ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

Μην κάνεις εσύ τέτοια· αλλά, αφού έχεις εξουσία, να επιδιώκεις την αρετή-το καλό. Γιατί, αν κάποιος από τους ανθρώπους φανεί κακός, τον τιμωρούν οι θεοί
μή σύ γ᾿· ἀλλ᾿, ἐπεί κρατεῖς, ἀρετάς δίωκε. καί γάρ ὅστις ἄν βροτῶν κακός πεφύκῃ, ζημιοῦσιν οἱ θεοί

Αγαμέμνονα, δε θα ᾿πρεπε ποτέ τα λόγια να έχουν μεγαλύτερη ισχύ στους ανθρώπους από τα έργα· αλλά, αν κάποιος έπραξε σωστά, σωστά πρέπει και να μιλάει, κι αν πάλι έπραξε πονηρά, αδύναμα να ᾿ναι τα λόγια του, ώστε ποτέ του να μη μπορεί να επαινεί το άδικο. Πονηροί είναι αυτοί που έχουν καταφέρει να βρουν τέτοιους τρόπους, αλλά δεν μπορούν να είναι για πάντα και στο τέλος καταστρέφονται· κανείς δε γλίτωσε ποτέ μέχρι τώρα
Ἀγαμέμνον, ἀνθρώποισιν οὐκ ἐχρῆν ποτε τῶν πραγμάτων την γλῶσσαν ἰσχύειν πλέον· ἀλλ᾿, εἴτε χρήστ᾿ ἔδρασε, χρήστ᾿ ἔδει λέγειν, εἴτ᾿ αὖ πονηρά, τούς λόγους εἶναι σαθρούς, καί μή δύνασθαι τἄδικ᾿ εὖ λέγειν ποτέ. σοφοί μέν οὖν εἰσ᾿ οἱ τάδ᾿ ἠκριβωκότες, ἀλλ᾿ οὐ δύνανται διά τέλους εἶναι σοφοί, κακῶς δ᾿ ἀπώλοντ᾿· οὔτις ἐξήλυξέ πω

Διαφορετικές οι φύσεις των ανθρώπων, διαφορετικές και οι συμπεριφορές τους· το σωστό, όμως, και το ωραίο ξεκάθαρο είναι πάντα· η σωστή ανατροφή οδηγεί με βέβαιο τρόπο στην αρετή· γιατί τότε η συστολή έχει σοφία και έχει τη χάρη να μεταστρέφει το νου για να βρει το σωστό, εκεί όπου η συνετή ζωή φέρνει αγέραστη δόξα. Είναι σπουδαίο να κυνηγάς την αρετή
διάφοροι δέ φύσεις βροτῶν, διάφοροι δέ τρόποι· τό δ᾿ ὀρθῶς ἐσθλόν σαφές αἰεί· τροφαί θ᾿ αἱ παιδευόμεναι μέγα φέρουσ᾿ ἐς τάν ἀρετάν· τότε γάρ αἰδεῖσθαι σοφία, τάν τ᾿ ἐξαλλάσουσαν ἔχει χάριν ὑπό γνώμας ἐσορᾶν τό δέον, ἔνθα δόξα φέρει κλέος ἀγήρατον βιοτᾷ. μέγα τι θηρεύειν ἀρετάν

Παρ᾿ ότι γεννηθήκαμε γυναίκες, ανίκανες για το καλό, είναι μεγάλη πάντα η τέχνη μας για το κακό
πρός δέ καί πεφύκαμεν γυναῖκες, ἐς μέν ἔσθλ᾿ ἀμηχανώταται, κακῶν δέ πάντων τέκτονες σοφώταται

Η γυναίκα για όλα τ᾿ άλλα φοβάται και δεν έχει θάρρος ούτε μπορεί να βλέπει πολεμικά όπλα· όταν, όμως, νιώθει προδομένη στον έρωτά της, δεν υπάρχει χειρότερη φόνισσα απ᾿ αυτή
γυνή γάρ τἄλλα μέν φόβου πλέα κακή τ᾿ ἐς ἀλκήν καί σίδηρον εἰσορᾶν· ὅταν δ᾿ ἐς εὐνήν ἠδικημένη κυρῇ, οὐκ ἔστιν ἄλλη φρήν μιαιφονωτέρα

Η μεγαλύτερη ευτυχία για ένα σπίτι είναι όταν δεν υπάρχει διχόνοια μεταξύ του άντρα και της γυναίκας
ἥπερ μεγίστη γίγνεται σωτηρία, ὅταν γυνή πρός ἄνδρα μή διχοστατῇ

Όταν μια γυναίκα είναι με άντρα που δε θέλει, δε σέβεται καθόλου τον εαυτό της
ἀλλ᾿ ὅταν πόσις πικρός ξυνῇ γυναικί, καί τό σῶμ᾿ ἐστιν πικρόν

Γιατί για όλους, και για τον καθένα χωριστά και για την πόλη είναι κοινό αυτό, ο κακός δηλαδή κακό να παθαίνει, ενώ ο δίκαιος να ευτυχεί
πᾶσι γάρ κοινόν τόδε, ἰδίᾳ θ᾿ ἑκάστῳ καί πόλει, τόν μέν κακόν κακόν τι πάσχειν, τόν δέ χρηστόν εὐτυχεῖν

Από τη φύση τους όλοι και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή κάνουν λάθη, και δεν υπάρχει νόμος που να τους εμποδίζει απ᾿ αυτό, αφού οι άνθρωποι έχουν δοκιμάσει ως τώρα όλες τις ποινές, αυξάνοντας συνεχώς το μέγεθός τους, στην απέλπιδα προσπάθειά τους να βλαφτούν όσο το δυνατόν λιγότερο από τους εγκληματίες. Και είναι πιθανό παλιότερα οι ποινές να ήταν ελαφρύτερες για τα πιο βαριά αδικήματα, αλλά με την πάροδο του χρόνου, επειδή οι παρανομίες συνεχίζονταν, να έφτασαν οι περισσότερες – ποινές – να είναι ο θάνατος· αλλά και πάλι τα εγκλήματα συνεχίζονται. Ή, λοιπόν, θα πρέπει να βρούμε μεγαλύτερο φόβητρο από το θάνατο ή θα πρέπει να αποδεχτούμε πως τίποτα δε μπορεί να σταματήσει το έγκλημα
πεφύκασί τε ἅπαντες καί ἰδίᾳ καί δημοσίᾳ ἁμαρτάνειν, καί οὐκ ἐστι νόμος ὅστις ἀπείρξει τούτου, ἐπεί διεξεληλύθασί γε διά πασῶν τῶν ζημιῶν οἱ ἄνθρωποι προστιθέντες, εἴ πως ἧσσον ἀδικοῖντο ὑπό τῶν κακούργων. καί εἰκός τό πάλαι τῶν μεγίστων ἀδικημάτων μαλακωτέρας κεῖσθαι αὐτάς, παραβαινομένων δέ τῷ χρόνῳ ἐς τόν θάνατον αἱ πολλαί ἀνήκουσιν· καί τοῦτο ὅμως παραβαίνεται. ἤ τοίνυν δεινότερόν τι τοῦτο δέος εὑρετέον ἐστίν ἤ τόδε γε οὐδέν ἐπίσχει

γιατί ο παθών με το πέρασμα του χρόνου εκδικείται το δράστη με λιγότερη οργή, ενώ αν η εκδίκηση έρθει όσο το δυνατόν εγγύτερα στο πάθημα, τότε το θύμα παίρνει ισάξια με το πάθημα ικανοποίηση
ὁ γάρ παθών τῷ δράσαντι ἀμβλυτέρα τῇ ὀργῇ ἐπεξέρχεται, ἀμύνεσθαι δέ τῷ παθεῖν ὅτι ἐγγυτάτω κείμενον ἀντίπαλον ὄν μάλιστα τήν τιμωρίαν ἀναλαμβάνει

Ανόητοι, νιώστε επιτέλους τις συμφορές των ανθρώπων· η ζωή μας είναι μια πάλη· ευτυχούν τώρα κάποιοι, ύστερα κάποιοι άλλοι, μετά πάλι οι άλλοι, και η τύχη επαίρεται· γι ᾿ αυτό και όταν ο δύστυχος ευτυχήσει δοξάζει την τύχη, και ο ευτυχισμένος, επειδή φοβάται μην τη χάσει, την τοποθετεί ψηλά. Αυτά έχοντας στο νου μας, δεν πρέπει να θυμώνουμε, όταν λίγο μας αδικούν, κάνοντας με τη σειρά μας κακό στους άλλους και βλάπτοντας την πόλη
ἀλλ᾿ ὦ μάταιοι, γνῶτε τἀνθρώπων κακά· παλαίσμαθ᾿ ἡμῶν ὁ βίος· εὐτυχοῦσι δέ οἵ μέν τάχ᾿, δ᾿ ἐσαῦθις, οἵ δ᾿ ἤδη βροτῶν, τρυφᾷ δ᾿ ὁ δαίμων· πρός τε γάρ τοῦ δυστυχοῦς, ὡς εὐτυχήσῃ, τίμιος γεραίρεται, ὅ τ᾿ ὄλβιος νιν πνεῦμα δειμαίνων λιπεῖν ὑψηλόν αἴρει. γνόντας οὖν χρεών τάδε ἀδικουμένους τε μέτρια μή θυμῷ φέρειν ἀδικεῖν τε τοιαῦθ᾿ οἷα μή βλάψαι πόλιν

Και προσεύχομαι για μένα τον ίδιο αλλά και γι ᾿ αυτούς που νοιάζομαι, για να ευτυχώ σε κάποια πράγματα και να δυστυχώ σε άλλα, και έτσι να περνώ διαδοχικά από την επιτυχία στην αποτυχία. Γιατί κανέναν δεν γνωρίζω ούτε άκουσα που να έχει ευτυχήσει σε όλα έχοντας συνεχώς την εύνοια της τύχης και να μην είχε ολέθριο τέλος. Εσύ, λοιπόν, ακούγοντας εμένα, για να ευτυχήσεις κάνε τα εξής. Αφού σκεφτείς τι είναι πολυτιμότερο για σένα και που αν το στερηθείς θα πονέσεις πάρα πολύ, στη συνέχεια απόβαλέ το, ώστε να μην το ξαναδεί ποτέ κανείς άνθρωπος. Αν και μετά απ᾿ αυτό δεν καταλάβεις ότι η ευτυχία εναλλάσσεται με τις συμφορές, συνέχιζε ν᾿ ακολουθείς τον τρόπο που σου προτείνω
Καί κως βούλομαι καί αὐτός καί τῶν ἄν κήδωμαι τό μέν τι εὐτυχέειν τῶν πραγμάτων, τό δέ προσπταίειν, καί οὕτω διαφέρειν τόν αἰῶνα ἐναλλάξ πρήσσων ἤ εὐτυχέειν τά πάντα. οὐδένα γάρ κω λόγῳ οἶδα ἀκούσας ὅστις ἐς τέλος οὐ κακῶς ἐτελεύτησε πρόρριζος, εὐτυχέων τά πάντα. Σύ νῦν ἐμοί πειθόμενος ποίησον πρός τάς εὐτυχίας τοιάδε. Φροντίσας τό ἄν εὕρῃς ἐόν τι πλείστου ἄξιον καί ἐπ᾿ ᾧ σύ ἀπολομένῳ μάλιστα τήν ψυχήν ἀλγήσεις, τοῦτο ἀπόβαλε οὕτω ὅκως μηκέτι ἥξει ἐς ἀνθρώπους. Ἤν τε μή ἐναλλάξ ἤδη τὠπό τούτου αἱ εὐτυχίαι τοι τῇσι πάθησι προσπίπτωσι, τρόπῳ τῷ ἐξ ἐμέο ὑποκειμένῳ ἀκέο

Και να μην πάθετε όπως αυτοί από τους ανθρώπους που έχουν πετύχει κάτι ασυνήθιστα καλό· γιατί αυτοί, επιθυμούν και ελπίζουν πάντα ακόμη περισσότερα. Κι αυτό λόγω της απροσδόκητης ευτυχίας της στιγμής. Αυτοί, όμως, που έχουν βιώσει πολλές μεταβολές της τύχης -και προς το καλύτερο και προς το χειρότερο- δικαιολογημένα είναι πάρα πολύ δύσπιστοι στις επιτυχίες
καί μή παθεῖν ὅπερ οἱ ἀήθως τι ἀγαθόν λαμβάνοντες τῶν ἀνθρώπων· αἰεί γάρ τοῦ πλέονος ἐλπίδι ὀρέγονται. διά τό καί τά παρόντα ἀδοκήτως εὐτυχῆσαι. οἷς δέ πλεῖσται μεταβολαί ἐπ᾿ ἀμφότερα ξυμβεβήκασι, δίκαιοί εἰσί καί ἀπιστότατοι εἶναι ταῖς εὐπραγίαις

υπάρχει ένας σοφός λόγος, όχι δικός μου, ότι τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη δύναμη από την ανάγκη
λόγος γάρ ἐστιν οὐκ ἐμός, σοφόν δ᾿ ἔπος, δεινῆ ἀνάγκης οὐδέν ἰσχύειν πλέον

Αλίμονο· δεν υπάρχει άνθρωπος που να είναι ελεύθερος· γιατί ή είναι δούλος των χρημάτων ή της τύχης, ή ο λαός ή αυτά που υπαγορεύουν οι νόμοι τον εμποδίζουν να κάνει ό,τι θέλει
φεῦ· οὐκ ἔστι θνητῶν ὅστις ἐστ᾿ ἐλεύθερος · ἤ χρημάτων γάρ δοῦλός ἔστιν ἤ τύχης, ἤ πλῆθος αὐτόν πόλεος ἤ νόμων γραφαί εἴργουσι χρῆσθαι μή κατά γνώμην τρόποις