Περιτομή του Ιησού

Απεικόνιση στο Μηνολόγιο του Βασιλείου B΄ (Βατικανό).

Η Περιτομή του Ιησού αναφέρεται ως γεγονός στην επίγεια κατά σάρκα ζωή του Ιησού Χριστού, περισσότερο όμως κατ΄ εικασία εθιμικής και νομικής (θεοκρατικής) επιταγής. Τούτο αναφέρεται μόνο από έναν Ευαγγελιστή, τον Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ οι άλλοι τρεις (Ματθαίος, Μάρκος και Ιωάννης) φέρονται να το αγνοούν. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει την περιτομή αυτή μόνο ημερολογιακά, δηλαδή την 8η ημέρα από γεννήσεως, σύμφωνα με τον σχετικό εβραϊκό νόμο χωρίς όμως να προσδιορίσει ούτε τον τόπο, ούτε ποιος έκανε την περιτομή, ούτε το μέσον που χρησιμοποιήθηκε, που αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία στη ζωή ενός Ιουδαίου αφού τότε ονοματίζεται και ακολουθεί σχετική επί τούτου εορτή. Μνεία για τέτοια εορτή που ν΄ ακολούθησε της περιτομής του μικρού Ιησού δεν απαντάται σε κανένα ιερό κείμενο.

Γενικά περί του γεγονότος

Αν και ο Ευαγγελιστής Λουκάς κρίνεται ιδιαίτερα ιστορικός στις ευαγγελικές του περιγραφές, εντούτοις το συγκεκριμένο γεγονός το περιγράφει εξαιρετικά συνοπτικά, παρότι ο ίδιος ιατρός στο επάγγελμα, δημιουργώντας έτσι εύλογα πολλές απορίες μέχρι και αμφισβητήσεις αν τούτο συνέβη τουλάχιστον κατά πράξη. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει αυτό χρονικά αμέσως μετά την γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ, κατά την 8η ημέρα, σύμφωνα με τον σχετικό εβραϊκό νόμο και κατόπιν προηγηθέντος οράματος του Αρχαγγέλλου Γαβριήλ στον θεομνήστωρα Ιωσήφ. Στη περιγραφή όμως της Θείας Γέννησης ο Λουκάς φέρεται να αγνοεί την προσέλευση των Μάγων, την επικείμενη σφαγή των νηπίων και εξ αυτού του κινδύνου τη Φυγή στην Αίγυπτο της Αγίας Οικογένειας. Έτσι παραμένει αναπάντητο το αναφυόμενο ερώτημα: την 8η ημέρα που βρισκόταν η Αγία Οικογένεια;
Επ΄ αυτού του επίμαχου σημείου στην “Εκκλησιαστική Ιστορία” (Τόμος Α΄), του Μελετίου Αθηνών, αναφέρεται ότι ο Εφραίμ ο Σύρος βεβαίωνε ότι “ο Κύριος περιετμήθη υπό του Ιωσήφ, του νομιζομένου πατρός αυτού, εν τω σπηλαίω“. Την αυτή θέση είχε και ο Επιφάνιος. Οι θείοι όμως Ευαγγελιστές δεν έγραψαν τίποτα περί αυτού, καταλήγοντας η Εκκλησιαστική Ιστορία “αλλ’ ούτε ήτο χρεία και ανάγκη να γράψωσι, καθότι η τούτων γνώσις ουδέν παρέχει όφελος εις την σωτηρίαν ημών“.

Νόμος Περιτομής

Περιτομή ενήλικου, (Αίγυπτος 2.400 π.χ.)

Όσον αφορά την πράξη της Περιτομής που ουσιαστικά πρόκειται για ακρωτηριασμό, μετά από επέμβαση αφαίρεσης της ακροποσθίας, ή ακροβυστίας από το ανδρικό μόριο, αυτή ήταν ήδη γνωστή στην πρώιμη αρχαιότητα, είτε ως προληπτικό μέτρο υγιεινής, είτε ως μέτρο θεραπείας, ιδιαίτερα από τουςαρχαίους Αιγυπτίους και τους λαούς της ερήμου,όπως οι Αιθίοπες, εκτός τους Βαβυλωνίους και τους Ασσυρίους, λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες θερμοκρασίες με την παράλληλη λειψυδρία των περιοχών τους. Μέτρο υγιεινής, επίσης γνωστό στους αρχαίους Έλληνες, όπως σημειώνει ο Ηρόδοτος, πλην όμως απορριπτέο. Κατά περίεργο όμως τρόπο ο ακρωτηριασμός αυτός, σύμφωνα με τη θεόπνευστη Παλαιά Διαθήκη, φέρεται να την επέβαλε οΓιαχβέ στον Αβραάμ, ως “νόμο περιτομής” με έκδηλο χαρακτήρα τον μόνιμο στιγματισμό ως σφράγιση – διαθήκης των απογόνων του τελευταίου μετά του Γιαχβέ και ως μέσου διάκρισης (διακριτικού σημείου) αυτών με άλλους λαούς, όπως σημειώνει ο Προφήτης Μωυσής στο Βιβλίο της Γένεσης[1].

Στη συνέχεια όταν οι Εβραίοι βρέθηκαν περιπλανώμενοι στην έρημο, (42 χρόνια), όπου δεν αναμιγνύονταν με άλλους λαούς έπαψαν να περιτέμνονται. Τον καιρό όμως που οι Εβραίοι, κατευθυνόμενοι από τον Γιαχβέ, διήλθαν τον Ιορδάνη ποταμό προκειμένου να καταλάβουν την Ιεριχώ, επανήλθε ο Γιαχβέ με δεύτερη εντολή – νόμο περιτομής όπως περιγράφει ο Ιησούς του Ναυή στο βιβλίο του[2] την οποία και τέλεσε ο ίδιος, θεία εντολή, με πέτρινα ακρότομα μαχαίρια στο λεγόμενο εξ αυτού τόπο “Βουνός των ακροβυστιών”

Σκηνή περιτομής βρέφους

Στην εύλογη απορία γιατί έπρεπε να χρησιμοποιηθούν πέτρινα ακρότομα μαχαίρια και όχι μεταλλικά, ο Άγιος Θεοδώρητος[3] έθεσε ως απάντηση ότι οι Εβραίοι βιάζονταν τότε να τελέσουν την εορτή του Πάσχα (την Έξοδό τους από την Αίγυπτο), αλλά ερχόμενοι από την έρημο δεν είχαν τόσα πολλά μαχαίρια για να περιτμηθεί όλος ο λαός και “θεία εντολή” δόθηκε η χρήση πέτρινων ξυραφιών αρχικά από τον Ιησού του Ναβή βοηθούμενος στη συνέχεια από τους ιερείς. Όσον αφορά τον προσδιορισμό της “ογδόης ημέρας” από τον Γιαχβέ και όχι την “εβδόμη”, ή την “ενάτη” ή κάποια άλλη, η απάντηση αποκαλύπτεται από τον θεόπτη Μωυσή στο Λευιτικό[4] όπου σύμφωνα με τη βιβλική αντίληψη η γυναίκα όταν γεννήσει άρρεν βρέφος “επτά ημέρας ποιεί δια την πρώτην κάθαρσιν και τεσσαράκοντα δια την τελείαν, όταν δε γεννήσει θήλυ ποιεί εις μεν την πρώτην δις επτά (δηλαδή 14 ημέρες), εις δε την δευτέραν εξήκοντα έξ (66). Συνεπώς την ογδόη ημέρα το άρρεν βρέφος “περιτετμημένον υπάρχoν και σεσημειωμένον δια του σημείου της Περιτομής, θηλάζει το καθαρό γάλα της κεκαθαρμένης μητρός του.” Έτσι κάτω από αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε στην ιουδαϊκή θρησκεία η περιτομή όλων των αρρένων βρεφών να γίνεται από ιερείς με πέτρινο ξυράφι, κατά την “όγδοη ημέρα” από της γεννήσεώς τους, λαμβάνοντας παράλληλα την αυτή ημέρα το όνομά τους, κατά την έννοια της βάπτισης. Υπεύθυνος για την περιτομή του άρρενος βρέφους είναι ο πραγματικός ή θετός πατέρας του. Άτομο απερίτμητο δεν μπορεί να συμμετάσχει στην εορτή του εβραϊκού Πάσχα, αλλά ούτε και να ανήκει σε εβραϊκή κοινότητα, μη έχοντας τη σφράγιση του Γιαχβέ.

Θέσεις – παραθέσεις

Μετά τη συνοπτική αναφορά των παραπάνω που κρίθηκαν αναγκαία για την ευρύτερη αντίληψη της εβραϊκής σκοπιμότητας της περιτομής σημειώνονται και τα ακόλουθα αξιοπρόσεκτα από τους προφητικούς κύκλους της Παλαιάς Διαθήκης: Ο Προφήτης Ιερεμίας θύμιζε ότι η περιτομή δεν έχει καμία αξία μπρος στην αφαίρεση της ακροβυστίας της καρδιάς. Με το ίδιο πνεύμα γίνεται αναφορά και στο Δευτερονόμιο. Ιστορικά δε η περιτομή των Εβραίων έλαβε το κατ΄ εξοχή σημείο διάκρισης της φυλής τους, αμέσως μετά τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία.

Ως προς την καθεαυτή Περιτομή του Ιησού σημειώνονται τα ακόλουθα: Η ονοματοδοσία του Ιησού προηγήθηκε της γέννησης Του με Αρχαγγελική εντολή. Ο μνήστωρ Ιωσήφ δεν ήταν φυσικός πατέρας του Ιησού, αλλά ούτε και θετός ώστε να είναι υπόχρεος της περιτομής. Η Φυγή της Αγίας Οικογένειας στην Αίγυπτο ουσιαστικά ήταν φυγή εκτός ιουδαϊκού γεωγραφικού χώρου. Η περιτομή στην Αίγυπτο δεν ήταν υποχρεωτική. Ο Ιησούς επέστρεψε στη Γαλιλαία μετά το θάνατο του Ηρώδη του Μέγα. Ο Ιησούς έθεσε ως σφραγίδα της θρησκείας της αγάπης την Ιερή βάπτισή Του. Στις διδασκαλίες του απευθυνόταν αδιακρίτως σ’ όλους τους λαούς και όχι προς μια μόνο εθνότητα – φυλή της οποίας τον Νόμο πολλές φορές όχι μόνο κατηγόρησε, ταυτιζόμενος έτσι περισσότερο στην άποψη του Ιερεμία και τη θέση του Δευτερονομίου, αλλά στάθηκε και δογματικά ενάντιος. Τέλος σημειώνεται ότι ουδεμία μνεία γίνεται σε ιερά κείμενα ο Ιησούς να υπήρξε μέλος Συναγωγής, ή να εόρτασε ποτέ το Πάσχα των Εβραίων.

Τα διάφορα κενά που δημιούργησε η συγκεκριμένη συνοπτική περιγραφή του Ευαγγελιστή Λουκά προσπάθησε μια μεγάλη χορεία Αποστόλων και Πατέρων της Εκκλησίας να καλύψει, ή και να ερμηνεύσει λαμβάνοντας λέξεις – κλειδιά (π.χ. πέτρα, πέτρινο, μάχαιρα, οκτώ και ογδόη, αμαρτία κ.ά.), τόσο από τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης όσο και της Καινής, προβάλλοντας εξ αυτών την αναγκαιότητα της πράξης της περιτομής, ακόμα και για να αντιμετωπίσει αναφυόμενες κατά καιρούς αιρέσεις, όπως τον Μανιχαϊσμό κ.ά. Χαρακτηριστική είναι η σχετική αναφορά του Αποστόλου Παύλου: πέτρα ήν ο Χριστός“, ή “ο λόγος του Θεού είναι ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον“. Δεν είναι και λίγες όμως οι φορές που η επιχειρηματολογία είναι πτωχή δημιουργώντας νέους προβληματισμούς αντί αποσαφήνιση, όπως π.χ. ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός που χαρακτηρίζει την ακροβυστία “περίσσευμα άχρηστο” συνδυάζοντάς το με “περίσσευμα ηδονής” και εξ αυτού “περίσσευμα αμαρτίας“.
Τελικά οι Απόστολοι Πέτρος και Ιάκωβος συναχθέντες με τους υπολοίπους κατά τη Σύναξη των Αποστόλων, εξοβελίζοντας την περιτομή νομοθέτησαν το μυστήριο της βάπτισης, ενώ ο Απόστολος Παύλος τονίζει: “Εάν περιτέμνησθε Χριστός υμάς ουδέν ωφελήσει“, συμπληρώνοντας σε άλλο σημείο: “Εν γαρ Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή τι ισχύει, ούτε ακροβυστία, αλλά καινή κτίσις“, που είναι το Άγιο Βάπτισμα ως αχειροποίητος εν πνεύματι περιτομή κατά την έννοια της σφράγισης πίστης στον Τριαδικό Θεό. Εξ ου και η ρηματική επικεφαλίδα στον Μέγα Συναξαριστή:

Χριστού περιτμηθέντος, ετμήθη Νόμος
Και του Νόμου τμηθέντος, εισήχθη χάρις

Σημειώσεις

Υπενθυμίζεται ότι το αρχαιότερο σωζόμενο κείμενο του Ευαγγελίου κατά Λουκά είναι το φερόμενο στον Σιναϊτικό Κώδικα που ανακαλύφθηκε το 1844 στη Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, που ανάγεται στον 4ο αιώνα και φυλάσσεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο καθώς και στον Κώδικα του Βατικανού που ανάγεται στον ίδιο αιώνα και που περιήλθε στο Βατικανό μεταξύ των ετών 1475 και 1481.
Το  1546  οι Άγιοι Πατέρες στη Σύνοδο του Τριδέντου “νομίμως συσταθείσα και υπό Αγίου Πνεύματος εμπνευσθείσα” μετά τον καθορισμό των κανονικών ιερών βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης κατέληξε στη σχετική απόφασή της “όποιος δεν αποδέχεται τα ιερά κανονικά κείμενα σε όλα τα μέρη τους, όπως αυτά φέρονται γραμμένα στην αρχαία λατινική Βουλγκάτα, ή περιφρονήσει απειθέστατα τις ιερές παραδόσεις, ας είναι αναθεματισμένος“.
Χαρακτηριστική είναι η θέση του Αββά Μπερζιέ που σημειώνει στο “Λεξικό της Θεολογίας” του (σε ελεύθερη μετάφραση): “Οι αληθινοί σοφοί άνθρωποι γύρω από τα θέματα της έρευνας των Γραφών και προπαντός οι ειλικρινείς, αναγνωρίζουν ότι το κείμενο της Καινής Διαθήκης δεν σταθεροποιήθηκε πριν από το τέλος του έκτου αιώνα“.
Οι μόνοι Χριστιανοί σήμερα που συνεχίζουν ν΄ ακολουθούν την περιτομή της ακροβυστίας είναι οι της Κοπτικής εκκλησίας Αιθίοπες, επικαλούμενοι προ Χριστού πατρογονικό έθιμο, χωρίς θρησκευτική προέκταση.

Χριστιανική παράδοση

Σύμφωνα με τις  Πράξεις των Αποστόλων (Κεφ.ΙΕ΄:1-21) κατά την Αποστολική Σύνοδο των Ιεροσολύμων οι Απόστολοι Πέτρος και Ιάκωβος ήταν οι πρώτοι που αντιμετώπισαν τους πρώτους αιρετικούς επί του θέματος της περιτομής οι οποίοι στους λόγους τους και εξοβέλισαν από την χριστιανική πίστη την πράξη αυτή. Στα μετέπειτα χρόνια εκτός από τα ιερά ευαγγέλια γράφτηκαν και άλλα κείμενα μη-κανονικά (απόκρυφα) αναφερόμενα στη νηπιακή ζωή του Ιησού, που περιλάμβαναν την περιτομή του Ιησού και της φύλαξης της ιερής ακροποσθίας από την Παναγία. Αυτή την άποψη ισχυρίζονταν και ο Αναστάσιος ο Σιναΐτης καθώς και άλλοι ανατολικοί πρεσβεύοντας ότι ο Κύριος με την Θεία Ανάστασή του προσέλαβε αυτή. Την άποψη αυτή υποστήριζε και ο Θεοφύλακτος της Βουλγαρίας.
Κατά τον Μεσαίωνα και την εποχή των Σταυροφοριών άρχισαν να δημιουργούνται διάφορες εκπληκτικές ιστορίες εύρεσης της ιεράς ακροποσθίας έτσι ώστε να αριθμούνται τελικά περίπου 17 ναοί και μοναστήρια της Δύσης ως κάτοχοι αυτής με κυριότερο τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού στη Ρώμη, που αποδείχθηκαν τελικά σε δεισιδαιμονίες.

Εορτασμός

Το συμβάν αυτό εορτάζει η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ως Εορτή της Περιτομής, και επίσημα ως σεβάσμια “Περιτομή του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, όπως έτσι διασκευάσθηκε εκ του “Νέου Θησαυρού” και αναφέρεται στον “Μέγα Συναξαριστή της Ορθόδοξης Εκκλησίας”, συμπεριλαμβανόμενη στις Δεσποτικές εορτές. Ομοίως ως Περιτομή του Κυρίου εορτάζει και η Αγγλικανική Εκκλησία, ενώ η Δυτική Εκκλησία εορτάζει το γεγονός ως Εορτή του Αγίου Ονόματος του Ιησού Χριστού την ίδια ημερομηνία απ΄ όλα τα δόγματα, δηλαδή 8 ημέρες μετά τα Χριστούγεννα, στις 1 Ιανουαρίου. Μάλιστα στη Δύση φυλάσσονταν κατά καιρούς σε διάφορους τόπους, μέσα σε σκευοθήκες ακροποσθίες αναγόμενες ως την “ιερή ακροποσθία” του Ιησού, που σήμερα όμως έχουν εκλείψει.

Σημειώνεται ότι το συμβάν αυτό πέρασε στην τέχνη της Αγιογραφίας μετά την πρώτη χιλιετία από γεννήσεως του Ιησού Χριστού.

Ορθόδοξη υμνολογία εορτής

Απολυτίκιο (ήχος α’) (όπως “Του λίθου σφραγισθέντος”)

Μορφήν αναλλοίωτως ανθρωπίνην προσέλαβες

Θεός ων κατ΄ ουσίαν πολυεύσπλαχνε Κύριε.

και νόμον εκπληρών περιτομήν, θελήσει καταδέχη σαρκικήν,

ίνα παύσης τα σκιώδη, και περιέλης το κάλυμμα των πασών ημών.

Δόξα τη αγαθότητι τη ση, Δόξα τη ευσπλαχνία σου.

Δόξα τη ανεκφράστω, Λόγε, συγκαταβάσει σου.

Κοντάκιο (ήχος γ’) (όπως “Η Παρθένος σήμερον”)

Ο των όλων Κύριος περιτομήν υπομένει,

και βροτών τα πταίσματα ως αγαθός περιτέμνει,

δίδωσι την σωτηρίαν σήμερον κόσμω,

Χαίρει δε εν τοις υψίστοις και ο του Κτίστου Ιεράρχης

και φωσφόρος, ο θείος μύστης, Χριστού Βασίλειος.

Μεγαλυνάριο

Σάρκα οκταήμερος ως βροτός,

ο των όλων Κτίστης περιτέμνεται νομικώς,

την εξ ακρασίας, ημών κακίαν τέμνων.

Αυτού την αγαθότητα μεγαλύνωμεν.

Παραπομπές

1.  Γένεση Κεφ. ιζ’ (17), σε συνδυασμό με το Κεφ ιε΄ (15)
2.  Ιησούς του Ναυή – βιβλίο Κεφ.5
3.  Μέγας Συναξαριστής σελ.23.
4.  Λευιτικόν Κεφ. ιβ΄ (12)

Πηγές

• Ευαγγέλιο κατά Λουκά Κεφ. Β΄: 21.
• Ευαγγέλιο κατά Ματθαίο Κεφ.Α΄: 18.
• “Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια” τομ.ΙΗ΄, σελ.10.
• Robert Ambelain “ΙΗΣΟΥΣ” Εκδ. Δίβρη, ελλην. έκδ. Σμυρνιώτης Αθήνα (χ.έ.) σελ.56.
• David and Patt Alexander “Το εκπληκτικό Εγχειρίδιο της Βίβλου” , Εκδόσεις Πέργαμος, Αθήνα 1993, σελ. 679.
• “Ο Μέγας Συναξαριστής Ορθ. Εκκλησίας” Εκδ. 6η Αθήνα 1977, σελ.15-17.
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica τομ.49ος, σελ.41.

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ο οκταήμερος κατά την Μητέρα, και άναρχος κατά τον Πατέρα, ως βρέφος Χριστός εικονίζεται ξαπλωμένος ανάμεσα στην Παναγία, τον Ιωσήφ, και τούς Ιερείς του ναού να δέχεται από αγάπη και φιλανθρωπία για το ανθρώπινο γένος όχι μόνο την περιβολή των σπαργάνων, αλλά και αυτή την περιτομή της σαρκός.

Η εντολή του Θεού που δόθηκε αρχικά στον Αβραάμ προέβλεπε την περιτομή σε κάθε αρσενικό παιδί, «περιτμηθήσεται υμών πάν αρσενικόν, και περιτμηθήσεται την σάρκα της ακροβυστίας υμών, και έσται εις σημείον διαθήκης ανά μέσον εμού και παιδίον οκτώ ημερών περιτμηθήσεται υμών, πάν αρσενικόν εις γενεάς υμών».(Γεν. κεφ. ιζ 1).

Η περιτομή αν και τρομερά επώδυνη και αιματηρή πράξη, ήταν απαραίτητη για να δηλώσει τον πιστό και καθαρό Ισραηλίτη. Ωστόσο ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο γινόταν η περιτομή φαίνεται από τον λόγο του Θεού στον Αβραάμ, «και έσται εις σημείον διαθήκης ανά μέσον εμού και υμών». Έχει να κάνη δηλαδή με συμφωνία, με διαθήκη, ανάμεσα στον Θεό και τούς πιστούς Του. Άλλωστε περιτομή είχαν και άλλοι λαοί, όπως οι ειδωλολάτρες και οι ιερείς των Αιγυπτίων, οι Σαρακηνοί, οι Ισμαηλίτες και άλλοι, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δεν την έκαναν από θεοσέβεια, αλλά χάριν συνηθείας (Σεβ. Μητρ. Ιεροθέου: «Οι Δεσποτικές Εορτές»).

Η περιτομή ήταν προτύπωση του Βαπτίσματος που θα δινόταν με την ενανθρώπηση του Χριστού. Ο Χριστός ήταν εκείνος που έδωσε τον Νόμο στην Παλαιά Διαθήκη, και ο ίδιος έπρεπε να τον εφαρμόσει και στον εαυτό Του. Έτσι ώστε να τον συμπληρώσει και να τον υπερβεί. Είναι πολύ χαρακτηριστικό το πρώτο στιχηρό ιδιόμελο του εσπερινού της εορτής «Συγκαταβαίνων ο Σωτήρ, τώ γένει των ανθρώπων, κατεδέξατο σπαργάνων περιβολήν ουκ εβδελύξατο σαρκός την περιτομήν», διότι δείχνει ότι ο Χριστός δέχτηκε την περιτομή από φιλανθρωπία και αγάπη για τον άνθρωπο, καθώς και για να αποδείξει ότι προσέλαβε αληθινή ανθρώπινη φύση, και όχι όπως υποστήριζαν οι Δοκιτιστές κατά δόκησιν και κατά φαντασίαν. Ο Χριστός απέδειξε με την Περιτομή Του, ότι το Σώμα του δεν ήταν ομοούσιο με την θεότητα. Τό σώμα αφού θεώθηκε από την θεότητα του Λόγου, έγινε ομόθεο όχι όμως ομοούσιο με τον Θεό. Αυτό σημαίνει ότι και το Σώμα του Χριστού είναι πηγή της ακτίστου Χάριτος του Θεού, αλλά δεν έχει την ίδια ουσία με την θεότητα.

Σύμφωνα με τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό η περιτομή ήταν τύπος του Βαπτίσματος, της αχειροποιήτου δηλαδή περιτομής όπου ο άνθρωπος αποβάλλει την αμαρτία.

Είναι έκδηλη στην εικόνα η ευλάβεια των γονέων αλλά και των ιερέων. Ο ένας από τούς ιερείς κρατά ανοικτό βιβλίο, υποδηλώνοντας έτσι τον νόμο που ήταν δοσμένος από τον Θεό, και ο άλλος με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο πλησιάζει προς τον Ιησού. Η τελετή λαμβάνει χώρα εντός του ναού, ενώ μπροστά από τον Χριστό εικονίζεται ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας, που εορτάζει την ίδια μέρα. Είναι ενδεδυμένος με περίτεχνο φαιλόνι όπως και τα άμφια των ιερέων. Φοράει ωμόφορο χρυσοκέντητο, κρατάει χρυσό ευαγγέλιο, ενώ με το άλλο χέρι ευλογεί.

Πρέπει να τονίσουμε την σπουδαιότητα αυτής της μεγάλης Δεσποτικής εορτής, διότι αποτελούσε προεικόνιση του μεγάλου μυστηρίου του Βαπτίσματος. Ο Θεός έδωσε τον νόμο στην Παλαιά Διαθήκη για να προετοιμάσει τον λαό για την υποδοχή του Χριστού. Ο άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής λέγει «ο νόμος διά Μωϋσέως εδόθη, η χάρις και η αλήθεια διά Ιησού Χριστού εγένετο». Η θέωση του ανθρώπου δεν επιτυγχάνεται διά της εξωτερικής τηρήσεως του νόμου, αλλά διά της κοινωνίας με το Πρόσωπο του Σωτήρος Χριστού.

Σημειώνει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας πως η περιτομή δεν είχε την δύναμη να καταργήσει τον θάνατο, σε αντίθεση με το βάπτισμα όπου ο άνθρωπος γίνεται μέρος του αναστημένου Σώματος του Χριστού, υπερβαίνει τον νόμο και κατατάσσεται στα τέκνα του θεού.

Για το θέμα της περιτομής και της ακροβυστίας έγινε μεγάλο ζήτημα στην Εκκλησία, όταν μετά την Πεντηκοστή τέθηκε ο προβληματισμός για το αν οι προσήλυτοι στον Χριστιανισμό έπρεπε να περιτέμνονται. Εκεί, οι Ιουδαίοι υποστήριζαν ότι άνευ περιτομής «ου δύνασθαι σωθήναι». Η απόφαση της Αποστολικής εκείνης Συνόδου ήταν να μη περιτέμνονται όσοι προσέρχονται εκ των εθνών, αλλά να απέχουν από ειδωλόθυτα, αίμα, πνικτό και πορνεία.. Οδηγήθηκαν σ’ αυτή την απόφαση ακριβώς διότι, εφ όσον η περιτομή ήταν προτύπωση του Βαπτίσματος προετοιμάζοντας τον λαό για την παρουσία του Σωτήρος, δεν ήταν απαραίτητο να υπάρχει.

Η όλη παράσταση διακρίνεται για την λιτότητα και την σεμνότητά της, καθώς και για μία μεγαλοπρέπεια που κρύβεται πίσω από τις κινήσεις των προσώπων, ενώ κεντρικό παραμένει πάντοτε το σώμα του μικρού Χριστού.

Οι χριστιανοί της Γαλατίας, η πρακτική της περιτομής και ο απ. Παύλος

Ἡ πρὸς Γαλάτας ἐπιστολὴ τοῦ ἀπ. Παύλου πρόκειται γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἐνδιαφέροντα πρωτοχριστιανικὰ κείμενα, καθὼς στὶς γραμμές της συναντᾶμε βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ ἀποστόλου, μαθαίνουμε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετώπιζε διάφορα προβλήματα, τὴ διδασκαλία του γιὰ τὴ σχέση Χριστοῦ καὶ Νόμου, γιὰ τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία, παίρνουμε πληροφορίες γιὰ τὶς σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους αποστόλους, διδασκόμαστε γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ πολλὰ ἄλλα.

Τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς πέμπτης Κυριακῆς τοῦ Λουκᾶ προέρχεται ἀπὸ τὸ τελευταῖο κεφάλαιο τῆς ἐπιστολῆς. Ὁ ἀπ. Παῦλος γράφει τὶς τελευταῖες γραμμὲς μὲ τὸ χέρι του κάνοντας μία σύνοψη τοῦ προβλήματος καὶ τῆς θεραπείας ποὺ ἐπιβάλλεται.

Οἱ στίχοι 12 καὶ 13 τοῦ 6ου κεφαλαίου, στοὺς ὁποίους θὰ ἀναφερθοῦμε, εἶναι ἀρκετὰ περίπλοκοι, καθὼς ὁ ἀπ. Παῦλος ἀναφέρεται σὲ διαφορετικὲς ὁμάδες πιστῶν καὶ μή.

Τὸ συγκεκριμένο χωρίο δὲν ἀπευθύνεται μόνο σὲ μία ὁμάδα ἀνθρώπων, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐκτίμησή μας στὶς ἑξῆς τρεῖς:

α) «ὅσοι θέλουσιν εὐπροσωπῆσαι ἐν σαρκί» (ὁ ἀπόστολος ἀναφέρεται στοὺς ἐξ Ἰουδαίων χριστιανούς),

β) «οὖτοι [δηλαδὴ οἱ ἐξ Ἰουδαίων πιστοὶ] ἀναγκάζουσιν ὑμᾶς (ἀναφέρεται σὲ αὐτοὺς ποὺ ἐξαναγκάζονται στὴν περιτομή, δηλαδὴ στοὺς ἐξ ἐθνῶν χριστιανοὺς)περιτέμνεσθαι, μόνον ἵνα τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ μὴ διώκωνται (οἱ ἐξ Ἰουδαίων πιστοὶ)»,

γ) «οὐδὲ γὰρ οἱ περιτεμνόμενοι [μὴ χριστιανοὶ Ἰουδαῖοι] αὐτοὶ νόμον φυλάσσουσιν ἀλλὰ θέλουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι, ἵνα ἐν τῇ ὑμετέρα σαρκὶ καυχήσονται (οἱ μὴ χριστιανοὶ Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι παρακίνησαν τοὺς ἐξ Ἰουδαίων πιστοὺς νὰ ἀπαιτήσουν ἀπὸ τοὺς ἐξ ἐθνῶν νὰ προχωρήσουν σὲ περιτομή)».

Κατὰ συνέπεια, τὸ νόημα τῶν δύο στίχων διαμορφώνεται ὡς ἑξῆς:

Μία ὁμάδα ἐξ Ἰουδαίων χριστιανῶν, ἡ ὁποία ἀποτελοῦνταν ἀπὸ ζηλωτὲς τοῦ νόμου (α), θέλοντας νὰ γίνει ἀρεστὴ στὴν ἡγεσία τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, ἴσως γιὰ νὰ ἀποφύγει πιθανὲς διώξεις ἀπὸ τὸ Μεγάλο Συνέδριο ἢ γιὰ νὰ ἔχει βοήθεια (π.χ. πολιτικὴ ἢ οἰκονομικὴ) ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμό, ἐξανάγκαζε μέλη τῆς γαλατικῆς Ἐκκλησίας ποὺ προέρχονταν ἀπὸ τὸν χῶρο τῶν ἐθνικῶν (β) νὰ περιτέμνονται, ὥστε αὐτὴ ἡ πράξη τους νὰ προσμετρηθεῖ ὡς συνεισφορὰ στὴν ἐπικράτηση τοῦ ἰουδαϊσμοῦ καὶ νὰ ἀποφύγουν τὶς διώξεις ἐκ μέρους τοῦ Μεγάλου Συνεδρίου. Σχολιάζοντας τὴ στάση τους ὁ ἀπ. Παῦλος εἰσάγει μία 3η ὁμάδα ἀνθρώπων (γ), τοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν ἐγκαταλείψει τὸ νόμο καὶ ἦταν αὐτοὶ ποὺ πίεζαν τοὺς α´ νὰ ἐξαναγκάσουν τοὺς β´ νὰ περιτμηθοῦν. Τονίζει, λοιπόν, ὁ ἀπόστολος, ὅτι, παρὰ τὸ γεγονός, πὼς δὲν τηροῦν τὸ νόμο οὔτε αὐτοὶ ποὺ περιτέμνονται ἀπὸ παιδιά, πιέζουν τοὺς ἄλλους νὰ περιτμηθοῦν, ὥστε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ σύρουν τὴν Ἐκκλησία στὸ ἅρμα τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, στερώντας τὴν αὐτοτέλειά της.

Σὲ αὐτὴ την τρίτη ὁμάδα εἶναι πολὺ πιθανὸ νὰ περιλαμβάνει ὁ ἀπόστολος τοὺς ἀπεσταλμένους τοῦ Μεγάλου Συνεδρίου, οἱ ὁποῖοι ὅπως τοὺς κατηγορεῖ ὁ Χριστὸς γύριζαν τὴ γῆ ὁλόκληρη γιὰ νὰ κάνουν ἔστω καὶ ἕναν προσήλυτο καὶ ὅταν γίνει καταλήγει «υἱὸς γεέννης διπλότερος» αὐτῶν (Ματθαίου 23:15). Αὐτοὶ ὀνομαζόταν «ἀπόστολοι» καὶ ἐπισκέπτονταν τὶς Ἐκκλησίες ποὺ εἶχε ἱδρύσει ὁ ἀπ. Παῦλος μὲ σκοπὸ νὰ ἀλλοιώσουν καὶ νὰ καταστρέψουν τὸ ἔργο τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῶν ἐθνῶν.

Τὸ νόημα τοῦ χωρίου μᾶς ὁδηγεῖ στὸ ὅτι αὐτοὶ ποὺ ἀνήκουν στὴν α´ ὁμάδα δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι Ἰουδαῖοι, γιατὶ σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση δὲν θὰ κινδύνευαν νὰ διωχθοῦν «τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ», ἀλλὰ ἐξ Ἰουδαίων πιστοί, οἱ ὁποῖοι κατηγοροῦνταν ἀπὸ τὴν ἰουδαϊκὴ ἡγεσία γιὰ τὴ μεταστροφή τους στὸ χριστιανισμό.

Αὐτοὶ ποὺ ἐξαναγκάζονται νὰ περιτμηθοῦν δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι Ἰουδαῖοι ἢ ἐξ Ἰουδαίων χριστιανοί, γιατὶ τότε θὰ ἦταν ἤδη περιτετμημένοι καὶ δὲν ὑπῆρχε λόγος νὰ πιέζονται νὰ τὸ κάνουν. Κατὰ συνέπεια ἦταν ἐξ ἐθνῶν χριστιανοί. Ἡ ἑπόμενη ὁμάδα (γ´) εἶναι οἱ ἠθικοὶ αὐτουργοὶ τῆς πιέσεως διενέργειας περιτομῆς στοὺς β´. Πρόκειται γιὰ Ἰουδαίους ποὺ δὲν ἀνήκουν στὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ ἀποτελοῦν ὄργανα τοῦ Μεγάλου Συνεδρίου.

Οἱ παραπάνω διαπιστώσεις μᾶς πείθουν ὅτι στὶς Ἐκκλησίες ποὺ ἐργαζόταν ἱεραποστολικὰ ὁ ἀπ. Παῦλος δροῦσαν καὶ πολλοὶ ἀντίπαλοί του (ἰουδαΐζοντες ἐξ Ἰουδαίων πιστοί), οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦσαν νὰ ἀκυρώσουν τὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο του.

Ἀπὸ πίσω τους κρύβονταν ἡ δράση μὴ χριστιανῶν Ἰουδαίων, οἱ ὁποῖοι ἦταν ὄργανα τοῦ Μεγάλου Συνεδρίου, καὶ εἶχαν σκοπὸ νὰ διαβρώσουν τὴν πίστη τῶν Γαλατῶν καὶ νὰ κλονίσουν τὴν Ἐκκλησία.

Οἱ συγκεκριμένοι στίχοι τοῦ 6ου κεφαλαίου τῆς πρὸς Γαλάτας ἐπιστολῆς εἶναι πολὺ σημαντικοὶ γιατὶ μᾶς παρέχουν μία πλήρη εἰκόνα τῶν ἐχθρῶν τοῦ ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν, οἱ ὁποῖοι μετέρχονταν κάθε μέσο γιὰ νὰ καταστρέψουν τὸ ἔργο του καὶ νὰ μετατρέψουν τὴν Ἐκκλησία σὲ μία ἀπὸ τὶς πολλὲς ἰουδαϊκὲς αἱρέσεις.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Κατά τον Λόγο στην Περιτομήν …κτλ (PG 97, 913-929)
Του Αγίου Ανδρέου, Αρχιεπισκόπου Κρήτης του Ιεροσολυμίτου

«Και όταν συμπληρώθηκαν οι ο κ τ ώ μ έ ρ ε ς για να γίνει
η π ε ρ ι τ ο μ ή του παιδιού, ο ν ο μ ά σ τ η κ ε Ι η σ ο ύ ς, όπως είχε ήδη ονομαστεί από τους αγγέλους πριν ακόμη συλληφθεί στην κοιλιά της μητέρας του» (Λουκάς 2:21).
«Χριστού περιτμηθέντος, ετμήθη νόμος
Και του νόμου τμηθέντος, εισήχθη χάρις»1. Προοίμιο: Η 1η Ιανουαρίου είναι η Δεσποτική Γιορτή της Περιτομής του Χριστού πού γιορτάζει ένα γεγονός που έγινε οκτώ μέρες μετά την κατά σάρκα γέννησή του και κατά το οποίο πήρε το όνομά του Ιησούς (=Σωτήρας). Η Γιορτή αυτή συνδέει την Δεσποτική Γιορτή των Χριστουγέννων δηλ. των Γενεθλίων του Χριστού (25 Δεκεμβρίου) με την Δεσποτική Γιορτή των Θεοφανείων ή Φώτων δηλ. της Βαπτίσεως του Χριστού (6 Ιανουαρίου), και αποτελεί μαζί τους την λεγόμενη εορταστική περίοδο του Δωδεκαημέρου.

Αρχικά οι τρεις αυτές Δεσποτικές Γιορτές του Δωδεκαημέρου συμπεριλαμβάνονταν σε μία και αρχαία γιορτή, την Γιορτή των Θεοφανείων (6 Ιανουαρίου), της οποίας κεντρικό θέμα ήταν η αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού στο πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού. Η επιλογή της ημερομηνίας 6 Ιανουαρίου για την Γιορτή αυτή φαίνεται ότι οφειλόταν στο ότι ήταν ήδη ημέρα γιορτής στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ως ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου (ίσης ημέρας και νύχτας) από την οποία άρχιζε να μεγαλώνει η ημέρα και να μικραίνει η νύχτα.

Οι ρωμαίοι ειδωλολάτρες γιόρταζαν τα γενέθλια του αήττητου ορατού ήλιου ως του θεού του φωτός πού στηρίζει την φυσική ζωή στον κόσμο. Οι Χριστιανοί αντιμετώπισαν αυτήν την πρόσκληση γιορτάζοντας τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο και προβάλλοντας τον Χριστό σαν τον ήλιο της δικαιοσύνης που μεταδίδει το άκτιστο θείο Φως του ενός Θεού «εν Τριάδι» και φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο. Αργότερα επικράτησε η 25η Δεκεμβρίου ως η ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου και της γιορτής των γενεθλίων του ορατού ήλιου.

Η απάντηση των χριστιανών στη νέα αυτή ειδωλολατρική πρόκληση ήταν η μεταφορά της Γιορτής της Γεννήσεως του Χριστού στην ημερομηνία αυτή,[1] ενώ η 6η Ιανουαρίου παρέμεινε πλέον ως η Γιορτή της Βαπτίσεως του Χριστού. Η Γιορτή της Περιτομής του Χριστού ακολούθησε λογικά την Γιορτή των Χριστουγέννων οκτώ μέρες μετά.
Ο Λόγος περί της Περιτομής του Χριστού του μεγάλου πατρός της Εκκλησίας αγίου Ανδρέου Κρήτης (660-740), γνωστού από το υμνολογικό και κηρυγματικό έργο του, που ακολουθεί, μας εξηγεί την ιδιαίτερη σημασία της Δεσποτικής αυτής Γιορτής, η οποία εντάσσεται μέσα στο όλο έργο της αποκάλυψης του Θεού και της σωτηρίας μας που επιτέλεσε ο ενσαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού, ο Κύριος και Λυτρωτής μας Ιησούς Χριστός. Επειδή ο Λόγος αυτός είναι εννοιολογικά πάρα πολύ πυκνός, τον παρουσιάζουμε αναλυτικότερα και επεξηγηματικά στην παρούσα μεταγλώττιση.
2. Οι Δεσποτικές Γιορτές και τα Γεγονότα του Βίου του Χριστού: Αρχίζει ο άγιος Ανδρέας με την επισήμανση ότι «είναι καλό και θεάρεστο να δοξάζουμε τον Θεό και να γιορτάζουμε για όλα όσα έκανε ο Σωτήρας μας Χριστός γιατί τα έκανε σαν Θεάνθρωπος και όχι σαν απλός άνθρωπος». Όλα όσα έκανε ο Χριστός, λέει ο άγιος, «αποτελούν εκπληκτικά θαύματα, γιατί έχουν θεανθρωπική βάση και θεανθρωπικό χαρακτήρα.

Γι αυτό είναι και μοναδικά και σωτήρια. Και δεν θα μπορούσαν τα γεγονότα αυτά να ήσαν διαφορετικά! Γιατί ο Χριστός είναι Θεός αληθινός που έγινε και άνθρωπος αληθινός». Τα έκανε αυτά γιατί ήθελε «να φανερωθεί στους ανθρώπους που είχαν αποξενωθεί από αυτόν και τον αγνοούσαν, και να υπομείνει σαν άνθρωπος αληθινός όλα τα ανθρώπινα ώστε να εκτελέσει όλα τα παραγγέλματα του θείου νόμου που είχαν δοθεί από τον Θεό στον άνθρωπο, με απώτερο σκοπό να δώσει αντί για αυτά άλλα καλλίτερα και τελειότερα (αντιδώσειεν)».

Το ρήμα «αντιδίδω» που χρησιμοποιείται εδώ από τον άγιο Ανδρέα Κρήτης, χαρακτηρίζει όλο το έργο (την κατά σάρκα οικονομία) του Χριστού που είναι μια σωτήρια αντίδοση. Με την ενανθρώπησή του πήρε ο Θεός όλα όσα έχουμε και τα αντάλλαξε όλα με άλλα δικά του που είναι γεμάτα με χάρη και αλήθεια.

Το ήθελε και το έκανε αυτό από φιλανθρωπία, γιατί έτσι μόνο θα αποκαθιστούσε τον άνθρωπο στην πραγματική και φυσική του κατάσταση, όπως τον είχε αρχικά πλάσσει ο ίδιος ως Θεός αληθινός.

Η ενανθρώπιση του Θεού ήταν το αντίδοτο του Θεού στην αποστασία του ανθρώπου που τον έκανε τον άνθρωπο να χάσει το δρόμο του και αποξενωθεί από τη θεία χάρη. Έγινε άνθρωπος ο Θεός για να θεοποιήσει τους ανθρώπους με την θεανθρώπινη υπόσταση του.
3. Η Δεσποτική Γιορτή της Περιτομής του Χριστού: Η περιτομή που υπέστη ο Χριστός οκτώ μέρες μετά την κατά σάρκα γέννηση του και την άσπορη προέλευσή του από την Παρθένο Μαρία φανερώνει αυτήν την αντίδοση που οδηγεί στη θέωση του ανθρώπου. Το γιορτάζουμε αυτό το γεγονός με ιδιαίτερη γιορτή επειδή αποτελεί πραγματικά, όπως λέει ο Άγιος Ανδρέας, «μέγιστο θαύμα».

Γιατί; Γιατί με αυτό ο Θεάνθρωπος Χριστός «όχι μόνον εκπλήρωσε τον νόμο, αλλά και φανέρωσε ταυτόχρονα και την υπέρβασή του, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές διαστάσεις της σωτηρίας μας».

Στον Λόγο του αυτό, μας δίνει ο άγιος Ανδρέας Κρήτης με ένα τρόπο συνοπτικό αυτές τις διαστάσεις της σωτηρίας που μας προσφέρει ο ενσαρκωμένος Θεός.
4. Τι Σημαίνει η Περιτομή του Χριστού: Άνθρωπος Αληθινός αν και Θεός Αληθινός. Με το να υποστεί την περιτομή και να πάρει ένα συγκεκριμένο ανθρώπινο όνομα, σύμφωνα με το ιουδαϊκό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε, απόδειξε ο Χριστός ότι ήταν πραγματικός άνθρωπος, αν και προϋπήρχε ως αληθινός Θεός, άπειρος και ασύγκριτος όπως ήταν πάντοτε.

Έγινε άνθρωπος μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο-χρονικό και θρησκευτικό ανθρωπολογικό πλαίσιο και ακολούθησε την πορεία και τις προδιαγραφές της ανθρώπινης φύσης και της σχέσης της με τον Δημιουργό της Θεό. Η περιτομή του, λέει ο άγιος Ανδρέας, «φανερώνει ότι δεν είναι πλέον μόνον Υιός Θεού αλλά και Υιός της Παρθένου.

Είναι και παραμένει Υιός Θεού κατά κυριολεξία, όπως και ο Πατήρ είναι Πατήρ κατά κυριολεξία επειδή γεννάει τον Υιό, και το Πνεύμα το Άγιο είναι Πνεύμα κατά κυριολεξία επειδή εκπορεύεται από τον Πατέρα, και έτσι τα τρία αυτά θεία πρόσωπα, ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, είναι ένας Θεός και υπάρχει σ’ αυτά η (μία) θεότητα». Ο Χριστός όμως «είναι και Υιός της Παρθένου και ακριβώς για αυτό το λόγο είναι και καταληπτός και προσιτός σε μας τους ανθρώπους».

Η ενανθρώπησής του δεν σημαίνει ότι έπαψε να είναι Θεός. Σημαίνει μάλλον ότι «έγινε και άνθρωπός μας, αυθεντικός, αληθινός, τέλειος άνθρωπος, τον οποίον μπορούμε τώρα να πλησιάζουμε με θάρρος όχι μόνον σαν Δεσπότη και Κτίστη αλλά και Σωτήρα μας γιατί είναι ένα μαζί μας. Πήρε την φύση μας, ακολούθησε την αληθινή πορεία της και την οδήγησε στην τελείωσή της.

Και τώρα μας την προσφέρει σαν ανταλλαγή και αντίδοτο για να γίνουμε και εμείς άνθρωποι αληθινοί, αυθεντικοί και τέλειοι όπως είναι εκείνος». Έτσι ακριβώς τον παρουσιάζει ο Λουκάς στην ευαγγελική αφήγησή του, την οποία αναφέρει ρητά ο άγιος Ανδρέας Κρήτης γιατί θέλει να δείξει αυτό το θεανθρώπινο θαύμα που παρουσιάζει ο Χριστός, δηλ. την ενανθρώπηση του Θεού και την θεοποίηση του ανθρώπου εν Χριστώ.
5. Η Γέννηση και η Περιτομή του Χριστού στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο: «Και συνέβη, αμέσως μετά την αναχώρηση των αγγέλων στους ουρανούς, να πουν οι άνθρωποι, δηλ. οι ποιμένες, μεταξύ τους, ας πάμε μέχρι την Βηθλεέμ για να δούμε τι είναι αυτό το γεγονός για το οποίο ακούσαμε, και το οποίο μας γνωστοποίησε ο Κύριος. Έσπευσαν λοιπόν και ήρθαν, και βρήκαν την Μαριάμ και τον Ιωσήφ, και το βρέφος που βρισκόταν μέσα στην φάτνη.

Βλέποντάς το λοιπόν, κατάλαβαν τη σημασία που είχαν τα λόγια πού τους ειπώθηκαν σχετικά με το παιδί αυτό. Αλλά και όλοι οι άλλοι που άκουσαν έμειναν έκθαμβοι από όσα τους ανακοίνωσαν οι ποιμένες. Η Μαριάμ όμως συγκρατούσε τα λόγια αυτά μέσα της γιατί τα είχε βάλλει βαθιά στην καρδιά της. Γύρισαν λοιπόν οι ποιμένες στον τόπο τους δοξάζοντας και υμνολογώντας τον Θεό για όλα όσα άκουσαν και είδαν, όπως τους είχε ειπωθεί από πριν. Και όταν συμπληρώθηκαν οι ο κ τ ώ μ έ ρ ε ς για να γίνει η π ε ρ ι τ ο μ ή του παιδιού, ο ν ο μ ά σ τ η κ ε Ι η σ ο ύ ς, όπως είχε ήδη ονομαστεί από τους αγγέλους πριν ακόμη συλληφθεί στην κοιλιά της μητέρας του»![2]
6. Η Μεγάλη Σημασία της Ευαγγελικής Αφήγησης του Λουκά: «Είναι μεγάλος ο Λουκάς», λέει ο άγιος πατήρ, «γιατί μας εξηγεί τα μεγάλα και θαυμαστά μυστήρια που συνδέονται με το πρόσωπο, την ζωή και το έργο του Χριστού»! Σε τελευταία ανάλυση βέβαια, ο άγιος Ανδρέας λέει, με βάση την αρχαία εκκλησιαστική και πατερική παράδοση, ότι «το Ευαγγέλιό του Λουκά προέρχεται από τον απόστολο Παύλο, ο οποίος μιλάει με καύχηση γι αυτό όταν γράφει «κατά το Ευαγγέλιό μου» στις επιστολές του».[3]

«Αν δεν είχαμε αυτό το Ευαγγέλιο», λέει ο άγιος Ανδρέας Κρήτης, «τότε δεν θα γνωρίζαμε ότι η Παρθένος ευαγγελίστηκε», δηλαδή έμαθε τα εκπληκτικά νέα για την πραγματική ταυτότητα του υιού της·[4] «ότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο μεγαλύτερος των προφητών, γεννήθηκε λίγο πριν από τον Χριστό για να γίνει πρόδρομος του Χριστού» σύμφωνα με το θείο σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπου·[5]

«ότι ο Σωτήρας μας Χριστός πολιτογραφήθηκε σαν άνθρωπος» μαζί με την μητέρα του και τον Ιωσήφ που πιστοποίησαν την γέννησή του·[6] «ότι ο Χριστός γεννήθηκε σε σπήλαιο της Βηθλεέμ»·[7] «ότι οι ποιμένες που βρίσκονταν στην συγκεκριμένη εκείνη περιοχή επίσης ευαγγελίστηκαν, δηλ. πληροφορήθηκαν για το θαύμα της ενανθρώπησης» και έγιναν οι πρώτοι αυτόπτες μάρτυρες του·[8]

«ότι ο ύμνος», που αποδίδει το κύριο γνώρισμα των Χριστουγέννων, «το Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη πρωτο-ειπώθηκε από τους αγγέλους»·[9] «ότι η ειρήνη αυτή διαδηλώθηκε με την απογραφή που έγινε κατά διαταγή του Αυγούστου»·[10]

«ότι ο αρχιερέας Συμεών διακήρυξε το ευαγγέλιο της έλευσης του Χριστού και ότι η προφήτιδα Άννα το ομολόγησε και επιβεβαίωσε την σημασία του (ανθωμολογήσατο)»·[11] «ότι ο Χριστός ως άνθρωπος συγκεκριμένος έλκυε την καταγωγή του μέσω του Ιωσήφ, του μνήστωρος της παρθένου Μαρίας, λόγω συγγένειας εξ αγχιστείας, από τον Δαυίδ και τελικά από τον Αδάμ και από τον ίδιο τον Θεό»·[12]

Αλλά το ίδιο ισχύει και με «τα περισσότερα γεγονότα μέχρι και εκείνα του πάθους, εκείνα που αναφέρονται στον Ηρώδη και στον Πιλάτο, στους δύο ληστές, και τα άλλα που δεν αναφέρονται στους άλλους Ευαγγελιστές».
7. Η Περιτομή του Χριστού και το Όνομα που έλαβε τότε:

Η περιτομή του νεογέννητου Χριστού δεν δηλώνει μόνο την αληθινή ανθρωπότητά του αλλά και το θεανθρώπινο πρόσωπό του. Αυτό φανερώνει ιδιαίτερα το Ό ν ο μ α που δόθηκε τότε στον νεογέννητο Χριστό και ήταν προκαθορισμένο από τον Θεό.

«Ποιο όνομα», ρωτάει ο άγιος Ανδρέας, εννοεί ο Λουκάς όταν λέει ότι «ονομάστηκε από τον άγγελο πριν συλληφθεί στην κοιλιά της μητέρας του»;[13] «Ο ίδιος ο ευαγγελιστής», λέει ο άγιος πατήρ, το εξηγεί αυτό παρουσιάζοντας τον άγγελο να λέει στην Μαρία: «Θα γεννήσεις υιό και θα του δώσεις το όνομα Ι η σ ο ύ ς. Αυτός θα είναι μέγας, και θα αποκληθεί Υιός του Υψίστου».[14]

Το ίδιο λέει και ο Ματθαίος στο σημείο που αναφέρει για την απιστία του Ιωσήφ και για το πως πείστηκε με το αγγελικό όραμα που είδε στον ύπνο του: «Γιατί αφού μνηστεύτηκε η μητέρα του Μαρία με τον Ιωσήφ, και πριν συνέλθουν, βρέθηκε έγκυος από το Πνεύμα το Άγιο. Ο Ιωσήφ όμως, ο άνδρας της, που ήταν δίκαιος, και δεν ήθελε να την εκθέσει, θέλησε να την διώξει στα κρυφά.

Αλλά καθώς διαλογιζόταν αυτό, ένας άγγελος του Κυρίου του παρουσιάστηκε στον ύπνο του και του είπε: Ιωσήφ, υιέ του Δαυίδ, μη διστάσεις να παραλάβεις την Μαριάμ την γυναίκα σου, γιατί το νεογνό που θα γεννήσει είναι από το Άγιο Πνεύμα. Θα γεννήσει υιό, και θα του δώσεις το όνομα Ι η σ ο ύ ς, γιατί αυτός θα σώσει τον λαό του από τις αμαρτίες του».[15]

Καί αμέσως μετά προσθέτει το εξής: «Και όλο αυτό έγινε για να εκπληρωθεί ο λόγος του προφήτου (Ησαία) που έλεγε, Ιδού η Παρθένος θα μείνει έγκυος και θα γεννήσει υιό, και θα τον αποκαλέσουν Ε μ μ α ν ο υ ή λ, που σημαίνει ο Θεός μεθ’ ημών».[16]

«Βλέπεις», λέει ο άγιος, «πώς συμφωνούν τα λόγια του προφήτη και του ευαγγελιστή; Γιατί η ερμηνεία του «Μεθ’ ημών ο Θεός» σημαίνει τη σωτηρία του λαού –ότι δηλαδή ο Δεσπότης έρχεται να συνοικήσει με τους δούλους; Το ίδιο με την αγγελική ρήση λέει και το όνομα Ι η σ ο ύ ς. Διότι Ι η σ ο ύ ς σημαίνει αυτόν που από συμπάθεια εργάζεται τα πάντα για να σώσει σύμφωνα με την οικονομία».
8. Το Όνομα Ιησούς ως το κύριο μήνυμα της Γιορτής της Περιτομής του Χριστού: Αυτό λοιπόν που μας προσφέρει πρωταρχικά η παρούσα Γιορτή είναι η αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητας του Χριστού. Όπως λέει ο άγιος Ανδρέας, μας δίνει την βαθύτερη σημασία της γιατί μας δείχνει πως «η μια χάρη (της ενσάρκωσης) μας παρουσιάζει μιαν άλλη (της οικονομίας της σωτηρίας), και τις ενώνει με τη γνώση (του Σωτήρα) φωτίζοντάς μας με την ιδιαίτερη λαμπρότητα και δόξα του προσώπου του».

«Ήδη», λέει ο άγιος πατήρ, «γιορτάσαμε το γεγονός της γέννησης του, και αντιληφθήκαμε ότι ήταν απόρρητη, και αναγνωρίσαμε ότι η παρθένος μητέρα γέννησε τον υιό της με άσπορο τρόπο. Τώρα όμως καλούμαστε να στραφούμε στον Υιό που γεννήθηκε χωρίς δισταγμό και δειλία. Η σημερινή Γιορτή μας καλεί να τον κατανοήσουμε από το ό ν ο μ ά που πήρε για χάρη μας».

Πρόκειται για το όνομα Ι η σ ο ύ ς που σημαίνει Σωτήρας, Εμμανουήλ, ο Θεός μεθ’ ημών, δηλαδή Εκείνος που ήρθε να συμφιλιώσει, να εξοικειώσει και να εξομοιώσει εμάς τους ανθρώπους με τον Θεό χαρίζοντάς μας αιώνια σωτηρία.
«Αυτό ακριβώς», λέει ο άγιος, «κατανόησαν και οι ποιμένες που πλησίασαν το νεογέννητο της Βηθλεέμ γιατί παρακινήθηκαν από τα όσα τους αποκάλυψαν οι άγγελοι. Στην αρχή φοβήθηκαν αν και τους καθησύχασε ο άγγελος λέγοντάς τους, Μη φοβάστε».[17]

Εκείνοι όμως φοβήθηκαν, γιατί με την παρουσία του αγγέλου, «δόξα Κυρίου έλαμψε γύρω τους», και, όπως γράφει ο Λουκάς, «τους κατέλαβε μεγάλος φόβος».[18] Τότε όμως ο άγγελος τους φανέρωσε την ταυτότητα του νεογέννητου βρέφους και διέλυσε τον φόβο τους. «Σας φέρνω καλά νέα μεγάλης χαράς που θα λάβει όλος ο λαός, γιατί σήμερα στην πόλη του Δαυίδ γεννήθηκε ο Σωτήρας σας, ο οποίος ονομάζεται Χριστός Κύριος».[19]
9. Η δύναμη που έχει το Όνομα Ιησούς: Την δύναμη του Ονόματος Ιησούς που πήρε ο Χριστός στην περιτομή του τονίζει ο άγιος Ανδρέας με ένα διάλογο τον οποίον κάνει με τον άγγελο του Ευαγγελίου! «Τι λες άγγελε; Έχει τέτοια δύναμη το Όνομα Ιησούς; Ναι (λέει αυτός). Διότι το Όνομα Ιησούς σημαίνει τον Σωτήρα, που είναι ο Χριστός Κύριος, Θεός και άνθρωπος, εξουσιαστής και ελεήμων.

Γι αυτό και παράγγειλα στους ποιμένες να έχουν θάρρος, και στον Ιωσήφ να του δώσει το Όνομα την Όγδοη Ημέρα, και έτσι τον έκανα να φαίνεται προσιτός σε όλους τους ανθρώπους. Πήρα από το νεογέννητο την εντολή να το παρουσιάσω με τα κατάλληλα λόγια. Ούτε και ο Ιωσήφ θα συμπαραστεκόταν άφοβα και με λαχτάρα στην μητέρα του βρέφους αν δεν του έδινα την εντολή να προσέξει σαν άνδρας την γυναίκα του. Παρόμοια έκανα και στην περίπτωση των ποιμένων.

Τους έκανα να τρέξουν σε εκείνον σαν σε Δεσπότη και Ευεργέτη και Κύριο, και τους έπεισα να τον δοξάσουν και να τον πλησιάσουν σαν τον Ιησού που υπέστη περιτομή την Όγδοη Ημέρα και ευαρεστήθηκε να λάβει τούτο τ ο Ό ν ο μ α. Έτσι λοιπόν, βλέποντάς τον να έχει συνταυτισθεί μαζί σας φυσικά και ουσιαστικά πρέπει να τολμήστε να τον πλησιάσετε ανενδοίαστα.

Και επειδή αντιλαμβανόσαστε το μέγεθος της συγκατάβασής του προς εσάς, οφείλετε να τον δοξολογήσετε για την χάρη αυτής της ημέρας. Είναι σημαντικό ότι στον διάλογο αυτό το Όνομα Ιησούς συνδέεται με την Όγδοη Ημέρα της οποίας την βαθύτερη σωτηριολογική σημασία εξηγεί συνοπτικά αλλά περιεκτικά ο άγιος πατήρ στην τελευταία και πάρα πολύ πυκνή νοηματικά παράγραφο του.
10. Η Όγδοη Ημέρα δηλώνει μετάβαση από την βρεφική ηλικία στην προσωπική τελειότητα, διότι την ημέρα αυτή, σύμφωνα με τις ιουδαϊκές θρησκευτικές προδιαγραφές, το βρέφος γίνεται παιδί, ενηλικιώνεται, αποκτά συγκεκριμένο πρόσωπο.

Ο άγιος πατήρ διαχωρίζει τις 7 πρώτες ημέρες από τη γέννηση ενός βρέφους από την 8η, λέγοντας ότι «η ογδοάδα είναι συμπλήρωση της εβδομάδας και αρχή του μέλλοντος». Γιατί; Διότι σύμφωνα με το ιουδαϊκό θρησκευτικό πλαίσιο η όγδοη μέρα αποτελεί σπουδαίο ορόσημο για κάθε νεογέννητη ανθρώπινη ύπαρξη εφόσον συμπληρώνει την βρεφική ηλικία ωριμότητας που οδηγεί στην ολοκλήρωση της (τελειότητα).

Λέει το εξής: «Η εβδομάδα συμπληρώνει το βρέφος και η ογδοάδα το τελειοποιεί και το συμπεριλαμβάνει μεταξύ των τελείων». Και πως γίνεται αυτό; «Γίνεται», όπως λέει ο άγιος πατήρ, «μέσω του ο ν ό μ α τ ο ς που του δίνεται την όγδοη μέρα».

Η ονοματοδοσία, δηλαδή, προσφέρει στο βρέφος μια συγκεκριμένη προσωπική ταυτότητα, το κάνει από ανώνυμο νήπιο, επώνυμο άνθρωπο. Του αναγνωρίζει με λειτουργική ιεροπρέπεια το φυσικό δικαίωμα του να είναι μια συγκεκριμένη ονομαστική (προσωπική) οντότητα, ένας ολοκληρωμένος, τέλειος, δηλ. τέλεια σχηματισμένος άνθρωπος ανάμεσα σε άλλους συγκεκριμένους ανθρώπους. Κατά την διατύπωση του αγίου Ανδρέα, «Η ογδοάδα είναι η αρχή της ενηλικίωσης, γιατί το βρέφος που καταρτίστηκε κατά τον εβδομαδιαίο χρόνο (της δημιουργίας του), εγγράφεται (με το δικό του προσωπικό όνομα) στον κατάλογο των παιδιών που θα παρακολουθήσουν μαθήματα» και θα μορφωθούν σαν μια ιδιαίτερη προσωπικότητα.

«Η ογδοάδα, λοιπόν, είναι πάρα πολύ σημαντική γιατί αλλάζει όλα όσα είναι νηπιώδη. Η εβδομάδα εισάγει την (φυσική) νηπιώδη αύξηση. Η ογδοάδα, όμως, εισάγει την προοπτική της (προσωπικής) τελειότητας». Είναι σαφές ότι η τελειότητα αναφέρεται εδώ στην προσωπική ταυτότητα την οποία αποκτά κάθε βρέφος που ονοματίζεται. Γιατί όμως γίνεται αυτό με την περιτομή, την όγδοη ημέρα;
11. Η περιτομή της όγδοης ημέρας δηλώνει μετάβαση από την σαρκική στην πνευματική κατάσταση. Η τελετουργική (μυστηριακή) περιτομή (αποκοπή) ενός σωματικού μορίου συνεπάγεται την απόρριψη μιας σαρκικής κατάστασης στην οποία εισέρχεται ο άνθρωπος με την γέννησή του, ενώ η αντικατάστασή της από την ονοματοδοσία συνεπιφέρει την είσοδο του ανθρώπου σε μια άλλη πνευματική κατάσταση η οποία τον οδηγεί στην τελείωσή του. Ο άγιος Ανδρέας αναφέρει τον Αβραάμ και τον πατέρα του τον Θάρα για να διευκρινίσει τις δύο αυτές καταστάσεις.

Ο Θάρα αντιπροσωπεύει την σαρκική κατάσταση της ειδωλολατρίας που θεωρεί τον υλικό σαρκικό κόσμο μέσα στον οποίο γεννιέται ο άνθρωπος ως το κύριο σημείο αναφοράς για τη ζωή του, γι αυτό και τον κάνει θεό του. Η άλλη είναι η πνευματική κατάσταση που θεωρεί τον Κτίστη του κόσμου ως το κύριο και καίριο σημείο αναφοράς για την ζωή του ανθρώπου που καθιστά τον άνθρωπο μέλος του λαού του Θεού και τον προετοιμάζει για την τελική ολοκλήρωση και τελείωσή του.

Λέει λοιπόν ο άγιος πατήρ: «Επειδή επρόκειτο η φύση να ζυμωθεί με είδωλα από τον Θάρα τον πατέρα του Αβραάμ, έπρεπε να ξεχωριστεί με κάποια σφραγίδα ένας λαός από τον Αβραάμ για τον Κτίστη, μέχρι την παρουσία του, την οποία χρειαζόταν ο άνθρωπος για να ανακαινισθεί. Η περιτομή αποβάλλει ένα υπόλειμμα της σάρκας και δίνει την σφραγίδα της ογδοάδας που αναφέρεται στα μέλλοντα.»
12. Η αντικατάσταση της ογδοήμερης περιτομής με το ιερό βάπτισμα και την αιώνια ζωή που χάρισε στον άνθρωπο η οκταήμερη ανάσταση του Χριστού. Είναι ξεκάθαρο ότι η ογδοάδα και τα μέλλοντα αναφέρονται στην έλευση (ενσάρκωση) του Κτίστη που σηματοδοτεί και την τελική φάση της αποκατάστασης και σωτηρίας του ανθρώπου σύμφωνα με το θέλημα του, δηλ. τον ερχομό του Χριστού. Όπως λέει ο άγιος πατήρ, «Η περιτομή δηλώνει ότι η Παρουσία του Χριστού θα παραγκωνίσει και θα αντικαταστήσει την περιτομή της σαρκός με την αναγέννηση που χορηγείται υπό του Αγίου Πνεύματος (δια του Βαπτίσματος).

Η σφραγίδα της περιτομής δόθηκε για να προσδιορίσει ένα λαό του Θεού (τον Ισραηλιτικό) εξ αιτίας της ειδωλολατρίας και για την κατάλυση των ειδώλων. Μετά όμως από την κατάργηση των ειδώλων καταργείται και η περιτομή».
Αυτό ακριβώς έκανε ο Χριστός, όπως εξηγεί περαιτέρω ο άγιος πατήρ: μας χάρισε την όγδοη ημέρα (της αναστάσεως) και την αιώνια διαθήκη (νομοθεσία) του Θεού στον άνθρωπο αντικαθιστώντας τις προηγούμενες 7 διαθήκες του οι οποίες ήσαν προπαρασκευαστικά σύμβολα. Όπως το λέει ρητά, «Τα παλαιά ήσαν σύμβολα των νέων». Και ποια είναι αυτά «τα παλαιά»; Είναι 7 νομοθεσίες (δηλ. διαθήκες) που συνδέονται με τους εξής νομοθέτες: 1) τον Αδάμ, 2) τον Νώε, 3) τον Αβραάμ, 4) τον Μωυσή, 5) τον Δαυίδ, 6) τον Έσδρα, και 7) τον Ιωάννη τον Βαπτιστή.

«Ο Χριστός είναι ο όγδοος νομοθέτης μετά τον Αδάμ» που σηματοδοτεί την τελευταία μετάθεση του ανθρώπου από τις κατά καιρούς νομοθεσίες στην τελευταία και τέλεια που οδηγεί στην τελείωση του ανθρώπου στην απόλαυση της αιώνιας ζωής. Ιδού τα λόγια του αγίου πατρός: «Ο Αδάμ ήταν πρώτος που δέχτηκε ένα νόμο. Ο Νώε ήταν ο δεύτερος, και ο Αβραάμ ο τρίτος. Ο Μωυσής ήταν τέταρτος, και ο Δαυίδ πέμπτος γιατί έγινε νομοθέτης στις δοξολογίες για τους βασιλείς και τις σκηνοπηγίες.

Ο Έσδρας ήταν έκτος γιατί δευτέρωσε τον νόμο και παράδωσε ορισμένα έθιμα. Έπειτα φανερώθηκε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ως έβδομος, γιατί κήρυξε το βάπτισμα της μετάνοιας στον λαό και την κάθαρση των αμαρτιών μέσω του ύδατος.

Ο Ιησούς Χριστός είναι ο όγδοος, τελευταίος και μέγιστος νομοθέτης, όπως λέει ο Μωυσής: «Κύριος ο Θεός θα αναστήσει ανάμεσά σας ένα Προφήτη από τους αδελφούς σας σαν εμένα, και σ’ Αυτόν θα υπακούσετε, γιατί όποια ψυχή δεν υπακούσει σ’ εκείνον τον Προφήτη θα εξολοθρευτεί».[20]

«Μόνον αυτός είναι δυνατός να εκπληρώσει όσα νομοθετήθηκαν μέσω εμού γιατί προήλθαν από αυτόν, και αυτός θα είναι πλήρως χρισμένος με το Άγιο Πνεύμα και θα νομοθετήσει όσα είναι θεία και πνευματικά (νοερά) σαν Κύριος και Δημιουργός αν και προέρχεται από εσάς (κατά σάρκα)».
Ο Χριστός σαν Θεός και άνθρωπος έχει «σαββατίσει» (εκπληρώσει και καταργήσει) όλα όσα λέει ο αρχαίος νόμος με την σάρκα του. Με την όγδοη ημέρα της Αναστάσεώς του έγινε νομοθέτης όλου του κόσμου, όχι μόνον των Ιουδαίων αλλά και όλων των εθνών, προσφέρει σε όλους χωρίς διάκριση το χρίσμα και την τελείωση του Άγίου Πνεύματος και τους αποκαλεί με το δικό του όνομα, χριστούς (χριστιανούς). Αντικατάστησε την σαρκική περιτομή με την απόρριψη όλων των σαρκικών και εμπαθών φρονημάτων, και την αναζωπύρωση κάθε έργου αγαθού και πράξης αγαθής που οδηγούν στην αιώνια βασιλεία των ουρανών.

Αυτός είναι αληθινά «ο Άγγελος της Μεγάλης Βουλής του Πατρός, Θεός ισχυρός, Εξουσιαστής, Άρχων της ειρήνης, Πατήρ του μέλλοντος αιώνος» τον οποίον δοξολογούμε και λατρεύουμε στην Δεσποτική Γιορτή της Περιτομής του Χριστού.[21]Απολυτίκιον Της Περιτομής του Χριστού (1 Ιανουαρίου)
(’Ηχος Α’)
Μορφήν αναλλοίωτος ανθρώπινην προσέλαβες, Θεός ων κατ’ ουσίαν, πολυεύσπλαχνε Κύριε, και νόμον εκπληρών, περιτομήν θελήσει καταδέχει σαρκικήν, ίνα παύσης τα σκιώδη και περιέλθης το κάλυμμα των παθών ημών. Δόξα τη αγαθότητι τη ση δόξα την ευσπλαχνία σου, δόξα τη ανεκφράστω Λόγε συγκαταβάσει σου.
[1] Σύμφωνα με τον αείμνηστο λειτουργιολόγο καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη η Γιορτή των Χριστουγέννων εισήχθηκε πρώτα στη Ρώμη το 330 και έπειτα στην Ανατολή το 376. Ο ιερός Χρυσόστομος στον «Λόγον του είς την γενέθλιον ημέραν του Σωτήρος» της 25ης Δεκεμβρίου του 386, αναφέρει ότι μόλις 10 χρόνια πριν είχε εισαχθεί η Γιορτή αυτή στο εορτολόγιο της Εκκλησίας.
[2] Λουκ. 2: 15-21.
[3] Ρωμ. 2:16, 16:25, Α Κορ. 15:1, Γαλ. 1:11, Β Τιμ. 2:8., κτ.λ.
[4] πρβλ. Λουκ. 1:26-38.
[5] Λουκ. 1:57-80.
[6] Λουκ. 2:1συν
[7] Λουκ. 2:7,12,16.
[8] Λουκ. 2:8-18.
[9] Λουκ. 2:13.
[10] Λουκ. 1:79.
[11] Λουκ. 2:25-36, 37-38.
[12] Πρβλ. «του Θεού», Λουκ. 3:38 αλλά και την γενεαλογία του Χριστού στο 3:23-38.
[13] Λουκ. 2:21.
[14] Λουκ. 1:31-32.
[15] Ματθ. 1:18-22.
[16] Ησ. 7:14, Ματθ. 1:22-23.
[17] Λουκ 2:10.
[18] Λουκ. 2:9.
[19] Λουκ. 2:11.
[20] Δευτ. 18:15,19.
[21] Ησ. 9:6.

Η πνευματική περιτομή στην Νέα Διαθήκη. Μερικές Πατερικές αναφορές.

Σε αυτό το δεύτερο μέρος για το θέμα της «περιτομής», παραθέτουμε σημαντικότατεςΠατερικές ερμηνείες, για να κατανοήσουμε πως η Εκκλησία ερμηνεύει θεοπνεύστως την περιτομή. Θα δούμε πόσο αντιδιαστέλλεται ο Χριστιανισμός από τον Ιουδαϊσμό (και) στο θέμα της περιτομής, και πόσο ανώτερος και πνευματικότερος είναι ο Χριστιανισμός.

O 8ος Κανόνας της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου αναφέρεται σε εκείνους τους Εβραίους που έγιναν χριστιανοί υποκριτικά, διατηρώντας τα Ιουδαϊκά τους έθιμα. Με αυτούς, κανείς δεν πρέπει να συμπροσεύχεται. Στο προκειμένω, αυτό που μας ενδιαφέρει να δούμε είναι η διάσταση μεταξύ Χριστιανισμού και Ιουδαϊσμού, όπως φαίνεται από τον σημαντικό αυτό κανόνα, και μάλιστα με το κύρος της Οικουμενικής Συνόδου.

«[…] πλανώμενοι τινές εκ της των Εβραίων θρησκείας μυκτηρίζειν έδοξαν Χριστόν τον Θεόν ημών, προσποιούμενοι μεν χριστιανίζειν, αυτόν δε αρνούμενοι κρύβδην και λαθραίως σαββατίζοντες, και ετέρα Ιουδαϊκά ποιούντες […]» (Πηδάλιο, σελ. 330).

Αναφέρεται στην θρησκεία των Εβραίων, επομένως στον Ιουδαϊσμό, και ότι κάποιοι από αυτούς προσποιούνται τους Χριστιανούς και αρνούνται τον Χριστό διότι κρατούν λαθραία το νομικό Σάββατο και «ετέρα Ιουδαϊκά».

Το «ετέρα Ιουδαϊκά», κατά την ερμηνεία του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη που δίνει στον κανόνα, είναι «[…] το να περιτέμνουσι τους υιούς των, να νομίζουσιν ακάθαρτον εκείνον οπού πιάση νεκρόν ή λεπρόν, και άλλα όμοια […]» (Πηδάλιο, σελ. 330).

Είναι και η Ιουδαϊκή περιτομή μέσα σε αυτά που όταν κάποιος τα εκτελεί, αρνείται τον Χριστό.

Ο άγιος Ιππόλυτος Ρώμης, στο έργο του «Κατά Πασών Αιρέσεων», στο βιβλίο Θ’, αναφέρεται σε μία αρχαία αίρεση, τους Ηλχασαίτες, που μεταξύ των άλλων, είχαν την Ιουδαϊκή περιτομή. Γράφει: «(Ο Ηλχασαί) […] φάσκων δειν περιτέμνεσθαι και κατά νόμον ζην τους πεπιστευκότας […]» (ΒΕΠΕΣ 5, 354).

Ο Μ. Αθανάσιος, στον πρώτο του Λόγο «Κατά των Αρειανών», αναφέρεται στην επιστολή του αποστόλου Παύλου προς τους Γαλάτες, και από το σχόλιό του προκύπτει αβίαστα ότι η Ιουδαική περιτομή ανήκε στο παρελθόν και ότι καταργήθηκε με την έλευση του Χριστού: «[…] όπως και οι Γαλάται, ενώ είχεν ελθεί το πλήρωμα του χρόνου, αυτοί επροτιμούσαν ακόμη την περιτομήν» (ΕΠΕ 2, σελ. 185).

Ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, στην επιστολή 125, αναφέρει ότι οι Ιουδαίοι είχαν την περιτομή, και οι Χριστιανοί έχουμε το βάπτισμα. Αναφερόμενος στην περίπτωση που η γυναίκα του Μωυσή, η Σεπφώρα, έκανε περιτομή στον γιο τους, διορθώνοντας έτσι την αμέλεια του Μωυσή, γράφει: «Πράγματι συμβαίνει συνήθως στις γυναίκες να βρίσκουν συντομότερα από τους άνδρες τρόπους να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες και να καταφεύγουν στον Θεό με μεγαλύτερη ειλικρίνεια. Έκανε λοιπόν εκείνο που και τώρα λέγεται ότι συμβαίνει σε περιπτώσεις μεγάλης ανάγκης. Περικυκλωθήκαμε από πολλές δυσκολίες· ας βαπτίσουμε αμέσως τα παιδιά μας. Ίσως με αυτόν τον τρόπο ο άγγελος σεβαστεί το μυστήριο. Γιατί οι Ιουδαίοι είχαν την περιτομή αντί για το βάπτισμα» (ΕΠΕ 1, σελ. 147).

Ο ιερός Δαμασκηνός, παραθέτοντας την Δογματική γραμμή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γράφει: «Αυτός (ο σταυρός) μας δόθηκε σαν σημάδι πάνω στο μέτωπό μας, όπως στον Ισραήλ δόθηκε η περιτομή· μ’ αυτόν οι πιστοί ξεχωρίζουμε από τους απίστους και γινόμαστε γνωστοί»(Έκδοσις της Ορθοδόξου Πίστεως, κεφ. 84).

Στο ίδιο έργο, γράφει: «Επομένως, η περιτομή ήταν σημάδι που ξεχώριζε τον Ισραηλιτικό λαό από τα ειδωλολατρικά έθνη, με τα οποία ζούσε μαζί. Ήταν μάλιστα τύπος του βαπτίσματος. Διότι, όπως η περιτομή αποκόπτει ένα  αχρείαστο μέλος του σώματος, άχρηστο πλεόνασμα, έτσι και με το άγιο βάπτισμα αποκόπτουμε την αμαρτία […] Αφού, λοιπόν, η αλήθεια φανερώθηκε, ο τύπος και η σκιά δεν έχουν νόημα. Επομένως, τώρα η περιτομή είναι περιττή και αντίθετη στο άγιο βάπτισμα.»(Κεφ. 98).

Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, στην 5η Κατήχησή του, αναφέρει: «Με το Βάπτισμα περιτεμνόμαστε από το Άγιο Πνεύμα, όχι στο σώμα, αλλά στην καρδιά, όπως λέει ο Ιερεμίας: ‘’Και να κάνετε περιτομή για χάρη του Θεού, στην ακροβυστία της καρδιάς σας’’ (Ιερεμίας, 4:4). Και όπως λέει ο απόστολος Παύλος: ‘’Με την περιτομή του Χριστού, ενταφιαστήκατε μαζί Του κατά το Βάπτισμα’’ (Κολ. 2: 11-12).

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει: «Πνευματική περιτομή της καρδιάς είναι η πραγματοποιούμενη τέλεια αφαίρεση των ενεργειών της αίσθησης και του νου σχετικά με τα αισθητά και τα νοητά, με την παρουσία του Πνεύματος που προκαλεί την άμεση ολική μεταμόρφωση στο σώμα και την ψυχή» (Τ. Φ 14, σελ. 469).

Ο ιερός Χρυσόστομος, αναφέρει στον δεύτερο λόγο του «Κατά Ιουδαίων» για την κατάργηση της Ιουδαϊκής περιτομής- την οποία αναφέρει ως πλάνη-  για μας τους Χριστιανούς: «[…] πάσαν την Ιουδαϊκήν αποθήσονται πλάνην […] Ναι, τοσαύτη της περιτομής η βλάβη, ου παρά την οικείαν φύσιν, αλλά παρά την αγνωμοσύνην. Ην ποτέ καιρός, ότε χρήσιμος ην και αναγκαίος ο νόμος· νυν ουν επαύσατο και αργεί».

Στο τρίτο του λόγο «Κατά Ιουδαίων», αναφέρει ο ιερός Πατέρας: «Και όπερ ο Παύλος προς Γαλάτας έλεγε, ‘’Τούτο και εγώ υμίν λέγω· Γίνεσθε ως εγώ, ότι καγώ ως υμείς’’. Τι δε τούτο εστίν; Έπειθεν αυτούς αποστήναι περιτομής […]». 

ΠΗΓΕΣ :ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ- neotita.gr-ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΙΝΑ-ex-protestant-aktines

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού

Τα γεγονότα που σηματοδοτούν τη Γέννηση του Κυρίου, όπως αυτά βγαίνουν μέσα από τη γραφίδα του Ευαγγελιστή Ματθαίου, δίνουν το στίγμα της πορείας που θ΄ ακολουθούσε ο Μεσσίας μέσα στον κόσμο. Το νεογέννητο βρέφος της Βηθλεέμ γνωρίζει από την αρχή το μέγεθος της κακίας των ανθρώπων και γεύεται με τον πιο πικρό τρόπο την εχθρότητα που εκδηλώνουν οι άρχοντες απέναντι του. Tα γεγονότα που διαδραματίστηκαν με πρωταγωνιστή το βασιλιά Ηρώδη, ο οποίος με τον πιο αδίστακτο τρόπο εκδήλωσε τις θηριωδίες του, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές που μαρτυρείται άλλωστε και από τους ιστορικούς της εποχής εκείνης.

Η παρουσία του Χριστού στον κόσμο έφτιαξε νέους και αληθινούς δείκτες ζωής για τον άνθρωπο, οι οποίοι παραπέμπουν σε μια πορεία που τον ανεβάζει ψηλά σε μια σωτήρια συνάντηση με την κατερχόμενη αγάπη του Θεού. Είναι μια πορεία στην εξέλιξη της οποίας συνθλίβονται οι δαιμονικές δυνάμεις και ο άνθρωπος μπορεί να εγκολπωθεί αυθεντικά τα αιώνια μηνύματα που εκπέμπει το Θείο Βρέφος της Βηθλεέμ. Βέβαια, μπορεί να φαίνεται ότι η δύναμη του σατανά κυριαρχεί ακόμα πάνω στην ανθρωπότητα, με όλα τα οδυνηρά συνεπακόλουθα. Ωστόσο, η επικράτησή τους είναι φαινομενική και προσωρινή. Και αυτό γιατί μέσα στην ιστορία πραγματοποιείται το σωτηριολογικό σχέδιο της θείας οικονομίας, το οποίο κανένας δεν μπορεί να ανατρέψει ή να ματαιώσει. Ούτε η αγριότητα και θηριωδία του Ηρώδη που εκδηλώθηκαν με τον πιο απεχθή τρόπο με την απάνθρωπη σφαγή των νηπίων στη Βηθλεέμ και στη γύρω περιοχή δεν ήταν δυνατό να ματαιώσουν το έργο του νεογέννητου Μεσσία που βρισκόταν κάτω από την προστατευτική πρόνοια του Θεού.

Μέσα από το σχέδιο της Θείας Οικονομίας τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο. Όλα έχουν το νόημα και το σκοπό τους. Όλα δείχνουν ότι η Πρόνοια του Θεού είναι εκείνη που καθοδηγεί τα πάντα στη ζωή και δεν επιτρέπει στις δυνάμεις του κακού να κυριαρχήσουν πάνω στον άνθρωπο και να τον οδηγήσουν στην καταστροφή και το θάνατο. Χαρακτηριστικά σημειώνεται: το ότι η πρόνοια του Θεού προστατεύει το θείο βρέφος από την απειλητική μανία ενός κοσμικού άρχοντα, το ότι το καθοδηγεί σε ασφαλές μέρος και το προειδοποιεί τελικά για τη δυνατότητα επιστροφής στην πατρίδα του, τί άλλο μπορεί να φανερώνει παρά την επιβεβαίωση των πιο πάνω. Είναι τόσο φανερά τα σημεία που δίνονται γύρω από την ισχυρή παρουσία της Θείας Πρόνοιας, ώστε να μήν χωρούν οποιεσδήποτε αμφιβολίες, επιφυλάξεις ή αμφισβητήσεις. Άλλωστε, ο καθένας από εμάς προσωπικά, μέσα από βιώματα και εμπειρίες, θα πρέπει να έχει αντιληφθεί πολλές φορές στη ζωή του την παρουσία της Θείας Πρόνοιας, η οποία εκδηλώνεται οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Είναι εκείνη που καθοδηγεί κάθε βήμα στη ζωή μας και μας παρέχει την πιο ασφαλή προστασία. Ακόμα και μέσα από γεγονότα που μπορεί να σκορπούν θλίψη στη ζωή, η ευεργετική παρουσία της Θείας Πρόνοιας αποτελεί ισχυρό εχέγγυο για την πορεία που ακολουθούμε. Αγαπητοί αδελφοί, τα γεγονότα που μας περιγράφει η σημερινή ευαγγελική διήγηση δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να πορεύεται με αισιοδοξία προς το μέλλον. Παρά το φαινομενικό θρίαμβο του κακού, του μίσους και της θηριωδίας μέσα στην ιστορία, τελικά εκείνο που επικρατεί είναι η δύναμη της αγάπης. Και η δύναμη αυτή είναι τεράστια, γιατί έχει σαν αληθινή πηγή της το Χριστό. Το ότι ο Θεός προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση και σαρκώνεται, αποκαλύπτει το μέγεθος της αγάπης και φιλανθρωπίας του αλλά και την κατάργηση των δυνάμεων του κακού. Ας εγκολπωθούμε, λοιπόν, αυτό το σωτήριο μήνυμα μέσα από το νέο ήθος που φανερώνεται στη Φάτνη και διαποτίζει όλο το είναι μας.

http://www.amen.gr/article11727

Ο διωγμός και το μαρτύριο

Στην Ευαγγελική  περικοπή, που διαβάζεται μετά τη μεγάλη Δεσποτική εορτή των Χριστουγέννων, ο Ευαγγελιστής Ματθαίος αναφέρει ότι Άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στον Ιωσήφ σε όνειρο και τον πρόσταξε να πάρει το νεογέννητο βρέφος και τη μητέρα Του και να αναχωρήσει για την Αίγυπτο, διότι ο Ηρώδης σκόπευε να αναζητήσει τον Χριστό για να Τον φονεύσει.

Κατ’ αρχήν, πρέπει να πούμε ότι η «πολεμική» διάθεση κατά του Χριστού και της Εκκλησίας δεν είναι νέο φαινόμενο. Πάντοτε υπήρχε. Ουσιαστικά,  ορθόδοξο ήθος είναι σταυρικό ήθος. Και είναι όντως αδύνατο να εκφράσουμε, διά της λογικής μας και μόνο, τον αποστελλόμενο προς εμάς υπό του Θεού πλούτο της σταυρικής οδού. Το γεγονός αυτό του διωγμού, που επαναλαμβάνεται στην ιστορία του κόσμου, θέτει ενώπιον μας ένα ερώτημα, που πολλές φορές έχει ανάγκη κατηγορηματικής επιλύσεως: Πώς να αντιδρά κάποιος στους διωγμούς του κόσμου τούτου; Την απάντηση τη δίδουν οι Άγιοι και οι Μάρτυρες της Εκκλησίας.

Η επανάσταση των συνειδήσεων

Οι άνθρωποι του Θεού δεν είναι στωικοί και απαθείς, ούτε κατ’ ανάγκην εθελοντές μαχητές. Είναι συνήθως ταπεινές προσωπικότητες, που όμως αντί να σκληρυνθούν ή να επαναστατήσουν κατά την ώρα της δοκιμασίας, εγκαταλείπονται στον Χριστό με μιαν απεριόριστη εμπιστοσύνη. Ο Χριστός τότε τους ελευθερώνει από τον πόνο και τους γεμίζει από χαρά.

Υπάρχει όμως και μια άλλη όψη του μαρτυρίου. Ο διωγμός των Αγίων και των Χριστιανών τους τοποθετεί στην πρώτη γραμμή, μεταξύ εκείνων που γίνονται αντικείμενα εκμεταλλεύσεως και καταπιέσεως και τους κάνει να είναι αλληλέγγυοι. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το χριστιανικό μαρτύριο προσλαμβάνει μια ιδιαίτερη σπουδαιότητα μέσα στη μεγάλη ιστορία του αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων του ανθρώπου, υπέρ του σεβασμού του προσώπου και της κοινωνίας των προσώπων. Η πιστότητα στον Χριστό άχρι θανάτου διέρχεται απαραίτητα από την πιστότητα στην προσωπική συνείδηση. Ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Θεού, έχει ουράνιες ρίζες, είναι ασύγκριτα μεγαλύτερος από τον κόσμο και την ιστορία, και για τον λόγο αυτό είναι αναλλοίωτος. Όταν τον θανατώνουν, ευλογεί τους δημίους του, απευθύνεται στη συνείδησή τους. Αρνείται τη βία, για να επικαλεσθεί τη μόνη επανάσταση: την επανάσταση των συνειδήσεων. Αυτό μας αποκαλύπτει και ο πρωτομάρτυρας Στέφανος.

Η μη υποταγή στο όνομα της συνειδήσεως και της πίστεως, στο όνομα της ύψιστης προσωπικής ελευθερίας, αποδεικνύει ότι η εξουσία βρίσκει τα όριά της στο μυστήριο του προσώπου. Το δίδαγμα του διωγμού είναι ότι ο Θεός είναι η ελευθερία του ανθρώπου. Το πρόσωπο δεν είναι εκ του κόσμου τούτου και για τον λόγο αυτό δύναται να τον μετατρέψει. Η παρουσία της Εκκλησίας και η μαρτυρία της ελευθερώνουν τον κόσμο από τη μοίρα, για να του δώσουν διέξοδο προς τις δυνάμεις και τους καρπούς του Πνεύματος.

Μαρτυρία πίστεως σήμερα

Αυτό είναι το μεγάλο μήνυμα εκείνων που διώκονται στο όνομα του Χριστού από τους «Ηρώδες» κάθε εποχής.

Σήμερα, που η λεγόμενη Νέα Τάξη πραγμάτων, μέσα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εκφράζεται και ως μια εξουσιαστική παρουσία, η μαρτυρία της συνειδήσεώς μας προσλαμβάνει τεράστιες διαστάσεις που εγγίζουν το παρόν και το μέλλον μας, την ανθρωπιά και τον πολιτισμό μας, το ήθος και τη δημιουργικότητά μας, τη μαρτυρία και την παρουσία μας, ως ορθόδοξων χριστιανών, μέσα στον σύγχρονο κόσμο. Οι Χριστιανοί, αρνούμενοι κάθε εξουσία, καλούμαστε να γίνουμε φτωχοί και ειρηνικοί δούλοι του Χριστού, που θεμελιώνει την ελευθερία του προσώπου, φορείς παντός του πληρώματος του Θεού.

(Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, «Η ζύμη του Ευαγγελίου»)

diakonima

Η επώδυνη αναζήτηση της φάτνης.

Η ευαγγελική αυτή περικοπή μετά την εορτή των Χριστουγέννων θα μπορούσε να έχει ως κεντρικό νόημά της, το ότι ο Θεός δεν εγκαταλείπει ποτέ τον άνθρωπο που τον αναζητά, αλλά μέσα από τη θλίψη και την απογοήτευση επιτρέπει να ανθίζει πάντοτε η αισιοδοξία και η ελπίδα.
Όπως είχαμε υπογραμμίσει στο πλαίσιο της εορτής των Χριστουγέννων, ο άνθρωπος διδάσκεται από το ταξίδι των Μάγων να επιχειρήσει μία έξοδο από τον εαυτό του, να αποδράσει από τον τακτοποιημένο κόσμο του για να προσπαθήσει να συναντήσει τον Κύριο. Αυτή η έξοδος είναι πάντοτε επώδυνη, όχι μόνο γιατί πρέπει να κοπιάσει για το ταξίδι αυτό της αναζητήσεως, αλλά και διότι θα συναντήσει απειλές εναντίον του εαυτού του! Απειλές που σχετίζονται με ενδεχόμενες ανατροπές της εικόνας που έχει μορφοποιήσει για τον εαυτό του, εφόσον στο ταξίδι αυτό θα αναθεωρηθούν πολλά δεδομένα της υπαρξιακής του καταστάσεως!

Η προφητεία του Ιερεμία για τον θρήνο της Ραχήλ.

Η ευαγγελική περικοπή της ημέρας έχει ως αφετηρία της το γεγονός ότι οι Μάγοι (και αναγωγικά ο πνευματικός άνθρωπος) επέτυχαν να προσκυνήσουν τη φάτνη. Ωστόσο πληροφορούμεθα ότι η προσκύνηση αυτή είχε ως συνέπειά της τους αποτρόπαιους φόνους των νηπίων, γεγονός που εκφράζεται με σπαρακτικό τρόπο από τον θρήνο της Ραχήλ. Η ευαγγελική περικοπή μάλιστα υπενθυμίζει την προφητεία του βιβλίου του προφήτη Ιερεμία, «φωνή εν Ραμά ηκούσθη, θρήνος κλαυθμός και οδυρμός Ραχήλ η κλαίουσα τα τέκνα αυτής και ουκ ήθελε παρακληθήναι ότι ουκ εισί». Κατά την ευαγγελική περικοπή, όταν φονεύθηκαν τα νήπια επαληθεύτηκε αυτή η παλαιά προφητεία. Τι σημαίνει αλήθεια αυτός ο θρήνος, και γιατί θρηνεί η Ραχήλ τα νήπια που φόνευσε ο Ηρώδης;

Αναζητώντας την ταυτότητα της Ραχήλ!

Σύμφωνα με τη βιβλική διήγηση, η Ραχήλ ήταν η αγαπημένη γυναίκα του Ιακώβ. Ο Ιακώβ δούλεψε στον πατέρα της Λάβαν επτά χρόνια για να λάβει την άδεια να την παντρευτεί, επειδή την αγαπούσε πολύ αλλά ο Λάβαν τον εξαπάτησε και του έδωσε ως γυναίκα του την πρώτη θυγατέρα του, τη Λεία. Τότε ο Ιακώβ δούλεψε άλλα επτά χρόνια για να αποκτήσει τη γυναίκα που αγαπούσε και καρποί αυτής της αγάπης υπήρξαν ο Ιωσήφ και ο Βενιαμίν (Γεν. 29, 16-30).
Σύμφωνα με την βιβλική διήγηση, η υποτιμητική συμπεριφορά του Ιακώβ έναντι της Λείας και η προτίμηση της Ραχήλ είχαν ως αποτέλεσμα την τεκνογονία της πρώτης και τη στειρότητα της δεύτερης (Γεν. 29, 31). Αργότερα η Ραχήλ με την υπομονή και την προσευχή πέτυχε να αρθεί η δοκιμασία του Θεού απ’ αυτής. Στην αλληγορική λοιπόν γλώσσα των Πατέρων, ο άνθρωπος εργάζεται για τη «Ραχήλ», ωστόσο πρέπει πρώτα να ταπεινωθεί λαμβάνοντας τη Λεία, δηλαδή να ασκηθεί στη μετάνοια και έπειτα να είναι έτοιμος για την «ποθουμένη», δηλαδή την «τελειότατη αρετή». Επομένως «Ραχήλ» είναι η ψυχή εκείνη η οποία έχει δουλευτεί μέσα από τους κόπους, τους αγώνες και τους πνευματικούς μόχθους και έχει φθάσει σε τέτοιο σημείο ώστε, όπως λένε οι Πατέρες, να είναι πρακτική και θεωρητική, δηλαδή να γνωρίζει την πνευματική ζωή δια της πράξεως, αλλά να έχει και τη δυνατότητα η πράξη αυτή να απολήγει σε θεωρία, ώστε να αισθάνεται την παρουσία του Θεού και να τον πλησιάζει μέσα από την εργασία των εντολών.
Γιατί λοιπόν η Ραχήλ θρηνεί και για ποια νήπια θρηνεί;. Οι ερμηνευτές αναφέρουν ότι η Ραχήλ, σύμφωνα με την προφητεία, θρηνούσε τα «τέκνα» της, δηλαδή τους απογόνους της• πρόκειται για τις φυλές εκείνες του Ισραήλ που υπέστησαν ταπεινωτικές ήττες από εχθρικούς λαούς (όπως η αιχμαλωσία στους Βαβυλωνίους). Γιατί όμως παρεμβάλλεται αυτή η προφητεία στην ευαγγελική περικοπή; Μόνο λόγω του θρηνητικού της χαρακτήρα;

Ο θρήνος της Ραχήλ στο πλαίσιο της Ορθόδοξης πνευματικότητας.

Πιθανόν να μπορούσαμε να εξηγήσουμε τον θρήνο αυτό, εάν βλέπαμε το ταξίδι του ανθρώπου προς τη φάτνη ως εξής. Η πνευματική έξοδος του ανθρώπου από τον εαυτό του συμπίπτει προς το γεγονός της αναζητήσεως της αυθεντικής του καταστάσεως. Το ταξίδι προς τη φάτνη είναι όλη η πορεία της αυτοσυνειδησίας του ανθρώπου, ο οποίος πλέον έχει αντιληφθεί τον αληθή προορισμό της υπάρξεώς του. Σ’ αυτό το ταξίδι η ψυχή φθάνει στη φάτνη, αλλά αυτό δεν αρέσει στον Ηρώδη, δηλαδή στις αντίθεες δυνάμεις. Ο Ηρώδης προσπαθεί να εξαπατήσει εκείνον ο οποίος ξεκινά μαζί με τους Μάγους να αναζητήσει τον αληθή προορισμό της υπάρξεώς του, ζητώντας του να του αποκαλύψει τον πνευματικό χώρο που τον αναπαύει με σκοπό να τον επισκεφθεί και εκείνος. Αν ο άνθρωπος επιτύχει να φθάσει σ’ αυτόν τον πνευματικό προορισμό, δηλαδή στην επίγνωση του Θεού, τότε ο διάβολος, ο Ηρώδης, θα προσπαθήσει να τον τιμωρήσει.
Ποια είναι τα νήπια που φονεύθηκαν; Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε τον αββά Ισαάκ τον Σύρο, ο οποίος περιγράφει ως νήπιο τον πνευματικό άνθρωπο, ο οποίος κατευθύνει την καρδία του και το φρόνημά του, χάρη στην απλότητα της προαιρέσεώς του, μόνο σε αγαθούς λογισμούς και έργα, αποστρεφόμενος παν πονηρόν έργον. Αυτοί οι λογισμοί, σύμφωνα με την πατερική σκέψη, έχουν πνευματική δυναμική διότι συνδέονται με την πρακτική αρετή και από αυτούς πηγάζουν τα αγαθά έργα της ψυχής. Επίσης ως Ηρώδης περιγράφεται το σαρκικό φρόνημα το οποίο επιχειρεί να καταστρέψει τους αρχικούς αυτούς λογισμούς. Αν δε αρχίσουμε να συνθέτουμε εκ νέου την εικόνα της πνευματικής ζωής επί τη βάσει της ευαγγελικής περικοπής, κατανοούμε ότι όταν ο άνθρωπος ξεκινά την έξοδο από τον εαυτό του για να συναντήσει το νεογέννητο Χριστό, δηλαδή τον προορισμό της ζωής του, μέσα από αυτή την πορεία γεννά νήπια, δηλαδή νηπιώδεις λογισμούς που τον εξυψώνουν, διότι μόνο νηπιάζοντι φρονήματι πλησιάζει τον Θεό ο άνθρωπος. Αυτό όμως προκαλεί φθόνο στις δαιμονικές δυνάμεις οι οποίες διεγείρουν το σαρκικό φρόνημα, και όπως ο Ηρώδης σύμφωνα με την ευαγγελική διήγηση φόνευσε τα νήπια, εξαποστέλλουν τις δυνάμεις τους ώστε να καταστραφούν όλοι αυτοί οι λογισμοί.
Τότε η ψυχή του πνευματικώς πληγέντος ανθρώπου, όταν κατανοήσει ότι ο Ηρώδης την πρόλαβε, θρηνεί για τη χαμένη αθωότητα, τους πνευματικούς λογισμούς που «φονεύθηκαν», βίωμα κοινό σε όσους ασκούνται στην πνευματική ζωή και έχουν την οδυνηρή εμπειρία να ανατρέπεται αίφνης η πνευματική αναψυχή και όλα να καταστρέφονται. Τότε γεννάται ο θρήνος της Ραχήλ για τα φονευθέντα νήπια. Τότε γεννάται το βίωμα της απελπισίας για τον άνθρωπο εκείνο ο οποίος αισθάνεται πνευματικώς άτεκνος, εφόσον οι πνευματικοί του μόχθοι διασκορπίστηκαν.

Ένας θρήνος με προοπτική ελπίδας!

Ωστόσο, το μήνυμα της σημερινής περικοπής είναι σαφές. Εκεί που υπάρχει απελπισία, είναι παρών ο Χριστός. Έρχεται από την Αίγυπτο, και δεν εγκαταλείπει μόνο του τον άνθρωπο στην κηδεμονία των εμπαθών λογισμών. Επιστρέφει το κατεξοχήν νήπιο, δηλαδή ο Χριστός. Είναι πάλι εδώ εκείνος για τον οποίο όλοι οι άγιοι και οι πατέρες λέγουν ότι θα πρέπει να αποτελεί το κέντρο της ζωής του ανθρώπου. Το νήπιο εκείνο που θα πρέπει η ψυχή μας να γεννήσει και να αναθρέψει!
Επομένως, το βαθύτερο νόημα της ευαγγελικής περικοπή της ημέρας, εντοπίζεται στην αντίσταση κατά της απελπισίας, όταν ο άνθρωπος καθίσταται μάρτυρας του αποτρόπαιου φόνου των νηπιωδών λογισμών του πνευματικού του αγώνα από τον Ηρώδη της πνευματικής ζωής. Ωστόσο ο Κύριος έρχεται, είναι πάντοτε εδώ, ποτέ δεν έλειψε. Επιστρέφει νήπιος από τη χώρα της Αιγύπτου, η οποία στη γλώσσα των συμβόλων εικονίζει την αμαρτία και όπου με την παρουσία του εκεί την απάλλαξε από τα είδωλα, και συντρίβει την αμαρτία για να ανακαινίσει τον άνθρωπο, μετατρέποντας τον θρήνο σε χαρά και σε ύμνους αγαλλιάσεως. Ο όσιος Μάξιμος ο Ομολογητής μάλιστα, ερμηνεύοντας τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, προτρέπει τον άνθρωπο να μην ακηδιά αλλά «να καλεί» τον Κύριο από την Αίγυπτο, δηλαδή να αντιμετωπίζει τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης, διωκόμενος μαζί του.
Η ευαγγελική περικοπή της ημέρας, παρά τη θρηνητική της περιγραφή είναι τελικώς μια αισιόδοξη παρακαταθήκη για τον άνθρωπο. Αρκεί να βρίσκεται εκείνος πάντοτε έτοιμος να εξέλθει από τον εαυτό του για να συναντήσει τον Κύριο που επιστρέφει για να τον αναγεννήσει.

Του Κωνσταντίνου Κορναράκη, Επίκουρου Καθηγητή Θεολογικής Σχολής

Μελετώντας κανείς τό φαινόμενο καί τήν ἱστορία τῆς θρησκείας, βλέπει ὅτι, κατ’ ἐξοχήν στό θέμα αὐτό, ὁ ἄνθρωπος ἔπεσε θῦμα τῶν δαιμονικῶν δυνάμεων καί παραπλανήθηκε. ῎Ετσι ἔφθασε, ἤ νά ἀρνηθεῖ τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ ἤ νά λατρεύει τά κτίσματα παρά τόν Κτίσαντα.
Τέτοιοι λοιπόν εἶναι οἱ Μάγοι τῆς Περσίας, λάτρεις τῶν ἄστρων, ἄνθρωποι πού θεοποίησαν τήν κτίση, θύματα τῆς μεταπτωτικῆς ἱστορίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Παρʼ ὅλα αὐτά, ὁ Θεός δέν τούς ἀφήνει στό σκοτάδι πού κληρονόμησαν ἀπό τούς πατέρες τους, ἀλλά τούς ἐπαναφέρει μέ τρόπο θαυμαστό στήν ἀληθινή λατρεία, «πόρρωθεν Ἀστήρ ἐμήνυσε, τοῖς Ἀστρολόγοις νυκτί κεκρατημένοις, καί πλάνης σκοτασμῶ οὔσι, καί Προσκυνήσαντες πίστει, δῶρα κομίζουσιν»[1].
Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς μας μοιάζουν σέ πολλά σημεῖα μέ τούς μάγους τῆς εἰδωλολατρικῆς Περσίας. Ἔψαχναν καί ἐκεῖνοι τήν ἀλήθεια ἀλλά σέ λάθος περιοχή, μέσα στό πυκνό σκοτάδι τοῦ οὐρανοῦ, ἀνάμεσα στά ἄστρα.Ὁ Θεός ὅμως δέν τούς ἀπογοήτευσε, δέν τούς ἄφησε στήν πλάνη. Βλέπει ὁ καρδιογνώστης τήν δίψα τῆς ψυχῆς, τήν ἀπογοήτευση πού δημιουργεῖ ἡ λατρεία τῶν εἰδώλων καί τούς ἀποκαλύπτει αἰνιγματικά τό ποθούμενο σημεῖο. ῞Ενα σημεῖο πού γιά τούς μάγους σήμαινε κάτι παραπάνω ἀπό ἕνα σπάνιο ἀστρικό φαινόμενο. Σήμαινε οὐσιαστικά τήν κατάργηση τῶν ψεύτικων θεῶν τους. Γιʼ αὐτό, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ εὐαγγελιστής, οἱ Μάγοι μόλις εἶδαν τόν ἀστέρα «ἐχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα»[2]…
῾Η χαρά αὐτή δέν ἦταν μιά ἁπλῆ χαρά, σάν τίς συνηθισμένες τοῦ κόσμου τούτου, ἦταν κάτι τό βαθύτερο, ἦταν ἡ ἐσωτερική πληροφόρηση, ὅτι κάπου πάνω στόν πλανήτη γεννήθηκε ἐπιτέλους ἡ Ἀλήθεια. Κατάλαβαν, ὅτι ἔφθασε ἡ στιγμή νά τούς φανερωθεῖ κάτι τό ἀνώτερο, κάτι τό ὑπερφυσικό, κάτι τέλος πάντων, πού ἦταν ἀδύνατον νά τό προσδιορίσουν, ἀλλά πάντως τό διαισθάνονταν. Ἤξεραν πολύ καλά, ὅτι τούς περίμενε μία μεγάλη κοσμογονική ἀποκάλυψη, πού δέν θά εἶχε σχέση μέ τίς θεότητες, τίς πολλές τῆς ἐποχῆς. Τό σημαντικό γιά τούς σοφούς Μάγους ἦταν ὅτι ἡ ἀλήθεια, αὐτή τή φορά, θά ἦταν… Πρόσωπο! Ἔτσι, πολύ γρήγορα, χωρίς νά χάσουν καθόλου χρόνο, παίρνουν τήν ἀπόφαση νά ἀκολουθήσουν τό παράξενο ἀστέρι μπαίνοντας, ταυτόχρονα, σέ μιά συναρπαστική περιπέτεια…
Κάθε φορά που ἀναφερόμαστε στό ταξίδι τῶν Μάγων νομίζω ὅτι τό ἀντιμετωπίζουμε λίγο ἐπιπόλαια. Δέν πάει καθόλου ὁ νοῦς μας στά προβλήματα πού εἶχαν νά ἀντιμετωπίσουν, στόν κόπο πού κατέβαλαν. Οἱ ἐμπειρίες μας, ἄλλωστε, δέν μᾶς ἐπιτρέπουν νά δοῦμε ρεαλιστικά τίς δυσκολίες ἑνός τέτοιου ἐγχειρήματος. Οἱ σύγχρονες ἀνέσεις ἔχουν καταστήσει τά ταξίδια τῆς ἐποχῆς μας μιά ἀβασάνιστη ὑπόθεση. Ἀντίθετα, τό ταξίδι τῶν Μάγων, γιά ʽκείνη τήν ἐποχή, εἶναι πραγματικά ἕνα τόλμημα.
῾Η πορεία τους εἶναι μακρά, κουραστική καί ἐπικίνδυνη. Ἔπρεπε νά ταξιδεύουν μῆνες καί μῆνες χωρίς νά εἶναι σίγουροι γιά τό ποῦ ἀκριβῶς θά καταλήξουν. Δέν ἤξεραν τί ἀκριβῶς θά συναντοῦσαν. Μιά περιπέτεια πραγματικά στό ἄγνωστο, πού ἀπαιτοῦσε πολλές ψυχικές δυνάμεις (ἕνα ταξίδι μέ βάρκα τήν ἐλπίδα, ὅπως θά λέγαμε σήμερα…). ῞Ενα ταξίδι, πού δέν θυμίζει σέ τίποτα τά σημερινά: γεμάτο ληστές, ἄγρια θηρία, δύσκολα μονοπάτια, ἐκτεθειμένοι σέ καιρικά φαινόμενα, ἱκανά -πάντα- νά ματαιώσουν τήν πορεία τους… καί ἐκτός ὅλων αὐτῶν, τῶν ἀναμενομένων γιά τήν ἐποχή ἐκείνη προβλημάτων, εἶχαν ἐπιπλέον καί τήν ἀγωνία τῆς ἐξαφάνισης τοῦ μοναδικοῦ τους ὁδηγοῦ, τοῦ ἀστεριοῦ. Πολλές φορές σταματοῦσε γιά μέρες στό ἴδιο σημεῖο, χωρίς νά προχωρεῖ, ἄλλοτε ἐξαφανιζόταν τελείως, σάν νά ἔπαιζε μαζί τους! ῾Η ἀγωνία καί ἡ ἀβεβαιότητα ἦταν οἱ μόνιμοι συνοδοιπόροι τους! Κίνδυνοι, προβληματισμός, ἀγωνία, ἀλλά συγχρόνως καί ὑπομονή, αἰσιοδοξία, σεβασμό στό φαινόμενο τῆς ἐξαφάνισης καί ἐλπίδα ὅτι ὅλα θά πᾶνε καλά… Πόσες παγίδες, πόσα σκοτεινά μονοπάτια, πόσος θάνατος τούς περίμενε, μέχρι νά πλησιάσουν τό ποθούμενο, τό ζωογόνο ὕδωρ. Πραγματικά, μιά ὁλόκληρη περιπέτεια!

Τελικά, μετά ἀπό πολλούς κόπους, οἱ μάγοι φθάνουν στό Θεῖο Βρέφος, ἀντικρύζουν τήν Ἀλήθεια τοῦ σύμπαντος κόσμου. Συγκινημένοι ἀλλά καί ἀλλοιωμένοι ἀπό τήν παράδοξη συνάντηση, νά δοῦνε πρόσωπο μέ πρόσωπο τόν Θεό Λόγο, δέν χάνουν τήν εὐκαιρία, ξέρουν νά τιμοῦν τόν μικρό βασιλέα «πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ καί ἀνοίξαντες τούς θησαυρούς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσόν καί λίβανον καί σμύρναν»[3]…
Οἱ Μάγοι, λοιπόν, γνωρίζουν τόν Ἰησοῦ πολύ πρίν ἀπό τούς ἀποστόλους. Διδάσκονται ἀπό τήν θέα καί μόνο τοῦ Θείου Βρέφους. Μαθητεύουν ἀπό τή Θεία σιωπή Του. Ὁ μικρός Χριστούλης χωρίς νά πεῖ λέξη, διδάσκει τούς μάγους καί τούς παρακινεῖ νά ἐπιστρέψουν στόν ἀληθινό Θεό[4]. Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους μέ τήν σάρκωση τοῦ Λόγου γίνεται πραγματικότητα, ἡ πλάνη ἄρχισε νά διαλύεται. Τό πρῶτο σημεῖο πού προεικονίζει τό τί πρόκειται νά συμβεῖ στήν οἰκουμένη εἶναι ἡ ἐπιστροφή τῶν εἰδωλολατρῶν Μάγων στήν ἀληθινή λατρεία. Ἀσπάζονται τήν νέα πίστη καί γίνονται ἀναμφισβήτητα οἱ πρώτοι ἀπόστολοι γιά τά ἔθνη ἀφοῦ, ὅπως διαβάζουμε στούς 24 οἶκους τῆς Θεοτόκου, στούς λεγόμενους «Χαιρετισμούς», «Κήρυκες θεοφόροι γεγονόντες οἱ Μάγοι, ὑπέστρεψαν εἰς τὴν Βαβυλώνα, ἐκτελέσαντές σου τὸν χρησμὸν καὶ κηρύξαντες σὲ τὸν Χριστὸν ἅπασιν»[5].
Ἡ περιπέτεια αὐτή τῶν Μάγων δέν εἶναι ἄσχετη μέ ὅλους ἐμᾶς. Εἶναι μιά περιπέτεια, πού στήν οὐσία ἐπαναλαμβάνεται στή ζωή τοῦ κάθε ἀνθρώπου!
Τοῦ ἀνθρώπου πού κουράστηκε ἀπό τά σύγχρονα εἴδωλα καί προσπαθεῖ νά βρεῖ τήν ἀλήθεια, τήν ἀλήθεια πού ζωοποιεῖ, πού λυτρώνει. ῾Ο ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας, ἐγκλωβισμένος στό ἀδιέξοδο τοῦ πολιτισμοῦ, πού ὁ ἴδιος δημιούργησε μέ τό ἦθος του, ἔχει χάσει τό νόημα τῆς ζωῆς. Τό ἄγχος, ὅπως ὅλοι μποροῦμε νά διαβεβαιώσουμε, ἔχει γίνει τρόπος ζωῆς γιά τούς περισσοτέρους ἀπό μᾶς. Ἡ μοναξιά, παρ’ ὅλο τόν συνωστισμό πού ἐπικρατεῖ στίς μεγαλουπόλεις, κατέστη ἡ μόνιμος σύντροφος τῆς ζωῆς τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου. Τό θέμα δέν εἶναι ἐπουσιῶδες, οὔτε ἐνδιαφέρει μόνο τούς θεολόγους. Εἶναι ζωτικό γιά κάθε ἀνθρώπινη ψυχή. Εἶναι ὑπαρξιακό. ῾Ο ἄνθρωπος σήμερα συγκλονίζεται βαθειά ἀπό τόν πόθο γιά πληρότητα καί εὐτυχία. Τρέχει ἐδῶ καί ἐκεῖ γιά νά τήν ἀποκτήσει, μή ὑποπτευόμενος ὅτι, ἄν αἰσθάνεται ἐλλειπής καί ἄδειος, εἶναι γιατί τοῦ λείπει ὁ Θεός[6]. 2005 χρόνια μετά τήν γέννηση τοῦ Θεανθρώπου, ἡ πολυθεΐα, δυστυχῶς, τῶν σύγχρονων εἰδώλων, φαίνεται τελικά, πώς καλά κρατεῖ…
Δέν στήνουμε, σήμερα, «τοτέμ» ἢ ἀγάλματα, δέν προσφέρουμε θυσίες ἀγαθῶν ἢ ἀκόμη καί ἀνθρωποθυσίες -ἂν καί δυστυχῶς ὑπάρχουν καί σήμερα «ἄνθρωποι» πού τό κάνουν, εὐτυχῶς λίγοι- ἀλλά παραμένουμε ὑπόδουλοι στά σύγχρο­να «εἴδωλα», στίς σύγχρονες «θεότητες»… Σέ ἀνθρώπους «εἴδωλα», σέ ἰδέες «εἴδωλα», σέ ἀντιλήψεις «εἴδωλα», σέ τρόπους ζωῆς «εἴδωλα». Ἀφιερωνόμαστε «ψυχῆ τε καὶ σώματι» σʼ αὐτά! Θεωροῦμε ὅτι ἂν δέν ἀκολουθήσουμε τόν «ἐπιβαλόμενο» ἀπό τή δύση τρόπο ζωῆς, θά περιθωριοποιηθοῦμε. Οἱ «στάρ» τοῦ θεάτρου, τοῦ κινηματογράφου, τῆς τηλεοράσεως, τοῦ τραγουδιοῦ, τοῦ ποδο­σφαίρου καί τῶν ἄλλων ἀθλημάτων, τά μοντέλα καί ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι συναγωνίζονται, μέσω τῆς ἐφήμερης προβολῆς, νά δώσουν τά ὑποκατάστα­τα τῆς εὐτυχίας πού ἀναζητᾶ ὁ ἄνθρωπος. Κι ὅλα αὐτά πραγματοποιοῦνται παρʼ ὅτι: «Αὐγούστου μοναρχήσαντος ἐπί τῆς γῆς ἡ πολυθεΐα τῶν εἰδώλων κατήργηται…»[7].
Ἄν ὑποθέσουμε, λοιπόν, ὅτι βρισκόμαστε στή θέση τῶν Μάγων, ἄνθρωποι διψασμένοι καί μεῖς γιά τήν εὕρεση τῆς ἀλήθειας, κι ἄν ὁ Χριστός ὑπάρχει, κάπου ἐκεῖ, μέσα σέ μία «φάτνη» καί περιμένει νά τόν ἀνακαλύψουμε, τότε, γιά νά ὁλοκληρωθεῖ τό σκηνικό, στήν ὑπόθεσή μας, πρέπει νά ὑπάρχει καί ἕνα ἄστρο! Ἕνα ἄστρο πού θά γίνει ἡ ἀφορμή γιά νά ξεφύγουμε ἀπό τά προσωπικά μας εἴδωλα, τά θεοποιημένα πάθη μας. Ἕνα ἄστρο πού θά γίνει ἡ αἰτία γιά νά βροῦμε τόν δρόμο τῆς λύτρωσης… Ἄραγε ὑπάρχει στή ζωή μας (γιά μᾶς) καί ἄν ναί, ποιό μπορεῖ νά εἶναι αὐτό;
Τό ἄστρο αὐτό μπορεῖ νά εἶναι ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού μέ τόν λόγο ἤ τόν τρόπο του θά μᾶς ὁδηγήσει κοντά στόν Θεό. Μπορεῖ νά εἶναι μία κατάσταση τῆς ζωῆς, πού θά ταράξει τόν ἐφησυχασμό μας, προβληματίζοντάς μας γιά τόν σκοπό τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου καί τόν προορισμοῦ του ἤ μία ξαφνική ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας, ὅποια κι ἄν εἶναι αὐτή. Μπορεῖ νά εἶναι ἀκόμη ἕνα μεγάλο οἰκογενειακό πρόβλημα, ἤ κάποιο πρόβλημα ὑγείας, ἤ ἕνα θαῦμα πού τό ζήσαμε ἀπό κοντά, ἤ τέλος πάντων ἕνα γεγονός πού μᾶς σημάδεψε ἔντονα, ἀλλάζοντας ἐκ θεμελίων τήν πορεία τῆς ζωῆς μας…
Ὁ Θεός «θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν»[8], δέν κάνει ἐξαιρέσεις σέ πλούσιους ἤ φτωχούς, σέ μορφωμένους ἤ ἀμόρφωτους. Γιʼ αὐτό, στέλνει στόν κάθε ἄνθρωπο, μέ τρόπο μοναδικό, τό δικό του ἀστέρι. Ἰδίως σέ ὅλους ἐκείνους πού ψάχνουν νά βροῦν τήν Ἀλήθεια μέ πόνο, μέ εἰλικρίνεια, μέ ταπείνωση, ἀκόμη πολλές φορές καί ἀσυνείδητα, χωρίς νά ἔχουν ἀκούσει τίποτα γιά αὐτές τίς ἀρετές, ὅπως ἀκριβῶς συνέβη στήν περίπτωση τῶν Μάγων. Ἔχει τούς τρόπους Του νά πλησιάζει ὁ Θεός τήν κάθε ψυχή, νά τήν ἑλκύει πρός τόν Ἑαυτό Του. Νά τήν πληροφορεῖ γιά τήν παρουσία Του, νά τῆς ὁμιλεῖ, νά τῆς δίδει εὐκαιρίες, ἀφορμές καί δυνατότητες γιά νά τόν πλησιάσει κι αὐτή καί νά Τόν γνωρίσει, γιά νά χαρεῖ καί νά ζητήσει ὁ ἄνθρωπος νά μείνει ὁ Θεός μαζί του[9]. Ὁ ἅγιος Σιλουανός ὁ ἀθωνίτης μᾶς λέει ὅτι, γιά νά γνωρίσει κανείς τόν Κύριο δέν χρειάζεται νά εἶναι πλούσιος ἤ ἐπιστήμονας, ἀλλά χρειάζεται νά εἶναι ὑπάκουος, ἐγκρατής, νά ἔχει πνεῦμα ταπεινό καί νʼ ἀγαπᾶ τόν πλησίον. Ὁ Κύριος θʼ ἀγαπήσει μιά τέτοια ψυχή -λέει ὁ ἅγιος-, θά τῆς φανερώσει ὁ Ἴδιος τόν Ἑαυτό Του καί θά τήν διδάξει τή Θεία ἀγάπη καί ταπείνωση (τά μεγαλύτερα δηλ. ἀγαθά) καί θά τῆς δώσει κάθε τί ὠφέλιμο γιά νά βρεῖ ἀνάπαυση κοντά στόν Θεό[10] (αὐτό δηλ. πού θέλει ὁ κάθε ἄνθρωπος). Ὅ,τι δηλαδή ἔγινε μέ τούς φίλους μας, τούς Μάγους τῆς Περσίας! Μή μοῦ πεῖτε ὅτι δέν ἀξίζει νά τούς μιμηθοῦμε;!…
Ἄς μοιάξουμε λοιπόν τούς φίλους μας τούς Μάγους, ψάξοντας μέ ζῆλο γιά τό ἀληθινό νόημα τῆς ζωῆς, γνωρίζοντας ἐξ ἀρχῆς, ὅτι ἡ πνευματική ζωή εἶναι μιά συναρπαστική περιπέτεια πού ἀξίζει νά τήν ζήσουμε. Νά μή δειλιάσουμε καθόλου κατά τήν διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ μας, φοβούμενοι δηλ. τήν ἀσκητική ζωή τῆς ἐκκλησίας μας, διότι τότε, θά ὑπάρχει ὁ κίνδυνος, ἐμεῖς οἱ χριστιανοί, ὄχι μόνο νά χάσουμε τό ταξίδι γιά τό ὁποῖο ξεκινήσαμε ἀλλά τό σημαντικότερο εἶναι, ὅτι θά κινδυνεύουμε νά χάσουμε καί τόν προ­ορισμό μας. Ἀλλοίμονό μας, ὅμως τότε, διότι θά ἔχουμε χάσει καί τό νόημα αὐτῆς τῆς ζωῆς! Ἄς ἀκολουθήσουμε τόν προσωπικό μας «Ἀστέρα», ὑπομένοντας τίς τυχόν κακουχίες τῆς ζωῆς -δοκιμασίες τῆς προαιρέσεως- καί νά εἶστε σίγουροι, ὅτι θά φτάσουμε καί μεῖς στό μυστήριο τῆς ταπεινῆς φάτνης, δηλ. τῆς ᾿Εκκλησίας· θά γνωρίσουμε ἐντός της τήν Ἀλήθεια, ἡ ὁποία ἐσαρκώθη ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Χριστοῦ καί προσφέροντας τά δῶρα μας θά ψάλλουμε μέ ἀκράδαντη πίστη «εἴδομεν τό φῶς τό ἀληθινόν, ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον, εὕρομεν πίστιν ἀληθῆ, ἀδιαίρετον Τριάδα προσ­κυνοῦ­ντες…»[11]. Καί μαζί μέ τόν Ἰωάννη τόν θεολόγο θά διακηρύττουμε στόν σύγχρονο κόσμο ὅτι «ἡ ζωὴ ἐφανερώθη, καὶ ἑωράκαμεν καὶ μαρτυ­ροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον, ἥτις ἦν πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν· ὃ ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν, ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾿ ἡμῶν καὶ ἡ κοινωνία δὲ ἡ ἡμετέρα μετὰ τοῦ πατρὸς καὶ μετὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ»[12]. Αὐτῷ ἡ δόξα καί ἡ τιμή καί ἡ προσκύνησις εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
[1] Προεόρτιο τροπάριο, θ΄ Ὠδῆς, 23ης Δεκεμβρίου, Μνήμη τῶν Ἁγίων δέκα Μαρτύρων, τῶν ἐν Κρήτῃ μαρτυρησάντων.
[2] Ματθ. 2, 10.
[3] Ματθ. 2, 11.
[4] Ἰων. Χρυσοστόμου, Λόγος εἰς τό Γενέθλιον τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, τμ. 35, ἐκδ. Ἅγ. Γρηγόριος Παλαμᾶς, σελ. 485.
[5] Ἀκολουθία Ἀκαθίστου Ὕμνου, στάση β΄.
[6] Ἀρχιμ. Ἀθηναγόρα Καραματζάνη, «Στῶμεν καλῶς…», σελ. 137.
[7] Τροπάριο ἐσπερινοῦ 25ης Δεκεμβρίου.
[8] Α΄ Τιμ. 2, 4.
[9] Ὁ ἐν Χριστῷ ἀγῶνας μέσα στήν ἀποστασία τῆς ἐποχῆς μας, Ἱ.Μ. Ὁσίου Γρηγορίου, Ἅγιον Ὄρος, 41998, σελ. 18.
[10]Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Ὁ Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης, ἔκδ. Ι.Μ. Τιμ. Προδρόμου – Ἔσσεξ Ἀγγλίας 51990, σελ. 392.
[11]Ψαλμός Θείας Λειτουργίας. [12

agiameteora

«Βασιλείς Θαρσίς και αι νήσοι δώρα προσοίσουσιν· Βασιλείς Αράβων και Σαβά δώρα προσάξουσιν και προσκυνήσουσιν Αυτώ πάντες οι βασιλείς, πάντα τα έθνη δουλεύσουσιν Αυτώ»  (Ψαλμός 71: 10-11, κατά την μετάφραση των Εβδομήκοντα).

6. Καινή Διαθήκη, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδας

http://antiairetikos.blogspot.gr/

Οι ωραιότατες καταβασίες των Χριστουγέννων «Χριστός γεννάται…», που προέρχονται από τον πεζό κανόνα του ι. Κοσμά, ψάλλονται από τις 21 Νοεμβρίου μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου. Την 25η Δεκεμβρίου, ημέρα της εορτής –όπως και κατά την απόδοση της εορτής, 31 Δεκεμβρίου–, οι καταβασίες είναι διπλές: αυτές δηλαδή του πεζού κανόνος και οι ιαμβικές «Έσωσε λαόν…». Από την 26η μέχρι και την 30η Δεκεμβρίου ψάλλονται μόνο οι ιαμβικές.

Ωδή α .
Χριστός γεννάται, δοξάσατε·
Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε·
Χριστός επί γης, υψώθητε·
άσατε τω Κυρίω πάσα η γη
και εν ευφροσύνη
ανυμνήσατε, λαοί, ότι δεδόξασται.
Ο Χριστός γεννιέται· δοξάστε Τον!
Ο Χριστός κατεβαίνει από τους ουρανούς·
προϋπαντήστε Τον!
Ο Χριστός φανερώνεται πάνω στη γη·
υψωθείτε πάνω από τα γήινα!
Δοξολογήστε τον Κύριο όλοι οι κάτοικοι της γης
και ανυμνήστε Τον με χαρά,
τα διάφορα έθνη, γιατί ’ναι δοξασμένος.

Ωδή γ .
Τω προ των αιώνων
εκ Πατρός γεννηθέντι αρρεύστως Υιώ
και επ’ εσχάτων εκ Παρθένου
σαρκωθέντι ασπόρως
Χριστώ τω Θεώ βοήσωμεν·
Ο ανυψώσας το κέρας ημών
άγιος ει, Κυριε.
Στον Υιό που γεννήθηκε από τον Πατέρα απαθώς,
προτού να υπάρξει χρόνος,
και τελευταία σαρκώθηκε
από την Παρθένο χωρίς ανδρικό σπέρμα,
στον Χριστό και Θεό ας φωνάξουμε δυνατά:
Συ, Κύριε, που μας δυνάμωσες και μας δόξασες
είσαι ο μόνος άγιος!

Ωδή δ .
Ραβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί
και άνθος εξ αυτής, Χριστέ,
εκ της Παρθένου ανεβλάστησας·
εξ όρους ο αινετός
κατασκίου δασέος
ήλθες σαρκωθείς εξ απειράνδρου
ο άϋλος και Θεός·
δόξα τη δυνάμει σου, Κυριε.
Χριστέ, βλάστησες από την Παρθένο
σαν λουλούδι από το κλαδί,
που προήλθε από τη ρίζα του Ιεσσαί·
ο άυλος Θεός, τον οποίο υμνούν τα πάντα,
ήρθες στον κόσμο, παίρνοντας σάρκα από την Παρθένο
που δεν γνώρισε άνδρα,
σαν από πυκνόφυτο και σκιερό βουνό.
Δόξα, λοιπόν, αρμόζει στη δύναμή Σου, Κύριε.

Ωδή ε .
Θεός ων ειρήνης,
Πατήρ οικτιρμών,
της μεγάλης Βουλής σου τον Άγγελον
ειρήνην παρεχόμενον απέστειλας ημίν·
όθεν θεογνωσίας
προς φως οδηγηθέντες,
εκ νυκτός ορθρίζοντες
δοξολογούμέν σε, Φιλάνθρωπε.
Κύριε, όντας Θεός της ειρήνης
και φιλεύσπλαχνος Πατέρας,
μας έστειλες τον Αγγελιαφόρο της μεγάλης Βουλής σου
για να μας παρέχει την ειρήνη.
Γι’ αυτό, Φιλάνθρωπε, κι εμείς
που οδηγηθήκαμε στο φως της θεογνωσίας,
ξυπνώντας νωρίς μες στη νύχτα,
Σε δοξολογούμε.

Ωδή ς .
Σπλάγχνων Ιωνάν έμβρυον απήμεσεν
ενάλιος θηρ, οίον εδέξατο·
τη Παρθένω δε
ενοικήσας ο Λογος και σάρκα λαβών
διελήλυθε φυλάξας αδιάφθορον·
ης γαρ ουχ υπέστη ρεύσεως,
την τεκούσαν κατέσχεν απήμαντον.
Το θαλάσσιο κήτος απέβαλε σαν έμβρυο τον Ιωνά
από την κοιλιά του, όπως ακριβώς τον δέχτηκε.
Αλλά και ο Λόγος του Θεού,
που κατοίκησε κι έλαβε σώμα στην κοιλιά της Παρθένου,
πέρασε μέσα απ’ αυτήν και την διατήρησε άθικτη.
Διότι, καθώς δεν γεννήθηκε από ρεύση,
διαφύλαξε αβλαβή αυτήν που τον γέννησε.

Ωδή ζ .
Οι παίδες ευσεβεία συντραφέντες
δυσσεβούς προστάγματος καταφρονήσαντες,
πυρός απειλήν ουκ επτοήθησαν,
αλλ’ εν μέσω της φλογός εστώτες έψαλλον·
Ο των πατέρων Θεός ευλογητός ει.
Οι τρεις νέοι που ανατράφηκαν με ευσέβεια
καταφρόνησαν τη βλάσφημη διαταγή
και δεν φοβήθηκαν την απειλή της φωτιάς.
Αντίθετα, ευρισκόμενοι μες στο αναμμένο καμίνι, έψαλλαν:
Ο Θεός των Πατέρων μας είσαι δοξασμένος!

Ωδή η .
Θαύματος υπερφυούς η δροσοβόλος
εξεικόνισε κάμινος τύπον·
ου γαρ ους εδέξατο φλέγει νέους,
ως ουδέ πυρ της θεότητος
Παρθένου ην υπέδη νηδύν.
Διο ανυμνούντες αναμέλψωμεν·
ευλογείτω η κτίσις πάσα τον Κυριον,
και υπερυψούτω εις πάντας τους αιώνας.
Το καμίνι που εξέπεμπε δροσιά ήταν τύπος
που προεικόνιζε ένα παράδοξο θαύμα.
Διότι όπως αυτό δεν έκαψε τους νέους που δέχτηκε μέσα του,
έτσι δεν έκαψε το πυρ της Θεότητος
την κοιλία της Παρθένου στην οποία εισήλθε.
Γι’ αυτό κι εμείς ας ψάλουμε με ύμνους:
Ολάκερη η κτίση ας δοξάζει τον Κύριο
κι ας τον υπερυψώνει σε όλους τους αιώνες.

Ωδή θ .
Μυστήριον ξένον ορώ και παράδοξον!
ουρανόν το σπήλαιον·
θρόνον χερουβικόν την Παρθένον·
την φάτνην χωρίον,
εν ω ανεκλίθη ο αχώρητος,
Χριστός ο Θεός,
ον ανυμνούντες μεγαλύνομεν.
Βλέπω ένα γεγονός μυστηριώδες, εκπληκτικό και θαυμαστό!
Το σπήλαιο της Βηθλεέμ να γίνεται ουρανό,
η Παρθένος Μαρία χερουβικός θρόνος.
Και η φάτνη του σπηλαίου ο τόπος,
όπου ξάπλωσε αυτός που τίποτε στον κόσμο δεν μπορεί
[να τον χωρέσει,
δηλαδή ο Χριστός και Θεός,
τον οποίο οι πιστοί υμνολογώντας μεγαλύνουμε.
[Συμεών (Μητρ. Νέας Σμύρνης), Αφθαρσίας πηγή: Καταβασίες Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών, Κείμενο – μετάφραση – σχόλια (Αθήνα: Εν πλω, 2009), σσ. 127-146].

 hristospanagia.gr

Στη συλλογή των εικόνων του  Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου περιλαμβάνεται μία εικόνα με το θέμα της Άκρας Ταπείνωσης, η οποία  αγοράστηκε από το Μουσείο το 1915. Έχει αριθμό ΒΧΜ 11336, είναι διαστάσεων 36χ31,5 εκ. και διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση[1].

Ο Χριστός παριστάνεται νεκρός ως τη μέση μέσα σε σαρκοφάγο φορώντας μόνο το περίζωμα. Έχει το κεφάλι γυρτό στο δεξιό ώμο του, τα μάτια κλειστά και τις παλάμες του σταυρωμένες μπροστά στο υπογάστριο. Στην κεφαλή φέρει ακάνθινο στεφάνι και φωτοστέφανο στικτό, ενώ σε διάχωρα διαβάζεται η επιγραφή “Ο ΩΝ”. Ο χαρακτηρισμός αυτός, ο οποίος προέρχεται από το βιβλίο της Εξόδου(3,14),δηλώνει το άπειρο της ουσίας του Θεού και  τον αιώνιο χαρακτήρα της Θεότητας .Στέκει μπροστά από μεγάλο Σταυρό, ενώ στο πάνω τμήμα της κάθετης κεραίας διακρίνεται επιγραφή μερικώς κατεστραμμένη με τα αρχικά της επωνυμίας του Χριστού,“ΙΝΒΙ” (Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς των Ιουδαίων). Δεξιά και αριστερά  πετούν προς τον Σταυρό δύο άγγελοι. Πίσω από τη σαρκοφάγο και μπροστά από τον Σταυρό ξεπροβάλλουν τα σύμβολα του Πάθους, η λόγχη και ο  κάλαμος με τον σπόγγο, εικονογραφικά στοιχεία τα οποία προέρχονται από την εικονογραφία του Πάθους και τονίζουν τη σταυρική θυσία του Χριστού. Στο χρυσό κάμπο με κεφαλαία γράμματα σώζονται οι επιγραφές: Ι(ΗΣΟΥ)Σ Χ(ΡΙΣΤΟ)C. Το έργο είναι ανυπόγραφο.

Το θέμα  της Άκρας Ταπείνωσης είχε ιδιαίτερη άνθηση το 15^ο και 16^ο αιώνα σε εικόνες κρητικών εργαστηρίων[2] που έχουν επηρεαστεί από τη δυτική ζωγραφική. Ο τύπος έχει υποστηριχτεί ότι καθιερώθηκε από τον κρητικό ζωγράφο Νικόλαο Τζαφούρη στα τέλη του 15^ου αιώνα[3]. Η εικονογραφική διατύπωση της  εικόνας μας ακολουθεί τις βασικές αρχές της κρητικής ζωγραφικής του 15^ου και του 16^ου αιώνα, όπως είχε διαμορφωθεί σε μια σειρά έργων[4] αυτής της εποχής, βασισμένων σε παλαιολόγεια πρότυπα. Συνδυάζουν στοιχεία της βυζαντινής παράδοσης με αντίστοιχα από τη δυτική εικονογραφία με την οποία είχαν ιδιαίτερα εξοικειωθεί οι κρητικοί ζωγράφοι, εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούσαν στη βενετοκρατούμενη Κρήτη[5].

Στην κρητική τέχνη εντάσσουν την εικόνα μας τα τεχνοτροπικά της χαρακτηριστικά, όπως είναι η συμμετρική και άρτια σύνθεση αλλά  και η ακρίβεια στην εκτέλεση. Έπειτα, το πλάσιμο στο πρόσωπο του Χριστού με τον ανοιχτό καστανό προπλασμό και τις τριγωνικές σκιές κάτω από τα μάτια. Επίσης, τα ευγενικά και εκλεπτυσμένα χαρακτηριστικά, η σχηματοποιημένη κόμη, η λόγχη και ο σπόγγος με τις ψηλές και ραδινές αναλογίες τους, φανερώνουν ικανό ζωγράφο και αποτελούν στοιχεία που συμφωνούν με τα έργα της κρητικής ζωγραφικής του τέλους του 16^ου  αιώνα και των αρχών του 17^ου αι.

Η Άκρα Ταπείνωση, πρώτη πεντηκονταετία 17ου αιώνα, Ιδιωτική Συλλογή (εικονογραφείται στο Π.Λ. Βοκοτόπουλος, Εικόνες της Κέρκυρας, Αθήνα 1990,αριθ.64,εικ.192).

Επιπλέον, στην ίδια χρονολόγηση οδηγεί η τεχνοτροπική ομοιότητα της εικόνας μας με εικόνα ιδιωτικής συλλογής στην Κέρκυρα[6] που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 17^ου αιώνα. Η εικόνα μας αποτελεί έργο καλού  εργαστηρίου αλλά και έμπειρου και ικανού ζωγράφου, ο οποίος κατέχει απόλυτα τη βυζαντινή παράδοση και κατορθώνει να τη συνδυάσει αρμονικά με τις σύγχρονες εξελίξεις στην ιταλική ζωγραφική.

Στην εικονογραφία της Άκρας Ταπείνωσης η γυμνότητα του σώματος, τα κλειστά μάτια,το γερμένο κεφάλι, η ανοιχτή σαρκοφάγος-τάφος, ο Σταυρός, τα όργανα του Πάθους, οι πληγές στα χέρια και τα πλευρά, τα ξέπλεκα μαλλιά, όλα αποτελούν συμπερίληψη του Θείου Πάθους, αλλά ταυτόχρονα προαναγγέλλουν την Ανάσταση. Τέλος, ο Σταυρός αποτελεί σύμβολο θριάμβου της Άκρας Ταπείνωσης, νίκης της αθανασίας και της ζωής, η ελπίδα και η  σωτηρία για τον ορθόδοξο χριστιανό.

H νηστεία των Χριστουγέννων