Πασχαλινά έθιμα

Πάσχα και σε κάθε γωνιά της Ελλάδας ζωντανεύουν έθιμα γνωστά ή λιγότερο γνωστά, από την αρχή της Σαρακοστής ως την κορύφωση του Θείου Δράματος, την Ανάσταση και την Κυριακή του Θωμά.

Σάββατο του Λαζάρου

Το Σάββατο του Λαζάρου θεωρείται μέρα ζωής και θανάτου. Οι αγρότες δεν μαζεύουν τη σοδειά τους αφού θεωρούν ότι θα τους φέρει κακοτυχία. Σε πολλές περιοχές το Σάββατο του Λαζάρου οι γυναίκες και τα μικρά κορίτσια μπαίνουν στην κουζίνα για να φτιάξουν «Λαζαράκια». Είναι γλυκά ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπου που συμβολίζουν τον ενταφιασμό και την Ανάσταση. Έχουν κανέλα, σταφίδες και γαρύφαλλο. Στο παρελθόν σε κάποιες περιοχές νεαρές κοπέλες τραγουδούσαν τα κάλαντα του Λαζάρου και στη συνέχεια ξεχύνονταν στους αγρούς για να μαζέψουν τα αγριολούλουδα με τα οποία αργότερα θα στόλιζαν τα καλάθια μέσα στα οποία έβαζαν τα φρεσκοψημένα Λαζαράκια.

Κυριακή των Βαΐων

Η Κυριακή των Βαΐων είναι η πρώτη ημέρα της εβδομάδας των παθών και είναι μια μέρα με πλήθος συμβολισμών. Την Κυριακή των Βαΐων αναβιώνει η θριαμβευτική είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα όπου σύμφωνα με τους συγγραφείς των Ευαγγελίων, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν με βάγια (κλάδους φοινίκων) φωνάζοντας «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου». Λίγο μετά ο Ιησούς θα ήταν ο εχθρός τους και θα τον σταύρωναν. Την Κυριακή των Βαΐων καταλύεται ψάρι καθώς η γιορτή θεωρείται Δεσποτική.

Μεγάλη Δευτέρα

Για τους περισσότερους πιστούς τη Μεγάλη Δευτέρα ξεκινά και η νηστεία έως τη νύχτα της Αναστάσεως όπου και θα μεταλάβουν. Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στον Ιωσήφ. Στην Εκκλησία τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.

Μεγάλη Τρίτη

Την Μεγάλη Τρίτη πολλές νοικοκυρές κάνουν την καθαριότητα του σπιτιού τους ώστε τις επόμενες μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας να έχουν χρόνο για να πάνε στην εκκλησία, να κάνουν τα ψώνια τους και τις υπόλοιπες ετοιμασίες. Την Μεγάλη Τρίτη σε πολλές περιοχές φτιάχνουν τα κουλουράκια και τα τσουρεκάκια της Λαμπρής. Στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων και το βράδυ ψάλλεται το Τροπάριο της Κασσιανής.

Μεγάλη Τετάρτη

Στην Κρήτη, την Μεγάλη Τετάρτη οι νοικοκυρές που δεν πρόλαβαν να τελειώσουν με τα γλυκά της Λαμπρής, κάνουν τις τελευταίες ετοιμασίες αφού την Μεγάλη Πέμπτη ημέρα σταύρωσης δεν φτιάχνουν γλυκά. Κάπως έτσι, οι περισσότερες νοικοκυρές μετά τα κουλουράκια της Λαμπρής, θα ετοιμάσουν τα καλτσούνια που τόσο αγαπά η Κρήτη. Το απόγευμα της Μεγάλης Τετάρτης η οικογένεια θα πάει στην εκκλησία όπου τελείται το μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, οι γυναίκες πηγαίνουν στο Μεγάλο Ευχέλαιο, έχοντας μαζί τους μια σουπιέρα με αλεύρι. Σε αυτό στερεώνουν τρία κεριά, τα οποία καίνε κατά την τέλεση του Μυστηρίου. Το αλεύρι αυτό, το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια την επόμενη ημέρα.

Μεγάλη Πέμπτη

Την Μεγάλη Πέμπτη γίνεται το βάψιμο των αυγών, που μαρτυρά το αίμα του Ιησού που χύθηκε στα μαρτύριά του. Για αυτό και τη λέμε Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη. Το αυγό έχει έναν ακόμα συμβολισμό ως προς την Ανάσταση. Με το αυγό οι Χριστιανοί συμβόλισαν τον τάφο, από τον οποίο εξήλθε όταν αναστήθηκε ο Χριστός –εξ ου και το σπάσιμο των αυγών μετά την Ανάσταση. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον επιτάφιο με όλα τα ανοιξιάτικα λουλούδια. Βιολέτες, τριαντάφυλλα, μενεξέδες. Φτιάχνουν στεφάνια και γιρλάντες, ενώ ψέλνουν το μοιρολόγι της Παναγίας. Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, οι γυναίκες αγρυπνούν στην εκκλησία και μοιρολογούν το Χριστό. Προσκυνάνε τον Επιτάφιο όλοι και περνάνε από κάτω “για να τους πιάσει η χάρη του Χριστού”.

Σε μερικά μέρη τη Μεγάλη Πέμπτη ετοιμάζουν τον Ιούδα. Με παλιά ρούχα φτιάχνουν το ομοίωμα του.Την ημέρα εκείνη έγινε ο Μυστικός Δείπνος –από εκεί ξεκινά το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας. Το ίδιο βράδυ ο Ιούδας προδίδει τον Χριστό, ο οποίος συλλαμβάνεται στον κήπο της Γεσθημανής, όπου έχει πάει για να προσευχηθεί με τους μαθητές του. Επίσης, σε πολλές περιοχές της χώρας τη Μ. Πέμπτη οι γυναίκες ζυμώνουν τσουρέκια ή τις λεγόμενες «κουλούρες της Λαμπρής», οι οποίες επίσης συμβολίζουν την Ανάσταση, καθώς το αλεύρι μεταμορφώνεται με το ζύμωμα και γίνεται ψωμί.

 

Μεγάλη Παρασκευή

Η Μεγάλη Παρασκευή ξημερώνει με την καμπάνα να χτυπά πένθιμα. Όπως αναφέρουν οι Γραφές, το μαρτύριο του Ιησού πάνω στον Σταυρό διήρκησε 6 ώρες και στη συνέχεια ο Ιησούς παρέδωσε το πνεύμα του. Το μεσημέρι η εκκλησία αναπαριστά την Αποκαθήλωση του Ιησού από τον Σταυρό και τον ενταφιασμό του. Όλη τη μέρα οι καμπάνες ηχούν πένθιμα και οι πιστοί επισκέπτονται τις εκκλησίες για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Πολλές περιοχές της Ελλάδας, φυλάσσουν τα λουλούδια από τον Επιτάφιο αφού θεωρούνται θαυματουργά. Το βράδυ τελείται η περιφορά του Επιταφίου.Για τους πιστούς η νηστεία της ημέρας είναι αυστηρότατη και απαγορεύει ακόμα και το λάδι, ενώ το έθιμο απαγορεύει κάθε εργασία την ημέρα αυτή. Σε πολλές περιοχές της χώρας φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο παραδίδουν στη φωτιά μετά την περιφορά του Επιταφίου.

Μεγάλο Σάββατο

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η λειτουργία της Πρώτης Ανάστασης όπου οι πιστοί χτυπούν τις καρέκλες της Εκκλησίας και ο ιερέας σκορπά δάφνες παντού για να αναπαραστήσει την Ανάσταση του Ιησού. Στα Ιεροσόλυμα τελείται η Αφή του Αγίου Φωτός που στη συνέχεια μεταφέρεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας για να το πάρουν οι πιστοί με το άναμμα της πασχαλινής τους λαμπάδας τη νύχτα της Ανάστασης. Οι πιστοί μετά το τέλος της λειτουργίας μεταφέρουν το Άγιο Φως στα σπίτια τους και το έθιμο θέλει να το φυλάνε μη σβήσει για σαράντα ημέρες. Κατά τη διάρκεια της ημέρας του Μεγάλου Σαββάτου οι πιστοί νηστεύουν αυστηρά. Ωστόσο, μετά την Ανάσταση, οπότε ξεκινά η γιορτή, η παράδοση επιβάλλει το σπάσιμο και φάγωμα των αυγών αλλά και της μαγειρίτσας που έχει προετοιμαστεί από το πρωί. Επίσης, από το Σάββατο, θέλει η παράδοση, και την προετοιμασία της ψησταριάς και της σούβλας για το αρνί ή το κατσίκι. Τα αναστάσιμα έθιμα ανά την Ελλάδα είναι πολλά. Στο Λεωνίδιο τα παιδιά πετούν πολύχρωμα αερόστατα στον ουρανό. Στην Κέρκυρα με την Πρώτη Ανάσταση σπάνε τους Μπότηδες, κανάτια γεμάτα νερό που συμβολίζουν έναν τεχνητό σεισμό, όπως αυτός που έγινε όταν αναστήθηκε ο Χριστός. Στο Βροντάδο της Χίου δύο ενορίες ρίχνουν ρουκέτες, ενώ εκρηκτική Ανάσταση γίνεται και στον Μαραθόκαμπο της Σάμου. Στην Καλαμάτα γίνεται σαϊτοπόλεμος με εύφλεκτα υλικά, ενώ στη Ζάκυνθο με την Πρώτη Ανάσταση απελευθερώνονται λευκά περιστέρια.

 

Κυριακή του Πάσχα

Η Κυριακή του Πάσχα είναι ημέρα γλεντιού και χαράς. Το σούβλισμα του οβελία είναι το πιο βασικό από τα έθιμα της μέρας, μαζί με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών. Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού. Μαζί με την Ανάσταση του θεανθρώπου γιορτάζει και η ανάσταση της φύσης… η Άνοιξη και όλα τα γλυκά συναισθήματα που δένουν την οικογένεια μαζί. Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του χριστιανισμού. Η λέξη έχει τις ρίζες της στην αρχαία Αίγυπτο. Με το “Πισάχ” -η λέξη σημαίνει διάβαση- οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν τη διάβαση του ήλιου από τον ισημερινό, την εαρινή δηλαδή ισημερία και μαζί της τον ερχομό της άνοιξης. Οι Εβραίοι καθιέρωσαν και αυτοί τη γιορτή με την ονομασία “Πεσάχ” (διάβαση-υπέρβαση) σε ανάμνηση της απελευθέρωσης τους από τους Αιγυπτίους και της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας.Στη χριστιανική γιορτή δόθηκε το όνομα “Πάσχα” και με απόφαση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ., ορίστηκε να γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά από την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Το Πάσχα, ο λαός, μαζί με την “εκ νεκρών Ανάσταση” του Χριστού, τη νίκη Του δηλαδή ενάντια στο θάνατο, γιορτάζει και την ανάσταση της άνοιξης, το ξύπνημα της φύσης μετά τη νάρκη του χειμώνα.