Επιμορφωτικός κύκλος «Μεταγραφές και Μεταφορές της Ιστορίας στη Θεατρική Αγωγή»

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

 «Μεταγραφές και Μεταφορές της Ιστορίας στη Θεατρική Αγωγή»

 Επιμορφωτικός κύκλος

1ο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής και τα ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Δυτικής Ελλάδας, Κρήτης, 1ο και 2ο Νοτίου Αιγαίου, Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας,

επιστημονικής ευθύνης της

Συντονίστριας Εκπαιδευτικού Έργου

Θεατρικής Αγωγής, κλ. ΠΕ91-ΠΕ91.01 και ΠΕ91.02

Ο επιμορφωτικός κύκλος υλοποιείται σε τέσσερις (4) επιμορφωτικές συναντήσεις μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας τηλεδιασκέψεων Webex, στον σύνδεσμο

https://minedu-secondary.webex.com/meet/panboemi

1^η Επιμορφωτική Συνάντηση, Δευτέρα 21/11/2022, ώρα 17.00-20.00

17.00-17.10

«Συνοπτική παρουσίαση του επιμορφωτικού κύκλου “Μεταφορές και Μεταγραφές της Ιστορίας στη Θεατρική Αγωγή”, Νάγια Μποέμη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Θεατρικής Αγωγής.

17.10-17.50

«Δραματοποιώ την ιστορία ενός τόπου», Ισμήνη Σακελλαροπούλου, Εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής, Σκηνοθέτης, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΚΠΑ.

Κάθε τόπος έχει μια ψυχή. Αυτήν αναζητούμε μέσα από την έρευνα, την επεξεργασία των δεδομένων στην τάξη και την δράση κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Θεατρικής Αγωγής. Μελετάμε όχι μόνο την ιστορία του τόπου μας αλλά κάθε πόλης που μπορεί να έχει ενδιαφέρον για τους μαθητές και τις μαθήτριες, και μέσα από το μάθημα να γίνεται ο τόπος «κοινή» βάση δραματοποίησης για όλους. Στην παρούσα επιμόρφωση θα αναφερθούμε στην αρχή του δρόμου για την διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος σε δύο σχολεία που δημιουργήσαμε δραματοποιημένες ταινίες και θα ακολουθήσει σχετική συζήτηση.

17.50-18.30

«Η προφορική ιστορία ως εκπαιδευτική εμπειρία», Αρχοντία Μαντζαρίδου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Δασκάλων, 6ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής.

“Ζούμε τις ζωές μας ως αφηγήσεις. Δεν λέμε απλά ιστορίες. Είμαστε ιστορίες”. Η προφορική ιστορία είναι μια μέθοδος συγκέντρωσης, διατήρησης και ερμηνείας του παρελθόντος από τους ανθρώπους που το έζησαν. Αυτή η “ιστορία από τα κάτω” δομείται γύρω από τους ανθρώπους, ζωντανεύει την ιστορία και διευρύνει τον ορίζοντά της. Η προφορική ιστορία μπορεί να μετατραπεί δημιουργικά σε ένα εκπαιδευτικό εργαλείο μέσα στην τάξη για να ενισχύσει την κριτική σκέψη, τη συνεργατικότητα, την ενσυναίσθηση. Η προφορική ιστορία βοηθά τα παιδιά να εμβαθύνουν στην κατανόηση των ιστορικών γεγονότων εξετάζοντας το πώς αυτά επηρέασαν άτομα και κοινότητες αλλά και τον τρόπο που το παρελθόν συνεχίζει να διαμορφώνει το παρόν. Στην παρουσίαση θα γίνει προσπάθεια να απαντηθούν ερωτήματα όπως:

Πώς μπορώ να αξιοποιήσω διδακτικά την προφορική ιστορία ως εκπαιδευτικός;

Πώς μπορώ να διδάξω στα παιδιά την ιστορική έρευνα μέσα από την προφορική ιστορία;

Πώς μπορώ να εμπλέξω τους μαθητές/τις μαθήτριες σε έργα προφορικής ιστορίας;

18.30-19.10

«Η προφορική ιστορία ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Δύο παραδείγματα εφαρμογής της», Δώρα Κεχαγιά, Εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής.

Πώς μπορεί να διδαχθεί η προφορική ιστορία; Από ποιους; Τί χωράει μέσα στο υλικό της; Τί χρειάζεται να μελετήσουμε και με τί συνδυάζεται; Μπορεί να προκύψει μια καλλιτεχνική δημιουργία από αυτό; Μέσα από την εμπειρία και τη μελέτη δύο διαφορετικών περιπτώσεων, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτά και άλλα ερωτήματα που προκύπτουν μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία και πρακτική σχετικά με τη διδασκαλία της προφορικής ιστορίας. Συγκεκριμένα θα παρουσιαστούν: α) «Κύθηρα: Ιστορίες που χτίζουν γέφυρες», με θέμα τη μετανάστευση των Κυθηρίων στην Αυστραλία, ένα πρόγραμμα που υλοποιήθηκε από το 6ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής και εντάχθηκε, επίσης, στο πρόγραμμα «Πειραματική εφαρμογή της Θεατρικής Αγωγής στο Γυμνάσιο του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ» και β) «Το σχολείο πάνω στις Σκουριές», που αφορά την ιστορία του σχολείου, του 2ου Δημοτικού Λαυρίου, στο πλαίσιο των Εργαστήρια Δεξιοτήτων, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής.

19.10-20.00

«Από το λογοτεχνικό κείμενο στη σκηνή: δραματοποιώντας κείμενα για τη Μικρασιατική Καταστροφή», Μιχαέλα Αντωνίου, ΕΔΙΠ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, σκηνοθέτης, ηθοποιός, δραματουργός.

Με την παρούσα ανακοίνωση θα καταγραφεί η στενή σχέση ανάμεσα στη δραματοποίηση λογοτεχνικών κειμένων και τη σκηνική ανάπτυξη ενός παραστασιακού γεγονότος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα εστιάσουμε στην ανάλυση και ανάδειξη των σταδίων που ακολουθούνται στην παραγωγή της θεατρικής παράστασης. Αρχικά, θα παρακολουθήσουμε τις παραμέτρους σύμφωνα με τις οποίες επιλέχθηκαν τα λογοτεχνικά κείμενα, ώστε να προσαρμοστούν στις επιταγές της σκηνής και να δημιουργήσουν τη σκηνική αφήγηση, σε στενή σχέση, πάντα, με την πρακτική τους ανάπτυξη. Έπειτα. θα αναλυθούν οι σκηνικές –υποκριτικές, σκηνοθετικές κ.ά.– τεχνικές, που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των δοκιμών, αλλά και το τελικό αποτέλεσμα. Τέλος, θα συνδεθεί η σκηνική δράση με τις παρουσιάσεις της σε συγκεκριμένους χώρους, λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική του εκάστοτε χώρου και την αμφίδρομη σχέση παραστασιακού γεγονότος – σκηνικού χώρου.

2^η Επιμορφωτική Συνάντηση, Δευτέρα 28/11/2022, ώρα 17.00-20.10

17.00-17.20

«Η εμπειρία ενός δικτύου σχολείων για την προφορική και τοπική ιστορία», Γιούλη Χρονοπούλου, τέως Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Φιλολόγων, 4ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής.

Η εισήγηση θα παρουσιάσει την πορεία (με τα πετάγματα και τις προσγειώσεις) του δικτύου σχολείων για την προφορική και τοπική Ιστορία που συγκρότησε το 4ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής το 2019, με σκοπό τη διατήρηση της μνήμης και της ιστορικής συνέχειας, την αποδοχή του συναισθήματος και του βιώματος, την άσκηση σε ενδιαφέροντα διδακτικά εργαλεία και τη σύνδεση μεταξύ των σχολείων. Θα συζητηθούν οι δυνατότητες που υπάρχουν και οι εφαρμογές που προκύπτουν στο σχολείο για την εισαγωγή της προφορικής ιστορίας σε διάφορα αντικείμενα και σε διαφορετικά πλαίσια, καθώς και η σύνδεσή της με μορφές τέχνης, όπως το ντοκιμαντέρ και το θέατρο ντοκουμέντο.

17.20-17.40

«Εθνογραφίες επί σκηνής», Νάγια Μποέμη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Θεατρικής Αγωγής.

Η εθνογραφία δύναται να παρέχει ένα κειμενικό περιβάλλον, που ο/η εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής θα στηρίξει και θα διαμορφώσει μία θεατρική δράση και παράσταση. Το εθνογραφικό κείμενο, όπως ονομάζεται το κείμενο της ανθρωπολογικής έρευνας, δημιουργείται μέσω της επιτόπιας έρευνας, της συμμετοχικής παρατήρησης, των ημιδομημένων και αδόμητων συνεντεύξεων, της βιογραφικής καταγραφής και ανάλυσης, της μελέτης περίπτωσης. Η Κοινωνική Ανθρωπολογία ως επιστήμη προτάσσει τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων «μέσα από τα μάτια» αυτών που σχετίζονται, είναι η μελέτη «από τα κάτω». Η συγκεκριμένη πρόταση στηρίζεται στη χρήση καταγεγραμμένων εθνογραφιών από ερευνητές/ερευνήτριες, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να τις αξιοποιήσουν καθώς είναι αποτυπωμένοι οι λόγοι των δρώντων υποκειμένων και όλες οι πιθανές πτυχές ενός κοινωνικού φαινομένου. Παρέχεται με αυτόν τον τρόπο, το πλαίσιο για μία κριτική προσέγγιση της σύγχρονης ιστορίας και η ενεργοποίηση των μαθητών/μαθητριών για τη σκηνική μεταφορά, προκειμένου να καταστούν πολίτες που δρουν ατομικά και συλλογικά.

17.40-20.10

«Οι ιστορίες που γράφουν ιστορία. Η προφορική ιστορία, ως εργαλείο της τάξης. Εργαστήριο», Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής, Σκηνοθέτης.

Το εργαστήριο έχει στόχο να δημιουργήσει μια πολλαπλή αφήγηση για το ποιοι είμαστε, από που καταγόμαστε, ποιος έχει υπάρξει ο “ξένος” μέσα στις βιογραφίες μας, τι μας έχει δυσκολέψει και τι ευνοήσει, σε τι μοιάζουμε και που διαφέρουμε, ποια είναι η επίσημη ιστορία, που βρισκόμαστε εμείς  και η τοπική μας κοινότητα μέσα στο παγκόσμιο πλαίσιο.

Μέσα από ποικίλες θεατρικές και θεατροπαιδαγωγικές τεχνικές θα αντλήσουμε “ντοκουμέντα”, ιστορίες, μνήμες και τις αφηγήσεις των μικρών πραγμάτων, υλικά που μπορούν να συνδημιουργήσουν εμπειρίες για εμάς και εκπαιδευτικά εργαλεία για τις τάξεις μας.

3^η Επιμορφωτική Συνάντηση, Πέμπτη 08/12/2022, ώρα 17.00-20.00

17.00-18.00

«Διδακτικές τεχνικές τοπικής ιστορίας στα εργαστήρια δεξιοτήτων – Μελέτη περίπτωσης: Πειραιάς», Αχιλλέας Μανδρίκας, Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Αειφορίας, 6ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Αττικής.

Στην εισήγηση αυτή παρουσιάζεται ένα πρακτικό παράδειγμα εφαρμογής της διεπιστημονικής προσέγγισης στη διερεύνηση της τοπικής ιστορίας, που μπορεί να εφαρμοστεί στο πλαίσιο των εργαστηρίων δεξιοτήτων.  Με επικέντρωση στην πόλη του Πειραιά, η έρευνα επεκτείνεται σε τέσσερις διαστάσεις α) ο τόπος β) τα μνημεία γ) άνθρωποι, φορείς, υπηρεσίες δ) η άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Σε κάθε διάσταση προτείνονται συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές και μαθητικές δραστηριότητες, που την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών/τριών και αφετέρου αναδεικνύουν τη βιωματική προσέγγιση της μάθησης. Εκτός από τη λειτουργία της εισήγησης ως παραδείγματος προς αναλογική εφαρμογή σε κάθε οικισμό, πόλη ή περιοχή, επιχειρείται να τεκμηριωθεί το εκπαιδευτικό όφελος μιας τέτοιας προσέγγισης τόσο για τον μαθητή/τρια όσο και για την τοπική κοινωνία.

18.00-19.15

«Θέατρο ντοκιμαντέρ και εκπαιδευτική διαδικασία», Κατερίνα Κωνσταντινάκου, Θεατρολόγος, Εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής, Δραματουργός και Παναγιώτα Κωνσταντινάκου, ΕΕΠ, Τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ, Δραματουργός. 

Το θέατρο ντοκιμαντέρ είναι ένα είδος θεάτρου που κερδίζει έδαφος ολοένα και περισσότερο τόσο στις σκηνές του κόσμου αλλά και της Ελλάδας, καθώς θέτει με καίριο τρόπο σύγχρονα ερωτήματα που άπτονται της σχέσης τέχνης και πραγματικότητας, ζωής και (ανά) παράστασης, την ίδια στιγμή που αγγίζει φλέγοντα ζητήματα συλλογικής και ατομικής ταυτότητας. Με εγγενή εκπαιδευτική διάσταση, όταν ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία, αποτελεί μία δραστηριότητα με πολλαπλά παιδαγωγικά οφέλη που ακονίζει τις ερευνητικές δεξιότητες των μαθητών/τριών ενώ παράλληλα ενισχύει την κριτική σκέψη και την ενσυναίσθηση στο πλαίσιο μιας αυθεντικής και βιωματικής φιλοσοφίας μάθησης.

Αξιοποιώντας την εμπειρία των εισηγητριών σε σχολικές αλλά και επαγγελματικές παραστάσεις θεάτρου-ντοκιμαντέρ ανά την Ελλάδα, η εισήγηση έπειτα από μια σύντομη θεωρητική εισαγωγή, θα εστιάσει σε δυο συγκεκριμένα παραδείγματα. Πρώτον, στην παράσταση «Το κλουβί και η φωλιά» του Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας που σχεδιάστηκε ειδικά για το χώρο του πρώην Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων Καλαμάτας το 2012. Δεύτερον, την παράσταση «Κυψέλη – New Kids on the Block», που παρουσιάστηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2019 στο 15ο Λύκειο Αθηνών.

19.15-20.00

«Επιτελέσεις της Ιστορίας στην κοινότητα», Αναστασία Χατζηλιάδου, Εκπαιδευτικός Θεατρικής Αγωγής, Σκηνοθέτης

Γιατί επιτελέσεις της Ιστορίας; Αξίζει να ασχοληθούμε με την Ιστορία και γενικότερα με το παρελθόν; Τι συνιστά μια κοινότητα; Με ποιο τρόπο διαμορφώνεται και πως εμπλέκεται κάθε φορά σε μια επιτέλεση; Είμαστε προϊόντα της ιστορίας; Επηρεάζει το παρελθόν το παρόν μας; Με ποιόν τρόπο και σε ποιο βαθμό; Είναι η γνώση του παρελθόντος απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος μας; Ποια είναι η σχέση παρελθόντος και σύγχρονης ταυτότητας; Εμείς οι άνθρωποι της καθημερινότητας έχουμε λόγο στη διαμόρφωση της Ιστορίας και πως μπορεί να γίνει αυτό; Πως θα μπορούσε το μάθημα της Ιστορίας να ξεφύγει από τα στενά όρια της διδακτέας ύλης και να γίνει πιο ελκυστική; Υπάρχουν τέτοια περιθώρια; Η εισήγηση θα προσπαθήσει, μέσα από παραδείγματα επιτελέσεων της Ιστορίας στην Κοινότητα (και τη μαθητική κοινότητα) να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.

4^η Επιμορφωτική Συνάντηση, Πέμπτη 15/12/2022, ώρα 17.00-20.00

17.00-17.20

«Ιστορικές επέτειοι και σχολικές γιορτές», Νάγια Μποέμη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Θεατρικής Αγωγής

Οι ιστορικές επέτειοι και ο εορτασμός τους δημιουργούν προβληματισμούς και ερωτήματα παιδαγωγικής και καλλιτεχνικής διάστασης στις/στους εκπαιδευτικούς ως προς την υλοποίηση τους. Στη θεατρική μεταγραφή και μεταφορά τους συχνά συναντάμε στατικές αφηγήσεις, άνευρους μονολόγους, τυποποιημένες ανα-παραστάσεις μέσω ποιημάτων, λογοτεχνικών αποσπασμάτων, τραγουδιών, οπτικοακουστικών ντοκουμέντων. Μέσα σε αυτό πλαίσιο απουσιάζει η αισθητική εμπειρία και απόλαυση, η νοητική, ψυχοσυναισθηματική, ενσώματη διέγερση που προκαλείται στο παιδί ως θεατής και ως ρόλος. Επίσης, ένας σημαντικός προβληματισμός που προκύπτει είναι, αν οι γιορτές των ιστορικών και εθνικών επετείων λαμβάνουν υπόψη την πολυπολιτισμική σύνθεση του σχολείου ή απευθύνονται μόνο στον κυρίαρχο πολιτισμό. Αποτελεί αίτημα η διαμόρφωση πλαισίου για τη συμπεριληπτική, δημιουργική, κριτική διαχείριση εορτασμών της ιστορικής μνήμης.

17.20-18.00

«Η Λογοτεχνία και το Θέατρο: Ένας παλαιός όσο και νέος Διάλογος. Προσωπική Μαρτυρία και δραματοποίηση:  Συνάφεια προς αξιοποίηση», Ευανθία Στιβανάκη, Καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ.

Η λογοτεχνία από σκηνής είναι ένα παλαιό αλλά και νέο δραματικό “είδος”. Η πληθώρα (πλέον)των σκηνικών αποδόσεων της λογοτεχνίας καθιστούν το φαινόμενο ένα “θεατρικό γένος”; Ταυτόχρονα ανιχνεύονται και άλλες μορφές “εξωΘεατρικών” – μη Θεατρικών κειμένων που παρέχονται προς σκηνική απόδοση, όπως : Προσωπικές μαρτυρίες-αφηγήσεις, προφορική ιστορία κ.α. Ποιες οι αιτίες και ποιες οι μορφές δραματικής και σκηνικής αξιοποίησης του φαινομένου;

17.50-20.00

«Η αξιοποίηση του μουσειακού θεάτρου στη σχολική εκπαίδευση», Φωτεινή Βενιέρη, Πρόεδρος της εταιρείας μουσειακού θεάτρου Heterotopia, Μεταδιδακτόρισσα στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου

Το μουσειακό θέατρο είναι μια εκπαιδευτική προσέγγιση, μια μορφή εφαρμοσμένου θεάτρου, δημόσιας ιστορίας και μια ερμηνευτική στρατηγική για μουσεία και τόπους πολιτισμικής αναφοράς. Ιστορικοί χαρακτήρες ζωντανεύουν μέσα από εκτεταμένη έρευνα και αλληλεπιδρούν με το κοινό εστιάζοντας σε συγκεκριμένες πράξεις και δράσεις και στην ανάδειξη κρυφών νοημάτων. Οι ερμηνευτές/ριες υποδύονται συγκεκριμένους ιστορικούς χαρακτήρες –φανταστικούς ή πραγματικούς– σε συγκεκριμένες συνθήκες για να ενθαρρύνουν τους/ις συμμετέχοντες/ουσες να εκτιμήσουν και να κατανοήσουν με άμεσο τρόπο την ιστορία.

Παράλληλα, η ίδια η διαδικασία δημιουργίας ενός έργου μουσειακού θεάτρου αξιοποιείται από μουσεία και σχολεία για τη διερεύνηση ενός εύρους θεματικών και γνωστικών αντικειμένων. Στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης το μουσειακό θέατρο συνιστά ένα όχημα κατανόησης των ιστορικών διαδικασιών, καλλιέργειας της ιστορικής σκέψης, προώθησης της κριτικής εμπλοκής με το υπό διερεύνηση περιεχόμενο και δημιουργίας συνδέσεων μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Μπορεί να υποστηρίξει τη διδασκαλία μαθημάτων, την προσέγγιση ευαίσθητων θεματικών ή/και να αποτελέσει μια αυτόνομη διαδικασία, στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος, για την προσέγγιση της πολιτισμικής κληρονομιάς.

Το σεμινάριο θα εστιάσει σε προσεγγίσεις,  πρακτικές και μεθοδολογίες που μπορούν να εφαρμοστούν στην σχολική τάξη.