ΤΟ «ΠΑΙΧΝΙΔΙ» ΩΣ ΠΡΟΤΑΡΧΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Το παιχνίδι, ως μία από τις σημαντικότερες ασχολίες του παιδιού, αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα ανάπτυξης και ασκεί καθοριστική επιρροή στη διαδικασία της μάθησης. Το καλό παιχνίδι θέτει τις βάσεις για την άρτια ανάπτυξη του παιδιού και καλύπτει ένα μεγάλο εύρος δεξιοτήτων, όπως αισθητικές, κινητικές, νοητικές και κοινωνικές. Προσφέροντας οι γονείς στο παιδί τις ιδανικές συνθήκες ψυχαγωγίας, επενδύουν στο μέλλον του και συμβάλλουν με τον καλύτερο τρόπο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.
Το παιχνίδι είναι ανάγκη να αποτελεί συστατικό στοιχείο του προγράμματος εκπαίδευσης όλων των παιδιών και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάπτυξή του στο σχολείο. Ο κυριότερος σκοπός του παιχνιδιού είναι η ευχαρίστηση που προκαλεί στο παιδί. Έτσι ενσωματώνοντάς το στο σχολικό πρόγραμμα, καθίσταται η μαθησιακή διαδικασία μία ευχάριστη δράση για κάθε παιδί.
Το παιχνίδι, λοιπόν, θεωρείται ότι αποτελεί κύρια δραστηριότητα των παιδιών και παράλληλα κεντρικό ζήτημα στη διεπιστημονική έρευνα της παιδικής ηλικίας, στον αιώνα μας. «Το παιχνίδι είναι αρχαιότερο από τον πολιτισμό» (Χουϊζίνγκα, 1989: 11), μια και η ύπαρξη πολιτισμού προϋποθέτει πάντα την ύπαρξη ανθρώπινης κοινωνίας, ενώ η ύπαρξη παιχνιδιού δεν απαιτεί παρόμοια προϋπόθεση. Παράδειγμα οι απλούστερες μορφές παιχνιδιού στα ζώα (Αντωνιάδης, 1994).
Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι δεν είναι απαραίτητο να δοθεί ένας ορισμός για το παιχνίδι. Άλλοι πάλι προσπαθούν να αποδώσουν τον ορισμό του παιχνιδιού με σαφήνεια. Η διατύπωση ενός κοινού ορισμού είναι δύσκολη, καθώς το παιχνίδι αποτελεί ένα μείγμα από φυσικές, συναισθηματικές, κοινωνικές και γνωστικές ικανότητες (Αυγητίδου, 2001).
Το παιχνίδι θεωρείται το κέντρο της παιδικής ηλικίας. Δε νοείται παιδί χωρίς παιχνίδι. Για το παιδί κάθε δραστηριότητα είναι παιχνίδι, όπως δηλώνεται και από την ετυμολογική συγγένεια των δύο λέξεων. Η λέξη παιχνίδι έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα, η οποία είχε τρεις τουλάχιστον διαφορετικές λέξεις για το παιχνίδι. Η συνηθέστερη από τις τρεις ήταν η λέξη «παιδιά» που σημαίνει «ό,τι ανήκει ή ό,τι αναφέρεται στο παιδί» (Χουϊζίνγκα, 1989).
Το ελεύθερο παιχνίδι έχει το πλεονέκτημα να βάζει τα παιδιά σε μια μη απαιτητική θέση, όπου η συνεργασία και η ανταπόκριση-απάντηση δεν είναι απαραίτητη. Το παιχνίδι, σαν διαγνωστικό μέσο, είναι μια πολύ καλή μέθοδος προκειμένου να προσεγγιστεί η ψυχή των μικρότερων παιδιών, για τα οποία η γλώσσα αποτελεί ακόμα ατελές μέσο επικοινωνίας (Wulf, 1985). Το παιχνίδι μπορεί, επίσης, να ενισχύσει, τις σχέσεις παιδιού-ενήλικα, αν ο δεύτερος εμπλακεί σε μια δραστηριότητα παιχνιδιού μαζί με το παιδί.
Οι ερευνητές τονίζουν τη σημασία της συμμετοχής του ενήλικα στο παιχνίδι των παιδιών, ιδιαιτέρως στο κοινωνικό-δραματικό παιχνίδι, προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη πολυπλοκότητα στο περιεχόμενο και στη διαδικασία του παιχνιδιού και γενικότερα, για να βελτιωθεί η ποιότητα της συμμετοχής των παιδιών στο παιχνίδι (Dempsey/ Foreman, 2001).
Εξάλλου, σύμφωνα με την έρευνα της ομάδας του Nadel (2008), η σχέση προσκόλλησης του παιδιού με το άτομο που το φροντίζει σε μικρή ηλικία, είναι πολύ καλός παράγοντας πρόγνωσης για τη συμπεριφορά του παιδιού στο παιχνίδι, καθώς επιδρά στην ποιότητα του παιχνιδιού και αποτελεί κίνητρο για παιχνίδι.
Συνοψίζοντας, αντιλαμβανόμαστε ότι το παιχνίδι αποτελεί μια σημαντική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού, γιατί συμβάλλει ουσιαστικά στη συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Συμβάλλει στην απελευθέρωσή του από τους περιορισμούς, στη χειραφέτησή του από το περιβάλλον, στην απόκτηση αφηρημένης σκέψης, στην απόκτηση αυτοελέγχου και ικανότητας επίλυσης προβλημάτων καθώς και στη γλωσσική και εννοιολογική του αυτονόμηση (Coe/ Matson/ Fee, 1990). Συμβάλλει, επίσης, στην απόκτηση γνώσεων, κινήτρων, δεξιοτήτων και στάσεων, που είναι αναγκαία για την κατανόηση του ιστορικο-κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο ζει, αλλά και για την κοινωνική του προσαρμογή και συμμετοχή (Brown/ Murray, 2001)
Ειρήνη Νίτη (Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση, Συστημική Θεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Λογοθεραπεύτρια)
