ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΝΩΜΕΣ

όπως ακριβώς σε ελάχιστο χρόνο έγινες μεγάλος και σπουδαίος, έτσι και μπορείς πολύ γρήγορα να γίνεις και πάλι ασήμαντος
ὡς καί μέγας καί πολλός ἐγένεο ἐν ὁλίγῳ χρόνῳ, οὕτω καί ταπεινός ὀπίσω κατά τάχος ἔσεαι

αν σε μια συζήτηση δεν ειπωθούν-αναπτυχθούν και οι δύο πτυχές ενός ζητήματος, δεν είναι δυνατό να ληφθεί η καλύτερη απόφαση, και αναγκαστικά αποδέχεται κανείς τις προτάσεις που διατυπώνονται· το αντίθετο συμβαίνει με το διάλογο· όπως ακριβώς δεν μπορούμε να υπολογίσουμε την καθαρότητα του χρυσού χωρίς να τον εξετάσουμε, αλλά όταν τον τρίψουμε με ένα άλλο κομμάτι χρυσού τότε μόνο ξεχωρίζουμε τον καθαρότερο
μή λεχθεισέων μέν γνωμέων ἀντιέων ἀλλήλῃσι οὐκ ἔστι τήν ἀμείνω αἱρεόμενον ἑλέσθαι, ἀλλά δεῖ τῇ εἰρημένῃ χρᾶσθαι· λεχθεισέων δέ ἔστι, ὥσπερ τόν χρυσόν τόν ἀκήρατον αὐτόν μέν ἐπ᾿ ἑωυτοῦ οὐ διαγιγνώσκομεν, ἐπεάν δέ παρατρίψωμεν ἄλλῳ χρυσῷ, διαγιγνώσκομεν τόν ἀμείνω

τίποτα δε γίνεται τυχαία, αλλά με προσπάθεια οι άνθρωποι μπορούν να κατακτήσουν τα πάντα
αὐτόματον γάρ οὐδέν, ἀλλ᾿ ἀπό πείρης πάντα ἀνθρώποισι φιλέει γίνεσθαι

Τότε άρχισε η άνοδος της Αθήνας. Φαίνεται έτσι πόσο σπουδαία είναι η πολιτική ισότητα, όχι μόνο από μία άποψη, αλλά γενικά· γιατί όσο οι Αθηναίοι καταπιέζονταν από την τυραννία, δεν ξεχώρισαν από τους γείτονές τους στα πολεμικά κατορθώματα, ενώ μόλις απαλλάχτηκαν από τους τυράννους, αποδείχτηκαν μακράν οι πρώτοι. Αυτό φανερώνει ξεκάθαρα ότι όσο ένιωθαν την τυραννία, απέφευγαν να επιτελέσουν το καθήκον τους στη μάχη, όπως οι δούλοι φυγοπονούν όταν δουλεύουν για τον αφέντη τους, ενώ όταν κέρδισαν την ελευθερία τους, ο καθένας πολεμούσε με προθυμία για δικό του όφελος
Ἀθηναῖοι μέν νυν ηὔξυντο. Δηλοῖ δέ οὐ κατ᾿ ἕν μοῦνον ἀλλά πανταχῇ ἡ ἰσηγορίη ὡς ἐστί χρῆμα σπουδαῖον, εἰ καί Ἀθηναῖοι τυρανευόμενοι μέν οὐδαμῶν τῶν σφέας περιοικεόντων ἦσαν τά πολέμια ἀμείνονες, ἀπαλλαχθέντες δέ τυράννων μακρῷ πρῶτοι ἐγένοντο. Δηλοῖ ὧν ταῦτα ὅτι κατεχόμενοι μέν ἐθελοκάκεον ὡς δεσπότη ἐργαζόμενοι, ἐλευθερωθέντων δέ αὐτός ἕκαστος ἑωυτῷ προεθυμέετο κατεργάζεσθαι

Ένας βασιλιάς και ένας στρατηγός πρέπει να μονομαχούν μ᾿ έναν άλλο βασιλιά και στρατηγό· γιατί αν σκοτώσεις ένα στρατηγό, είναι μεγάλο κατόρθωμα, και κατά δεύτερον, αν σε σκοτώσει εκείνος, κάτι που απεύχομαι, το να πεθάνεις από ένα σπουδαίο άντρα είναι μισή συμφορά
Βασιλέα μέν καί στρατηγόν χρεόν εἶναί φημι βασιλεῖ τε καί στρατηγῷ προσφέρεσθαι· ἤν τε γάρ κατέλῃς ἄνδρα στρατηγόν, μέγα τοι γίνεται, καί δεύτερα, ἤν σέ ἐκεῖνος, τό μή γένοιτο, ὑπό ἀξιοχρέου καί ἀποθανεῖν ἡμίσεα συμφορή

Αφέντη, θυμήσου τους Αθηναίους (υπηρέτης Δαρείου)
Δέσποτα, μέμνεο τῶν Ἀθηναίων

είναι ευκολότερο να επιβληθεί κανείς στο πλήθος-μάζα παρά σε ένα άτομο
πολλούς γάρ οἶκε εἶναι εὐπετέστερον διαβάλλειν ἤ ἕνα

δεν υπάρχει τίποτα πιο άδικο ή μοχθηρότερο από την τυραννία
οὔτε ἀδικώτερόν ἐστι [τυραννίδασ] οὐδέν κατ᾿ ἀνθρώπους οὔτε μιαιφονώτερον

κανείς άνθρωους που διαπράττει αδικίες δε γλιτώνει από την τιμωρία
οὐδείς ἀνθρώπων ἀδικῶν τίσιν οὐκ ἀποτίσει

το πολυτιμότερο απ᾿ όλα τα αγαθά του ανθρώπου είναι ο συνετός και πιστός φίλος
κτημάτων πάντων ἐστί τιμιώτατον ἀνήρ φίλος συνετός τε καί εὔνοος

Οι Θρακιώτες που ζουν πέρα από τη Κρηστωνία συνηθίζουν να κάνουν τα εξής: Ο καθένας έχει πολλές γυναίκες. Όταν πεθάνει κάποιος απ’ αυτούς, γίνεται μεγάλη μάχη μεταξύ των γυναικών, στην οποία σημαντικό ρόλο παίζουν οι φίλοι του, για να αποφασίσουν ποια αγαπούσε περισσότερο ο νεκρός. Αυτή που κερδίζει τελικά την αναμέτρηση, αφού επαινεθεί θερμά και από τους άντρες και από τις γυναίκες, σφάζεται πάνω στον τάφο από τον πιο στενό της συγγενή, και, αφού σφαχθεί, θάβεται δίπλα στον άντρα της. Από την άλλη, οι γυναίκες που δεν επελέγησαν είναι ντροπιασμένες και θρηνούν ανάλογα
Οἱ δέ κατύπερθε Κρηστωναίων ποιεῦσι τοιάδε. Ἔχει γυναίκας ἕκαστος πολλάς· ἐπεάν ὧν τις αὐτῶν ἀποθάνῃ, κρίσις γίνεται μεγάλη τῶν γυναικῶν καί φίλων σπουδαί ἰσχυραί περί τοῦδε, ἥτις αὐτέων ἐφιλέετο μάλιστα ὑπό τοῦ ἀνδρός· ἥ δ᾿ ἄν κριθῇ και τιμηθῇ, ἐγκωμιασθεῖσα ὑπό τε ἀνδρῶν καί γυναικῶν σφάζεται ἐς τόν τάφον ὑπό τοῦ οἰκηιοτάτου ἑωτῆς, σφαχθεῖσα δέ συνθάπτεται τῷ ἀνδρί· αἱ δέ ἄλλην συμφορήν μεγάλην ποιεῦνται· ὄνειδος γάρ σφι τοῦτο μέγιστον γίνεται

Σε ό,τι αφορά στη γέννηση και στο θάνατο κάνουν τα εξής· όταν γεννιέται ένα μωρό, οι συγγενείς κάθονται γύρω του και κλαίνε αναλογιζόμενοι τις συμφορές και τη θλίψη που θα υποφέρει το παιδί που γεννήθηκε· αντίθετα, όταν πεθαίνει κάποιος, τον θάβουν με χαρές και γέλια, λέγοντας από πόσες συμφορές γλίτωσε και πόσο ευτυχισμένος θα είναι
κατά δέ τόν γινόμενον σφίσι καί ἀπογινόμενον ποιεῦσι τοιάδε· τόν μέν γενόμενον περιιζόμενοι οἱ προσήκοντες ολοφύρονται, ὅσα μιν δεῖ ἐπείτε ἐγένετο ἀναπλῆσαι κακά, ἀνηγεόμενοι τά ἀνθρωπήια πάντα πάθεα, τόν δ᾿ ἀπογενόμενον παίζοντές τε καί ἡδόμενοι γῇ κρύπτουσι, ἐπιλέγοντες ὅσων κακῶν ἐξαπαλλαχθείς ἐστι ἐν πάσῃ ευδαιμονίῃ

όποιων η σκέψη είναι μητέρα του κακού, στο πονηρό πάντα τους εκπαιδεύει
οἷς γὰρ ἡ γνώμη κακῶν μήτηρ γένηται, πάντα παιδεύει κακούς

Ανάγκη για τον άνθρωπο να υπομένει πάντα τις συμφορές που οι θεοί του δίνουν· όσοι όμως ρίχνονται θεληματικά στα βάσανα μονάχοι, όπως εσύ, συγχώρηση σ’ αυτούς κανείς δε δίνει, και δίκια, ούτε λύπηση ποτέ δεν τους αξίζει
Ἀνθρώποισι τὰς μὲν ἐκ θεῶν τύχας δοθείσας ἔστ’ ἀναγκαῖον φέρειν· ὅσοι δ’ ἑκουσίοισιν ἔγκεινται βλάβαις, ὥσπερ σύ, τούτοις οὔτε συγγνώμην ἔχειν δίκαιόν ἐστιν οὔτ’ ἐποικτίρειν τινά

αλλά το δίκαιο είναι πιο πάνω κι από τους σοφούς
ἀλλ᾿ εἰ δίκαια, τῶν σοφῶν κρείσσω τάδε