ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Ψέματα λένε οι γέροι πως θέλουν να πεθάνουν, κατηγορώντας τα γηρατειά και το μακρύ χρόνο ζωής τους· όταν, όμως, πλησιάσει ο θάνατος, κανείς γέρος δε θέλει να πεθάνει κι ούτε τα γηρατειά γι ᾿ αυτούς είναι βάρος
μάτην ἄρ᾿ οἱ γέροντες εὔχονται θανεῖν, γῆρας ψέγοντες καί μακρόν χρόνον βίου· ἤν δ᾿ ἐγγύς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνῄσκειν, τό γῆρας δ᾿ οὐκέτ᾿ ἔστ᾿ αὐτοῖς βαρύ

αλλά είναι μεγάλη τιμή για τον άνθρωπο να πεθάνει δοξασμένος
ἀλλ᾿ εὐκλεῶς τοι κατθανεῖν χάρις βροτῷ

Αν και η ζωή είναι σύντομη, δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο άνθρωπος που να είναι αρκετά ευτυχισμένος, ώστε να μην έχει ευχηθεί -και όχι μόνο μία, αλλά πολλές φορές – να πεθάνει παρά να ζει. Γιατί και οι συμφορές και οι αρρώστιες που βρίσκουν τους ανθρώπους κάνουν τη ζωή, παρ᾿ ότι είναι σύντομη, να μας φαίνεται ανυπόφορα μακριά. Έτσι, από τη μια ο θάνατος, επειδή η ζωή είναι ανυπόφορη, έχει γίνει καταφύγιο για τον άνθρωπο, ενώ από την άλλη ο θεός, που μας έδωσε μια γεύση γλύκας αυτού του κόσμου, παρουσιάζεται πολύ φθονερός
Ἐν γάρ οὕτω βραχέι βίῳ οὐδείς οὕτω ἄνθρωπος ἐών ευδαίμων πέφυκε, οὔτε τούτων οὔτε τῶν ἄλλων, τῷ οὐ παραστήσεται πολλάκις καί οὐκί ἅπαξ τεθνάναι βούλεσθαι μᾶλλον ἤ ζώειν. Αἵ τε γάρ συμφοραί προσπίπτουσαι και αἱ νοῦσοι συνταράσσουσαι και βραχύν ἐόντα μακρόν δοκέειν εἶναι ποιεῦσι τόν βίον. Οὕτω ὁ μέν θάνατος μοχθηρῆς ἐούσης τῆς ζόης καταφυγή αἱρετωτάτη τῷ ἀνθρώπῳ γέγονε· ὁ δέ θεός γλυκύν γεύσας τόν αἰώνα φθονερός ἐν αὐτῷ εὑρίσκεται ἐών

Σε ό,τι αφορά στη γέννηση και στο θάνατο κάνουν τα εξής· όταν γεννιέται ένα μωρό, οι συγγενείς κάθονται γύρω του και κλαίνε αναλογιζόμενοι τις συμφορές και τη θλίψη που θα υποφέρει το παιδί που γεννήθηκε· αντίθετα, όταν πεθαίνει κάποιος, τον θάβουν με χαρές και γέλια, λέγοντας από πόσες συμφορές γλίτωσε και πόσο ευτυχισμένος θα είναι
κατά δέ τόν γινόμενον σφίσι καί ἀπογινόμενον ποιεῦσι τοιάδε· τόν μέν γενόμενον περιιζόμενοι οἱ προσήκοντες ολοφύρονται, ὅσα μιν δεῖ ἐπείτε ἐγένετο ἀναπλῆσαι κακά, ἀνηγεόμενοι τά ἀνθρωπήια πάντα πάθεα, τόν δ᾿ ἀπογενόμενον παίζοντές τε καί ἡδόμενοι γῇ κρύπτουσι, ἐπιλέγοντες ὅσων κακῶν ἐξαπαλλαχθείς ἐστι ἐν πάσῃ ευδαιμονίῃ

ο θάνατος είναι προτιμότερος από μια δύστυχη ζωή· καλύτερα κανείς να μη γεννιέται παρά να ζει μέσα στις συμφορές
ζωῆς πονηρᾶς θάνατος αἱρετώτερος· τό μή γενέσθαι δ᾿ ἐστίν ἤ πεφυκέναι κρεῖσσον κακῶς πάσχοντα

αλλά ούτε από τα πολλά τραύματα στο στήθος πεθαίνει κανείς, αν δεν έρθει η ώρα του, ούτε κι αν μένει στο σπίτι του ήσυχος δίπλα στη φωτιά ξεφεύγει από το θάνατο που του ᾿χει γράψει το πεπρωμένο του
ἀλλ᾿ οὔτε πολλά τραύματ᾿ ἐν στέρνοις λαβών θνῄσκει τις, εἰ μή τέρμα συντρέχει βίου, οὔτ᾿ ἐν στέγῃ τις ἥμενος παρ᾿ ἑστίᾳ φεύγει τι μᾶλλον τόν πεπρωμένον μόρον

κακώς οι άνθρωποι μισούν το θάνατο· αυτός είναι που στις τόσες τους συμφορές τους δίνει το πιο μεγάλο “καταφύγιο”
ὡς οὐ δικαίως θάνατον ἔχθουσιν βροτοί, ὅσπερ μέγιστον ῥῦμα τῶν πολλῶν κακῶν

και τους νεκρούς αν θέλεις να ευεργετήσεις ή να τους κάνεις κακό, δεν έχει καμία διαφορά, αφού οι νεκροί δε νιώθουν ούτε χαρά ούτε λύπη
καί τούς θανόντας εἰ θέλεις εὐεργετεῖν εἴτ᾿ οὖν κακουργεῖν, αμφιδεξίως ἔχει τῷ μήτε χαίρειν μήτε λυπεῖσθαι φθιτούς

θάνατε, λυτρωτή, μη μ᾿ατιμάσεις, μα έλα· γιατί εσύ μόνο γιατρεύεις τ᾿ αγιάτρευτα δεινά κι ο πόνος καθόλου δεν αγγίζει τον πεθαμένο
ὦ θάνατε παιάν, μή μ᾿ ἀτιμάσῃς μολεῖν· μόνος γάρ εἶ σύ τῶν ἀνηκέστων κακῶν ἰατρός, ἄλγος δ᾿ οὐδέν ἅπτεται νεκρού

απλός ο δρόμος που οδηγεί στο θάνατο
ἁπλῆ γάρ οἶμος εἰς Ἅιδου φέρει

Ο Θάνατος είναι ο μόνος από τους θεούς που δεν αγαπά τα δώρα· δεν θα σε ωφελήσουν, λοιπόν, ούτε οι θυσίες ούτε οι σπονδές προς αυτόν
μόνος θεῶν γάρ θάνατος οὐ δώρων ἐρᾷ· οὐδ᾿ ἄν τι θύων οὐδ᾿ ἐπισπένδων ἄνοις

Από την κοπιαστική και αισχρή ζωή, καλύτερος ο θάνατος
βίον πονηροῦ θάνατος εὐκλέεστερος

καλύτερα κανείς να πεθάνει μια και καλή, παρά να τυραννιέται κάθε μέρα
κρεῖσσον γὰρ εἰσάπαξ θανεῖν ἢ τὰς ἁπάσας ἡμέρας πάσχειν κακῶς.

Αυτόν που φαίνεται να ζει ευτυχισμένος μην τον ζηλεύει κανείς, πριν δει το θάνατό του· γιατί οι τύχες είναι εφήμερες
τόν εὐτυχεῖν δοκοῦντα μή ζηλοῦν, πρίν ἄν θανόντ᾿ ἴδῃ τις· ὡς ἐφήμεροι τύχαι

Είναι η μοίρα όλων των ανθρώπων κάποτε να πεθάνουν, και δεν υπάρχει θνητός που να γνωρίζει αν αύριο θα ζήσει· γιατί είναι άγνωστο η τύχη ποιον δρόμο θα πάρει
βροτοῖς ἅπασι κατθανεῖν ὀφείλεται, κοὐκ ἔστι θνητῶν ὅστις ἐξεπίσταται τήν αὔριον μέλλουσαν εἰ βιώσεται· τό τῆς τύχης γάρ ἀφανές οἷ προβήσεται