ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

το σοφό που ξεπερνά σε υπεροψία και των θνητών τα μέτρα δεν είναι σοφία
τό σοφόν δ᾿ οὐ σοφία τό τε μή θνητά φρονεῖν

Δεν πρέπει ο άνθρωπος να περηφανεύεται πέρα από το μέτρο. Κι αυτό γιατί, όταν η αλαζονεία ωριμάσει, καρπίζει των συμφορών το στάχυ, απ᾿ όπου τρυγάει καρπούς γεμάτους δάκρυα
οὐχ ὑπέρφευ θνητόν ὄντα χρή φρονεῖν. ὕβρις γάρ ἐξανθοῦσ᾿ ἐκάρπωσεν στάχυν ἄτης, ὅθεν πάγκλαυτον ἐξαμᾷ θέρος

Αν από αλαζονεία κορδωνόμαστε και κάνουμε το σπουδαίο την ώρα που η πόλη μας βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο, αργότερα θα φανεί πως δε δείξαμε καθόλου σύνεση
εἰ δέ ταῦτ᾿ ὀγκωσόμεσθα κἀποσεμνυνούμεθα, τήν πόλιν καί ταῦτ᾿ ἔχοντες κυμάτων ἐν ἀγκάλαις, ὑστέρῳ χρόνῳ ποτ᾿ αὖθις εὐ φρονεῖν οὐ δόξομεν

Τέτοιον στρατηγό-ηγέτη πρέπει πάντα να εκλέγουμε, γενναίο στις δυστυχίες και να μισεί τον επηρμένο λαό που, όταν του έρχονται καλά τα πράγματα από την τύχη, θέλει ν’ ανέβει στο ψηλότερο σκαλί κι έτσι χάνει την ευτυχία του αμέσως, ενώ μπορούσε να την κρατήσει
τοιόνδε τὸν στρατηγὸν αἱρεῖσθαι χρεών, ὃς ἔν τε τοῖς δεινοῖσίν ἐστιν ἄλκιμος μισεῖ θ’ ὑβριστὴν λαόν, ὃς πράσσων καλῶς ἐς ἄκρα βῆναι κλιμάκων ἐνήλατα ζητῶν ἀπώλεσ’ ὄλβον ᾧ χρῆσθαι παρῆν.

Για μένα, τουλάχιστον, μακάρι να γεράσω χωρίς μεγαλεία. Γιατί, πάντα νικά το μέτρο, φτάνει μόνο να πεις το όνομά του, και μόνο οφέλη θα έχεις, αν το κάνεις κυβερνήτη στα έργα σου. Αυτά που ξεπερνούν το μέτρο ποτέ δεν φέρνουν καλό στους ανθρώπους. Μεγαλύτερες συμφορές πέφτουν σ’ ένα σπίτι, αν πέσει πάνω του ο θεϊκός θυμός.
ἐμοὶ γοῦν ἐν μὴ μεγάλοις ὀχυρῶς γ’ εἴη καταγηράσκειν. τῶν γὰρ μετρίων πρῶτα μὲν εἰπεῖν τοὔνομα νικᾷ, χρῆσθαί τε μακρῷ λῷστα βροτοῖσιν• τὰ δ’ ὑπερβάλλοντ’ οὐδένα καιρὸν δύναται θνητοῖς• μείζους δ’ ἄτας, ὅταν ὀργισθῇ δαίμων οἴκοις, ἀπέδωκεν.

Κάποτε είδα κάποιον που με γλώσσα γεμάτη θράσος είχε βάλει ναύτες με δύσκολο καιρό να ταξιδέψουν· μα σαν τους έπιασε βαριά φουρτούνα, έχασε τη μιλιά του και κρυμμένος μέσα στα ρούχα του άφηνε όποιον κι όποιον να τον πατάει. Έτσι και με σένα και τα περήφανά σου λόγια, μόλις απ’ να σύννεφο μικρό ξεσπάσει μεγάλη καταιγίδα, την πολλή σου και φουσκωμένη ξιπασιά θα σβήσει.
῎Ηδη ποτ’ εἶδον ἄνδρ’ ἐγὼ γλώσσῃ θρασὺν ναύτας ἐφορμήσαντα χειμῶνος τὸ πλεῖν, ᾧ φθέγμ’ ἂν οὐκ ἀνηῦρες, ἡνίκ’ ἐν κακῷ χειμῶνος εἴχετ’, ἀλλ’ ὑφ’ εἵματος κρυφεὶς πατεῖν παρεῖχε τῷ θέλοντι ναυτίλων. Οὕτω δὲ καὶ σὲ καὶ τὸ σὸν λάβρον στόμα σμικροῦ νέφους τάχ’ ἄν τις ἐκπνεύσας μέγας χειμὼν κατασβέσειε τὴν πολλὴν βοήν.

Ο καθένας πρέπει, όσο μεγάλο ανάστημα κι αν έχει, να ξέρει πως μπορεί να τον γκρεμίσει κι ένα μικρό κακό. Και μάθε κείνος που νιώθει φόβο και οργή, γλιτώνει· μα όπου μπορεί ο καθένας έτσι να καυχιέται κι ό,τι θέλει να κάνει, να λογιάζεις πως θα ‘ρθει κάποια μέρα που σε μαύρους βυθούς η πολιτεία θα βουλιάξει, κι ας είχε ξεκινήσει πρίμα. Κάποιος σωτήριος φόβος ας με παραστέκει και να μην λογαριάζουμε πως όταν κάνουμε αυτά που μας ευχαριστούνε, δε θα τα ξεπληρώσουμε μ’ εκείνα που μας στενοχωρούν. Αυτά πηγαίνουν το ΄να ξοπίσω απ’ τ’ άλλο.
᾿Αλλ’ ἄνδρα χρή, κἂν σῶμα γεννήσῃ μέγα, δοκεῖν πεσεῖν ἂν κἂν ἀπὸ σμικροῦ κακοῦ. Δέος γὰρ ᾧ πρόσεστιν αἰσχύνη θ’ ὁμοῦ, σωτηρίαν ἔχοντα τόνδ’ ἐπίστασο• ὅπου δ’ ὑβρίζειν δρᾶν θ’ ἃ βούλεται παρῇ, ταύτην νόμιζε τὴν πόλιν χρόνῳ ποτὲ ἐξ οὐρίων δραμοῦσαν εἰς βυθὸν πεσεῖν. ᾿Αλλ’ ἑστάτω μοι καὶ δέος τι καίριον, καὶ μὴ δοκῶμεν δρῶντες ἃν ἡδώμεθα οὐκ ἀντιτίσειν αὖθις ἃν λυπώμεθα. ῞Ερπει παραλλὰξ ταῦτα

Αυτά βλέποντας, ποτέ να μην ξεστομίσεις αλαζονικό λόγο για τους θεούς, μήτε να καυχηθείς αν υπερέχεις απ’ τους άλλους σε γενναιοψυχία ή σε μεγάλο πλούτο· κι αυτό γιατί μια μέρα αρκεί για να ανασηκώσει και πάλι να βουλιάξει τα ανθρώπινα· οι θεοί αγαπούν τους συνετούς και απεχθάνονται τους κακούς
Τοιαῦτα τοίνυν εἰσορῶν ὑπέρκοπον μηδέν ποτ’ εἴπῃς αὐτὸς ἐς θεοὺς ἔπος, μηδ’ ὄγκον ἄρῃ μηδέν’, εἴ τινος πλέον ἢ χειρὶ βρίθεις ἢ μακροῦ πλούτου βάθει• ὡς ἡμέρα κλίνει τε κἀνάγει πάλιν ἅπαντα τἀνθρώπεια• τοὺς δὲ σώφρονας θεοὶ φιλοῦσι καὶ στυγοῦσι τοὺς κακούς.

η ύβρη-αλαζονεία είναι γνήσιο τέκνο της ασέβειας
δυσσεβίας μέν ὕβρις τέκος ὡς ἐτύμως

αυτοί που ανέλπιστα έγιναν πλούσιοι, σκληροί και πέρα από το μέτρο φαίνονται στους δούλους τους
οἵ δ᾿ οὔποτ᾿ ἐλπίσαντες ἤμησαν καλῶς, ὠμοί τε δούλοις πάντα καί πέρα σταθμῶν

όταν μεγαλώσει πολύ η ευτυχία του ανθρώπου, γεννά και δεν πεθαίνει χωρίς “παιδιά” · κι απ᾿ την καλή στη γενιά μοίρα φυτρώνει αδηφάγο κακό
μέγαν τελεσθέντα φωτός ὄλβον τεκνοῦσθαι μηδ᾿ ἄπαιδα θνῄσκειν, ἐκ δ᾿ ἀγαθάς τύχας γένει βλαστάνειν ἀκόρεστον οἰζύν

είναι βαρύ να είσαι δοξασμένος και ξιπασμένος
τό δ᾿ ὑπερκόπως κλύειν εὖ βαρύ

Γιατί δεν αφήνει άλλον ο θεός να περηφανεύεται παρά μόνο τον εαυτό του
Οὐ γάρ ἐᾷ φρονέειν μέγα ὁ θεός ἄλλον ἤ ἑωυτόν

όπως ακριβώς σε ελάχιστο χρόνο έγινες μεγάλος και σπουδαίος, έτσι και μπορείς πολύ γρήγορα να γίνεις και πάλι ασήμαντος
ὡς καί μέγας καί πολλός ἐγένεο ἐν ὁλίγῳ χρόνῳ, οὕτω καί ταπεινός ὀπίσω κατά τάχος ἔσεαι

όποιος περηφανεύεται για πράγματα που δεν έγιναν, είναι ντροπή μεγάλη
κομπεῖν δ᾿ ἔστ᾿ ἀτελῆ σύν ψεύδεσιν αἰσχρόν ὄνειδος