου, να πεθάνω δοξασμένα
εὕρημα γάρ τοι μή φιλοψυχοῦσ᾿ ἐγώ κάλλιστον ηὕρυκ, εὐκλεῶς λιπεῖν βίον

γιατί η ντροπή θεωρείται από τους γενναίους άντρες βάρος για τη ζωή τους
ἡ γάρ αἰσχύνη βάρος τοῦ ζῆν παρ᾿ ἐσθλοῖς ἀνδράσιν νομίζεται

Σπανίζουν οι γενναίοι, όταν η πολιτεία χτυπιέται μες στα άγρια κύματα του πελάγους
ἦ σπανία τις τῶν ἀγαθῶν, ὅταν ᾖ δυσάλιος ἐν πελάγει καί σαλεύῃ πόλις

Κάθε φορά που κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με τον κίνδυνο, πρέπει να το κάνει χωρίς ντροπή· αυτό άλλωστε είναι το μόνο κέρδος στους ανθρώπους· καμία δόξα δε μπορείς να πεις πως βρήκες στα κακά και στην ατιμία
εἴπερ κακόν φέροι τις, αἰσχύνης ἄτερ ἔστω· μόνον γάρ κέρδος ἐν τεθνηκόσι· κακῶν δέ κᾀσχρῶν οὔτιν᾿ εὐκλείαν ἐρεῖς

Για έναν άντρα που έχει φρόνημα πιο οδυνηρός είναι ο εξευτελισμός που ακολουθεί τη δειλία παρά ο θάνατος που δεν θα τον αισθανθεί και θα επέλθει σε στιγμές δύναμης και κοινής ελπίδας
ἀλγεινοτέρα γάρ ἀνδρί γε φρόνημα ἔχοντι ἡ μετά τοῦ ἐν τῷ μαλακισθῆναι κάκωσις ἤ ὁ μετά ῥώμης καί κοινῆς ἐλπίδος ἅμα γιγνόμενος ἀναίσθητος θάνατος

και πιο γενναιόψυχοι δίκαια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν εκείνοι που ενώ γνωρίζουν ξεκάθαρα τα δεινά και τα ευχάριστα, παρ᾿ όλα αυτά δεν προσπαθούν ν᾿ αποφύγουν τους κινδύνους
κράτιστοι δ᾿ ἄν τήν ψυχήν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινά καί ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καί διά ταῦτα μή ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων

Χωρίς όμως γενναιοψυχία καμία πολεμική εμπειρία δεν έχει αξία μπρος στους κινδύνους. Κι αυτό γιατί ο φόβος παραλύει τη μνήμη, ενώ και η πολεμική τέχνη χωρίς θάρρος δεν ωφελεί σε τίποτα
ἄνευ δέ εὐψυχίας οὐδεμία τέχνη πρός τούς κινδύνους ἰσχύει. φόβος γάρ μνήμην ἐκπλήσσει, τέχνη δέ ἄνευ ἀλκῆς οὐδέν ὠφελεῖ