Κατηγορία: Ν.Ε Γλώσσα Γ’ Λυκείου

Πηγή :http://www.slideshare.net/gnspth?utm_campaign=profiletracking&utm_medium=sssite&utm_source=ssslideview

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α’,Β’,Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΛΥΣΕΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Α’,Β’,Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Λαϊκός: είναι όποιος ανήκει στο λαό ή προέρχεται ή πηγάζει απ’ αυτόν. Πρόκειται για την πηγαία, αυθόρμητη, λαϊκή έκφραση και δικαίωση του λαού.
Λαϊκότητα:συνιστά το γνήσιο λαϊκό στοιχείο με χαρακτηριστικά την απλότητα και τη λιτότητα, που αποσκοπεί στην αναβάθμιση του λαού και τη συμμετοχή του στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.
Λαϊκισμός:Κίνημα που εκθειάζει το λαό και ό,τι απορρέει απ’ αυτόν. Συνδέεται με οποιαδήποτε μορφή δημαγωγίας και κολακείας των αδυναμιών και ελαττωμάτων του λαού. Φαινομενικά υπηρετεί τα λαϊκά συμφέροντα, όμως στην πραγματικότητα εξαπατά και χειραγωγεί τα λαϊκά στρώματα αποσκοπώντας στην εξυπηρέτηση ιδιοτελών σκοπιμοτήτων.
Λαϊκιστής:πρόσωπο (συνήθως του δημόσιου βίου) που κολακεύει το λαό, υιοθετεί ευχάριστες και όχι ωφέλιμες απόψεις για το λαό, αποβλέποντας στην εύνοιά του και την υποστήριξή του.

to teliko n-grafi kai profora

lexiko ths ellhnikhs os ksenhs glossas

Συχνά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν  από μαθητές όταν συναντούν σε ένα κείμενο το όνομα ενός ειδικού, ενός ειδήμονος, μιας αυθεντίας : είναι επίκληση στην αυθεντία η αναφορά ενός ονόματος , ενός οργανισμού, μιας επιστήμης ή μήπως λειτουργεί ως τεκμήριο ,άρα και ως μέσο επίκλησης στη λογική ;

Επειδή στο σχολικό βιβλίο δεν απαντάται το ερώτημα αυτό με σαφήνεια και αποτελεί ένα από τα σημεία της…”σκοτεινής” ύλης του, διευκρινίζουμε : η αναφορά σε κάποιο όνομα μπορεί να λειτουργεί και ως αυτόνομος τρόπος πειθούς και ως τεκμήριο. Η διάκριση γίνεται ως εξής :

α) Επίκληση στην Αυθεντία (Τρόπος Πειθούς) : στην περίπτωση αυτή στο κείμενο υπάρχουν αυτούσια τα λόγια της αυθεντίας ,είτε μέσα σε εισαγωγικά , είτε σε πλάγιο λόγο. (βλέπε και παράδειγμα σχ. βιβλίου, σελ. 46). Η επίκληση στην Αυθεντία επιτυγχάνεται και με τη χρήση άλλων μέσων ,όπως των ρητών, των αποφθεγμάτων, των παροιμιών, της παράθεσης απόψεων μεγάλων διανοητών κ.ά.

π.χ. 1)Ο Φράνσις Μπέικον υποστήριζε : “Η γνώση είναι δύναμη”

2)Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό ζώο.

β)Η Αυθεντία ως Τεκμήριο (Επίκληση στη Λογική) : στην περίπτωση αυτή στο κείμενο υπάρχει απλή αναφορά του ονόματος της αυθεντίας , χωρίς να μεταφέρονται σε ευθύ ή πλάγιο λόγο απόψεις του. Η αναφορά του ονόματος προσδίδει αξιοπιστία στη θέση του πομπού / συντάκτη ή τεκμηριώνει την απόψή του.

π.χ. 1)Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία διαμορφώθηκε κυρίως από το Σωκράτη , τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.

2) Ο Τζιότο, ο μεγάλος ζωγράφος του 13ου και 14ου αιώνα, έθεσε τις βάσεις της αναγεννησιακής ζωγραφικής.

Τα περισσότερα θέματα της Έκθεσης Ιδεών συνήθως μας καλούν να απαντήσουμε με σαφήνεια για τη σημασία ή το ρόλο ενός φαινομένου ή μιας αφηρημένης έννοιας (Π.χ. Παιδείας, Διαφήμισης, Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Προστασίας του Περιβάλλοντος κ.ά) , τα αίτια ενός φαινομένου (π.χ. Ρατσισμού, Καταπάτησης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαζοποίησης κ.ά), τις συνέπειες (θετικές και αρνητικές ) ενός φαινομένου (π.χ. Τουρισμού, Καταναλωτισμού, Παγκοσμιοποίησης κ.ά), αλλά και των μέσων ή των τρόπων αντιμετώπισης ενός προβλήματος (π.χ. Ναρκωτικών, Ανεργίας, Υποβάθμισης της θέσης της γυναίκας, Εθνικισμού, Λαϊκισμού κ.ά). Καλό είναι λοιπόν, πριν ξεκινήσουμε να απαντάμε στα ζητούμενα του θέματος που δόθηκε για ανάπτυξη , να ομαδοποιήσουμε όλα τα παραπάνω και να τα κατηγοριοποιήσουμε κρατώντας πρόχειρες σημειώσεις.

Σημασία ενός φαινομένου / μιας έννοιας

• Υλική
• Πνευματική
• Ηθική
• Πολιτική
• Πολιτιστική
• Κοινωνική
• Οικονομική
• Ατομική
• Συλλογική

Αίτια ενός φαινομένου

• Κοινωνικά
• Πολιτικά
• Οικονομικά
• Ιστορικά
• Ψυχολογικά
• Εσωτερικά (χαρακτήρας, ταλέντο, περιέργεια, μόρφωση, αισθητική καλλιέργεια, ψυχικά και πνευματικά εφόδια κ.ά)
• Εξωτερικά (πολιτικοοικονομικές συνθήκες εποχής, πόλεμος, ειρήνη, κ.ά)

Συνέπειες ενός φαινομένου (θετικές –αρνητικές )

• Κοινωνικές
• Πολιτικές
• Οικονομικές
• Πολιτισμικές
• Πνευματικές
• Ηθικές
• Αισθητικές
• Ιδεολογικές
• Εθνικές
• Στο άτομο
• Στο σύνολο
• Στον τρόπο ζωής

Μέσα / Τρόποι αντιμετώπισης ενός προβλήματος

• Παιδεία-Εκπαίδευση
• Ψυχικά και πνευματικά εφόδια του ατόμου
• Πρωτοβουλιακή δράση του ατόμου
• Πρωτοβουλιακή δράση του συνόλου
• Στο πλαίσιο της οικογένειας
• Παρέμβαση του κράτους και της πολιτείας
• Ισχυροί θεσμοί
• Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Στην τελική ευθεία των πανελλαδικών εξετάσεων έχουν μπει χιλιάδες υποψήφιοι οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν ένα σωστό προγραμματισμό μέχρι τις 21 Μαΐου, για να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Στην τελική ευθεία των πανελλαδικών εξετάσεων έχουν μπει χιλιάδες υποψήφιοι οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν ένα σωστό προγραμματισμό μέχρι τις 21 Μαΐου, για να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Το «ΕΘΝΟΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ» βρίσκεται για μία ακόμη χρονιά στο πλευρό των μαθητών δίνοντας χρήσιμες συμβουλές για την ώρα της εξέτασης, ενώ δίνει πληροφορίες και για όλα τα μυστικά που θα πρέπει να γνωρίζουν οι υποψήφιοι, ώστε το γραπτό που θα παραδώσουν να είναι άρτιο.

Στο σημερινό αφιέρωμα για τις Πανελλαδικές του 2012, οι υποψήφιοι θα ενημερωθούν για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αναπτύξουν τις απαντήσεις σε διάφορα μαθήματα, για τα στοιχεία που συνεκτιμούν οι καθηγητές στη διάρκεια της βαθμολόγησης των γραπτών κ.λπ.

Νεοελληνική Γλώσσα
Ο μαραθώνιος των Πανελλαδικών Εξετάσεων ξεκινάει στις 21 Μαΐου με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στο οποίο εξετάζονται όλοι οι υποψήφιοι και των τριών Κατευθύνσεων.

Πρόκειται για ένα μάθημα που αποτελεί βαρόμετρο για την εισαγωγή σε πολλά τμήματα της ανώτατης εκπαίδευσης. Τα υψηλά ποσοστά αναβαθμολογήσεων, άλλωστε, που παρατηρούνται κάθε χρόνο αποδεικνύουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι υποψήφιοι αλλά και οι ίδιοι οι βαθμολογητές, καθώς η βαθμολόγηση των γραπτών στο συγκεκριμένο μάθημα είναι σε έναν βαθμό υποκειμενική.

ΠΩΣ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ: Δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απόσπασμα κειμένου (δοκιμιακού, λογοτεχνικού, άρθρου κ.τ.λ.) μίας έως δύο σελίδων από βιβλίο, εφημερίδα ή περιοδικό (ή κατασκευασμένο για τον σκοπό της αξιολόγησης) που αναφέρεται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής και έχει νοηματική πληρότητα. Το κείμενο αυτό ανταποκρίνεται στην αντιληπτική ικανότητα των μαθητών και σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με θεματικούς κύκλους οικείους στους μαθητές από τη σχολική διδασκαλία. Οι μαθητές καλούνται:

• Να δώσουν μια σύντομη περίληψη αυτού του κειμένου, της οποίας η έκταση καθορίζεται ανάλογα με την έκταση και το νόημα του κειμένου (25 μονάδες).
• Να απαντήσουν σε ερωτήσεις (35 μονάδες), με τις οποίες ελέγχονται: α) η κατανόηση του κειμένου (ιδεολογικά σημεία του κειμένου, επιχειρήματα συγγραφέα, προβλήματα που θέτει κ.τ.λ.), β) η οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή διαίρεση και τιτλοφόρηση ενοτήτων, αντοχή, ενότητα, συλλογιστική κ.τ.λ.), γ) τα σημασιολογικά στοιχεία (σημασία λέξεων, συνώνυμα – αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με ορισμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων κ.τ.λ.), δ) η ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των μορφοσυντακτικών δομών, καθώς και να χειρίζονται αυτές τις δομές, ανάλογα με τους επικοινωνιακούς στόχους του κειμένου.
• Να συντάξουν ένα κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, με το οποίο κρίνουν κάποια σημεία ή αναπτύσσουν προσωπικές απόψεις, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο. Η έκταση αυτής της ανάπτυξης καθορίζεται κατά προσέγγιση, χωρίς να υπερβαίνει τις 600 λέξεις (40 μονάδες).

ΠΩΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ: Κατά τη βαθμολόγηση λαμβάνεται υπόψη η ορθογραφία, η δομή του κειμένου, ο λεξιλογικός πλούτος, η ακρίβεια και η ορθότητα της διατύπωσης, καθώς και το περιεχόμενο.

Οι αρχές που πρέπει να τηρούν οι υποψήφιοι

Τους βασικούς κανόνες που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι υποψήφιοι όσο αφορά στα θέματα που θα κληθούν να απαντήσουν στις Πανελλαδικές, παρουσιάζει το «ΕΘΝΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑ».

Ερωτήσεις ανάπτυξης
Οι ερωτήσεις ανάπτυξης που πλην της Γλώσσας αφορούν σχεδόν όλα τα μαθήματα Θεωρητικής Κατεύθυνσης (Αρχαία, Ιστορία, Λατινικά, Λογοτεχνία), απαιτούν απαντήσεις με τεχνική που θα πείθει για τη συγκρότηση και το επίπεδο μελέτης και κατανόησης του διαγωνιζόμενου. Συγκεκριμένα, αξιολογούνται:

• Η ορθότητα και η σαφήνεια των απαντήσεων
• Η συνθετική και δημιουργική ικανότητα των μαθητών και
• Η συνολική συγκρότηση του γραπτού.

Πρέπει οι απαντήσεις να είναι σύμφωνες με το νόημα του βιβλίου, να μην υπάρχουν σημαντικές παραλείψεις, κενά ή λογικά σφάλματα ή άλλες ασυναρτησίες. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη συνθετική και κριτική ικανότητα του μαθητή, στην επιχειρηματολογία που αναπτύσσει και στην πρωτοτυπία της απάντησής του, εφόσον το θέμα απαιτεί τη διατύπωση συλλογισμών και την έκφραση κρίσεων.

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

Αφορούν ολόκληρη τη σειρά των υπό εξέταση μαθημάτων όλων των Κατευθύνσεων. Τα βασικά στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη είναι τα εξής:

• Η ευστοχία και η ακρίβεια στη ζητούμενη απάντηση.
• Η αποφυγή περιττών στοιχείων,
• Η πυκνότητα και ο πλούτος των νοημάτων.
• Η ικανότητα του μαθητή να εκφράζει με λίγα λόγια αυτό που θέλει να πει.

Ποια στοιχεία εκτιμούν οι βαθμολογητές

Οι υποψήφιοι των πανελλαδικών πριν προσέλθουν σε κάθε εξέταση, θα πρέπει να γνωρίζουν όλα τα στοιχεία που συνεκτιμούν οι βαθμολογητές όταν διορθώνουν τα γραπτά.

Είναι προφανές ότι για την άριστη βαθμολογία οι υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν κοπιάσει όλη τη χρονιά. Έτσι, το τρίωρο της εξέτασης θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα, καθώς ένα θέμα βαθμολογείται με την ανώτατη βαθμολογία όταν:

• Έχει αναπτυχθεί με πληρότητα, σύμφωνα με το αντίστοιχο διδακτικό βιβλίο (συμφωνία με το νόημα και όχι με το γράμμα του βιβλίου)
• Δεν παρουσιάζει επιστημονικά σφάλματα
• Παρουσιάζει ορθή δομή
• Χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακριβολογία
• Περιέχει τα απαραίτητα σχήματα, επεξηγηματικά διαγράμματα, κ.λπ. (όπου αυτά είναι αναγκαία).

Στα θετικά στοιχεία για τη βαθμολόγηση είναι περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η ορθή αφετηρία για την ανάπτυξη, η πληρότητα και η ορθότητα των σχημάτων, όπου αυτά απαιτούνται (π.χ. στα Μαθηματικά).

Το «άριστα» στις ασκήσεις
Για να βαθμολογηθεί η επίλυση μιας άσκησης στα Μαθηματικά, τη Φυσική, τη Χημεία και τη Βιολογία με την ανώτατη βαθμολογία πρέπει:

• Να έχει ορθή αφετηρία και λογική επεξεργασία
• Να περιέχει επαρκή και ορθή αιτιολόγηση
• Να φθάνει σε σωστό αριθμητικό αποτέλεσμα συνοδευόμενο με τις ορθές μονάδες
• Να περιέχει τα απαραίτητα σχήματα ορθά και πλήρη
• Να χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακριβολογία.

Εκτιμώνται θετικά κατά τη βαθμολόγηση και τα εξής στοιχεία:

• Η ορθή αφετηρία και επεξεργασία μιας άσκησης, έστω και αν αυτή δεν ολοκληρώθηκε επιτυχώς.
• Τα σωστά και πλήρη σχήματα, εφόσον αποδεικνύουν κατανόηση του αντικειμένου.

Αντίθετα, κατά τη βαθμολογία, δεν λαμβάνεται υπόψη ένα ορθό αριθμητικό αποτέλεσμα, το οποίο δεν προκύπτει από την επεξεργασία της άσκησης ή του προβλήματος.

Όπου γίνεται αξιολόγηση ορθογραφικών σφαλμάτων, ως σοβαρότερα θεωρούνται αυτά που αναφέρονται:

• Στις καταλήξεις
• Στις συνηθισμένες και εύχρηστες λέξεις και
• σε κανόνες της γραμματικής.
• Ως δευτερεύοντα λάθη θεωρούνται όσα αναφέρονται στον συλλαβισμό ή τη στίξη, καθώς και σε λέξεις που δεν είναι συνήθεις στον νεοελληνικό λόγο, εφόσον δεν παραβιάζονται θεμελιώδεις γραμματικοί κανόνες.

ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟ 2011

• Μόλις το 1% των υποψηφίων που συμμετείχαν στις περσινές πανελλαδικές, κατάφερε να αριστεύσει στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας συγκεντρώνοντας βαθμολογία από 18 έως 20.
• Όπως φαίνεται από τα περσινά στατιστικά στοιχεία, η πλειονότητα των υποψηφίων (6 στους 10) βρέθηκε στη βαθμολογική κλίμακα 12-17,9, ενώ 1 στους 5 δεν κατάφερε να πιάσει τη βάση.

Τεχνικές υποδείξεις

Η εξέταση στα Μαθηματικά, τη Φυσική, τη Χημεία, γενικά σε μαθήματα της Θετικής και της Τεχνολογικής Κατεύθυνσης χρειάζεται μια ειδική επισήμανση, προκειμένου να γίνουν κάποιες ιδιαίτερες και σημαντικές υποδείξεις, ώστε να μην υπάρχει σύγχυση για τον τρόπο βαθμολόγησης.

Εάν το θέμα είναι χωρισμένο σε υποερωτήματα, τότε είναι δυνατόν σε ένα από τα αρχικά στάδια να υπάρξει κάποιο λάθος αριθμητικό ή άλλο. Στη συνέχεια, ο μαθητής πραγματεύεται σωστά το υπόλοιπο θέμα, χρησιμοποιώντας όμως το λάθος που προηγήθηκε.

Οι οδηγίες που έχει δώσει η κεντρική επιτροπή εξετάσεων, για τα συγκεκριμένα ζητήματα είναι η εξής: ο μαθητής χάνει μόρια μόνο στο υποερώτημα, στο οποίο έκανε το λάθος, ενώ τα μόρια των υπόλοιπων ερωτήσεων δεν επηρεάζονται από το λάθος αυτό.

Τα συνήθη λάθη

Ακολουθεί ένας μίνι οδηγός για τα συνήθη λάθη που κάνουν οι υποψήφιοι των πανελλαδικών εξετάσεων, τα οποία πολλές φορές οφείλονται σε υπερβολική σιγουριά.

• Λάθη εκφραστικά ή διατύπωσης. Παρατηρούνται κυρίως στα γλωσσικά μαθήματα.
• Λάθη από κατανόηση ή παρεξήγηση του ζητουμένου (σύγχυση εννοιών ή σχέσεων εννοιών, σύγχυση συνθηκών στην Ιστορία, φιλοσοφικών θεωριών κ.λπ.).
• Λάθη πρόσημων στις ασκήσεις των Μαθηματικών και της Φυσικής.
• Λάθη στις χημικές αντιδράσεις του μαθήματος της Χημείας.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΙΒΟΛΙΑΝΙΤΗΣ

Πηγή : www.ethnos.gr

Συνοχή Κειμένου : αφορά στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι περίοδοι μεταξύ τους σε μια παράγραφο ή οι παράγραφοι μεταξύ τους σε ένα κείμενο. Η συνοχή επιτυγχάνεται με τη χρήση των κατάλληλων διαρθρωτικών λέξεων . Ζητείται δηλαδή, η σημασία των διαρθρωτικών λέξεων μιας παραγράφου ή ενός κειμένου .

Π.χ.

Μια σκέψη για τον 21ο αιώνα

Η ανθρωπότητα μπαίνει στη νέα χιλιετία κουβαλώντας τρεις θανάσιμες αντιθέσεις. Η πρώτη , σε οικουμενική κλίμακα: τα 2/3της Γης ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το υπόλοιπο 1/3 εντείνει την καταλήστευση του Τρίτου Κόσμου, που, στην περίπτωση της εκμετάλλευσης παιδιών, έχει πάρει εγκληματικές διαστάσεις και μορφές. Η δεύτερη αντίθεση, δυτικό κόσμο, όπου η Δημοκρατία γίνεται και πιο τυπική, αφού η εξουσία συγκε­ντρώνεται σε όλο και πλουσιότερους, όλο και ολιγαρχικούς κύκλους, κυρίως οικονομικούς, που στηρίζουν κάθε μέρα και τη δύναμη τους στους στο στρατό και στον πόλεμο. Τέλος, η  τρίτη αντίθεση αφορά τον ίδιο τον μι την παγκυριαρχία του λογικού-επιστημονικού επί του ψυχικού-πνευματικού. Η τεράστια πρόοδος στο χώρο της ηλεκτρονικής τείνει να εξαφανίσει τις ανθρώπινες κατακτήσεις του πνεύματος και της τέχνης ανατρέποντας την πνευματική και ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, ο οποίος χωρίς ψυχική και πνευματική  τροφή, χωρίς τέχνη και μόνο με τη λογική των κομπιούτερς, κινδυνεύει να μεταβληθεί σε δυστυχισμένο τέρας. Για να εξαλειφθούν  έγκαιρα οι τρεις αυτές μεγάλες αντιθέσεις πριν μας οδηγήσουν σε μεγάλες τραγωδίες, εύχομαι η αρμονία που εκφράζει τόσο τέλεια η Ακρόπολη κι ο Παρθενώνας να φωτίσει τις επερχόμενες γενιές, ώστε να σκύψουν πάνω στον   Άνθρωπο   με   πνεύμα   ευθύνης   και δικαιοσύνης,   εξασφαλίζοντας   τα   μέγιστα αγαθά: ειρήνη και δημοκρατία.

Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Ο Μ. Θεοδωράκης είναι κορυφαίος Έλληνας με διεθνή ακτινοβολία.

Οι διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή του κειμένου δηλώνουν απαρίθμηση ή απλή παράθεση των αντιθέσεων, για τις οποίες κάνει λόγο ο συντάκτης του κειμένου.

Συνεκτικότητα Κειμένου : αφορά στις νοηματικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στις περιόδους μιας παραγράφου ή ανάμεσα στις παραγράφους ενός κειμένου (π.χ. αίτιο-αποτέλεσμα, σύγκριση, αντίθεση, προϋπόθεση, εναντίωση, αίτια ενός προβλήματος-λύσεις (ή προτάσεις για τη λύση) του προβλήματος κ.ά)

Π.χ.

Γενικά, η μόδα δεν είναι ασφαλώς «φρούτο» των καιρών μας, αφού η παρουσία της εντοπίζεται σ’ όλη την ιστορική πορεία του ανθρώπου, από τη στιγμή βέβαια που κάλυψε τις πρωτογε­νείς του ανάγκες. Σήμερα όμως, έχει εξαπλωθεί ευρύτατα και ταυτόχρονα αυξήθηκε και η επιρροή της στις προτιμήσεις των ανθρώπων, μια επιρροή που έχει ανησυχητικά δυσμενείς επιπτώ­σεις στη ζωή τους, είτε ως άτομα, είτε ως μέλη μιας κοινωνίας.

Γι’ αυτό και η κινητοποίηση των διαθέσιμων μηχανισμών άμυνας του ανθρώπου αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η παιδεία στα πλαίσια της οικογένειας και του σχολείου, αλλά και η πνευ­ματική καλλιέργεια του ατόμου με την επιμόρφωση, μπορούν να το οπλίσουν με τα ηθικά εφόδια, ώστε να αντιστέκεται σθε­ναρά στο δέλεαρ της μόδας και έτσι να μπορέσει να διασώσει τις ιδιαιτερότητες και την αυτοτέλεια της προσωπικότητας του.

Κ. Ιωακείμ

Ανάμεσα στις δυο παραγράφους αναπτύσσεται νοηματική σχέση που αφορά στα αίτια ή στην περιγραφή  ενός προβλήματος και στις προτάσεις / λύσεις του προβλήματος.

Άσκηση

2.1 Ο συγγραφέας του παρακάτω κειμένου εκφράζει τις απόψεις: α) «η τεχνική κοινωνία δεν μπορεί να είναι μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία» και

β) η τεχνική τελειότητα δε συμβάλλει στην ανθρώπινη τελειότητα, επειδή οι πνευματικές αξίες δεν μπορεί να προέλθουν από την υλι­κή πρόοδο. Να ανασκευάσετε τις απόψεις αυτές.

Η τεχνολογική τάξη

Ανάμεσα στον πολιτισμό και στην Τεχνική υπάρχει μια τριμερής αντίφαση την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σω­στά το πρόβλημα.

Ο τεχνικός κόσμος είναι ο κόσμος των υλικών πραγμάτων αποτελείται από υλικά πράγματα και έχει σχέση μ’ αυτά. Όταν η Τεχνική δείχνει ενδια­φέρον για τον άνθρωπο, το κάνει μετατρέποντάς τον σε υλικό αντικείμενο. Ο άνθρωπος, έτσι όπως υπάρχει σ’ αυτή την κοινωνία, είναι βυθισμένος σ’ ένα σύνολο αντικειμένων, μηχανών και αναρίθμητων υλικών πραγμάτων. Η Τεχνική τ ου εγγυάται μόνον την υλική ευτυχία που μπορούν να του εξα­σφαλίσουν τα υλικά αντικείμενα. Αλλά, η τεχνική κοινωνία δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι, μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία, αφού βάζει σε πρώτη μοίρα τα υλικά πράγματα κι όχι τον άνθρωπο. Μπορεί μόνο να δρά­σει πάνω στον άνθρωπο, μειώνοντάς τον και βάζοντάς τον στο δρόμο του ποσοτικού. Η ριζική αντίφαση υπάρχει ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και την ανθρώπινη ανάπτυξη, επειδή η τελειότητα αυτή μπορεί να επι­τευχθεί μόνο μέσω της ποσοτικής ανάπτυξης και κατ’ ανάγκη στρέφεται αποκλειστικά προς ό,τι είναι μετρήσιμο. Αντίθετα, η ανθρώπινη τελειότητα ανήκει στο χώρο του ποιοτικού και στρέφεται προς ό,τι δεν είναι μετρήσιμο. Δεν έχουμε χώρο να συζητήσουμε εδώ την άποψη ότι οι πνευματικές αξίες δεν μπορούν να είναι το αποτέλεσμα μιας υλικής προόδου. Η μετάβασηαπό το τεχνικά ποσοτικό στο ανθρώπινα ποιοτικό είναι αδύνατη. Στην επο­χή μας, η τεχνική ανάπτυξη μονοπωλεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, τα πάθη, τις διάνοιες και τις αρετές με τέτοιο τρόπο, που είναι πρακτικά αδύ­νατο να αναζητήσουμε και να βρούμε κάπου οποιαδήποτε καθαρά ανθρώ­πινη τελειότητα. Κι αν αυτή η αναζήτηση είναι αδύνατη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός με την καθαυτό σημασία τον όρου.

Jacques Ellul, Η φωτιά του Προμηθέα, εκδ. Νησίδες

2. Σε παράγραφο

Όταν ανασκευάζουμε απόψεις/θέσεις σε μία παράγραφο, αρχικά παραθέτουμε την προς ανασκευή θέση και αμέσως μετά διατυπώ­νουμε την προσωπική μας άποψη/θέση.

Η παράθεση της προς ανασκευή θέσης και η διατύπωση της προσωπικής μας άποψης μπορεί να γίνει

• σε μία περίοδο (ύφος πιο σύνθετο): «Η άποψη/θέση του συγ­γραφέα ότι… δεν έχει αναμφισβήτητη αποδεικτική αξία και μπορεί να αντικρουστεί»
• σε δυο περιόδους. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι… Ο ισχυρι­σμός αυτός δεν έχει αναμφισβήτητη αποδεικτική αξία και μπο­ρεί να αντικρουστεί.

Στη συνέχεια, αιτιολογώντας την προσωπική μας άποψη/θέση αντικρούουμε την προς ανασκευή θέση.

Στο τέλος, ως πρόταση κατακλείδα, διατυπώνουμε το συμπέρα­σμα που προκύπτει από την επιχειρηματολογία την οποία προηγου­μένως αναπτύξαμε.

Δομή παραγράφου στην οποία ανασκευάζουμε θέσεις

Διατύπωση/παράθεση της προς ανασκευή θέσης: Ο συγγραφέας ισχυρίζεται… η Άποψη του συγγραφέα είναι…

Προσωπική θέση: Ο ισχυρισμός/Η άποψη αυτή είναι αβάσιμη, δεν έχει αναμφισβήτητη αποδεικτική αξία, μπορεί να αντικρουστεί, να ανασκευαστεί ή να καταρριφθεί.

Αντίκρουση της προς ανασκευή θέσης και αιτιολόγηση της προσωπι­κής μας θέσης. Συμπέρασμα-κατακλείδα…

Παράδειγμα 1 ο

Η θανατική ποινή, όσο σκληρή κι αν είναι, θεωρείται αναγκαία για όσους διέπραξαν φρικιαστικά εγκλήματα. Πρόκειται για στυγερούς εγκληματίες που όχι μόνο δε σεβάστηκαν τη ζωή συνανθρώπων τους, αλλά την αφαίρεσαν με απάνθρωπο τρόπο. Έτσι η πολιτεία, επιβάλλο­ντας τη θανατική ποινή, αφενός προστατεύει την κοινωνία από την εγκληματική δράση μανιακών δολοφόνων και αφετέρου αποτρέπει επίδοξους εγκληματίες από ειδεχθή εγκλήματα με θύματα αθώους τις πιο πολλές φορές ανθρώπους. Είτε από ένστικτο αυτοσυντήρησης είτε από ψυχρό υπολογισμό, ακόμα και ο πιο στυγνός εγκληματίας δεν μπο­ρεί παρά να νιώσει κάποιες αναστολές, όταν ξέρει καλά ότι τον περιμέ­νει ο θάνατος για τις εγκληματικές πράξεις που θα διαπράξει.

Ανασκευή

Θεματική πρόταση

Διατύπωση/παράθεση της προς ανασκευή θέσης: Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η θανατική ποινή πρέπει να ισχύει, γιατί αποτρέπει επίδοξους εγκληματίες από στυγερά εγκλήματα και άρα προστα­τεύει την κοινωνία.

Προσωπική άποψη/θέση: Ο ισχυρισμός αυτός δεν έχει αναμφισβή­τητη αποδεικτική αξία και μπορεί να καταρριφθεί.

Λεπτομέρειες/Σχόλια

Αντίκρουση της προς ανασκευή θέσης και αιτιολόγηση της προ­σωπικής μας άποψης/θέσης: Η αποτρεπτική δύναμη της θανατικής ποινής δεν είναι αναμφισβήτητη. Ασφαλώς, ένας στυγερός εγκλη­ματίας που καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται δε θα διαπράξει άλλα εγκλήματα. Δεν είναι, ωστόσο, καθόλου βέβαιο πως άλλοι εγκληματίες παραδειγματίζονται και σωφρονίζονται με την εκτέλε­ση θανατοποινιτών. Αν ήταν έτσι, θα έπρεπε στις κοινωνίες όπου ισχύει η θανατική ποινή να έχουν εκλείψει τα εγκλήματα που επισύ­ρουν την ποινή αυτή. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν ισχύει.

Πρόταση κατακλείδα

Απεναντίας, όσο θα υπάρχουν οι συνθήκες που ευνοούν την εγκληματικότητα και όσο οι εγκληματίες θα πιστεύουν ότι μπορούν να διαφύγουν την τιμωρία, τόσο θα γίνονται εγκληματικές ενέργειες.

Παράδειγμα 2ο

Η διατήρηση των παραδόσεων είναι ανώφελη για το σύγχρονο άνθρω­πο. Οι παραδόσεις, καθώς απηχούν τρόπους ζωής, αντιλήψεις και αξίες που δημιουργήθηκαν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες ανθρώπων που έζησαν σε περασμένες εποχές, δε συνάδουν με το νέο πνεύμα. Γι’ αυτό κρατούν δέσμια τη σκέψη των ανθρώπων οι οποίοι παραμένουν προση­λωμένοι σε αυτές. Εξάλλου, μέσω των παραδόσεων διατηρούνται και δι­αιωνίζονται προκαταλήψεις και στερεότυπες αντιλήψεις που δεν έχουν θέση στο σύγχρονο κόσμο. Τέλος, η προσκόλληση στις εθνικές παραδό­σεις μπορεί να οδηγήσει σε προγονοπληξία, σε αντιδραστικότητα, σε ξενοφοβία, σε μισαλλοδοξία και σε εθνοκεντρισμό. Για όλους αυτούς τους λόγους η παράδοση αποτελεί τροχοπέδη στην ανανέωση της ζωής, στην πρόοδο του ανθρώπου και στην εξέλιξη του πολιτισμού.

Ανασκευή

Θεματική πρόταση

Διατύπωση/παράθεση της προς ανασκευή θέσης: Ο συγγραφέας υποστηρίζει την άποψη ότι η διατήρηση των παραδόσεων είναι ανώφελη για το σύγχρονο άνθρωπο.

Προσωπική άποψη/θέση: Η άποψη αυτή είναι ακραία και μονομε­ρής. Γι’ αυτό και τα επιχειρήματα με τα οποία υποστηρίζεται δεν είναι ακαταμάχητα.

Λεπτομέρειες/Σχόλια

Αντίκρουση της προς ανασκευή θέσης και αιτιολόγηση της προ­σωπικής μας άποψης/θέσης: Καταρχήν, είναι πολύ εγωιστική η αντίληψη να πιστεύουμε πως εμείς είμαστε οι μόνοι άνθρωποι πά­νω στη Γη που είμαστε αντιμέτωποι με ιδιαίτερα προβλήματα και οι μόνοι που εμφορούμαστε από φιλοπρόοδο πνεύμα. Παρόμοια προ­βλήματα σε όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής αντιμετώπισαν και άνθρωποι που έζησαν πριν από εμάς και τα προσέγγισαν με την ίδια φιλοπρόοδη διάθεση. Ο τρόπος, επομένως, που σκέφτηκαν και ενήργησαν για να ξεπεράσουν τα προβλήματα αυτά και να προο­δεύσουν μπορεί να είναι χρήσιμος και πείρα ζωής πολύτιμη για μας τους μεταγενέστερους. Εξάλλου, με τη διατήρηση των παραδόσεων δε διαιωνίζονται μόνο προκαταλήψεις και στερεότυπες αντιλήψεις, αλλά και αξίες χωρίς τις οποίες, παρ’ όλα τα επιτεύγματα του σύγχρονου ανθρώπου, δε νοείται πολιτισμός. Αναφερόμαστε στις παραδοσιακές αξίες του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, της ελευ­θερίας, της δικαιοσύνης, που εξακολουθούν να αποτελούν τα κρι­τήρια με τα οποία αποτιμάται η ποιότητα του πολιτισμού κάθε επο­χής. Τέλος, η γνώση και η διατήρηση των εθνικών παραδόσεων δεν οδηγούν κατ’ ανάγκη σε εθνοκεντρισμό και μισαλλοδοξία. Απενα­ντίας, αποτρέποντας τον κίνδυνο πολιτιστικής ομογενοποίησης που προέρχεται από την παγκοσμιοποίηση, μπορεί να συμβάλουν ώστε να διατηρηθεί και η εθνική μας υπόσταση και η πολιτιστική κληρο­νομιά της ανθρωπότητας.

Πρόταση κατακλείδα

Η παράδοση, λοιπόν, αν αξιοποιείται δημιουργικά, αποτελεί πηγή έμπνευσης για το σύγχρονο άνθρωπο, συμβάλλει στη σταθερή εξέλι­ξη της ζωής και αποτελεί ανεκτίμητη εθνική κληρονομιά και πλούτο για τον πολιτισμό της ανθρωπότητας.

Ασκηση

2.2 Να ανασκευάσεις την άποψη που υποστηρίζει ο συγγραφέας στην παρακάτω παράγραφο.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια έντονη δυσπιστία από κριτικούς του πο­λιτισμού μας σχετικά με την αξία της ανθρωπιστικής παιδείας, έτσι όπως προσφέρθηκε στο παρελθόν και εξακολουθεί να προσφέρεται ως τώρα. Η κριτική αυτή ξεκινά από τη συνειδητοποίηση ότι όλη η φρίκη των δύο πα­γκόσμιων πολέμων καθώς και όλες οι άλλες μορφές πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής βαρβαρότητας που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη ιστορία έχουν ως πρωταγωνιστές ανθρώπους που είχαν εκπαιδευτεί σε σχολεία όπου κυριαρχούσε η ανθρωπιστική παιδεία. Η διαδικασία όμως αυτή της αγωγής δυστυχώς δεν έφερε το ποθητό αποτέλεσμα, δηλαδή την εξανθρώπισή τους και την καλλιέργεια της ανθρώπινης αρετής, αξίες που αποτελούν το ιδανικό της ανθρωπιστικής παιδείας.

Σπύρος Ρασής, Η ανθρωπιστική παιδεία στη σύγχρονη εκπαίδευση, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988

Πηγή : Σ.Κούτρας, «Πειστικός Λόγος», Τεύχος Γ’, Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2009