ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Πράγματι, σ᾿ αυτούς που υπάρχει η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη και σ᾿ όλα τ᾿ άλλα ευτυχούν, είναι μεγάλη ανοησία να επιλέξουν τον πόλεμο· αν, όμως, καθίσταται αναγκαίο ή αμέσως να υποταχτούν στους άλλους, αφού υποχωρήσουν, ή να νικήσουν, αφού ριψοκινδυνεύσουν πρώτα, αυτός που αποφεύγει τον κίνδυνο είναι πιο άξιος να κατηγορηθεί απ᾿ αυτόν που τον αντιμετωπίζει
Καί γάρ οἷς μέν αἵρεσις γεγένηται τἆλλα εὐτυχοῦσι, πολλή ἄνοια πολεμῆσαι· εἰ δ᾿ ἀναγκαῖον ἦν ἤ εἴξαντας εὐθύς τοῖς πέλας ὑπακοῦσαι ἤ κινδυνεύσαντας περιγενέσθαι, ὁ φυγών τόν κίνδυνον τοῦ ὑποστάντος μεμπτότερος

Κι αυτό είναι το μόνο αθάνατο· αν η τύχη κάποτε στα φέρει ανάποδα,εκείνο το καλό που έχεις κάνει θα το βρεις μπροστά σου. Καλύτερος φίλος είναι αυτός που βλέπεις μπρος στα μάτια σου παρά ο αόρατος και στο χώμα θαμμένος πλούτος
τοῦτο γάρ ἀθάνατόν ἐστι, κἄν ποτε πταίσας τύχηις, ἐκεῖθεν ἔσται ταὐτό τοῦτό σοι πάλιν. πολλῶι δέ κρεῖττόν ἐστιν ἐμφανής φίλος ἤ πλοῦτος ἀφανής, οὕ σύ κατορύξας ἔχεις

μισώ τους φίλους που βοηθούν αργοπορημένα
μισῶ φίλοισιν ὕστερον βοηδρομεῖν

δεν μπορεί να υπάρξει σταθερή φιλία μεταξύ πολιτών ούτε συμμαχία μεταξύ πόλεων, αν δεν υπάρχει κοινή αντίληψη για την αρετή-εντιμότητα και για τις παρόμοιες ηθικές αξίες της ζωής
οὔτε φιλίαν ἰδιώταις βέβαιον γιγνομένην οὔτε κοινωνίαν πόλεσιν ἐς οὐδέν ἤ μή μετ᾿ ἀρετῆς δοκούσης ἐς ἀλλήλους γίγνοιντο καί τἆλλα ὁμοιότροποι εἶεν

Και ασφαλέστερος φίλος είναι ο ευεργέτης, γιατί προσπαθεί να διατηρεί τη συμπάθεια του ευεργετούμενου με την εύνοιά του προς αυτόν· από την άλλη, αυτός που χρωστά τη χάρη είναι περισσότερο αβέβαιος φίλος, επειδή θα δείξει καλοσύνη όχι για να του χρωστούν χάρη, αλλά απλά για να ξοφλήσει το χρέος του
βεβαιότερος δέ ὁ δράσας τήν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι ᾿ εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δέ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδώς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ᾿ ἐς ὀφείλημα τήν ἀρετήν ἀποδώσων

Έρχομαι από πόλη που εξουσιάζεται από έναν μόνο άντρα και όχι από τον όχλο· κανείς δεν μπορεί αυτήν με ρητορείες να την παραπλανεί για δικό του όφελος και να την κάνει να στρέφεται από δω κι από κει, να την κολακεύει, να την καλοπιάνει στην αρχή και μετά να τη βλάπτει, και τα προηγούμενα σφάλματά του να καλύπτει με νέα ψέματα και να γλιτώνει έτσι την τιμωρία. Πώς μπορεί άλλωστε να κυβερνά σωστά την πολιτεία ο λαός, αν δεν κρίνει σωστά τους ρήτορες;
πόλις γάρ ἧς ἐγώ πάρειμ᾿ ἄπο ἑνός πρός ἀνδρός, οὐκ ὄχλῳ κρατύνεται· οὐδ᾿ ἔστιν αὐτήν ὅστις ἐκχαυνῶν λόγοις πρός κέρδος ἴδιον ἄλλοτ᾿ ἄλλοσε στρέφει, τό δ᾿ αὐτίχ᾿ ἡδύς καί διδούς πολλήν χάριν, ἐσαῦθις ἔβλαψ᾿, εἶτα διαβολαῖς νέαις κλέψας τά πρόσθε σφάλματ᾿ ἐξέδυ δίκης. ἄλλως τε πῶς ἄν μήν διορθεύων λόγους ὀρθῶς δύναιτ᾿ ἄν δῆμος εὐθύνειν πόλιν;

Να τιμάς την ισότητα που ενώνει φίλους, πόλεις και συμμάχους· γιατί η ισότητα είναι στη φύση των ανθρώπων, το παραπάνω, όμως, πάντοτε θα είναι αντίθετο στο λιγότερο και θα το πολεμά. Και γιατί η ισότητα έβαλε στους ανθρώπους μέτρα και σταθμά και όρισε αριθμούς, και το κλεισμένο μάτι της νύκτας και το φως του ήλιου κάνουν κάθε χρόνο τον ίδιο κύκλο και κανένα δεν έχει φθόνο για το άλλο επειδή νικιέται
ἰσότητα τιμᾶν ἥ φίλους ἀεί φίλοις πόλεις τε πόλεσι συμμάχους τε συμμάχοις συνδεῖ· τό γάρ ἴσον μόνιμον ἀνθρώποις ἔφυ, τῷ πλέονι δ᾿ ἀιεί πολέμιον καθίσταται τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ᾿ ἡμέρας κατάρχεται. καί γάρ μέτρ᾿ ἀνθρώποισι καί μέρη σταθμῶν ἰσότης ἔταξε κἀριθμόν διώρισε, νυκτός τ᾿ ἀφεγγές βλέφαρον ἡλίου τε φῶς ἴσον βαδίζει τόν ἐνιαύσιον κῦκλον, κοὐδέτερον αὐτῶν φθόνον ἔχει νικώμενον

είναι αδύνατο μια δημοκρατική χώρα να εξουσιάζει άλλους
δημοκρατίαν ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν ἡ ἑτέρων ἄρχειν

Κι είναι όλοι οι πολίτες απέναντι στους νόμους, όσον αφορά στις ιδιωτικές τους διαφορές, ίσοι· κι ο καθένας, ανάλογα με την πρόοδο του στον τομέα του, προτιμάται στα δημόσια αξιώματα όχι τόσο από τυχαία επιλογή όσο από την προσωπική του ικανότητα· κι ούτε πάλι κάποιος εξαιτίας της φτώχειας του, ενώ έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κάτι καλό στην πόλη, εμποδίζεται λόγω της ασημότητας της κοινωνικής του θέσης
μέτεστι δέ κατά μέν τούς νόμους πρός τά ἴδια διάφορα πᾶσι τό ἴσον, κατά δέ τήν ἀξίωσιν, ὡς ἑκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπό μέρους τό πλέον ἐς τά κοινά ἤ ἀπ᾿ ἀρετῆς προτιμᾶται, οὐδ᾿ αὖ κατά πενίαν, ἔχων γέ τι ἀγαθόν δρᾶσαι τήν πόλιν, ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται

Εγώ, όμως, ισχυρίζομαι πρώτα απ᾿ όλα πως η έννοια δημοκρατία περιλαμβάνει όλο το λαό, ενώ η ολιγαρχία ένα μέρος του· έπειτα, ναι μεν οι πλούσιοι είναι οι καλύτεροι διαχειριστές των χρημάτων, στις συμβουλές, όμως, καλύτεροι είναι οι συνετοί, ενώ και ο λαός, αν ακούσει τα σωστά, είναι ο καλύτερος κριτής· και όλοι αυτοί – πλούσιοι, συνετοί και λαός – η κάθε τάξη ξεχωριστά κι όλες μαζί έχουν στη δημοκρατία τα ίδια δικαιώματα
ἐγώ δέ φημί πρῶτα μέν δῆμον ξύμπαν ὠνομάσθαι, ὀλιγαρχίαν δέ μέρος, ἔπειτα φύλακας μέν ἀρίστους εἰναι χρημάτων τούς πλουσίους, βουλεῦσαι δ᾿ ἄν βέλτιστα τους ξυνετούς, κρῖναι δ᾿ ἄν ἀκούσαντας ἄριστα τούς πολλούς, καί ταῦτα ὁμοίως καί κατά μέρη καί ξύμπαντα ἐν δημοκρατία ἰσομερεῖν

Ψέματα λένε οι γέροι πως θέλουν να πεθάνουν, κατηγορώντας τα γηρατειά και το μακρύ χρόνο ζωής τους· όταν, όμως, πλησιάσει ο θάνατος, κανείς γέρος δε θέλει να πεθάνει κι ούτε τα γηρατειά γι ᾿ αυτούς είναι βάρος
μάτην ἄρ᾿ οἱ γέροντες εὔχονται θανεῖν, γῆρας ψέγοντες καί μακρόν χρόνον βίου· ἤν δ᾿ ἐγγύς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνῄσκειν, τό γῆρας δ᾿ οὐκέτ᾿ ἔστ᾿ αὐτοῖς βαρύ

Αχ, δυσπολέμητα γηρατειά, πόσο σας μισῶ· μισώ, όμως, και όσους προσπαθούν να μακρύνουν τη ζωή τους με ξόρκια, μαντζούνια και μαγικά, κόντρα στο ρεύμα, για να μην πεθάνουν· αυτοί πρέπει, αφού δεν ωφελούν σε τίποτα τη χώρα τους, να πεθαίνουν και να δίνουν τη θέση τους στους νέους
ὦ δυσπάλαιστον γῆρας, ὡς μισῶ σ᾿ ἔχων, μισῶ δ᾿ ὅσοι χρῄζουσιν ἐκτείνειν βίον, βρωτοῖσι καί ποτοῖσι καί μαγεύμασι παρεκτρέποντες ὀχετόν ὥστε μή θανεῖν· οὕς χρῆν, ἐπειδάν μηδέν ὠφελῶσι γῆν, θανόντας ἔρρειν κἀκποδών εἰναι νέοις

Αλίμονο· γιατί να μη μπορούν οι άνθρωποι να γίνουν δύο φορές νέοι και πάλι δύο φορές γέροι; Αλλά ενώ στο σπίτι, αν δεν πάει καλά κάτι, με μια δεύτερη σκέψη το διορθώνουμε, στη ζωή αυτό δε μπορεί να γίνει. Αν ήμαστε δυο φορές νέοι και γέροι, έχοντας διπλή ζωή μπροστά μας, θα μπορούσε κάποιος να διορθώσει, αν έκανε κάπου λάθος, τα σφάλματά του
οἴμοι· τί δή βροτοῖσιν οὐ ἐστιν τόδε νέους δίς εἶναι καί γέροντας αὖ πάλιν; ἀλλ᾿ ἐν δόμοις ἐν ἤν τι μή καλῶς ἔχῃ, γνώμαισιν ὑστέραισιν ἐξορθούμεθα, αἰῶνα δ᾿ οὐκ ἔξεστιν. εἰ δ᾿ ἦμεν νέοι δίς καί γέροντες, εἰ τις ἐξημάρτανε, διπλοῦ βίου λαχόντες ἐξωρθούμεθ᾿ ἄν

γιατί με αγώνες και όχι χωρίς κόπο μεγαλώνει η πατρίδα· όσες, όμως, πόλεις ζουν μες στης ησυχίας τη νέκρα, χάνουν την περηφάνια τους λόγω της δειλίας τους αυτής
ἐν γάρ τοῖς πόνοισιν αὔξεται · αἱ δ᾿ ἥσυχοι σκοτεινά πράσσουσαι πόλεις σκοτεινά καί βλέπουσιν εὐλαβούμεναι

μην αναβάλλεις ποτέ για αύριο ή μεθαύριο· ποτέ ο χασομέρης δε γεμίζει με αγαθά τ᾿ αμπάρι του ούτε αυτός που είναι αναβλητικός· με δράση προκόβει η δουλειά
μηδ᾿ ἀναβάλλεσθαι ἔς τ᾿ αὔριον ἔς τε ἔνηφιν· οὐ γάρ ἐτωσιοεργός ἀνήρ πίμπλησι καλιήν οὐδ᾿ ἀναβαλλόμενος· μελέτη δέ τό ἔργον ὀφέλλει