Πουθενά χωρίς το ζελέ τους

Κρέας και ψάρι στην Αθήνα, μέλας ζωμός στη Σπάρτη…

Πολυτέλεια για όλους αλλά με… μέτρο απολάμβαναν οι αρχαίοι Αθηναίοι, που τον Δεκαπενταύγουστο έστρωναν ένα μεγάλο τραπέζι με 100 μοσχάρια, που είχαν θυσιαστεί, να προσφέρονται στους πιστούς

Κρέας, ψάρι, νοστιμιές με προϊόντα της γης από τη μια. Μέλας ζωμός, λιγοστά συμπληρώματα, από την άλλη. Ο πιο φτωχός Αθηναίος είχε μεγαλύτερη πολυτέλεια στη διατροφή του από τον πιο “πλούσιο” Σπαρτιάτη. Το “πλούσιος” σε εισαγωγικά, αφού η πολυτέλεια απαγορευόταν εξ ορισμού στο βασίλειο των αρχαίων “δυνατών”, ενώ στην Αθήνα επιτρεπόταν, αλλά με μέτρο. Το μέτρο της Δημοκρατίας.

Η Δημοκρατία είχε τη δική της πολυτέλεια, όπως δείχνει ο δρ Μάικλ Σκοτ σε μια σειρά τηλεοπτικών επεισοδίων στο BBC. Χωρίς υπερβολές. Κοινή για όλους. Επί παραδείγματι, πολυτέλεια της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ήταν η ομαδική εστίαση των πιστών από τα σφάγια των θυσιών κατά τις μεγάλες θρησκευτικές εορτές, όπως τα Παναθήναια.

Η εκατόμβη, έκφραση που έχει μείνει και μέχρι σήμερα, υποδηλώνει τη θυσία 100 βοών (μοσχαριών) προς τιμήν του γενεθλίου της θεάς, περί τις 15 Αυγούστου. Μετά τη θυσία, τα ζώα τεμαχίζονταν, ψήνονταν και προσφέρονταν σε όλο τον λαό για ένα τεράστιο τραπέζι.

Δεν είναι να απορεί, λοιπόν, κανείς πώς ο Δεκαπενταύγουστος έχει σήμερα αυτήν τη θέση στην Ελλάδα και στην Ορθοδοξία. Κατάλοιπο μιας κορυφαίας λαϊκής όσο και θρησκευτικής μορφής, στην ουσία δεν έχασε τη σημασία του, ακόμη και με τη δραστική αλλαγή συνθηκών. Ο δρ Σκοτ περιγράφει τη μετεξέλιξη της πολυτέλειας στους ρωμαϊκούς χρόνους, στους πρώτους χριστιανικούς, όπως και στους μεσαιωνικούς, μέσα και από τη χριστιανική θρησκεία.

Εμπορικές συναλλαγές στην Αγορά, μάζεμα ελιάς και σερβίρισμα στο τραπέζι, σκηνές της καθημερινής ζωής όπως τις απεικόνισαν οι Αρχαίοι Ελληνες

Η δημοκρατία ενωνόταν μπροστά σε ένα πιάτο από κρέας, χωριζόταν όμως μπροστά σε ένα πιάτο από ψάρι. Το ψάρι δεν ήταν πάντοτε φθηνή τροφή. Τα μεγάλα, πελαγίσια ψάρια, όπως και σήμερα, ήταν πανάκριβα και “χώριζαν” τις τάξεις ως προς τα αγαθά του “καλαθιού της νοικοκυράς”.

Ο καθηγητής κάνει αναφορές σε σημεία όπου πωλούνταν ψάρια κατά την αρχαιότητα και αναφέρεται και σε άλλα στοιχεία του διαιτολογίου, τα οποία θα ήταν δυνατόν να χαρακτηριστούν πολυτελή.

Πολυτέλεια δεν υπήρχε μονάχα στη ζωή, στις μεγάλες κατοικίες με τα ακριβά αγγεία και αγάλματα, αλλά και μετά θάνατον.

Κάποιοι έφτιαχναν πολυτελείς κατασκευές επάνω από μνήματα.

Ο Κεραμεικός, που ήταν το μεγαλύτερο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας, δίνει χαρακτηριστικά παραδείγματα. Επιτάφια σήματα θα είχαν κοστίσει προϋπολογισμούς οικογενειών για πολλά χρόνια και άλλα ήταν ταπεινά και ανάλογα με την κοινωνική τάξη του θανόντος.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΧΡΥΣΑΦΙ

Η πολυτέλεια στον δημόσιο βίο είναι κάτι διαφορετικό. Σκεύη και δηλωτικά της εξουσίας από πολύτιμο μέταλλο δεν έχουν βρεθεί σε ανασκαφές. Πολύ απλά, επειδή δεν υπήρχαν. Δεν ήταν συμβατά με τις δημοκρατικές αντιλήψεις της Αθήνας, αλλά ούτε και με τις ολιγαρχικές της Σπάρτης. Η μεγάλη διαφορά παρουσιάζεται στους Μακεδόνες βασιλείς. Το παράδειγμα από τα ευρήματα του Μανόλη Ανδρόνικου στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, είναι χαρακτηριστικό: χρυσά στεφάνια και αργυρά σκήπτρα για τον ηγεμόνα Φίλιππο τον Β’, καθώς και χρυσή λάρνακα για τα οστά του. Ο δρ Σκοτ στέκεται ιδιαίτερα στη Βεργίνα, όπου και οι αρχαίες Αιγές, και αναλύει τα εκθέματα του τοπικού μουσείου.

“ΑΒΡΟΣ”
Οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν τη λέξη “αβρός” για τη σπάταλη πολυτέλεια των Περσών και τη λέξη “τρυφηλός” για τον πολυτελή τρόπο ζωής ανθρώπων όπως π.χ. ο Αλκιβιάδης.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ

http://www.ethnos.gr/

Του Χρήστου Ν.Ε. Ιερείδη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 23 Αυγούστου 2011, “TA NEA”

ΕΘΙΜΑ

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
Την Πρωτοχρονιά εκτός από τα γνωστά έθιμα των καλάντων και του ποδαρικού που γιορτάζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα γίνεται και το «σπόρισμα των φύλλων» ως εξής: οι ντόπιοι κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στα αναμμένα κάρβουνα φύλλα ελιάς σκεπτόμενοι μια ευχή! Όποιου το φύλλο γυρίσει (στρίψει και τυλιχτεί) περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί η ευχή του!

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ
Ο εορτασμός του καρναβαλιού εκτός από τις γνωστές εκδηλώσεις περιλαμβάνει και το λαϊκό δρώμενο «τρίψιμο του πιπεριού». Πρόκειται για ένα από τα πιο διασκεδαστικά έθιμα που δίνει ένα ξεχωριστό χρώμα στο πρωινό της Καθαρής Δευτέρας. Ο αρχηγός τραγουδάει μια φορά, το γνωστό σκωπτικό τραγουδάκι «πως το τρίβουν το πιπέρι» και οι άλλοι που χορεύουν το επαναλαμβάνουν. Χορεύοντας λοιπόν, γίνονται σύμφωνα με τα εκάστοτε λεγόμενα από τους στίχους του τραγουδιού και οι ανάλογες κινήσεις. Ο αρχηγός κρατάει μια ζώνη ή ένα σκουπόξυλο για να χτυπάει τους παραβάτες. Οι παραβάτες, όσοι δηλαδή δεν ακολουθούν τις υποδείξεις του αρχηγού, τιμωρούνται με χτύπημα!
Ένα ακόμη πολύ γνωστό έθιμο πραγματοποιείται την δεύτερη μέρα του Πάσχα στα Καλύβια των Λιμεναρίων και λέγεται ” Για βρέξ Απρίλη μ΄”. Οι κάτοικοι του νησιού μαζεύονται για να παρακαλέσουν τον Θεό να βρέξει ώστε να μην ξεραθούν τα αμπέλια και να μην επηρεαστεί η παραγωγή των σταφυλιών και του γλυκού κρασιού της Θάσου. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης προσφέρονται στους παρευρισκομένους τοπικοί μεζέδες, άφθονο θασίτικο κρασί και παραδοσιακά γλυκά.

ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ
Το έθιμο του πηδήματος της φωτιάς αποτελεί ένα χαρακτηριστικό έθιμο για το νησί. Την 31η Ιουλίου οι κάτοικοι ανάβουνε τρεις φωτιές σε κανονική απόσταση η μια από την άλλη και τις πηδούν μικροί και μεγάλοι λέγοντας:
“Αύγουστος, Παραύγουστος, με σύκα με σταφύλια και με του μυλωνά τα…..καρύδια”.
Η συνήθεια του πηδήματος της φωτιάς αποσκοπεί στην ανανέωση και την ενίσχυση της υγείας των κατοίκων του νησιού. Κατά την πίστη των ντόπιων η φωτιά είναι δύναμη και ως δύναμη έχει σκοπό την κάθαρση, την υγεία, τη συντήρηση, την ανανέωση. Έτσι, από την παραμονή οι νοικοκυρές έπλεναν, σφουγγάριζαν, ξεσκόνιζαν και ασβέστωναν τις πλακόστρωτες αυλές. Εκεί άναβαν τρεις φωτιές και εκτελούνταν το έθιμο. Παλαιότερα,, έψηναν μέσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνανε τις σκελίδες, τα λουβιά, και τις τρώγανε για να μην τους πιάνει πυρετός. Μετά άφηναν τις φωτιές να σβήσουν καλά, μάζευαν τη στάχτη και τη σκορπούσαν επάνω στις συκιές για να κρατούν τα σύκα και να μην τα ρίχνουν. Αυτή η διαδικασία γινόταν την επόμενη μέρα, την 1η του Αυγούστου.
Η 1η Αυγούστου είναι και η αρχή της νηστείας του 15ήμερου για τη γιορτή της Παναγίας. Αρχίζουν εκείνη την ημέρα να μελετούν και τα “μερομήνια”, δηλαδή την πρόγνωση του καιρού όλης της χρονιάς, από καιρικές παρατηρήσεις που γίνονται τις πρώτες 6 ή 12 μέρες του Αυγούστου. Οι κάτοικοι παρατηρούσαν τον καιρό κάθε μέρας και απ’ αυτόν συμπέραναν για τον καιρό του μήνα που αντιστοιχεί σε κάθε μέρα. Έτσι, λοιπόν, οι κάτοικοι συνεχίζουνε αυτό το έθιμο του πηδήματος της φωτιάς, για ν’ αποχαιρετίσουνε τον Ιούλιο και να τιμήσουνε τον Αύγουστο ώστε να τους προσφέρει αφθονία και υγεία κατά την διάρκεια του έτους.

ΘΑΣΙΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Ο Θασίτικος γάμος είναι το αποκορύφωμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων που συγκεντρώνει κάθε χρόνο πάνω από 2500 επισκέπτες. Είναι μια πραγματικά ξεχωριστή εκδήλωση που διατηρεί ζωντανή την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, αναπαριστώντας τα πατροπαράδοτα έθιμα του γάμου.
Οι κοπέλες του χωριού πλένουν τα προικιά της νύφης τραγουδώντας όλες μαζί και την Παρασκευή η προίκα στολίζεται στο σπίτι της νύφης, που σήμερα είναι το αρχοντικό του Χατζηγιώργη, και ο κόσμος περνά όπως και παλιά να τη δει και να την ασημώσει. Τη μέρα του γάμου οι κοπέλες τραγουδώντας διάφορα παραδοσιακά τραγούδια της Θάσου στολίζουν τη νύφη. Στη συνέχεια, αφού έχει ετοιμαστεί, την παίρνει η μάνα της σε ένα διπλανό δωμάτιο και της δίνει τις τελευταίες συμβουλές για τη νέα ζωή που ξεκινά, της περνά στη μέση μια μικρή κλειδαριά την κλειδώνει και βάζει πάνω της ένα δίχτυ για το κακό μάτι και τα μάγια. Λίγο πριν φτάσει ο γαμπρός οι κοπέλες της τραγουδούν «τ’ ακούς τ’ ακούς νυφέτσα μου τι θα σου παραγγείλω, σαν περιστέρα να σταθείς, σαν βέργα να λυγίσεις, σαν κόκκινο γαρύφαλλο να ροδοκοκκινήσεις».
Σε άλλο αρχοντικό οι νέοι ντύνουν το γαμπρό και στήνουν χορό περιμένοντας τον κουμπάρο να έρθει. Όταν ο γαμπρός φτάσει στο σπίτι της νύφης, οι φίλες της κλειδώνουν την πόρτα και ζητούν από τον γαμπρό και φωνάζουν «τάξε μας γαμπρέ για να στη δώσουμε». Εκείνος «αναγκάζεται» να τάξει κάτι στις κοπέλες για να του παραδώσουν τη νύφη και τότε οι κοπέλες τραγουδούν στον γαμπρό «γαμπρέ μου σε παρακαλώ μια χάρη να μας κάνεις το ρόδο που σου δίνουμε να μην μας το μαράνεις».
Στη συνέχεια όλοι μαζί περπατούν κατά μήκος του χωριού μέχρι να φτάσουν στο γήπεδο όπου αρχίζουν τα στεφανοφιλήματα (φιλιά και ευχές στους «νεόνυμφους») και οι καλεσμένοι χαρίζουν χρήματα, λίρες, φλουριά και κοσμήματα που τα κρεμούν στο πέτο της νύφης και του γαμπρού. Η πεθερά κερνά τους νεόνυμφους καρυδάκι γλυκό με το ίδιο κουταλάκι συμβολίζοντας έτσι την έναρξη της κοινής τους ζωή. Αμέσως μετά οι νέοι του χωριού χορεύουν τα προικιά και στη συνέχεια ακολουθεί λαϊκό γλέντι.
Την ημέρα εκείνη από νωρίς το πρωί νέοι και νέες του χωριού κερνούν τους καλεσμένους ρακί και το παραδοσιακό γλυκό του Θεολόγου, το σαραγλί. Όλο το χωριό είναι στολισμένο γιορτινά και οι γυναίκες κρεμούν στα μπαλκόνια τους παραδοσιακά υφαντά.

http://www.golden-greece.gr/places/makedonia/thasos/thasos_thasos.html

Παραδοσιακοί οικισμοί: οι παραδοσιακοί οικισμοί του νησιού βρίσκονται στη Χώρα και στην Άνω Μερά.

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Ο οικισμός της Χώρας, της πρωτεύουσας της Μυκόνου είναι επίπεδος και διαφέρει από τις αμφιθεατρικά κτισμένες σε λόφους πρωτεύουσες των υπόλοιπων Κυκλάδων. Παρότι τα τελευταία χρόνια έχει επιβαρυνθεί από την έντονη οικοδομική δραστηριότητα, συνεχίζει να διατηρεί αρκετά παραδοσιακά στοιχεία. Τα διώροφα στενομέτωπα και ευρυμέτωπα σπίτια, με τη ξεχωριστή λιθόκτιστη σκάλα που οδηγεί προς το ανώι (τον όροφο), τα ξύλινα μπαλκόνια και τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια αποτελούν τον κύριο παραδοσιακό αρχιτεκτονικό τύπο. Τα σπίτια χωρίζονται σε δύο χώρους: εκείνο της εργασίας των γυναικών (αργαλειός) και το υπνοδωμάτιο. Οι χώροι του άνω ορόφου επικοινωνούν και με τον κάτω όροφο με ξύλινη σκάλα και καταπακτή. Η βιοτεχνική παραγωγή υφασμάτων από τις γυναίκες είχε ξεκινήσει από την περίοδο του Μεσαίωνα και ανέδειξε το νησί σε κέντρο παραγωγής ποιοτικών υφαντικών προϊόντων. Ιδιαίτερα γνωστή και πολυφωτογραφισμένη είναι η συνοικία Αλευκάντρα, στην νότια πλευρά του Κάστρου, η οποία χαρακτηρίζεται από τις θύρες των σπιτιών που οδηγούν απευθείας στη θάλασσα, χαρακτηριστικό που της έδωσε το προσωνύμιο «μικρή Βενετία».

Σε όλη την έκταση του νησιού υπήρχαν διάσπαρτοι αγροτικοί οικισμοί, μερικοί από τους οποίους το 19ο αιώνα συγκρότησαν την Άνω Μερά, όπου η κύρι α κατοικία περιβάλλεται από βοηθητικούς χώρους (αχυρώνας, αποθήκη, φούρνος, κελιά-στάβλοι, βουϊδοκέλι (στάβλος για τα βόδια), περιστεριώνας, πατητήρι, αλώνι, ακόμα και οικογενειακή εκκλησία!.. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην εκκλησία της Παναγίας Τουρλιανής, που ιδρύθηκε το 1542 και διαθέτει εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο και μουσείο με ξυλόγλυπτο τέμπλο, επιτάφιο, εκκλησιαστικά κειμήλια, εικόνες και έργα λαϊκής γλυπτικής.

Εκδηλώσεις
Γιορτή του Τρύγου στο Αγροτομουσείο (2η ή 3η Κυριακή του Σεπτεμβρίου) Είναι από τις πιο παλιές γιορτές του νησιού και διοργανώνεται κάθε δεύτερη ή τρίτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου στο Αγροτομουσείο. Συμμετέχει πολύς κόσμος, υπάρχουν διάφορα φαγώσιμα και κρασί και στο φούρνο του μουσείου ψήνονται παραδοσιακές «κρομμυδόπιτες» και «κουβαρωτές» (στρογγυλά χωριάτικα ψωμάκια). Κάποιοι φέρνουν σταφύλια τα οποία πατιούνται εκείνη την ώρα στο πατητήρι ενώ ο υπόλοιπος κόσμος γλεντάει, τραγουδάει και χορεύει. Ακόμη και παραμυθάδες έρχονται, που γοητεύουν το κοινό διηγούμενοι παραδοσιακά παλιά παραμύθια του νησιού.

Πανηγύρια
Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου)
Δεκαπενταύγουστος στην Παναγία Τουρλιανή (15 Αυγούστου)
Εννιάμερα της Παναγίας (23 Αυγούστου)
Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου)
Αγίων Αποστόλων – γιορτή των ψαράδων (30 Ιουνίου)

Η διατήρηση της Κυκλαδίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής μορφής και στα νεόκτιστα κτήρια εξασφαλίζει μοναδική αίσθηση αρμονίας στον επισκέπτη.

Από τα πλέον ιστορικά κτίρια του νησιού, είναι το Δημαρχείο που βρίσκεται στο λιμάνι μαζί με πέντε μουσεία με μεγάλο αριθμό και ποικιλία εκθεμάτων.

http://www.golden-greece.gr/places/kyklades/mykonos/mykonos_mykonos.html

Οι γιορτές και τα πανηγύρια της Λέσβου συναρτώνται με τον «κύκλο του χρόνου». Με τον όρο αυτό προσδιορίζονται οι εκδηλώσεις που σχετίζονται με τα κομβικά κοινωνικά και θρησκευτικά δρώμενα ενός ημερολογιακού έτους, όπως τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, οι Απόκριες, το Πάσχα, ο Κλήδονας, ο Δεκαπενταύγουστος και τα Εννιάμερα της Θεοτόκου, ή οι εορτές προστατών-Αγίων, με υπερτοπική ή τοπική αναγνώριση. Τα περισσότερα πανηγύρια πραγματοποιούνται προς τιμήν των Αγίων της Ορθόδοξης εκκλησίας σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ιδιαίτερα όμως τη θερινή περίοδο.

Η παράδοση των πανηγυριών συνδέεται κυρίως με τον αγροτικό χώρο, με επίκεντρα τόσο τις εκκλησίες των οικισμών, όσο και τα υπαίθρια εξωκλήσια. Παλαιότερα την οργάνωση των πανηγυριών αναλάμβαναν οι κοινότητες, οι επαγγελματικές συντεχνίες, καθώς και οι γεωργικοί και κτηνοτροφικοί σύλλογοι. Σήμερα, πολλά πανηγύρια διατηρούνται (και) με τη συμβολή πολιτιστικών συλλόγων ή των λέσβιων ομογενών, ενώ αρκετά έχουν πλέον ξεχαστεί.

Μερικά πανηγύρια είχαν περισσότερο «κλειστό» τοπικό χαρακτήρα, ενώ άλλα προσελάμβαναν μια «υπερτοπική» παλλεσβιακή διάσταση, προσελκύοντας μεγάλα πλήθη επισκεπτών /προσκυνητών, ακόμη και απο χριστιανικές κοινότητες της Μ. Ασίας (πριν το 1922). Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το πανηγύρι της Παναγίας στην Αγιάσο, καθώς και το πανηγύρι του Ταξιάρχη στον Μανταμάδο, όπου συνέρρεαν μέχρι το 1922 πλήθη προσκυνητών από την απέναντι Μικρασιατική ακτή, κυρίως τη Σμύρνη και το Αϊβαλί. Τα πανηγύρια αυτά διαρκούσαν πολλές μέρες και έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ζωή του τόπου.

Τα μεγάλα, αλλά (ακόμη) και τα μικρότερα πανηγύρια έπαιζαν σημαντικό ρόλο στα λεσβιακά εμπορικά και βιοτεχνικά δίκτυα, αφού αποτελούσαν ευκαιρία για την έκθεση και πώληση διαφόρων αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων, ή για την παρουσίαση και αγοραπωλησία ζώων. Σήμερα αυτή η διάσταση έχει εκλείψει, αλλά συνεχίζουν να αποτελούν χώρους διακίνησης φθηνών οικιακών και ψυχαγωγικών προϊόντων, καθώς και παιδικών παιχνιδιών πανελλαδικής και λεσβιακής παραγωγής.

Η εορταστική κοινωνικοποίηση στους χώρους των πανηγυριών ολοκληρώνεται με τη διασκέδαση και το χορό στα καφενεία και τις πλατείες των χωριών, με άφθονο ποτό, φαγητό και μουσική που παίζουν λεσβιακά μουσικά συγκροτήματα. Παλιότερα το ρεπερτόριο αυτών των συγκροτημάτων συμπεριελάμβανε αποκλειστικά συγκεκριμένους σκοπούς και τραγούδια κυρίως μικρασιάτικης προέλευσης, όπως ζεϊμπέκικα, καρσιλαμάδες, συρτούς και μπάλλους. Σήμερα ακολουθεί τα πανελλήνια μουσικά πρότυπα, αλλά εξακολουθεί να εμπλουτίζεται με ορισμένα «κλασσικά» «μικρασιάτικα», που έχουν διαχρονική επιτυχία.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι ορισμένα έθιμα που εμφανίζονταν αποσπασματικά (μόνο) σε ορισμένα κεντρικά πανηγύρια, τείνουν σήμερα να προσλάβουν μια δομική υπερτοπική διάσταση που χαρακτηρίζει το σύνολο των λεσβιακών πανηγυριών. Ένα απ’ αυτά, είναι η συμβολική περιφορά και η τελετουργική σφαγή ενός ανθοστολισμένου ταύρου με τη συνοδεία μουσικής, καθώς και η συνακόλουθη προετοιμασία του «κισκέκ», που καταναλώνεται συλλογικά από τους πανηγυριώτες και τους κατοίκους της κοινότητας.

Μια δεύτερη ακολουθία εθίμων, που αποκτούν σταδιακά παλλεσβιακή διάδοση, μετά τη δεκαετία του 1950, είναι αυτά που συνδέονται με την “κουλτούρα του αλόγου”. Το άλογο κατέχει σήμερα σημαντική θέση στα λεσβιακά πανηγύρια. Οι αναβάτες στολίζουν τα άλογά τους με ιδιαίτερη καλαισθησία, ενώ συναγωνίζονται στην επίδειξη, τις φιγούρες και το χορό. Σε πολλά πανηγύρια πραγματοποιούνται (και) ιπποδρομίες με παλλεσβιακή συμμετοχή.

Τα μεγάλα παλλεσβιακά πανηγύρια με υπερτοπικό χαρακτήρα που αποτελούν μέχρι σήμερα κεντρικό σημείο αναφοράς στη κοινωνική και θρησκευτική ζωή του νησιού είναι:

• το πανηγύρι της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο στην Αγιάσο
• το πανηγύρι του Ταξιάρχη την Κυριακή των Μυροφόρων στον Μανταμάδο
• το πανηγύρι του Αγιου Χαράλαμπου ή του «Ταύρου», στην Αγία Παρασκευή (αλλά και στον Μανταμάδο και τη Νάπη)
• το πανηγύρι του Αγίου Ιγνατίου στη Μονή Λειμώνος στην περιφέρεια της Καλλονής.

Οι υπόλοιπες θρησκευτικές και κοσμικές εκδηλώσεις του «κύκλου του χρόνου» κατανέμονται διαχρονικά εξίσου στους αστικούς και αγροτικούς χώρους. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, η οργάνωσή τους ήταν αυθόρμητη: παρέες παιδιών συγκεντρώνονταν για να «πούν τα κάλαντα» στα σπίτια, ή παρέες γλεντιστών συνδιασκέδαζαν – πολλές φορές μεταμφιεσμένοι – την περίοδο της Αποκριάς. Η επιτέλεσή τους συνδεόταν στενά με το τοπικό, κοινοτικό πλαίσιο, αφού οι ανταλλαγές ευχών ή πειραγμάτων αφορούσαν πρόσωπα του άμεσου κοινωνικού περίγυρου.

Σήμερα τα έθιμα και οι πρακτικές που συνδέονται με τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις αναβιώνουν μερικές φορές αβίαστα, αλλά πιο συχνά τελούνται υπο την καθοδήγηση και την αιγίδα των σύγχρονων δημοτικών αρχών σε συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, οπότε προσλαμβάνουν και υπερτοπική διάσταση, με τη μετάκληση μουσικών συγκροτημάτων ή επαγγελματιών της ψυχαγωγίας, που προέρχονται από όλη τη Λέσβο και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Παράλληλα έχουν καθιερωθεί και ορισμένες “νέες” ετήσιες εορτές με ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως η Γιορτή του Ούζου και το Λεσβιακό Καλοκαίρι στη Μυτιλήνη, η Γιορτή της Σαρδέλλας στη Σκάλα Καλλονής, ο “Βατουσιανός Αύγουστος” στη Βατούσα, τα “Βενιαμίνεια” στο Πλωμάρι και πολλές άλλες.

http://www.golden-greece.gr/places/egeo/lesvos/lesvos_lesvos.html

ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Ο Κρητικός γάμος και η Κρητική βάφτιση, πρόκειται για ξεχωριστές εκδηλώσεις που μπορεί να διαρκέσουν αρκετές μέρες, ώστε να εκδηλωθεί πλήρως η χαρά των φίλων και των συγγενών. Κρατώντας πολύ στενούς τους οικογενειακούς δεσμούς δίνουν κατ’αρχήν μεγάλη έμφαση στην έγκριση και συμμετοχή της οικογένειας. Ο πατέρας και αρχηγός της οικογένειας είναι ο υπεύθυνος για την έγκριση του γάμου και το μελλόνυμφο ζευγάρι οφείλει, όχι μόνο να ακολουθήσει την συμβουλή του αλλά και να αποδεχτεί την πιθανή αντίθετη γνώμη του. Μετά την επίσημη έγκριση του πατέρα, με την παρουσία παπά, πραγματοποιείται η τελετή την μνηστείας και, αφού συνταχθεί το προικοσύμφωνο, που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, ορίζεται η ημερομηνία του μυστηρίου. Ακολουθεί το “κάλεσμα”, όπου προσκαλούνται όλοι. Μέχρι την ημέρα του μυστηρίου οι συγγενείς και φίλοι στέλνουν δώρα, τα λεγόμενα “κανίσκια” που είναι ένα καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες. Την παραμονή όλοι βοηθούν τους “προικαδόρους” στη μεταφορά των προικιών της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. Τα φορτώνουν πάνω σε στολισμένα άλογα που ακολουθούνται από την πομπή συγγενών και φίλων, ενώ ακούγονται πυροβολισμοί και κρητικές μαντινάδες. Σε όσους συμμετέχουν στη προετοιμασία του γάμου προσφέρονται νόστιμες σπιτικές δίπλες με μέλι και η περίφημη κρητική κουλούρα με τον υπέροχο στολισμό, που φτιάχνεται μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Η τελετή ξεκινά με πομπή από το σπίτι του γαμπρού που συνοδεύεται από μαντινάδες και ντουφεκιές και καταλήγει στο σπίτι της νύφης. Εκεί μια μαντινάδα τραγουδισμένη από γλυκιά γυναικεία φωνή πείθει την οικογένεια της νύφης να ανοίξει την πόρτα που μέχρι τότε παραμένει κλειστή. Αφού ανταλλάσονται φιλιά και ευχές, το χτύπημα της καμπάνας ειδοποιεί τους μελλόνυμφους πως πρέπει να κατευθυνθούν προς την εκκλησία. Μετά τη τελετή, το ζευγάρι φτάνει στο σπίτι του γαμπρού, όπου η μητέρα του ταϊζει τη νύφη μελοκάρυδο και χαράζει σταυρό στη πόρτα, ενώ η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και καρπερός σαν το ρόδι. Το γλέντι ξεκινά με τραγούδια που λέει πρώτο το ζευγάρι και συνεχίζεται με χορό και φαγοπότι που φτάνουν μέχρι το πρωί.

Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια γιορτή της χριστιανικής Ορθοδοξίας και γιορτάζεται σαράντα μέρες πριν το πάσχα όπου ξεκινάει η μεγάλη Σαρακοστή. Με το θρησκευτικό έθιμο της Καθαράς Δευτέρας αρχίζει και η νηστεία με την οποία ο θρησκευόμενος πρέπει να αποφεύγει την κατανάλωση κρεάτων, λιπών, βουτήρων και γαλακτοκομικών προιόντων. Την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας οι κρητικοί πάνε εκδρομή στην εξοχή κυρίως οικογενειακά, όπου πετάνε χαρταετούς, τρώνε νηστίσημα φαγητά όπως χταπόδι, ελιές, λαγάνα, ταραμοσαλάτα, χόρτα κ.λ.π. και γλεντάνε υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής, πινοντας κρασί και ανταλλάσοντας ευχές για το Πάσχα που θα έρθει. Όταν τελειώσει το γλέντι όλοι βοηθούν στην καθαριώτητα του χώρου και έτσι κλείνει το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας με την ευχή ‘και του χρόνου’.

Πάσχα

Το Πάσχα γιορτάζεται μετά το Ρωμαικό Πασχα λόγω της διαφοράς στη χρήση του ημερολογίου για αυτές τις γιορτές. Θεωρήτε από της πιο σημαντικές γιορτές της ορθόδοξης εκκλησίας. Η περίοδος του Πάσχα είναι μια ιδανική περίοδος για να επισκευτεί κανείς το Ρέθυμνο, αφού ο καιρός είναι καλός και τα εξοχή γεμάτοι ανθισμένα λουλούδια και δέντρα, που δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά στο νησί. Τόσο η ομορφιά του Ρεθύμνου όσο και η λαμπρές θρησκευτικές εκδηλώσεις τις μέρες αυτές, είναι μια ξεχωριστή εμπειρία για κάθε επισκέπτη.

Τη Μεγάλη Εβδομάδα γίνονται μεγάλες απογευματινές λειτουργίες που παρακολουθούνται από πολύ κόσμο. Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μια ξεχωριστή μέρα αφού ο επιτάφιος τον οποίο οι πιστοί στολίζουν με πανέμορφα εποχιακά λουλούδια, μεταφέρεται στους δρόμους της ενορίας ή του χωριού, συνοδευόμενος από πλήθος πιστών και πένθιμους ψαλμούς. Το Μεγάλο Σάββατο τελείται η λειτουργία της Ανάστασης. Ακριβώς πριν τα μεσάνυχτα τα φώτα σβήνουν και οι άνθρωποι μαζί με τους ιερείς βγαίνουν έξω από την εκκλησία για να συνεχίσουν τη λειτουργία. Τη στιγμή της Ανάστασης το κερί του ιερέα ανάβει (αντιπροσωπεύοντας το Χριστό ως φως του κόσμου) και τα κεριά των πιστών ανάβουν παίρνοντας το θείο φως από χέρι σε χέρι. Τα παιδιά κρατούν πολύχρωμες λαμπάδες που παραδοσιακά τους χαρίζουν οι νονοί τους. Πριν την ανάσταση όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λεει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς. Ακολουθούν χαρούμενες αγκαλιές, δίνεται το φιλί της αγάπης και ανταλλάσσονται οι καλύτερες ευχές. Το φως μεταφέρεται στο σπίτι και ένας σταυρός φτιάχνεται με τη φλόγα στην είσοδο, ενώ το γιορτινό τραπέζι περιμένει όπου τα παραδοσιακά φαγητά είναι η μαγειρίτσα και τα κόκκινα αυγά. Η μαγειρίτσα είναι ένα φαγητό σε μορφή σούπας, με εντόσθια αρνιού. Την Κυριακή του Πάσχα οι πιστοί γιορτάζουν με το σούβλισμα του αρνιού, το παραδοσιακό κοκορέτσι και τα παραδοσιακά γλυκίσματα μετά την νηστεία των προηγούμενων ημερών.

Χριστούγεννα-Πρωτοχρονιά

Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος ιδιαίτερα γιορτινή για το Ρέθυμνο. Επηρεασμένο και αυτό από τη δυτικοευρωπαική κουλτούρα τα Χριστούγεννα είναι λαμπερά, γεμάτα φώτα και στολίδια. Τα καταστήματα και γενικότερα οι δρόμοι της πόλης βάζουν τα γιορτηνά τους από νωρίς για να υποδεχθούν τους εορτασμούς των Χριστουγέννων. Εντυπωσιακοί στολισμοί και αμέτρητα φώτα, σχηματίζουν ένα μαγευτικό θέαμα. Στα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα παραδοσιακά γλυκά όπως τα μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες. Στο παρελθον, τα μελομακάρονα ήταν αποκλειστικά για τα Χριστούγεννα και οι κουραμπιεδες αποκλειστικά για την πρωτοχρονιά. Ενα ακόμα έθιμο εκείνες τις ημέρες είναι την παραμονή της μέρας των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου) και της Πρωτοχρονιάς (1 Ιανουρίου), όπου τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας τα κάλαντα και παίρνοντας χρήματα ή δώρα σαν ανταπόδοση. Τα κάλαντα συνοδεύονται από με το τρίγωνο ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες, ή φυσαρμόνικες. Στην Κρήτη, όπως και στα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας το Χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει ξεχωριστή θέση σε κάθε σπίτι. Αυτό το έθιμο δεν υπήρχε στο παρελθόν στην Κρήτη, αλλά ήρθε με το κύμα της παγκοσμιοποίησης από τη δύση. Την Πρωτοχρονιά, το έθιμο της βασιλόπιτας κρατάει από τα αρχαίγονα χρόνια. Την παραμονή, με την αλλαγή του χρόνου, κάθε σπίτι κόβει τη βασιλόπιτα, η οποία κρύβει ένα φλουρί. Το πρώτο κομμάτι θεωρείται του Χριστού, το δεύτερο του σπιτιού και τα υπόλοιπα των παρεβρισκομένων. Σε όποιον τύχει το φλουρί, εκείνος παίρνει δώρα και είναι ο τυχερός της χρονιάς. Με τον καινούργιο χρόνο κάθε σπίτι έχει το έθιμο του ποδαρικού. Ποδαρικό κάνει ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο, και θεωρήται ότι θα φέρει γούρι για τον υπόλοιπο χρόνο. Τέλος, μέρος των εθίμων της νέας γεννιάς είναι το παίξιμο χαρτιών περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Τα ποσά είναι συνήθως χαμηλά αφού ο σκοπός είναι η διασκέδαση και όχι το κέρδος.

http://matzadoura.pblogs.gr/2008/01/hthh-kai-ethima-ths-krhths.html

Κύριο φαγητό στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και παραμένει το ψητό χοιρινό κρέας.
Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία. Από τα Χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά «γιαπράκια» τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ότι αφορά τα γλυκά τόσο στη Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες, οι οποίες εξακολουθούν να κατασκευάζονται και σήμερα.

Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα τα οποία και σήμερα διατηρείται είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά την πρώτη ημέρα του χρόνου επισκέπτονται τους συγγενείς και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό εν είδει δώρου το οποίο ονομάζεται μπουλουστρίνα.

Από τα αξιοσημείωτα των ημερών είναι ότι την ημέρα των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της Ρόδου συνηθίζουν να πηγαίνουν οικογενειακά στην εκκλησία και αμέσως μετά να επισκέπτονται τους ηλικιωμένους γονείς και παππούδες για τις σχετικές ευχές.

Η Ρόδος και τα χωριά της έχουν πλούσια παράδοση σε αποκριάτικα έθιμα, τελετουργίες, παραδοσιακές μεταμφιέσεις, μιμικές παραστάσεις, σάτιρες, παρελάσεις πεζών και αρμάτων, που χρόνο με το χρόνο εκσυγχρονίζονται, διατηρώντας όμως στο βάθος τους τις ρίζες της προέλευσής τους.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ:
Οι Ιππότες, με την εγκατάσταση τους στη Ρόδο, ξεκίνησαν αμέσως ορθολογιστικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης και αμυντικής θωράκισης του νησιού: Οι οχυρώσεις διευρύνθηκαν, εκσυγχρονίσθηκαν και διαρκώς ενισχύονταν. Η οικοδομική δραστηριότητα των Ιπποτών ήταν έντονη: Πολυπληθή δημόσια κτίρια, ανάμεσα τους ένα νοσοκομείο, ένα παλάτι και αρκετές εκκλησίες. Τα κτήρια αυτά οικοδομήθηκαν με πρότυπα γοτθικής και αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Όμως όλα σχεδόν τα βυζαντινά τείχη και κτήρια αλλά και τα αρχαία καταστράφηκαν, ώστε να χρησιμοποιηθούν τα υλικά τους στο χτίσιμο των νέων. Η παλιά πόλη (φρούριο και εσωτερικό πόλης) σώζεται ως σύνολο ιπποτικό και μόνο οι βυζαντινές εκκλησίες διασώθηκαν. Οι περισσότεροι από τους δρόμους της Μεσαιωνικής Πόλης συμπίπτουν με τους δρόμους της αρχαίας πόλης, ενώ διατηρήθηκε η διαίρεση της σε δύο ζώνες με εσωτερικό τείχος. Το βόρειο τμήμα, το Κολλάκιο ήταν και το πλουσιότερο, το πιο επιβλητικό με το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, τον καθολικό καθεδρικό ναό και την κατοικία του καθολικού επισκόπου, τα καταλύματα των «γλωσσών», τις κατοικίες των Ιπποτών, ένα νοσοκομείο κ.ά. Το νότιο τμήμα της πόλης, το Μπούργκο ήταν η πιο υποβαθμισμένη περιοχή, όπου ζούσαν οι λαϊκοί. Περιελάμβανε την αγορά, συναγωγές των άλλοτε πολυάριθμων Εβραίων; ορδόδοξες εκκλησίες καθώς και δημόσια και εμπορικά κτήρια. Τα τείχη της Παλιάς Πόλης – κορύφωση της Μεσαιωνική οχυρωματικής τέχνης – δομήθηκαν πάνω στις κρηπίδες του προγενέστερου βυζαντινού τείχους. Έπειτα από την πολιορκία του 1480 και το σεισμό του 1481 ανακατασκευάστηκαν από το Μεγάλο Μάγιστρο Pierre D’ Aubusson. Σήμερα σώζονται 13 προμαχώνες και 11 πύλες. Τα χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής με πρότυπα από Γαλλία και Ισπανία μεταφέρθηκαν από τους Ιππότες στη Ρόδο. Προς τις αρχές του 16ου αιώνα εμφανίζετται ισχυρή επίδραση από την Αναγέννηση. Oι Ιππότες κτίζουν με ισοδομικό σύστημα κτήρια συνήθως διώροφα με αυστηρότητα και συντηρητισμό χρησιμοποιώντας ντόπιο ξανθωπό πωρόλιθο.
To 1522 οι Οθωμανοί Τούρκοι εκπόρθησαν την πόλη της Ρόδου Μετά από δεύτερη επίπονη πολιορκία. Κατά την πρώιμη κυρίως φάση της κυριαρχίας τους κατασκευάστηκαν τζαμιά, δημόσια λουτρά αλλά και κατοικίες.
Οι Οθωμανοί επιδιόρθωσαν τα τείχη, μετέτρεψαν τις περισσότερες εκκλησίες σε τζαμιά και μετέτρεψαν αρχοντικές ιδιωτικές κατοικίες σε ιδιωτικά ή δημόσια κτίρια.
Η γενική παρακμή και συρρίνωση επηρέασε και την αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική παραγωγή. Δε χτίζονται πολλά καινούρια μνημεία. Άλλαξαν αμυδρά τα παλία σπίτια με τα πρόσθετα «καφασωτά» και τα λουτρά – συνήθως στο πίσω μέρος των σπιτιών, ενώ στην πλειοψηφία τους τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των υπαρχόντων κτιρίων διατηρήθηκαν. Παράλληλα, μετετράπησαν σε τζαμιά οι πιο όμορφες εκκλησίες και οικοδομήθηκαν νέα, όπως π.χ. το τζαμί Σουλεΐμάν. Οι Οθωμανοί, τηρώντας τις ανατολίκες παραδόσεις έκτισαν τα λουτρά Γενί Χαμμάμ (Νέα Λουτρά) τα οποία χρησιμοποιούνταν μέχρι σήμερα.

ΙΤΑΛΟΚΡΑΤΙΑ – ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΡΟΔΟΣ:
Στο γραφικό και δημοφιλές Μανδράκι, ένα από τα τρία λιμάνια της πόλης, βρίσκονται τα δύο χάλκινα ελάφια, ορόσημα της πόλης. Δίπλα, στο μόλο, βρίσκονται ο φάρος – πύργος του Αγίου Νικολάου και τρεις ανεμόμυλοι της Ιπποτοκρατίας. Ξεκινώντας από τη Νέα Αγορά, ένα πολυγωνικό οικοδόμημα με εσωτερική αυλή, ο επισκέπτης δεσμεύεται να κοιτά προσεκτικά, ώστε νο μπορεί να αντιληφθεί το μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα που είχαν συλλάβει οι Ιταλοί, που φιλοδοξούσαν να παραμείνουν για πάντα στα Δωδεκάνησα. Το 1923 η Ιταλία ίδρυσε μια αποικία, τα ιταλικά νησιά του Αιγαίου (Isote Italian del Egeo). Για να αναμορφώσουν σύμφωνα με τη φιλοσοφία τους την πόλη της Ρόδου, κατεδάφισαν τα σπίτια που είχαν κτιστεί πάνω και παραπλεύρως των τειχών κατά την Οθωμανική περίοδο και μετέτρεψαν το εβραϊκό και το οθωμανικό νεκροταφείο σε μια «πράσινη ζώνη», που περιελάμβανε τη Μεσαιωνική Πόλη. Διατήρησαν τα εναπομείναντα στοιχεία της περιόδου των Ιπποτών και, σε μια κίνηση πολιτισμικού καθαρμού, αφαίρεσαν όλες τις Οθωμανικές προσθήκες. Ταυτόχρονα, επανοικοδόμησαν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου ως θερινή βασιλική κατοικία. Οι Ιταλοί εστίασαν σε ουσιώδη έργα υποδομής και μεταμόρφωσαν πραγματικά την πόλη της Ρόδου από άναρχο συνονθύλευμα σε οργανωμένη νησιώτικη πολιτεία. Πιο συγκεκριμένα, εκπόνησαν ένα σχέδιο για να μετατρέψουν την παραλιακή λεωφόρο σε facade – promenade με διοικητικά κτήρια και χώρους πολιτισμού. Εφαρμόζοντας τους κανόνες του Διεθνούς Στυλ, ενός συγκρητικού πολυπολιτισμικού αισθητικού συστήματος (με στοιχεία ισλαμικά, ρωμαϊκά, αναγεννησιακά και νησιωτικά) σε συνδυασμό με τις επιταγές της φασιστικής αυστηρής οικοδομικής αισθητικής δημιούργησαν ίσως την ωραιότερη παραλιακή οδό στην Ελλάδα: Τα επιβλητικά κτίρια της φασιστικής περιόδου, όπως το Κεντρικό Ταχυδρομείο, το Δημαρχείο, το Εθνικό Θέατρο καθώς και το Κυβερνείο (σημερινή Νομαρχία) και την μετατραπείσα σε ορθόδοξη Εκκλησία του Ευαγγελισμού – βασιλική κεραμοσκεπής με δίρριχτη στέγη και με τοιχογραφίες του 20ου αι. Στη βόρεια άκρη της πόλης βρίσκεται το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας ή Ενυδρείο.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ:

ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ

Αρχάγγελος: Απόσπασματική, αλλά αξιοθαύμαστη παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
Μαλώνα: Αποτελεί συγκερασμό νέας οικιστικής δυναμικής και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Το παραδοσιακό σπίτι είναι στενόμακρο με σκεπή από πατελιά. Άλλα ενδιαφέροντα κτίρια είναι το επιβλητικό κοινοτικό κτήριο με πρόσταση με 5 καμάρες, το κλασικίζον παλαιό σχολείο (1876 κ.ε.) σημερινό Πνευματικό Κέντρο.
Μάσαρη: Τυπικό για ροδίτικο χωριό, το σύμπλεγμα κλασικίζοντος σχολείου με 3 αετώματα και ιωνική πρόσταση και εκκλησίας «δωδεκανησιακού ρυθμού» με υψηλό κωδωνοστάσιο.

ΔΗΜΟΣ ΑΤΑΒΥΡΟΥ:
Μονόλιθος: Το σχολείο και ο κομψός, ιταλικής κατασκευής, σταθμός της Χωροφυλακής αποπνέουν αισθητική και ιστορία.
Σιάννο: Οι ανάγκες για αισθητικά και ιστορικά ερεθίσματα ικανοποιούνται από τον περίλαμπρο ναό του Αγ. Παντελεήμονα και το σχολείο του 1936.

ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ:

Ιαματικές Πηγές Καλλιθέας: Εξαιρετικό αρχττεκτανικό ενδιαφέρον σε προνομιακή τοποθεσία με πεύκα και πράσινα νερά. Κτίσθηκε το 1929 μετά από διαταγή του τότε Ιταλού Διοικητή Mario Lago. To 1930 συμπληρώθηκε και το επάνω αίθριο και συντελέστηκε η τελική διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου. Ο Ιταλός αρχιτέκτονας Pietro Lombardi διευθέτησε το διαθέσιμο χώρο σε 3 τμήματα: Την κεντρική είσοδο με την κυκλική πλατεία και το συντριβάνι, το ημικυκλικό αίθριο διανομής νερού και το συγκρότημα υγειονομικών εγκαταστάσεων. Τα τμήματα αυτά ενώνονται λειτουργικά μεταξύ τους και περιβάλλονται από χώρους αναψυχής, κήπους, πάρκα, και μονοπάτια στρωμένο με χοχλάκια. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία αντανακλούν σε επίπεδο μορφής τους πολιτισμούς που πέρασαν από την Ρόδο: Δωρικό, ρωμαϊκό, βυζαντινό, ιπποτικό, αραβικό και ντόπιο νησιώτικο.
Καλυθιές: Το Δημαρχιακό Μέγαρο (τέλος 19ου αι.), σήμερα πλήρως ανακαινισμένο διακρίνεται για τον εκλεκτικισμό του εσωτερικού διακόσμου με βιτρώ κοι στοιχεία ανατολίζοντα και αναγεννησιακά.
Κοσκινού: Η ροδιακή αρχιτεκτονική διατηρείται σε ικανό βαθμό. Ο πυρήνας του οικισμού παραμένει παραδοσιακός με μονώροφα, ορθογώνια λευκά σπίτια, χτισμένα με αργούς λίθους, με εσωτερική καμάρα, ορισμένα με γείσα και αετώματα, πύλες και βοτσαλωτά («χοχλάκια»), ορισμένα του 19ου αι., και διακοσμητικά πιάτα στο εσωτερικό.

ΔΗΜΟΣ ΚΑΜΕΙΡΟΥ:

«Έλαφος και Ελαφίνα» (όρος Προφήτης Ηλίας): Ξενοδοχειακό συγκρότημα που κτίσθηκε από τους Ιταλούς, Το «Έλαφος» (1929, Albergo del Cervo) είναι τριώροφο με υπόγειο. Το 1930 προστέθηκε εστιατόριο στο ισόγειο με μεγάλη βεράντα και κατασκευάζεται γήπεδο τέννις και πίστα χορού. Αργότερα γίνεται και προσθήκη ορόφου καταργώντας την βεράντα. Το 1932 κατασκευάζεται νέα πτέρυγα που ονομάζεται «Ελαφίνα», διώροφη με υπόγειο. Και τα δύο κτίσθηκαν «με μικτό σύστημα λίθοδομής και σκελετού από οπλισμένο σκυρόδεμα, με έντονα κεκλιμένες ξύλινες στέγες, καλυμμένες με ειδικά κυματοειδή φύλα, ξύλινα κουφώματα και ξύλινες βεράντες».
Διμυλιά – (Ελεούσα): Κτισμένη σε πλούσια βλάστηση, διατηρεί παραδοσιακό χρώμα με πλακόστρωτα, βρύσες και σπίτια κεραμοσκεπή.
Καλαβάρδα: Με πολλά παραδοσιακά βοτσαλωτά που σηματοδοτούν αισθητικά και λειτουργικά τη ζωή του χωριού.
Σάλακος: Αποπνέει γαλήνη και παραδοσιακότητα. Στη γραφική κεντρική πλατεία υπάρχει οθωμανική κρήνη και χαμηλά κεραμοσκεπή σπίτια και καταστήματα.
Σορωνή: Αν και αναπτύσσεται γοργά, διατηρεί κατά περιοχές τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Επιβλητικό το κτήριο του Δημαρχείου – μίμηση αρχαίου ναού – και το Σχολείο με μεγάλο αέτωμα και λευκές καμάρες αποπνέει αισθητική και ιστορικότητα.

ΔΗΜΟΣ ΛΙΝΔΙΩΝ:

Λίνδος: Η είσοδος στο λευκό οικισμό είναι στα βόρεια, όπου βρίσκεται και η παραδοσιακή πλατεία με μεγάλο δέντρο στη μέση και κρήνη από την Ιπποτοκρατία. Ενδιαφέρον κτήριο είναι το νεοκλασσικίζον παλαιό σχολείο, δίπλα στο ναό της Παναγίας. Με ρυμοτομική οργάνωση μιας μεσαιωνικής νησιώτικης πολιτείας, χαρακτηρίζεται από συνεχές σύστημα δόμησης με εσωτερικές κυρίως αυλές. Τα σπίτια έχουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: Τα απλά (που θυμίζουν Ροδίτικα αγροτικά), αυτά με αυλή και τα αρχοντικά. Τα πιο αντιπροσωπευτικά αρχοντικά είναι του Παπακωνσταντή (1626), του Κολιοδού, του Μακρή (1700), του Κρίκη (1700), της Μαρκουλίτσας (1700) κλπ. Οι περισσότερες απλές κατοικίες έχουν κυρίως επίπεδα δώματα. Τα δομικά υλικά τοιχοποιίας είναι ο ντόπιος πωρόλιθος ή απλές πέτρες, σοβαντισμενα και ασβεστωμένα.

ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΡΟΔΟΥ:

Βάτι: Η παραδοσιακή όψη του χωριού, όπως διαμορφώθηκε κυρίως το 19ο αι., διατηρείται σε μεγάλο βαθμό. Σήμα κατατεθέν η πλατεία με ιδιαίτερο αναλλοίωτο χρώμα και οι πολλοί καλοδιατηρημένοι μύλοι από τη Ιπποτοκρατία.
Γεννάδι: Ενδιαφέροντα διοικητικά κτήρια (ενωμοτία, ταχυδρομείο, σταθμός καραμπινιέρων κ.α.) από την Ιταλοκρατία.

ΔΗΜΟΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ:

Δαματριά: Σπίτια με παραδοσιακή φυσιογνωμία, ωραίες βρύσες και Ηρώο Πεσόντων.
Κρεμαστή: Παρά τις σύγχρονες αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις έχει τα σημάδια παραδοσιακής οικιστικής αρχιτεκτονικής, νεοκλασικού πνεύματος και ιταλικού Διεθνούς Στυλ. Ενδιαφέροντα κτίρια είναι η κλασσική Βιβλιοθήκη, το κτήριο της Αστυνομίας και ο μεγαλόπρεπος νεότερος ναός της Παναγίας.
Μαριτσά: Διατηρεί σε μεμονωμένα σημεία το παραδοσιακό του χρώμα με μονόχωρα σπίτια ορθογώνια, μακρόστενα, με δύο συνήθως στενά ασβεστωμένα παράθυρα.
Παραδείσι: Ελκυστικό παρά τις σύγχρονες αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, με ευρύχωρη πλατεία με καθεδρικό ναό και ανδριάντες αγωνιστών και το τύπου όψιμης Αναγέννησης σημερινό Τ.Ε.Ε.
Παστίδα: Λιθόστρωτα σοκάκια, πλατεία με βρύση και κλίμακες και παραδοσιακά σπίτια, ορθογώνιου σχήματος, με εσωτερική καμάρα, σκεπή με δοκούς, τοίχους διακοσμημένους με πιάτα και αντικείμενα της αγροτικής και ποιμενικής ζωής-

ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Οι σημαντικότερες θρησκευτικές εορτές:
Δωδεκανησιακής εμβέλειας προσκύνημα στην Παναγιά της Κρεμαστής (πρώτο 15νθήμερο Αυγούστου) με πλούσιες εκδηλώσεις πολιτισμού, της Παναγίας Τσαμπίκας (8/9), του Αγίου Σουλά σε μαγευτικό ορεινό περιβάλλον στην ομώνυμη Μονή στη Σορωνή (τέλος Ιουλίου), της Παναγιάς Σκιαδενής στο χωριό Μεσαναγρός (Σάββατο του Λαζάρου – Κυριακή του Θωμά) με λιτανεία εικόνας που γίνεται με τελετουργικό τρόπο θυμίζοντας αρχαίο δρώμενο περνώντας από τα γύρω χωριά και καταλήγοντας στο καθολικό της Μεσαναγρού με επιστροφή πάλι στο Σκιάδι, και της Παναγίας Υψενής στη Λάρδο.

Άλλα πανηγύρια και δρώμενα:
Γιορτή Καρπουζιού (πρώτο Σαββατοκύριακο μετά της Αγ. Μαρίνας) στην Απολακκιά, Γιορτή Σταριού (πρώτο Σαββατοκύριακο Αυγούστου) στη Λαχανιά, Πανηγύρι Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (25/3) και Αγίου Γεράσιμου (15/8) στην εκκλησία Αγίου Γερασίμου Πυλώνας, Αγίου Γεωργίου (Δευτέρα του Πάσχα) στη Μονή Αγίου Γεωργίου Λόρδου, Αγίου Κων/νου και Ελένης (21/5), Ιερά Μονή ΘΑΡΡΙ Λαέρμων, Αγίου Παύλου (28/6) Μονή Αγίων Αποστόλων Λίνδου, Αγίας Κυριακής (6/7) Μονή Αγίας Κυριακής Κάλαθου, Παναγιάς Υψενής (22/8), του Σωτήρος (6/8) στα Μαριτσά, Παρέλαση Καρνάβαλου στη Λίνδο, πασχαλινή γιορτή με ζωντανή μουσική και συγκροτήματα παραδοσιακών χορών (Κυριακή του Πάσχα) στη Λίνδο, Αγ. Παντελεήμονα (Σιάννα), Αγ. Νικήτα (Φάνες), της Μεταμορφώσεως (6/8) στο Κιοτάρι, Του Τιμίου Σταυρού (14/9) στα Απόλλωνα, της Αγ, Μαρίνας στην Απολακκιά, της Σύλληψης Ιωάννου του Προδρόμου (23/9) στη Μονή Αρταμίτη, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (15/8) στην Έμπωνα με εκδηλώσεις τοπικών συλλόγων και στη Μεσαναγρό.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Ο Δήμος Ροδίων, εκτός από τις μεμονωμένες εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου (συναυλίες, μετακλήσεις θιάσων από κεντρικές θεατρικές σκηνές, εκθέσεις εικαστικών διεθνούς φήμης κλπ), έχει καθιερώσει πολιτισμικούς θεσμούς όπως το ECOFILMS – Δειθνές Φεστιβάν Κινηματογράφου και Εικαστικών Τεχνών Ρόδου – την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου, το Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Ρόδου με διαγωνισμό χορωδιών και λυρικών σολίστ την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, τον Κύκλο Αρχαίου Δράματος τον Ιούλιο και Αύγουστο, τις Ημερες Μουσικής – Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής – τον Σεπτεμβρη, τα Ανθεστήρια την τελευταία Κυριακή του Μάη καθώς και σύνολο εκδηλώσεων την περίοδο των Χριστουγέννων και των Απόκρεων. Αναδεικνύονται ταυτόχρονα και οι χώροι διεξαγωγής των εκδηλώσεων (Θέατρο Μεσαιωνικής Τάφρου, Εθνικό Θέατρο Ρόδου, Παλάτι Μεγάλου Μαγίστρου, Παναγιά του Κάστρου, Αρχαιολογικό Μουσείο κλπ.).

Οι κυριότερες ετήσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις στους άλλους Δήμους του νησιού είναι: Οι διεθνείς γιορτές μουσικής και χορού «Ιαλύσια», (Ιαλυσός, Αύγουστος), η Διεθνής Έκθεση Κρεμαστής χειροτεχνίας και κεραμικής (Αύγουστος), ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού (27/9 σε διαφόρους Δήμους), η αυγουστιάτικη Γιορτή Μελιού και Σούμας (Σιάννα) και οι γιορτές του κρασιού (Παστίδα, Έμπωνα – πρώτο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου).

http://www.golden-greece.gr/places/dodekanisa/rodos/rodos_rodos.html