Στο βήμα του συμποσίου με τον πρόεδρο. Εικονοληψία Μ.Μ.
ανακτένιση 16/10/2024
Εισήγηση με τίτλο 100 χρόνια μοναξιάς, η μοναδική ιστορία της Κοζάνης του Π. Λιούφη, 1924 την 5/10/2024 στο Κοβεντάρειο κτίριο Κοζάνης στο πλαίσιο του 8ου συμπόσιου λογοτεχνίας που οργάνωσε το περιοδικό Παρέμβαση από την 4η ως την 6η Οκτωβρίου 2024. Η οπτική παρουσίαση ήταν η κάτωθι, ενώ τα επεξηγηματικά κείμενο γράφτηκαν μετά καθώς ο δημιουργός των μίλησε από στήθους
O τίτλος της εισήγησης που ευελπιστεί να μην ξεπεράσει τα 10΄ είναι 100 χρόνια μοναξιάς: η μοναδική ιστορία της Κοζάνης του Π. Λιούφη, 1924. Ήταν ιδέα του Β.Π. Καραγιάννη που τον ευχαριστώ και για την πρόσκληση όπως επίσης κι εσάς τους ακροατές -χωρίς εσάς δεν υπάρχει κανένα νόημα.
Ο πρόεδρος του ΜΟ του οικισμού Ιωάννης Μυλωνάς, η παρουσιάστρια Ευαγγελία Μυλωνά, ο συγγραφέας στο καφενείο της πλατείας όπου κάθονταν οι θεατές-ακροατές μας -διακρίνεται μέρος τους
Με είχαν πει πριν από μια δεκαετία από τον Μορφωτικό Παλαιογρατσάνου (Παλιουγριάτσιανου στην ιδιόλεκτο) Κοζάνης να γράψω για την Ιστορία του χωριού τους. Στρώθηκα και το έστειλα μαζί με εικόνες.
Αν θέλετε να δραπετεύσετε -για λίγο- από την επιλεκτική καθημερινότητα των ΜΜΕ και την πολυλογία παρεδρευτών τους, ανοίξτε τις σελίδες 56-61 του αρτίτυπου τεύχους 215-216 του περιοδικού “Παρέμβαση” Κοζάνης (Οκτ. 2023) όπου κείμενο από παλαιό ναυτικό ημερολόγιο του γράφοντος με τίτλο “Στο Τρίγωνο των Βερμούδων”.
Ολόκληρο το κείμενο κάτω:
Κυριακή, 13 Γενάρη 1979.
Τα ρούχα που φορούσα πολυκαίρισαν στο χρώμα και το υλικό. Όταν βγαίναμε στην κουβέρτα για δουλειά τα έδερνε η αλμύρα, ο άνεμος κι ο ήλιος, ενώ από μέσα τα κατέτρωγε ο ιδρώτας. Καθώς δε γέμιζαν σκουριές και χρώματα από το ματσακόνι και τις βαφές, τα έπλενα σχεδόν κάθε μέρα, κάτι που συντελούσε στην ταχύτατη αποσύνθεσή τους.
https://poiostigiati.gr/wp-content/uploads/2015/06/thal-sargas.jpg
Αν θέλετε να περιπλανηθείτε στη θάλασσα των Σαργασσών -την γνωρίζετε από το έργο του Ιουλίου Βερν- ανοίξτε ελεύθερα το https://paremvasibooks.gr και ξεφυλλίστε τις σσ. 13-18 του πρόσφατου εαρινού περιοδικού Παρέμβαση όπου απόσπασμα από παλαιό ναυτικό ημερολόγιο του γράφοντος που τη διέσχισε πλέοντας από το New Jersey στο Maracaibo.
Αν θέλετε, διαβάστε το πιο εύκολα εδώ:
Πέμπτη 10 Γενάρη 1979.
Ξεφορτώναμε αργό πετρέλαιο στο New Jersey.
– Θα είσαι βατσιμάνης (watchman, νυκτερινός φρουρός) από τα μεσάνυχτα μέχρι τις 4 το πρωί, με λέει ο γραμματικός.
Πρώτη φορά σ’ αυτό το πόστο, ίσως επειδή είχε φύγει ή την είχε κοπανήσει στην Αμερική ο ναύτης της βάρδιας αυτής, οπότε τον αναπλήρωνα. Ήμουν τζόβενο, δεν ήξερα ότι αναλαμβάνουμε βατσιμάνηδες, αλλά σίγουρα θα έγραφα 4 ώρες υπερωρία. Στις 12 τα μεσάνυχτα βγήκα στην κουβέρτα έχοντας στη μέση κρυμμένο το μαχαίρι που είχα βρει στο Αλγέρι. Το βαπόρι είχε αναμμένους τους προβολείς όπως κάθε βράδυ στα λιμάνια, δύο έφεγγαν στο μπροστινό κομοδέσιο και ισάριθμοι στο πίσω. Αναμμένοι ήταν επίσης οι φανοί αγκυροβολίας, ένας τοποθετημένος επάνω στο άλμπουρο της πρώρας κι έτερος στην πρύμα σε ένα χαμηλό, επικλινές προς τα πίσω, μεταλλικό ιστίο ανηρτημένο στον τρίτο όροφο του κομοδεσίου. Τις δύο σωστικές μας λέμβους τις φώτιζαν άλλοι προβολείς. Δεν υπήρχε καμία σκοτεινή γωνιά, πλήρης φωταψία.
Κείμενο του γράφοντος με τίτλο “Γλυκά ρεσάλτα στην Οκρίκα: ναυτικές περιπέτειες” στο περιοδικό Παρέμβαση, τεύχος 211-212 (28 Δεκ. 2022) σελίδες 53-57.
Περιγράφει ταξίδι και περιπέτειες του γράφοντος (τζόβενο τότε σε πετρελαιοφόρο καράβι) στη νήσο Οκρίκα της Νιγηρίας.
Η νήσος Οκρίκα στην Μπιάφρα της Νιγηρίας
Διαβάστε το πιο άνετα εδώ:
Τρίτη, 18 Δεκέμβρη.
Βρισκόμασταν στη ράδα[1] 5 μίλια περίπου νοτίως της πρωτεύουσας Λομέ του κράτους Τόγκο της Δυτικής Αφρικής, όταν ήρθε ο λοστρόμος: «Μαζέψτε τα», εννοώντας τις σκαλωσιές που είχαμε ρίξει έξω από το κύτος χρωματίζοντας τα έξαλά[2]του. «Γιατί;». «Σαλπάρουμε», είπε. «Για πού;». «Νιγηρία».
Ολοταχώς με 160° ρότα[3] εισερχόμαστε στον Κόλπο της Μπιάφρας από όπου σε παλαιότερες εποχές διακινούνταν εκατομμύρια σκλάβοι προς τον Νέο Κόσμο. Η περιοχή, δέλτα του ποταμού Νίγηρα, μας ήταν γνωστή για τον σκληρότατο εμφύλιο πόλεμο, μόλις πριν από εννέα χρόνια, κατά τον οποίο είχαν χάσει τη ζωή τουςσε μάχες ή από την πείνα 2.000.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι μικρής ηλικίας. Βλέπαμε στον τύπο και τα περιοδικά εικόνες των παιδιών της Μπιάφρα, σκελετωμένα παιδιά με πρησμένες κοιλιές και υποσιτισμένες μανάδες. Το παράξενο ήταν οι εξωτερικές συμμαχίες των εμπλεκομένων: ο κυβερνητικός στρατός της Νιγηρίας καταπολεμούσε τους αντάρτες της Μπιάφρας με την υποστήριξη Βρετανών και Ρώσων, ενώ τους δεύτερους στήριζαν οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί –ηττήθηκαν οι δύο τελευταίοι.
https://img.myloview.com/stickers/sea-wave-during-storm-in-atlantic-ocean-700-53524575.jpg
Στο προηγούμενο τεύχος της Παρέμβασης [τ. 207-208 (άνοιξη 2022) 62-67] δημοσιεύτηκε κείμενο του γράφοντος για ταξίδι με γκαζάδικο από το Αλγέρι στη Νέα Υόρκη. Εδώ εξιστορείται κάτι ενδιάμεσο, μια θύελλα που αντιμετωπίσαμε στον βόρειο Ατλαντικό.
Παρασκευή 24 Νοέμβρη
Στο διάλειμμα του φαγητού ανέβηκα στη γέφυρα όπου είχε βάρδια ο καπετάν Γιάννης, με είχε πει να πηγαίνω κάθε βράδυ στις 12 τα μεσάνυχτα να συνεχίζουμε όσα με μάθανε για την πλεύση. Στο τσάρτερ (δωμάτιο χαρτών) είδα αναρτημένη τη σελίδα για τον καιρό, έγραψε πως μπροστά μας αύριο σε γεωγραφικό πλάτος 42°Β και μήκος 53°Δ θα πέσουμε σε Gale (θύελλα). Η προειδοποίηση συνοδευόταν από την φράση later (αργότερα), δηλαδή θα τη συναντούσαμε μετά από 12 ώρες. Κοίταξα δίπλα την κλίμακα μποφόρ, υπήρχε δίπλα αναρτημένη, είχε εικόνες θάλασσας και σύντομα κείμενα από κάτω τους: Για τη θύελλα έγραφε ότι στα 10 μποφόρ η μέση ταχύτητα του ανέμου είναι 60 κόμβοι, δηλαδή 111 μέτρα την ώρα και τα κύματα ύψους 9 μέτρων. Είχαμε ήδη μπει στην υποθαλάσσια Αβυσσαλέα Πεδιάδα Σομ (Sohm Abyssal Plain) με πυθμένα εκτάσεώς της ως 7 περίπου Ελλάδες, το δε βάθος ξεπερνούσε τις 2700 οργιές, ήτοι 5 χλμ., αλλά αν το ανάγλυφο έπαιζε ρόλο στη δημιουργία ή την επιδείνωση του καιρού ήταν ανεξακρίβωτο.
Ποίημα του πατέρα μου που εργαζόταν ως σημειωτής στο υδροηλεκτρικό φράγμα Πολυφύτου, ποταμός Αλιάκμων, όταν τον τοποθέτησαν νυκτερινό φύλακα για τις εορτές Χριστουγέννων του 1972, με αποτέλεσμα να παραμείνουμε κι εμείς οικογενειακώς στα λυόμενα της Εταιρίας κι όχι στο χωριό μας Αιανή. Ήμουν τότε μαθητής στο δημοτικό σχολείο του μικρού αυτού χωριού και ψάλτης στον ενοριακό ναό του.
Είναι αποτυπωμένο με καρμπόν σε δύο χαρτιά 21Χ29 εκ., το δεύτερο κομμένο, άρα το πρωτότυπο το είχε στείλει κάπου. Πίσω τους γράφουν: Δελτίον προσωπικού & μηχανημάτων εργοστασίου και Ημερήσιον δελτίον προσωπικού και μηχανημάτων.
Εκφράζει το παράπονο ενός φιλότιμου ανθρώπου, ο οποίος συνήθιζε να αλληλογραφεί με αλληλογραφεί σε ποιητική μορφή με διάφορους καλλιεργημένους γνωστούς του, τύπος επικοινωνίας συνήθης παλαιότερα στον τόπο γέννησής του, την Κοζάνη, ανάμεσα σε ιατρούς όπως ο Μιχαήλ Περδικάρης κι ο Γεώργιος Σακελλάριος.
Τα Χριστούγεννα τη Γρ. Καλλιανιώτη
Παραμονές Χριστούγεννα εκλήθην στο Γραφείο,
μου φάνηκε παράξενο και πράγματι αστείο!
Αμέσως υπελόγισα ειδικότητα θ’ αλλάξω
κι’ αυτοί μου είπαν τις γιορτές το ΕΡΓΟ να φυλάξω!
Παρά τας αντιρρήσεις μου τίποτε δεν έχει γίνη
και ο Γρηγόρης φύλακας νυκτερινός θα μείνη!
Διερωτώμαι μόνος μου πώς πάλι τέτοια ευθύνη
και κατάλαβα ευθύς πώς μ’ έχουν εμπιστοσύνη!
Αρχίζω από τις 23 βόλτες μέσα στην ερημιά,
βαδίζω, σκέφτομαι, ελπίδα όμως καμιά!
Το μυαλό μου σκέπτεται πάνω σε θεωρίες
για μεροκάματα εργατών και σε υπερωρίες!
Πέτρα έπεσε πάνω στις λαμαρίνες,
λαχταρώ και σκέπτομαι πάλι τις ευθύνες!
Νύκτα ο ποταμός ορύεται μουγκρίζει
και ο Γρηγόρης φύλακας πάνω κάτω τριγυρίζει
Από τη Μπετονιέρα[1] άρχιζα μέχρι το ADIT[2] τρία
και η παρέα ήτανε τα άγρια θηρία!
Ουρλιάγματα, φωνές απ’ την απέναντι μεριά,[3]
εδώ ησυχία μεσ’ την ερημιά!
Ενώ όλοι του έργου οι εργαζόμενοι στα σπίτια τους γυρίζουν
Χριστούγεννα, Γιορτές, Πρωτοχρονιά όλοι πανηγυρίζουν.
Και βέβαια στις διακοπές θα ευχαριστηθούν
και στις 3 Γενάρη θα ‘ρθούνε να εργασθούν
Και εγώ χωρίς καθόλου διακοπή
θα πω τα κάλαντα χωρίς ντροπή,
και απευθύνομαι εις τους τρανούς και τον κ. Κορδώνη
πώς το κλίμα του 72 εδώ δεν με σηκώνη,
γιατί με τρεις χιλιάδες βασικά
θα μείνουν τα παιδιά μου πάλι νηστικά!
Και εάν ο μισθός μου δεν αυξηθή,
χωρίς κανένας να παραξηγηθή
σαν κύριος οικειοθελώς θα αποχωρήσω
χωρίς κανέναν, κανέναν να ρωτήσω
Και εάν θέλουν τα χάλι αυτά για να ‘χω,
το 72 εδώ, εδώ δεν θα υπάρχω!
Και οι μάγοι με τα δώρα πάλι θα ξαναρθούν
αλλά Γρηγόρη, Γρηγόρη δεν θα βρουν-
Γρ. Καλλιανιώτης
ΣΗΜΕΙΩΤΗΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ
<Νυκτερινός φύλαξ εργοστασίου
23/12 – 2/1/72
παραπομπές
[1] όρος Βέρμιο
[2] adit: στοά αποστράγγισης
[3] μόνιμη μονάδα παραγωγής τσιμέντου
Ανακτένιση 22/8/2022
Το χωριό Πολύφυτο. Κάτω αριστερά ήταν τα λυόμενα όπου μέναμε οικογενειακώς
Ενημέρωση 3/12/2022
Κείμενο του γράφοντος με τίτλο Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για τη Δύση: ναυτικές ενθυμήσεις δημοσιεύτηκε χτες 20ή Απριλίου 2022 στο Περιοδικό Παρέμβαση 207-208 (άνοιξη 2022) 62-67. Αποτυπώνει πραγματικές, γραμμένες από στήθους, θαλασσινές περιπέτειες του συγγραφέα, ναύτη παλιότερα στο Motor Tanker Paros.
...[Από το Αλγέρι] ανοιχτήκαμε στον [Ατλαντικό] ωκεανό. Θα συναντούσαμε άραγε τη βυθισμένη Ατλαντίδα, το μυθικό νησί των διαλόγων του Πλάτωνα; Δυστυχώς δεν είχαμε κανένα νέο της, αντ’ αυτής όμως σε λίγες μέρες πρόβαλε στα δεξιά το Sao Miguel, το μεγαλύτερο νησί των Αζορών. Γνωρίζοντας από πριν το τραγούδι Η νήσος των Αζορών των στιχουργών Θεοδωράκη και Μποστ νόμιζα ότι θα περικλειόταν με ψηλά και πυκνά συρματοπλέγματα και θα στέναζε γυμνή, κίτρινη κι αποκρουστική, όμως η νήσος του τραγουδιού δεν ήταν μόνο μία, αλλά σύμπλεγμα εννέα αντίστοιχων, και ήταν καταπράσινα. Στα ανοιχτά δε των Αζορών είδα πρώτη φορά ζωντανά ένα κοπάδι φαλαινών που κολυμπούσαν στην επιφάνεια -συνήθως βλέπαμε δελφίνια. Η «κατάρα» των ειρημένων στιχουργών να λείψει από χάρτες και ωκεανούς η νήσος των Αζορών δεν είχε επαληθευτεί. Αριστερές αλληγορίες…
Ολόκληρο διαβάζεται εδώ.
Καλή ανάγνωση!
Συγγραφείς, δημιουργοί και διοργανωτές της παρουσίασης
Ενημέρωση 3/12/2022
Προχτές Κυριακή 17η Απριλίου 2022 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης παρουσιάστηκαν σε έντυπη μορφή τα πρακτικά ημερίδας που είχε λάβει χώραν την 18η Δεκεμβρίου 2021 στην αίθουσα Κοβεντάρειο.
Ο τίτλος του τόμου είναι Πρακτικά Ημερίδας, Μικρασία ένας πολιτισμός μετακομίζει και ο υπότιτλος 100 χρόνια από την άφιξη κι ενσωμάτωση ελληνικών πληθυσμών μετά την καταστροφή του 1922, εκδόσεις Παρέμβαση, Κοζάνη, Απρίλιος 2022
Στον τόμο συμμετείχε και ο γράφων με το κείμενό του Η Βενιζέλου Ανάβασις και η Ηχώ της Μακεδονίας 1919-1922, σ. 89-131. Διαβάστε εδώ ένα τυχαίο εδάφιο:
Αν ο στρατός υπέφερε, οι ανώτατοι αξιωματικοί διαβιούσαν σε ασφαλές περιβάλλον επεξεργαζόμενοι σχέδια επί χάρτου και μεταφερόμενοι με θωρακισμένα ή μη αυτοκίνητα -ένας είχε στο όχημά του γάτα Αγκύρας, εξαίρετη ζωοφιλία, ίσως όμως μη αναγκαία σε απαιτητικές περιόδους. Ομοιόβαθμοί τους επάνω σε διαλεχτά άλογα, διοικητής μεραρχίας εκπαίδευε τη φοράδα του να τρέχει με οριζοντιωμένη την ουρά, ωστόσο κινδυνεύοντας κι αυτοί από βολές πυροβολικού. Αρκετοί αξιωματικοί -αλλά και οπλίτες- χρησιμοποιώντας πολιτικά μέσα υπηρετούσαν στο εσωτερικό, μάλιστα τα 2/3 όσων είχαν προαχθεί μετά τον Σαγγάριο δεν βρίσκονταν στο μέτωπο με αποτέλεσμα οι λόχοι να διοικούνται επί το πλείστον από εφέδρους. Σε κάθε επιθεώρηση ανωτάτων αξιωματικών στις μονάδες του μετώπου οι διοικητές παρέτασσαν τα μάλλον καλοενδεδυμένα και ακμαία τμήματα και οι πρώτοι έφευγαν ευπειθείς, χωρίς να τραβήξουν την κουρτίνα. Τα ίδια συνέβαιναν και σε μας όταν υπηρετούσαμε. Πόση αθωότητα!
Υ.Γ. κύρια παροράματά του, οφειλόμενα στον δαίμονα του τυπογραφείου. Η σωστή γραφή των είναι:
σ. 90 Η κάθοδος των νεωτέρων μυρίων
σ. 91 Διασώθηκαν έτσι χωρίς μεγάλες απώλειες
σ. 95 ανάμεσα στα απλά που προείχαν ήταν η έλλειψη
σ. 98 ομολογούσε γι’ αυτό γέμιζε τις σελίδες με το μυθιστόρημα
σ. 99 ανθυπολοχαγού ΠΒ
σ. 100 κομματικώς, όμως, δήλωνε ανεξάρτητος
σ. 104 σν άρπαξαν
σ. 105 στην ίδια ένταση
σ. 110 έναν επιφανή τους από τα Γρεβενά
σ. 115 που είχαν παραιτηθεί λόγω μη λήψης αντιτίμου για την προσφορά τους
Το εξώφυλλο του τόμου
Εξώφυλλο του βιβλίου
Η παρούσα ομιλία χωρίζεται σε τρία μέρη: το πρώτο εξετάζει ποια και τι είδους λευκώματα έχουν εκδοθεί ως τώρα στη Δυτική Μακεδονία, το επόμενο ασχολείται με τους συγγραφείς και το τιμώμενο σήμερα βιβλίο τους και το τρίτο μέρος εξετάζει την προσφορά και το μέλλον παρόμοιων εντύπων.
Τα λευκώματα
Λίγο περισσότερα από δύο δεκάδες μετρούνται τα διαθέσιμα προς μελέτη ιστορικά λευκώματα που αφορούν στη Δυτική Μακεδονία. Για την έκδοση και την κυκλοφορία τους φρόντισαν σύλλογοι μεταναστών στην Αμερική ή και πολιτιστικοί αντίστοιχοι της ενδοχώρας, εφημερίδες της Κοζάνης και της Μακεδονίας, επιστήμονες και φιλίστορες ιδιώτες.
Αρχαία ελληνική επιγραφή, https://www.greeka.com/greece-culture/language/
Πόση ρώμη διαθέτει ακόμη η ελληνική γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο και ποιες συγκυρίες την καθορίζουν; Ο γράφων ασχολείται γραμμικώς με το περιεχόμενο και τις οδηγίες διδασκαλίας της.
Διαδρομές
Ίσως έχει ενδιαφέρον μια προσέγγιση της Γλώσσας με αντίστροφη πορεία, δηλαδή από τους ειδικούς τομείς της Ανώτατης Εκπαίδευσης στις θεμελιώδεις μονάδες της Δημοτικής αντίστοιχης, δηλαδή από το βάθος στην έκταση. Στα τμήματα Φιλολογίας όμως εκτός της νέας ελληνικής γλώσσας οι φοιτητές μελετούν και τη μεσαιωνική και την αρχαία, συγχρόνως δε και τη λατινική γραμματεία, κατευθύνσεις που δεν υπάρχουν στο Δημοτικό, αν εξαιρεθούν ψήγματα της αρχαίας όπως λ.χ. τα αρχαιόκλιτα επίθετα. Πολύτιμη θα ήταν πληροφόρηση για όσα διδάσκονται στα ειρημένα Τμήματα τουλάχιστον ως τμήμα του γενικού πλαισίου της Γλώσσας, ελληνόγλωσσης και αλλόγλωσσης, κι ως γνώση ενός κόσμου-ελίτ όπου τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά θεωρούνται προσόν -ας αναφερθεί ο πρόσφατος λογότυπος Meta των παγκόσμιων ΜΚΔ Facebook και Instagram.
Ανακτένιση 22/1/2022 11:57′
Εξετάζονται μεταμοντέρνες θεωρίες για την Ιστορία του Δημοτικού Σχολείου, η προτεινόμενη σκευή του δασκάλου κι ένας τρόπος παράδοσής της στην τάξη
Εικόνα 1. Σπαρτιάτης πολεμιστής,
Στην κατάταξη των μαθημάτων του Υπουργείου Παιδείας η Ιστορία συνυπάρχει με την Φιλοσοφία, συνδετικός ίσως λόγος η αιτιότητα, δηλαδή η σχέση αιτίας κι αιτιατού, απλούστερα η σχέση γεγονότος κι αποτελέσματος. Έξοχο βοήθημα της πρώτης αποτελεί η Ιστορία της Τέχνης, μάθημα που δυστυχώς δεν υπάρχει πια στη Μέση Εκπαίδευση, βεβαιότατα όμως στην Ανώτατη.
Όπως ακριβώς στη ζωή έτσι και στις ανθρωπιστικές τουλάχιστον επιστήμες οι οδηγίες προσέγγισης ή αν θέλετε οι οπτικές διαχείρισης των μαθημάτων εξελίσσονται ανάλογα και με τις πολιτικές εκάστης κυβέρνησης. Το βασικό, λοιπόν, ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ του 2003 αναθεωρήθηκε ή συμπληρώθηκε το 2008, ενώ σήμερα ισχύουν οι νέες οδηγίες του 2021-22 με αναφορές στο 2003.
ανακοίνωση στο συνέδριο Μικρασία: ένας πολιτισμός μετακομίζει -100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, οργανωμένο από το περιοδικό Παρέμβαση, Κοβεντάρειο, Κοζάνη 17-19 Δεκεμβρίου 2021
Η αφίσα του συνεδρίου
προλογικά
Ευχαριστούμε το περιοδικό Παρέμβαση για την τιμή να συμμετάσχω στο παρόν συνέδριο με την ανακοίνωση Η «Βενιζέλου ανάβασις» στην Ηχώ της Μακεδονίας 1919-1922, πιο απλά ποια ήταν η πρόσληψη της περιόδου από την αναφερθείσα εφημερίδα που τυπωνόταν στην Κοζάνη.
Ο τίτλος Βενιζέλου ανάβασις αρύσθηκε από μια σύγκριση ανάλογων σκηνών που είχαν λάβει χώραν στην ίδια περιοχή δύο χιλιετίες περίπου νωρίτερα, θα εξηγηθεί στη συνέχεια. Για να μνησθεί μία από τη χρησιμότητα της Ιστορίας, να μάθουμε πού μοιάζουμε και πού διαφέρουμε οι άνθρωποι στο παρελθόν και στο παρόν.
Πρόσφορη για την κατανόηση των γεγονότων είναι μια τεταρτοειδής περίληψη των στρατιωτικών γεγονότων της περιόδου: ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάστηκε στην Σμύρνη το 1919. Το επόμενο έτος επεκτάθηκε στην ανατολική Θράκη κι επίσης στη Μικρά Ασία ως το Εσκί Σεχίρ και το Αφιόν Καραχισάρ. Την ακόλουθη χρονιά επιχείρησε να καταλάβει την Άγκυρα, όμως αναδιπλώθηκε κι οργανώθηκε αμυντικά στην αναφερθείσα γραμμή Εσκί Σεχίρ-Αφιόν Καραχισάρ. Το δε 1922 καταδιώχτηκε κι εγκατέλειψε την περιοχή.
κοινοί τόποι και διαφορές
Όπως στη ζωή έτσι και στην αφήγηση, ας την πούμε Ιστορία, υπάρχουν κοινοί τόποι, δηλαδή ανά τους αιώνες επαναλήψεις, τις αρνητικές των οποίων πλευρές προσπαθεί ο άνθρωπος, αν τις γνωρίζει, να παρακάμψει, ενώ τις θετικές να μιμηθεί:
α) στην Κύρου Ανάβασιν οι Έλληνες στρατιώτες, όλοι τους μισθοφόροι, ξεκίνησαν από τις Σάρδεις, σήμερα χωριό Sart, 70 χλμ. ανατολικά της Σμύρνης, έφτασαν στα Σύνναδα ή Şuhut, οικισμό 20 χλμ. νοτίως Αφιόν Καραχισάρ, αλλά μετά συνέχισαν προς τα κάτω, στην Καππαδοκία. Επιστρέφοντας από τη Βαβυλώνα από άλλο δρομολόγιο εξέλεγαν οι ίδιοι τους ορισμένους ηγέτες τους.
β) στην Αλεξάνδρου Ανάβασιν οι Μακεδόνες έφτασαν στις Σάρδεις, αλλά κατευθύνθηκαν πρώτα στα νότια παράλια κι από το Αφιόν Καραχισάρ βάδισαν ως τα πρόθυρα της Άγκυρας, στο Γόρδιον (Yassihüyük), την άνοιξη. Ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό ότι την ίδια περίοδο ο Παρμενίων, ουσιαστικός αρχηγός του Μακεδονικού Στρατού, έφτανε κι αυτός στο ίδιο μέρος την ίδια εποχή μάλλον μέσω του Εσκί Σεχίρ με την επιθετική λαβίδα να κλείνει από βόρεια και δυτικά την άνοιξη του 333 π.Χ. Έπειτα μαζί κατέβηκαν στα νότια παράλια της Μικράς Ασίας συνεχίζοντας ανατολικά όπως ακριβώς και οι Μύριοι.
Γραμμή προέλασης κι αναδίπλωσης του Ελληνικού Στρατού
γ) στην Βενιζέλου Ανάβασιν οι στρατιώτες ήταν κληρωτοί με κομματικώς ορισμένους ηγέτες, έχοντας λιγότερη πολεμική πείρα κι άκρα συγκεντρωτική διοίκηση, κάτω από απόλυτη υποτακτικότητα σε ξένες εξουσίες και προφανώς λειψή μελέτη των δύο προηγούμενων αναβάσεων. Στρατηγικά δε με επίθεση σε έναν στενό εδαφιαίο θύλακα εποχή καλοκαιριού, πολύ δύσκολο σχέδιο μάχης, αφού ήταν απαγορευτικές οι βροχοπτώσεις και η θερμοκρασία στην κεντρική Μικρά Ασία. Τώρα, με την αναδίπλωση, πώς μπορούσε να κρατηθεί άμυνα σε ένα τεράστιο μέτωπο 700 χλμ. χωρίς να υπάρχουν φυσικά σύνορα μιας και η ορεογραφία της περιοχής είναι παράλληλη με τον ισημερινό αφήνοντας αρκετά περάσματα;
η εφημερίδα
Επελέγη η εφημερίδα Ηχώ της Μακεδονίας, που κείται στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης, επειδή είχε παλαιότερα αποδελτιωθεί από τον γράφοντα και συμπληρώθηκε επαξίως από δανεισμό αρκετών εδαφίων από φίλους. Δυστυχώς δεν μελετήθηκε η παράλληλη αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Σημαία -σήμερα η πρόσβαση στην ειρηθείσα Βιβλιοθήκη επιτρέπεται μόνον αν δίδει κανείς διαπύλια κάθε χρόνο, απόφαση με την οποία δεν συμφωνεί ο γράφων.
Ο τύπος είναι μέσο διαφήμισης των θετικών πράξεων της εξουσίας και κριτικής των αρνητικών της πλευρών μέχρι να συμπαραταχθεί μαζί της, βιοτικές γαρ ανάγκες. Αναμενόμενο, λοιπόν, ήταν η εφημερίδα Ηχώ να πλέει μαζί με κάθε κυβέρνηση, αλλά αυτό δεν συνέβη με την αλλαγή της κυβέρνησης το 1920 και μια εξήγηση είναι η συνήθης διαδοχή των εξουσιών με τη νέα να αντικαθιστά σε μικρό διάστημα την παλαιά όχι λόγω ικανοτήτων αλλά χάριν της αδράνειας ή ανικανότητας της προηγούμενης, ωστόσο χωρίς την απομάκρυνση αμφοτέρων των στελεχών από κρατικούς πόρους. Πάντως, ενώ επί Βενιζέλου στην Ηχώ δημοσιεύονταν αρκετές αγοραπωλησίες προσφέροντας πόρους στον εκδότη, έπαψαν αυτές μετά.
Το πρώτο φύλλο της εφημερίδα Ηχώ της Μακεδονίας 1914
Πόσο ελεύθερος όμως είναι ο τύπος σε πολεμικές περιόδους όπου κυριαρχεί άμεση λογοκρισία δεν χρειάζεται κειμενική απάντηση, το δείχνουν τα λευκά κενά σε ορισμένα άρθρα της Ηχώς, λογοκρισία της περιόδου του Λαϊκού Κόμματος στο οποίο ο εκδότης δεν υποτάχθηκε πλήρως. Συνυπάρχει εδώ άλλη δέσμευση, οι πηγές της Ηχώς, στην περίπτωσή μας τα στρατιωτικά ανακοινωθέντα, των οποίων ο χρόνος άφιξής των καθυστερούσε, επίσης και ο υποκειμενικός τρόπος επιλογής τους από τον εκδότη.
Πόσοι από τους αναγνώστες καταλάβαιναν τι πραγματικά συνέβαινε στη Μικρά Ασία είναι ζητούμενο όχι μόνον λόγω του αναλφαβητισμού, αλλά και των ποικίλων άγνωστων τοποθεσιών κι ονομάτων. Οι μόνοι που γνώριζαν κάπως τη Μικρά Ασία ήταν οι εργάτες στα μεταλλεία του Μπαλικεσίρ, από την επαρχία Ελίμειας ήταν αρκετοί, ή αυτοί που δραστηριοποιούνταν εμπορικά στην ίδια περιοχή. Φυσικά, καλύτερες πηγές ήταν οι αξιωματικοί και στρατιώτες που πολεμούσαν εκεί, αλλά οι πρώτοι δεσμεύονταν εξ επαγγέλματος, οι δεύτεροι από την θεωρούμενη απλοϊκότητα των διηγήσεων –ελάχιστες είναι οι τελευταίες στην Ηχώ και μόνον επαινετικές. Ο λογοτέχνης δικηγόρος και βουλευτής Κοζάνης Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης που είχε επισκεφτεί το μέτωπο, απέφυγε να γράψει τις εντυπώσεις του στην εφημερίδα.
οι πηγές
Για τον σημερινό μελετητή το υλικό της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ώστε να συγκριθεί με της δημοσιεύσεις της Ηχώς είναι αχανές. Οι εκδόσεις και μόνον του ΓΕΣ, αν οι τόμοι του τοποθετηθούν σε όρθια σειρά, ξεπερνούν το μέτρο, αλλά για την κατανόησή τους είναι αναγκαίες επιτόπιες επισκέψεις, δεν αρκούν οι επί χάρτου αναγνώσεις. Περισσότερα προφανώς είναι τα διπλωματικά έγγραφα, τα οποία δεν διαφύλλισε αυτούσια ο γράφων, όπως επίσης και τουρκικές πηγές.
Οι προφορικές συνεντεύξεις ήταν αδύνατες, από στρατιώτες του χωριού μας Αιανή ελλείπουν, ενώ από δρώντα πρόσωπα της περιοχής μας διάσπαρτες είναι οι αναφορές, ένα ημερολόγιο του δασκάλου Ιωάννη Παπαδέλη βρίσκεται σήμερα στα ΓΑΚ Κοζάνης.
Ό,τι αποτυπώθηκε σε αναμνήσεις πολιτών των μετόπισθεν είναι κι αυτό λιγοστό, όμως δεν παύει να χρωματίζει με έντονες πινελιές την εποχή, η οποία είχε αποτέλεσμα τον ξεριζωμό εκατομμυρίων χριστιανών από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη. Για τον γράφοντα μία από τις πιο κορυφαίες στιγμές είναι η φράση σν άρπαξαν, ευτυχώς κατεγράφη από δαιμόνιο Κοζανίτη έμπορο, με την οποία περιγελούσαν αγυιόπαιδες της Κόζιανης πρώην πολεμιστή της Μικράς Ασίας του οποίου την πολεμική σημαία άρπαξαν οι Τούρκοι. Οι περί της κουλτούρας διατρίβοντες το λεν τραυματική μνήμη και δεν ήταν λίγοι όσοι την έφεραν από το μέτωπο, μεθώντας μετά και χαρτοπαίζοντας. Όταν βλέπεις τόσο θάνατο γύρω σου, τι αξία έχει η φτωχική ζωή;
Απώλειες του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία
Έτερο, ανεξερεύνητο ζήτημα, τα νόθα παιδιά από γυναίκες των οποίων οι άντρες ήταν στρατιώτες στη Μικρά Ασία, κάτι που δεν ανέφερε η Ηχώ, όπως επίσης δεν γινόταν μνεία των χιλιάδων τραυματιών (50.000 περίπου), των φονευθέντων (20.000), των εξαφανισθέντων (20.000) και των αποβιωσάντων (5.000). Φυσικά δεν εγνώριζε και τις εκατοντάδες χιλιάδες αντίστοιχες των Ελλήνων Θράκης και Μικράς Ασίας. Αναπάντητο είναι το ερώτημα: γιατί οι τιμηθέντες με παράσημα ανδρείας το 1919-1922, 20 χρονών στρατιώτες, δεν έλαβαν μέρος στην Αντίσταση κατά των Γερμανών και Ιταλών δύο δεκαετίες μετά;
πεδίο και γραφείο
Σκύβοντας στην περίοδο απορεί ο μελετητής για τις πραγματικότητες του πολέμου, την πολιτική και τη στρατιωτική, με τους πρώτους να συνομιλούν ειρηνικά με τον εχθρό στα σαλόνια του εξωτερικού και να συντρώγουν έπειτα φιλικά μαζί και να διατάσσουν εκ του μακρόθεν αναστολές ή εξορμήσεις. Με τους ανώτατους αξιωματικούς να σχεδιάζουν επιχειρήσεις επί χάρτου, ο Ιωάννης Μεταξάς κι άλλοι ομοιόβαθμοί του επιτελικοί διαφωνούσαν για το ευτυχές της υπεράκτιας εκστρατείας, ενώ οι στρατιώτες να τρώγουν επί μέρες βρασμένο σιτάρι, να διψούν, να αναπνέουν την καλοκαιρινή σκόνη της ερήμου και να αιχμαλωτίζονται ή σκοτώνονται στα πεδία των μαχών. Όσο ανεβαίνει κανείς στην ιεραρχία τόσο απομακρύνεται από το έδαφος -όχι δεν αναφέρονται αυτά στην Ηχώ.
Για τα στελέχη της εξουσίας και για τους ιδιώτες με πρόσβαση στον δημόσιο κορβανά το κυριολεκτικό κόψιμο του χαρτονομίσματος στα δύο που συνέβη την εξεταζόμενη περίοδο προς χάριν των πολεμικών δαπανών, παρόμοιο με τα πρόσφατα μνημόνια, δεν σήμαινε τίποτα. Για τον κόσμο όμως ήταν βαρύ.
Αναμένοντας το σήμα έναρξης της ομιλίας από το προεδρείο
προστάτες
Ποιος απ’ τους προστάτες θα μας προστατέψει ποιος, έγραφε μελωδός εικονίζοντας τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, τους Βρετανούς που κατά την κατάτμηση της Τουρκίας ενδιαφέρονταν για τα στενά του Βοσπόρου και για τους μουσουλμάνους των αποικιών τους, τους Ιταλούς που κατείχαν τα Δωδεκάνησα, τους Γάλλους που είχαν συνασπιστεί με τους Τούρκους προς χάριν της οικονομίας και τους Ρώσους κομουνιστές που εξαιτίας της συμμετοχής της χώρας μας στην Ουκρανία εφοδίαζαν τον Κεμάλ. Το 1821 που οι Έλληνες επαναστάτησαν μόνοι είχε λησμονηθεί.
Υ.Γ. Ούτως γράφτηκε από τον Αθανάσιο Καλλιανιώτη, αλλά εκφωνήθηκε από στήθους από τον ίδιο για 14:51΄ πρωί της 18ης Δεκεμβρίου 2021
Κοπή φτελιάς με αλυσοπρίονο, τεμαχισμός με πέλεκυ και μεταφορά της σωρού της. Αιανή, Ελίμεια, Δυτική Μακεδονία 23 Οχτώβρη 2021 -Cutting Elm with a chainsaw, chopping with an ax and transporting it. Eani, Elimeia, West Macedonia 23 October 2021
Έλληνες κουρσάροι και καταδρομείς
Ανακτένιση 18:51′
Το κείμενο γράφτηκε χειρόγραφα πριν από 26 χρόνια ως εργασία σε μάθημα Νεότερης Ιστορίας. Θεωρήθηκε πρόσφορο να δοθεί ελεύθερο στην κοινή εμπειρία επειδή η κλιματιζόμενη ατμόσφαιρα των κλειστών γραφείων φορές δεν συμβαδίζει με την ιωδιούχο αύρα της ανοιχτής θάλασσας. Ανακτενίστηκε, λοιπόν, ελάχιστα με προσθήκη λιγότερων και διαφορετικών εικόνων κι ορθή συμπλήρωση της βιβλιογραφίας. Προφανώς η μόνη χρησιμότητά του έγκειται στη συνεπτυγμένη λιτότητα μιας πρωτόλειας φρεσκάδας.
Εισαγωγή
Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε συνδυασμό με την αποχή των Τούρκων από το εμπόριο συνετέλεσε ώστε να αποσπάσουν οι Ευρωπαίοι συμφέρουσες οικονομικά διομολογήσεις και να κρατήσουν σταθερά στα χέρια τους την εμπορική κίνηση στην ανατολική Μεσόγειο.
Οι πρώτοι αντιδρώντας ευνόησαν τις εσωτερικές τους, τουλάχιστον, οικονομικές συναλλαγές παραχωρώντας προνόμια στα ναυτικά νησιά του Αιγαίου. Αυτό σε συνεργασία με τη ροπή των Ελλήνων στη θάλασσα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των συναλλαγών και των εμπορικών πλοίων. Τα τελευταία όταν εξερράγη η Επανάσταση του 1821 μετατράπηκαν σε πολεμικά.
ΟΙ ΥΠΕΡΟΧΟΙ ΔΥΟ: ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ ΑΪ-ΛΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ, ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2021.
Αναρρίχηση τεσσάρων παλαιών κι εξερεύνηση δύο νέων διαδρομών στο ύψωμα Αϊ-Λιας Κοζάνης, πεδίο “Νιάμερος”. Ταυτοχρόνως δίδονται ιστορικά στοιχεία του ειρηθέντος τόπου όπως η εκτέλεση 84 οπλιτών του Ελληνικού Στρατού το καλοκαίρι του 1918 από την φιλελεύθερη κυβέρνηση Βενιζέλου και οι φόνοι 8 Βρετανών κομάντος τον Οκτώβρη του 1944 σε επίθεσή τους εναντίον οχυρωμένων Γερμανών.
Starring: Teo Fasoulas, Than Kallianiotis. Camera Z.K. Director’s Assistant M.M.
………………………………………………………………
TΗΕ ΜΑGNIFICENT TWO: CLIMBING IN PROPHET ELIAS HILL, KOZANI CITY, WEST MACEDONIA, AUGUST 2021.
On the left is the hospital, in the background the hill of Prophet Elias. We turn west. Here they were executed and buried in 1918 84 Greek soldiers by the democratic government of Eleftherios Venizelos with the category of deserter…
Van Gogh colors. Life goes uphill, more correctly car pulls uphill without flags, only with songs… Mountaineering shelter of the Hellenic Mountaineering Association. At the top of the hill the temple. – Where are you going; Say what? To see this … sign. Here on October 27, 1944 eight British commandos were killed attacking fortified Germans, while ELAS guerrillas watched non-participants from afar… What better way for others to fight for you? Just that!
We leave the top and go to the small church where we will park. Let’s go to the “Nine Days” Kozani field for short climbing. We have a small problem with the sole, but it is a minute detail. The path to the field is downhill, fortunately it has no tolls, not yet… When they put them, we will go elsewhere. In a little while we turn left, “Orofernes’ head” in the background. Eee … camera to me. Here is “Orofernes’ head”, but we will open a little further. Be careful because … Last time I saw a Komodo dragon over here in this path. Little wants attention for anyone who is afraid…
FOUR OPEN ROUTES: 1. Route of the “Hellenic Mountaineering Association of Kozani” goes up 2. Here is the “Nine Days” route, goes up, this dihedron 3. Here is the route of the Rock on the Nine Days, goes right, plate up 4. This route is the head of “Orofernes” as the sign says. It starts here, goes up and then passes the head.
CLIMBING OROFERNES: Teo goes first putting an intermediate plug that was missing. The top rope of the writer is coming, this section is somewhat subterranean.
EXPLORATION OF NEW ROUTES: Here are the new routes, let’s set up a relay. Climb to the top of the rocks, back is Kozani. Rock with holes do not exist, but an almond tree was found, there we will be insured. We put the main strap on the front branch so that the rope with a safety carabiner is high. A second strap in the trunk for sure, they say that the scary’s mother never cried … But this is good to apply only to climbing… And a third strap, probably the second is a little old. Keep your clothes for to have it all … We forgot to take the reverse, it is so necessarily! We will be secured with scissors, the ropes will be twisted, but there is no other solution. For braking we will put a strap, binding it on the foot, a solution of necessity. The gods do not fight with the need either said Simonides, putting the laws of nature before the gods… From here we will come down, the rocks do not look loose, below they are vertical. The view is exquisite.
UPWARD EXPLORATION OF THE FIRST ROUTE: Control by Teo of rock compaction and cleaning of soils and looms. Boxing of the field in the surrounding area.
EXPLORATION DOWN OF THE 2ND ROUTE: With the temporary relay up Teo carefully descends and controls the route. The ropes are sometimes tangled and so he shakes them. Wild vegetation comes also in order. Everywhere eugenics… The small ocular hypoderms leave with the hammer, a kind of cleansing that the rock needs, so that the weather does not divide it in winter. The pounding and the violence have two meanings, one that oppresses and another that liberates, in our case, the one that releases…
LEAVING: Tree release and collection of materials. One last look. The download is always quite demanding, because it lacks due attention. Moments of wildlife enjoyment now, amazing plant designs on the rocks. Descent to the return path that was opened with their own effort and expenses by Konstantinos Bellas and Athanasios Ziagas. Will they also pay tolls when they walk on their paths?
DOWNLOAD FROM PROPHET ELIAS Reflection stop. The flora migrates its children hiding them in human shoes. Who threw the garbage here? That’s why you need a Management Body of Prophet Elias. Money has been collected in the wrong place… Back to the technical culture leaving the natural culture. If the laws of civilization are superior to the laws of Nature, it is everyone’s personal opinion.
Αν θέλετε να δείτε γυμνή την αλήθεια τραβώντας λεκτικά παραπετάσματα, αναζητήστε στο περιοδικό Παρέμβαση (https://www.facebook.com/paremvasikozani) τεύχος 203-204, σ. 53-55, κείμενο του γράφοντος με τίτλο “Οχείες κι έρωτες τον καιρό της Επαναστάσεως”. Αναφέρεται στο ελληνικό αντάρτικο.
Αρχίζει ως εξής: Καταδικάστηκε άνοιξη 1944 από ανταρτοδικείο νεαρός από κρασοχώρι των Γρεβενών ως δολοφόνος της αδερφής του και του εραστή της, οικογενειακή τιμή είπε, αλλά του δόθηκε χάρη προσχωρώντας στον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό[i]…
Το υπόλοιπο κείμενο ευρίσκεται στο έντυπο περιοδικό.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[i] Πρωτοδικείο Γρεβενών, Βουλεύματα Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, βούλευμα 10/28-1-1946,
