Να  αντικαταστήσετε  το  γερούνδιο  µε  γερουνδιακό,  όπου  η  σύνταξη  το επιτρέπει, και να επιφέρετε τις απαιτούµενες µεταβολές:

α) Hostibus magna spes vincendi nostras copias erat.

β) Ille cupidus administrandi rempublicam erat.

γ) Coriolanus consilium evertendi urbem cepit.

δ) Caesar legionibus imperavit in Belgis remanere hiemandi causa.

ε) Imperator duo legiones misit ad pugnandum.

στ) Cogitando mens nostra confirmatur.

ζ) Colendo viros excellentes animum et mentem meam conformabam.

η) Illis magna cupiditas videndi urbem erat.

θ) Confirmando fiduciam exercitus dux alacres milites in pugnam mittit.

ι) Legendo libros virorum sapientium homines sapientes fiunt.

Να  αντικαταστήσετε  το  γερουνδιακό  µε  γερούνδιο,  όπου  η  σύνταξη  το επιτρέπει, και να επιφέρετε τις απαιτούµενες µεταβολές:

α) Dux tres legiones misit ad fugandos hostes ex provincia.

β) Duo consules populus constituit deligere administrandae reipublicae

causa.

γ) Pueri imitandis magnis viris animum et mentem suam conformant.

δ) Contudit populos feroces, quibus consuetudo immolandorum¹ hominum

erat.

ε) Illa poposcit stilum scribendae epistulae causa.

στ) Adulescens permotus cupiditate vincendi hostis ruit in certamen et hostem

hasta transfixit.

ζ) Manius Curius Dentatus utenda frugalitate divitias contemnere poterat.

η) Legendis libris pueri multa discunt.

θ) Coriolanus cum exercitu ad urbem expugnandam venit.

ι) Magnam spem occupandae urbis ille tenebat.

immolo, 1 = θυσιάζω

[Από το βιβλίο του ΚΕΕ]

Η ΓΕΝΙΚΗ

ΜΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ
ΚΤΗΤΙΚΗ	Patria Aeneae Troia est.
ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ	Tarquinius ultimus regum…
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ	Magnum pondus auri.
ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ	Vir nobilissimi generis.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ	Lex est fons aequitatis.
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ συνήθως με ετάθετα που δηλώνουν: επιθυμία (π.χ. cupidus), γνώση, εμπειρία και τα αντίθετά τους (π.χ. peritus), πλησμονής (π.χ. plenus), μνήμης ή λήθης κ.λπ.	Lex est fundamentum libertatis. Sutor, cupidus pecuniae… Milites reimilitaris penti.. Epistulaeplenae querelarum… Homo memor benifJciorum…
ΕΠΕΞΗΓΗΜΑ ΤΙΚΗ μετά από μία γενική έννοια δίνουμε μια πιο ειδική, (πρβλ. Η πόλη της Αθήνας)	Nomen Asiae.
ΜΕ ΡΗΜΑΤΑ
ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ	Vivorum memini.
ΠΡΟΣΩΠΟΥ! ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ με τη φράση venitmihiin mentem. Αντί της γενικής μπορεί να έχουμε ονομαστική ουδετέρου αντωνυμίας επιθέτου, απαρέμφατο ή ονοματική πρόταση ως υποκείμενο.	Venit corvo in mentem verborum domini sui.

ΑΞΙΑΣ με ρήματα που σημαίνουν: αγοράζω, πωλώ, εκτιμώ κ.λπ., όταν δηλώνεται αφηρημένη αξία (υλική/ ηθική). [ Όταν δηλώνεται συγκεκριμένη αξία, τότε χρησιμοποιούμε αφαιρετική.]	Emitavem tanti, quantinullam adhuc emerat.
ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ με ρήματα που δηλώνουν-.κατηγορώ, καταδικάζω κ.λπ.	Eum accusavitproditionis.
ΠΟΙΝΗΣ μόνο η γενική capitis στις άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε αφαιρετική.	Eum damnavit capitis. όμως: Pater eum morte multavit.
Τ ΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ με τα ρήματα refert / interest (ΠΡΟΣΟΧΗ: με /σε… ενδιαφέρει = αφαιρετική ενικού θηλ. κτητικής αντωνυμίας + interest mea/tua Inostral…interest).	Caesaris multum interfuit avem emere. όμως: Mea multum interfuit avem emere.
ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΛΗΑΩΝΕΙ ΑΙΤΙΑ με απρόσωπα ρήματα, όπως paenitet, miseret κ.λπ. Αντί της γενικής μπορεί να έχουμε ως υποκείμενο του ρήματος απαρέμφατο ή ουδέτερο αντωνυμίας.	Me paenitet verborum meorum. όμως: Neque id me paenitet.
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ, ΑΞΙΑΣ κ.λπ. με το συνδετικό ρήμα sum.	Generis Graeci est. Noli spectare quanti homo sit.
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Υ ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΤΟΣ με το συνδετικό ρήμα sum.	Meruisse stipendia in eo bello virtutis fuit.
ΜΕ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ συνήθως, με τοπικά ή ποσοτικά επιρρήματα (ubi, satis, parum κ.λπ.). [Τέτοια είναι και η γενική με ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών, όπως tantum, quid, nihil κ.λπ.]	Ubi terrarum sumus? Domi satis salutationum talium audio. [Quid novi?

Η ΔΟΤΙΚΗ

ΜΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ συνήθως με επίθετα που δηλώνουν ένωση, προσέγγιση, ομοιότητα (π.χ. similis), φιλική ή εχθρική διάθεση, υπακοή,’απείθεια κ.λπ. (n.x.amicus, inimicus, infestus).	Existimavit ad se venire hominem similem effigiei mortui. Inimicus nomini, generi, iuri civium.
ΜΕ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ με επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική.	Reliqua his similiter explicanda sunt.
ΜΕ ΡΗΜΑΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ με ρήματα που δηλώνουν φιλική, εχθρική ενέρ­γεια ή έχουν τη σημασία του αρέσω, αρμόζω κ.λπ (π.χ. placeo), με ρήματα που έχουν τη σημασία λέγω, δίνω δείχνω (π.χ. dico, mitto). Συνήθως αυτά τα ρήματα είναι δίπτωτα (έμμεσο αντικείμενο που δείχνει το πρόσωπο σε δοτική και άμεσο αντικείμενο που δείχνει το πράγμα σε αιτιατική), με ρήματα σύνθετα με τις προθέσεις ad, ante, cum inter, ob, post, prae, sub… (π.χ. adimo, propono).	Regia hostia deo placet. Signa Caesari tradunt. Tarquinio imperium adimit.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ Με απρόσωπα ρήματα (π.χ. licet). ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ IANTIXAPEJTIKH δηλώνει το πρόσωπο που ωφελείται ή βλάπτεται Δοτική χαρ ιστική έχουμε με τα ρήματα consulo consulto. ‘ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΗΘΙΚΗ δηλώνει το πρόσωπο που χαίρεται ή λυπάται γι’ αυτό που γίνεται.	Licebit tibi quoque pugillares adportare. Ille mihi errat (= κάνει λάθος εις βάρος μου). Patriae consultabant. At tibi repente paucis post diebus venit ad me Caninius.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΜΠΑΘΕΙΑΣ

δηλώνει το πρόσωπο που συμμετέχει σε ό,τι δηλώνει το ρήμα.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ

δηλώνει το πρόσωπο που έχει κάτι (συνήθως με το ρήμα sum).

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ /ΚΡΙΝΟΝΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

δηλώνει το πρόσωπο σχετικά με το οποίο ή κατά την κρίση του οποίου ισχύει κάτι. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ/ ΕΝΕΡΓΟΥΝΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

• με γερουνδιακά (-ndus –nda –ndum) που αντιστο ιχούν στα ρηματικά επίθετα της ελληνικής σε-τέος, -τέα, -τέον.
• με μετοχές παθητικού παρακειμένου, όπως auditus, cognitus, notus κ.λπ.

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ I ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ είναι δοτική αφηρημένου ουσιαστικού, π.χ. adiumento, auxilio, usui, solacio κ.λπ. και συναντάται συνήθως με το ρήμα sum

(κατηγορηματική), ή με ρήματα που έχουν τη σημασία δίνω, στέλνω κ.λπ. (mitto, do…). Κοντά στη δοτική κατηγορηματική του σκοπού υπάρχει συνήθως και μία δοτική χαριστική/ αντιχαριστική ή του εμμέσου αντικειμένου.

Non tibi ingredienti fines patriae iia cecidit?

Romanis impenum sine fine erit.

Pacuvius dixit… videri tamen ea sibi duriora et acerbiora.

Omnia sunt excitanda tibi uni.

Aesopi nostri Licinus servus tibi notus fugit.

Murena fuit magno adiumento patti.

Aedui equitatum auxilio Caesari miserunt.

Η ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ

ΚΥΡΙΩΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ
ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Απρόθεταμε ονόματα πόλεων, μικρών νήσων, χερσονήσων. Εμπρόθετα στις υπόλοιπες περιπτώσεις (με τις προθέσεις ab, ex, de).	Licinius Roma Athenas fugit. Accius ex urbe Roma Τarentum venit.
ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ Απρόθετα (συνήθως), για να δηλώσει άμεση καταγωγή. Εμπρόθετα (συνήθωςμε την πρόθεση ab), για να δηλώσει έμμεση!απώτερη καταγωγή .	Nobili genere natus est. Ab Iulo ortus est.

ΥΛΗΣ Εμπρόθετα (με τις προθέσεις ex, dc)	Templum de marmore.
ΣΗΜΕΙΟΥ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ/ ΧΩΡΙΣΜΟΥ Απρόθετα ή εμπρόθετα (με τις προθέσεις ab, dc, ex) με ρήματα που σημαίνουν απέχω, απομακρύ­νω, απελευθερώνω, στερώ κ.τ.ό.	Castris abiit. Hostem armis spoliavit.
ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ Εμπρόθετα (με την πρόθεση ab), όταν το ποιητικό αίτιο είναι έμψυχο. Απρόθετα με απλή αφαιρετική, όταν το ποιητικό αίτιο δεν είναι έμψυχο.	Catilina ab Antonio victus est. Roma bello deletur.
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ Όταν ο α’όρος σύγκρισης είναι σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική. Είναι δυνατό ο β’όρος σύγκρισης να εκφραστεί με το quam και ομοιοτρόπως ή ομοιοπτώτωςμε τον α’όρο.	Ea puella nihil festivius umquam vidi. [Nihil est sanctius quam patria.]
ΣΗΜΕΙΟΥΕΚΚΙΝΗΣΗΣΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ/ ΚΡΙΣΗ	…ut eventu singularisproelii cernatur…
ΤΟΥΑΙΑΙΡΕΜΕΝΟΥ ΟΛΟΥ Εμπρόθετα (με την πρόθεση ex).	Ex quibus quattuor in Nerviis conlocat.
ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ
ΣΥΝΟΛΕΙΑΣ Εμπρόθετα (με την πρόθεση cum). Απρόθετα στη στρατιωτική γλώσσα, συνήθως.	Servum tecum deduc. Caesar omnibus copiis ad Ilerdam proficiscitur (= πορεύεται).
ΙΑΙΟΤΗΤΑΣ Απρόθετα, συνήθως όταν δηλώνεται παροδική ιδιότητα. [Η ιδιότητα εκφράζεται και με απρόθετη γενική, συνήθως όταν δηλώνεται ηλικία, βάρος μέγεθος, καταγωγή και κοινωνική τάξη.]	Homo facie squalida… [Horn ο ingen tis magnitudinis...]
ΤΡΟΠΟΥ Απρόθετα, όταν συνοδεύεται από ένα προσδιορισμό (ομοιόπτωτο ή ετερόπτωτο). Εμπρόθετα (με την πρόθεση cum) συνήθως, όταν δε συνοδεύεται από προσδιορισμό.	Hoc modo imperium perdit. Cum lacrimis iniuriam aperit.

ΟΡΓΑΝΟΥ/ΜΕΣΟΥ Απρόθετα, συνήθως όταν δηλώνεται άψυχο ή και έμψυχο όργανο που ο ρόλος του είναι εντελώς παθητικός(π.χ. στρατιώτες, δούλοι κ.λπ.). Opera/ auxilio/ beneficio + γενική υποκειμενική, όταν δηλώνουμε πρόσωπο (ή per + αιτιατική). Αφαιρετική του μέσου έχουμε με ρήματα, όπως compleo, afficio, confido και επίθετα, όπως dignus και fretus.	Hasta eum transfixit. Militibus muros condidit. Opera adulescentis hostes fugati sunt. Supplicio capitis eum adfecit. Cacus fretus viribus suis erat.
ΜΕΤΡΟΥ / ΔΙΑΦΟΡΑΣ	…quanto Latinus miles Romanc virtute antecellit. Paulo post lacessitus est….
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους, π.χ. adducor, permoveor κ.λπ. Αφαιρετική της αιτίας είναι και οι φράσεις iussu, iniussu, rogatu (= τη αιτήσει) + γενική υποκειμενική.	Nonnulli pudore adducti remanebant. Iniussu consulis in certamen ruit.
ΠΟΙΝΗΣ [Με γενική εκφράζεται η ποινή, όταν έχουμε το capitis].	Morte eum multavit.
ΑΞΙΑΣ με ρήματα που σημαίνουν: αγοράζω, πωλώ, εκτιμώ κ.λπ., όταν δηλώνεται συγκεκριμένη αξία. [Όταν δηλώνεται αφηρημένη αξία, υλική ή ηθική, χρησιμοποιούμε αφαιρετική.]	Viginti milibus sestertium corvum emit. [… qui tam nihili est.]
ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗ
ΤΟΠΟΥ Απρόθετα με ονόματα πόλεων ή μικρών νήσων (εκτός από αυτά που είνα ι α’ή β’ κλίσης εν ι κού αριθμού). Εμπρόθετα στις άλλες περιπτώσεις.	Is Athenis paucos menses fuit. In Africa novam patriam fundat.
ΧΡΟΝΟΥ όταν προσδιορίζούμε/ εντοπίζουμε χρονικά, (απάντηση στην ερώτηση πότε; ή εντός πόσου χρόνου;)	Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat.

Πηγή : Χρήστος Απ. Ράμμος, “Λατινικά Γ’ Λυκείου”, Τεύχος 2, Εκδόσεις “Σαββάλας”

ΜΑΘ. 21:

Pro quo … acceperunt: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Capitolium. Εισάγεται εμπρόθετα με το pro quo, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Qui diu … fuerat … divisam: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Camillus. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Quod illic … pensatus est: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Unde tamen … reversus est: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. που δηλώνει τον τόπο με όρο αναφοράς το exilium. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα unde, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό. Αναφέρεται στον εμπρόθετο in exilium.

ΜΑΘ. 23:

Ut ignoraretur a marito: Δευτ. συμπερασματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (paravit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει το ita. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

Cum … illa intaverat: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό επαναληπτικό σύνδ. cum και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με χρόνο υπερσυντ., επειδή εκφράζει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. Εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο των κύριων προτάσεων ( simulabat ac respondebat). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quid ageret puer: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στη μετοχή inerroganti. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ και σε εξάρτηση άμεσα από το interroganti και έμμεσα από το respondebat δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum lacrimae … vincerent / prorumperentque: Δύο δευτ. χρονικές πρ. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική, επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρονται με υποτακτική πρτ και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (egrediebatur) φανερώνουν το σύγχρονο στο παρελθόν.

Ut simul imponeretur: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο orabat. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (orabat) (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων).

ΜΑΘ. 24:

Cum P. Cornelius … venisset / eique ab ostio … dixisset eum …non esse: Δύο δευτ. χρονικές προτάσεις, που συνδέονται συμπλεκτικά καταφατικά με το que. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Συγκεκριμένα εκφέρονται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sensit) και εκφράζουν το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quid postea Nasica fecerit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο accipe. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (accipe) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Paucis post diebus … venisset / et eum a ianua quaereret: Δύο δευτ. χρονικές πρ. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρονται: η πρώτη με υποτακτική υπερσυντ. και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν και η δεύτερη με υποτακτική πρτ και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (exclamavit). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Etsi domi erat: Δευτ. εναντιωματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi. Εκφέρεται με οριστική. Εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Στην κύρια πρ. υπάρχει το tamen. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδ. της εναντίωσης στη κύρια πρ.

Quod Nasica … mentiebatur: Δευτ. ουσιαστική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Είναι αντικείμενο στη μτχ indignatus που εκφράζει ψυχικό πάθος.  Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Quid Nasica responderit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο scire. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → είναι μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (visne scire) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Cum te quaererem: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (credidi) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ΜΑΘ. 25:

Quando … putetis ex arbore: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο του ρ. interrogo της κύριας πρ. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο quando → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (interrogo)  για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Cum omnes … dixissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (inquit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quae nimia vobis est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το fiduciam. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quae, εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

Nisi vos … consulueritis: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρκ (consulueritis). Η απόδοση είναι το ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα consulturum esse, που εξαρτάται από το ρήμα credideritis. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Υπόθεση: nisi consulueritis, Απόδοση: neminem consulturum esse. Εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον). Στον ευθύ λόγο, με τη μετατροπή του υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο, η υπόθεση εκφέρεται με οριστική συντ. μέλλ. (consulueritis) και η απόδοση με οριστική μέλλ. (nemo consulet): nemo patriae consulet nisi vos ipsi patriae consulueritis. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

Quo Carthago deleta est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το bellum. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quo αντί του εμπρόθετου in quo, εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 27:

Cum Accius … venisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (devertit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Ubi Pacuvius … recesserat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Tarentum. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (υπερσυντ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Qui multo minor natu erat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Accius. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (πρτ) για να δηλώσει το πραγματικό.

Cui «Atreus» nomen est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το tragoediam. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (ενεστ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae scripsisset: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκ. στο απαρέμφατο esse. Εισάγεται με την αναφορική αντων. quae και εκφέρεται με υποτακτική επειδή λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Ειδικότερα με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρ. (dixit esse) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων). Στον ευθύ λόγο η πρόταση θα ήταν: quae scripserat.

Ut dicis: Δευτ. απλή παραβολική-συγκριτική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδ. ut και εκφέρεται με οριστική, γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το ita (παραβολικό ζεύγος ita…ut). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την κύρια πρ.

Quae deinceps scribam: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο του απαρεμφάτου fore. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική (πρτ) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quod in pomis est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το idem. Εισάγεται με την αναφορική αντων. quod. Εκφέρεται με οριστική (ενεστ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae dura et acerba nascuntur: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο fiunt. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae gignuntur … mollia: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο fiunt. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 28:

Cum eum … cognovisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (comprehendit et tradidit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quanti homo sit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο spectare. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quanti → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτ., γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρ. (άμεσα από το spectare και έμμεσα από το noli) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Qui tam nihil est: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. ως υποκείμενο στο est της προηγούμενης πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντων. qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό. [Στην πρόταση αυτή λανθάνει υποθετικός λόγος του α’ είδους (πραγματικό-ανοικτή υπόθεση). Ανάλυση: Si quis tam nixili est (υπόθεση) → parvi preti est (απόδοση)].

Ut nihil … possit … fugitivi: Δευτ. συμπερασματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με το ut nihil – αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα  μια υποκειμενική κατάσταση. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (adfectus est) και δηλώνει αποτέλεσμα στο παρόν και στο μέλλον (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tanto, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 29:

Cum Octavianus … rediret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική ΠΡΤ επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (occurrit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Ut corvum doceret parem simulationem: Δευτ. βουλητική πρ. Εισάγεται με τον σύνδεσμο ut – είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλά επιθυμητό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (incitavit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων. Είναι έμμεσο αντικείμενο στο incitavit.

Quotiescumque avis non respondebat: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό επαναληπτικό σύνδ. cum (quotiescumque) και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με χρόνο πρτ, επειδή εκφράζει επανάληψη στο παρελθόν. Εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (solebat). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quanti nullam adhuc emerat: Δευτ. απλή παραβολική του ποσού. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quanti. Εκφέρεται με οριστική (υπερσυντ.), γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tanti (παραβολικό ζεύγος tanti…quanti). Λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης.

ΜΑΘ. 30:

Et si habet … luxuriae: Δευτ. υποθετική πρ. του α’ είδους. Απόδοση: debemus laudare ( → ανοιχτή υπόθεση στο παρόν).

Quod Asiam vidit sed in Asiam continenter vixit: Δύο δευτερεύουσες επιρρηματικές αιτιολογικές πρ. Εισάγονται με τον αιτιολογικό σύνδ. quod, εκφέρονται με οριστική επειδή εκφράζουν αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Ex qua … constituta est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Asiae. Εισάγεται εμπρόθετα με το ex qua, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει πραγματικό γεγονός.

ΜΑΘ. 28

Inde in Asia abiit: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Athenis. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα inde που δηλώνει την κίνηση από τόπο, εκφέρεται με οριστική (abiit) και δηλώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 31:

cum aliquando castris abiret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ.(abiret) – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (edixit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut omnes pugna abstinerent: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. edixit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (edixit) και αναφέρεται στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων.

ut singularis proelii eventu cernatur: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές πρ., γιατί δηλώνει επιθυμία / επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (congrediamur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν).

quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. cernatur. Εισάγεται με την ερωτηματική αντ. quanto → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύριας πρ. (cernatur) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλλον (ακολουθία χρόνων).

cum in castra revertisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (multavit) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

cuius opera hostes fugati erant, morte multavit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το adulescentem. Εισάγεται με την αναφ. αντ.cuius, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 32:

nisi litterarum lumen accederet: Δευτ. υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. Υπόθεση: nisi accederet, Απόδοση: iacerent – σχηματίζει υποθετικό λόγο που εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός ποσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 34:

Cum Africanus in Literno esset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (venerunt) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

cum se ipsum captum venisse eos existimasset: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η αιτιολογία θεωρείται το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. και σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (conlocavit) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (Ακολουθία χρόνων)

Quod ut praedones animadverterunt: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. ut (πρόταξη του quod για έμφαση). Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει (σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο των κύριων προτάσεων: appropinquaverunt et nuntiaverunt) το προτερόχρονο (στο παρελθόν). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. postquam (Πρόταξη του haec για έμφαση). Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (iussit) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

tamquam sanctum templum (essent): 1)Λειτουργεί ως κατηγορούμενο στο postes στο  αντικείμενο του ρ. venerati sunt. 2) Bραχυλογική έκφραση που δηλώνει παραβολή, κατά παράλειψη υποθετικής παραβολικής πρ. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδ. tamquam και εκφέρεται με υποτ., επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: venerati sunt) και δηλώνει το  σύγχρονο στο παρελθόν (Ακολουθία χρόνων). η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρόταση.

Cum ante vestibulum dona posuissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (reverterunt) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quae homines deis immortalibus consecrare solent: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το dona. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 36:

quo facilius divitias contemnere posset: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδ. quo, γιατί ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού (facilius). Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (utebatur) και αναφέρεται στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (solvit) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut eo uteretur: Δευτ. τελική πρ. εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (attulissent) και φανερώνει σκοπό στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

ne dicam ineptae: Δευτ. τελική παρενθεντική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ne → αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (narrate). Δηλώνει σκοπό στο παρόν-μέλλον. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

ΜΑΘ. 37:

Ut salvi esse nequeamus: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta est) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει το in eum που ισοδυναμεί με το in talem. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρκ (subvenerit), γιατί ο λόγος είναι πλάγιος. Η απόδοση βρίσκεται στη συμπερασματική πρόταση ut … nequeamus. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Υπόθεση: nisi consulueritis, Απόδοση: nequeamus ð Εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον). Στον ευθύ λόγο, με τη μετατροπή του υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο, η υπόθεση εκφέρεται με οριστική συντ. μέλλ.  και η απόδοση με οριστική ενεστ. που αναφέρεται στο μέλλον → Υπόθεση: Nisi … subvenerit, Απόδοση: salvi esse nequimus. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

ut veni ad urbem: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. ut. Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει (σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. non destiti) το προτερόχρονο (στο παρελθόν). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quae ad concordiam pertinerent: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το omnia. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου παρατατικού) και δηλώνει το δυνατό, το ενδεχόμενο στο παρελθόν. Εξαρτάται άμεσα από τα απαρέμφατα (sentire et dicere et facere) κι έμμεσα από τον ιστορικό χρόνο (non destiti) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

ut pugnare cuperent: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (invaserat) και δηλώνει αποτέλεσμα στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. προηγείται η δεικτική αντων. tantus, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική πρτ και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

ut necessitate esse cogantur: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (reddit) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην παραχωρητική πρ. που παρεμβάλλεται υπάρχει το tales. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

etiamsi natura tales non sint: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. etiamsi και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (reddit) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). H δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

ut non solum ea fiant: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quae velit victor: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το ea. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου ενεστώτα) λόγω έλξης στο ρ. fiant και φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

sed etiam ut victor obsequatur iis: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quorum auxilio victoria parta sit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το iis. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quorum, εκφέρεται με υποτακτική (παρακειμένου) λόγω έλξης στο ρ. obsequatur. Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ΜΑΘ. 38:

dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδ. dum. Εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με οριστική ενεστ., αν και αναφέρεται στο παρελθόν (λατινισμός του dum). Δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα τη συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ., που εκφέρεται με πρκ. (fecit).

dum aliqua vox congruens proposito audiretur: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη. Ειδικότερα, με υποτακτική πρτ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρ. (expectabat). Εκφράζει το υστερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ.

ut sibi paulisper loco cederet: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο rogavit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (rogavit) (ισχύει ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων).

quam Metellus multum amavit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Caecilia. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quam, εκφέρεται με οριστική (πρκ) για να δηλώσει το πραγματικό.

dum vixit: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται με οριστική, επειδή δηλώνει μόνο χρόνο. Εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν και μάλιστα την παράλληλη διάρκεια σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρ. (quam … amavit). Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην πρ. quam … amavit.

ΜΑΘ. 40:

ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur: Δευτ. τελική πρ. εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (coegerat) και φανερώνει σκοπό στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

cum Sulla minitans ei instaret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (dixit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

Licet mihi ostendas agmina militum: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. licet και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι παραχωρητικές, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύρια πρ. (iudicabo) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

quibus curiam circumsedisti: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το militum agmina. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quibus, εκφέρεται με οριστική (πρκ) για να δηλώσει το πραγματικό.

licet mortem miniteris: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. licet και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι παραχωρητικές, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύρια πρ. (iudicabo) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

Etsi senex et corpore infirmo sum: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 41:

qui primi colluisse Italiam dicuntur: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Sicanorum και Pelasgorum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris: Δευτ. υποθετική παραβολική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί στην κύρια υπάρχει αρκτικός χρόνος (uteris: ενεστ.). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Η δευτερεύουσα λειτουργεί πρ. ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ. (Tu … uteris.)

quod neminem scire atque intellegere vis: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

quae dicas: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση ως αντικείμενο στα απαρέμφατα scire / intellegere. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae και είναι μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της πρότασης. Ειδικότερα, με υποτακτική ενεστ., επειδή εξαρτάται άμεσα από τα  scire / intellegere και έμμεσα από το vis (ενεστ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν – μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ut consequaris: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές πρ., γιατί δηλώνει επιθυμία / επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (taces) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

quod vis: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρ. consequaris. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quod. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

quod honesta et bona et modesta sit: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με υποτακτική επειδή εκφράζει υποκειμενική  αιτιολογία. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα και σε εξάρτηση άμεσα από το placere κι έμμεσα από το dicis (αρκτικός χρόνος) φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν (ακολουθία χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

ut viri antiqui (vivebant): Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με το ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ.λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

ut viri aetatis nostrae (loquuntur): Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

quod a C. Caesare scriptum est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το id. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quod, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 42:

qui aut ea non videant / aut ea dissimulent (non videre): Δύο δευτερεύουσες αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις που συνδέονται διαζευκτικά και με έμφαση με το σύνδεσμο aut – aut. Εισάγονται με την αναφ. αντων. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut ei (non) και αναφέρεται στο nonnulli (είναι αρνητικές μια και προσδιορίζουν την καταφατική φράση nonulli sunt). Εκφέρονται με υποτακτική, όπως όλες οι επιρρηματικές συμπερασματικές πρ., γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα εκφέρονται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt: ενεστ.) και αναφέρονται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος. Στην κύρια πρ. εννοείται το tales.

quae imminent / quae vident: Δύο δευτερεύουσες αναφορικές επιθετικές προσδιοριστικές πρ. με όρο αναφοράς το ea των αναφορικών συμπερασματικών προτάσεων. Εισάγονται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρονται με οριστική και φανερώνουν το πραγματικό.

si in hunc animadvertissem: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του β’ είδους, υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα ή το απραγματοποίητο:  si in hunc animadvertissem (ΥΠΟΘΕΣΗ-υποτ. υπερσυντ.) – Dicerent (ΑΠΟΔΟΣΗ-υποτ. πρτ).

si iste in Manliana castra pervenerit: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. si iste in Manliana castra pervenerit (ΥΠΟΘΕΣΗ-υποτ. πρκ): βρίσκεται σε υποτακτική παρακειμένου, γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Aπόδοση: fore et fore (απρ. μέλλ.) → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, πραγματικό-ανοιχτή υπόθεση. Στον ανεξάρτητο υποθετικό λόγο θα γίνει: ΥΠΟΘΕΣΗ: Si …. pervenerit (οριστική συντ. μέλλ.) – ΑΠΟΔΟΣΗ: Nemo tam stultus erit / et nemo erit… (οριστική μέλλ.)

quo intendit: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. του τόπου με όρο αναφοράς το Manliana castra. Εισάγεται με τo αναφ. επίρρ. quo, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει πραγματικό γεγονός. Εκφέρεται με οριστική παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε πλάγιο λόγο, γιατί στη Λατινική σε σπάνιες περιπτώσεις διατηρείται η οριστική, όταν θεωρείται ότι η πρόταση λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο και δείχνει πραγματικό γεγονός.

qui non videat coniurationem esse factam: Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut non. Είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellego) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο παρόν και στο μέλλον. Στην κύρια πρ. υπάρχει το ποσοτικό επίρρημα tam.

qui non fateatur: Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut non. Είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellego) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο παρόν και στο μέλλον. Στην κύρια πρ. υπάρχει το ποσοτικό επίρρημα tam.

ΜΑΘ. 43:

ut primum exsulem deinde hostem te viderem: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (traxit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quae te genuit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το terram. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

(quae) atque aluit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το terram. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Quamvis infesto et minaci animo perveneras: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. Quamvis → μπροστά από τα επίθετα minaci και infesto. Eκφέρεται με οριστική → η χρήση της οριστικής χαρακτηρίζεται ποιητική και μετακλασική και και εκφράζει πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρ. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

cum in conspectu Roma fuit: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον cum τον καθαρά χρονικό και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με χρόνο παρακείμενο, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

ego nisi peperissem: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική υπρσυντ. (peperissem). Η απόδοση είναι: Roma non oppugnaretur (υποτ. πρτ) → υποθετικός λόγος του β’ είδους (μη πραγματικό) με υπόθεση στο παρελθόν και την απόδοση στο παρόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

nisi filium haberem: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ (haberem). Απόδοση: mortua essem (υποτ. υπερσυντ.) και σχηματίζει υποθετικό λόγο του β’ είδους (μη πραγματικό) με υπόθεση στο παρόν και την απόδοση στο παρελθόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

si pergis: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή ανοιχτής υπόθεσης στο παρόν: si pergis (ΥΠΟΘΕΣΗ-οριστ. ενεστ.) – manet (ΑΠΟΔΟΣΗ- οριστ. ενεστ.).

ΜΑΘ. 44:

in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το vita. Εισάγεται με την αναφ. αντ. (in) qua, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quis possit dilligere eum / aut eum: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. nescio της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quis → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (nescio)  για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quem metuat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το eum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quem, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (possit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

a quo se metui putet: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το eum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quem, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (possit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Quodsi forte, ceciderunt: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση που εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο Quodsi. Εκφέρεται με οριστική πρκ (ceciderunt) και σε σχέση με την απόδοση, που εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (intellegitur) σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης για το παρόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρόταση.

ut fit plerumque: Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

quam fuerint inopes amicorum: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως υποκείμενο στο intellegitur. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (intellegitur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. ως υποκείμενο στο est της προηγούμενης πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντων. quod, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quos fidos amicos habuissem / quos infidos: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντ. quos → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (intellexi) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

cum iam neutris gratiam referre poteram: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον cum τον καθαρά χρονικό και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με χρόνο παρατατικό, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 45:

quae apud Ciceronem gerantur: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. cognoscit της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quae → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quantoque in periculo res sit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. cognoscit της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quanto → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ut ad Ciceronem epistulam deferat: Δευτ. βουλητική πρ. ως άμεσο αντικείμενο στο ρ. persuadet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (persuadet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur: Δευτ. βουλητική πρ. ως άμεσο αντικείμενο στο ρ. providet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ne, επειδή είναι αποφατική/αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (providet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ut epistulam ad amentum tragulae adliget: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ.monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

et (ut) intra castra abiciat: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ. monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

si adire non possit: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης. Σχηματίζει σύνθετο εξαρτημένο υποθετικό λόγο: ΥΠΟΘΕΣΗ: si adire non posit – ΑΠΟΔΟΣΗ: monet ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Ευθύς λόγος: si potes (ΥΠΟΘΕΣΗ), … adliga et abice (ΑΠΟΔΟΣΗ – προστακτική).

ut tragulam mitteret: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. constituit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. , γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (constituit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ut salutem sperent: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ. adhortatur. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (adhortatur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ΜΑΘ. 46:

ut communem utilitatem nostrae anteponamus: Δευτ. ουσιαστική συμπερασματική πρ. ως επεξήγηση στον όρο illud της κύριας πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (consequitur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).

Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt: Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

ut laudandus is sit: Δευτ. ουσιαστική συμπερασματική πρ. ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. fit. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. παθητικής περιφραστικής συζυγίας, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (fit) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).

qui pro re publica cadat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το is. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου ενεστώτα) λόγω έλξης στο ρ. fit και φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 47:

quos legere secrete solebat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το canos. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quos, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quominus id faceret: δευτ. πρ. του quominus ως αντικείμενο στο απαρέμφατο deterrere. Εισάγεται με τον σύνδεσμο quominus και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις του quominus, επειδή εκφράζουν την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ειδικότερα. Με υποτακτική πρτ (faceret), επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (το απαρέμφατο deterrere θεωρείται ιστορικός χρόνος, επειδή εξαρτάται από το voluit: παρακείμενος με σημασία αορίστου) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας). Ο φόβος και η βούληση είναι ιδωμένα τη στιγμή της εμφάνισής τους στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής τους.

Etsi super vestem earum deprehendit canos: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

donec induxit mentionem aetatis: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο donec. Εκφέρεται με οριστική (induxit), επειδή δηλώνει μόνο χρόνο. Εκφράζει το υστερόχρονο. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ.

utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva: Δευτ. διμελής πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμσο αντικείμενο στο ρ. interrogavit. Εισάγεται με τo ερωτηματικό μόριο utrum → ολικής αγνοίας / διμελής. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ (mallet) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (interrogavit) δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum illa respondisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάσαι από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quin calva esse nolis: δευτ. πρ. του quin ως αντικείμενο στο ρ. non dubito. Εισάγεται με τον σύνδεσμο quin και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις του quin, επειδή εκφράζουν την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ειδικότερα. Με υποτακτική ενεστώτα (nolis), επειδή εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (non dubito) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον  (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας). Ο φόβος και η βούληση είναι ιδωμένα τη στιγμή της εμφάνισής τους στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής τους.

ne istae te calvam faciant: Δευτ. ουσιαστική ενδοιαστική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. times (φόβου σημαντικό). Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο ne, επειδή δηλώνει φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι ενδοιαστικές πρ., επειδή το περιεχόμενό τους αφορά κάτι ενδεχόμενο ή πιθανό. Ειδικότερα, με υποτακτική ενεστώτα (faciant), επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (times: ενεστώτας) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων).

ΜΑΘ. 48:

quae utilia factu essent: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο απαρέμφατο docere. Εισάγεται με την αντων. quae → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ (essent) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Si quid durius ei videbatur: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή ανοιχτής υπόθεσης στο παρελθόν: si videbatur (ΥΠΟΘΕΣΗ) –  a cerva praedicabat (ΑΠΟΔΟΣΗ).

quod imperandum militibus esset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το quid. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quod, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική πρτ παθητικής περιφραστικής συζυγίας (imperandum esset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut eam postero die repente in eum locum emitteret: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. praecepit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. (emitteret), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (praecepit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

in quo ipse cum amicis futurus esset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το locum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. (in) quo, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική πρτ. ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (futurus esset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το υστερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

quae perisset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το cervam. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντ. (perisset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 49:

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quod tonsoris praeripuisset officium: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με υποτακτική επειδή εκφράζει υποκειμενική  αιτιολογία. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. και σε εξάρτηση venit (ιστορικός χρόνος) φανερώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

quam aequo animo me ferro essem interemptura: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο απαρέμφατο experiri. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (essem interemptura) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (experiri volui) δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

si tibi consilium non ex sentential cessisset: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης. Σχηματίζει εξαρτημένο υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον: ΥΠΟΘΕΣΗ: si … non cessisset – ΑΠΟΔΟΣΗ: quam … essem interemptura → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Ευθύς λόγος: si non cesserit (ΥΠΟΘΕΣΗ – οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) – interimam (ΑΠΟΔΟΣΗ – οριστική μέλλοντα).

Πηγή : Άγνωστη

Απόλυτη είναι η μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν έχει καμία σχέση με τους όρους του ρήματος της πρότασης. Στα λατινικά η μετοχή αυτή, καθώς και το υποκείμενό της, εκφέρεται με αφαιρετική πτώση.

Διακρίνεται σε:
Α. Γνήσια ή κανονική αφαιρετική απόλυτη
Β. Ιδιάζουσα ή νόθη αφαιρετική απόλυτη
Γ. Ιδιόμορφη ή ατελής αφαιρετική απόλυτη

Α. Γνήσια ή κανονική αφαιρετική απόλυτη
Είναι μετοχή κάθε χρόνου ενεργητικής ή παθητικής φωνής. Το υποκείμενό της δεν έχει σχέση, ούτε συντακτική ούτε νοηματική, με τους όρους του ρήματος της πρότασης.

Β. Ιδιάζουσα ή νόθη αφαιρετική απόλυτη
Είναι πάντα μετοχή παθητικού παρακειμένου σε αφαιρετική πτώση και ισοδυναμεί με μετοχή ενεργητικού αορίστου ή παρακειμένου της αρχαίας ελληνικής, την οποία η λατινική δε διαθέτει. Το εννοούμενο ποιητικό αίτιο της μετοχής ταυτίζεται νοηματικά με το υποκείμενο του ρήματος. Αν και είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου στη μετάφρασή της χρησιμοποιούμε ενεργητική σύνταξη.

Γ. Ιδιόμορφη ή ατελή αφαιρετική απόλυτη
Σε αυτή την περίπτωση έχουμε σχηματισμό αφαιρετικής απόλυτης χωρίς καμία μετοχή αλλά με ένα όνομα ή αντωνυμία ως υποκείμενο και με ένα ουσιαστικό (που δηλώνει αξίωμα, ηλικία, επάγγελμα) ή ειδικό επίθετο ως κατηγορηματικό προσδιορισμό. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει ανάγκη χρήσης της μετοχής ενεστώτα του sum, η οποία δεν υπάρχει στα λατινικά. Τη μετοχή δεν μπορούμε να την εννοήσουμε, αφού ό,τι λείπει σε μια γλώσσα δεν είναι δυνατόν να το σκέφτονται εκείνοι που τη μιλούν.

Η γνήσια αφαιρετική απόλυτη μετοχή αναλύεται στην αντίστοιχη δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση διατηρώντας την ενεργητική ή παθητική σύνταξη.

Η διαδικασία μετατροπής έχει ως εξής:
α) Το υποκείμενο της μετοχής (που βρίσκεται σε αφαιρετική) τρέπεται σε υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης (σε ονομαστική).
β) Η μετοχή γίνεται ρήμα ίδιας φωνής με τη μετοχή.

Αναλύεται στην αντίστοιχη δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τρέποντας την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Τα βήματα που ακολουθούμε για την ανάλυσή της είναι:
α) Η παθητική σύνταξη τρέπεται σε ενεργητική
β) Το υποκείμενο της μετοχής τρέπεται σε αντικείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης (σε πτώση αιτιατική).
γ) Το ποιητικό αίτιο (που εννοείται) τρέπεται σε υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης.

Στα προς εξέταση κείμενα συναντάμε δύο ιδιόμορφες αφαιρετικές απόλυτες (Brenno duce (κείμενο 21) και patre imperatore (κείμενο 30), οι οποίες αναλύονται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό ή τον καθαρά χρονικό ακολουθώντας τα εξής βήματα:

α) Τρέπουμε το υποκείμενο και τον κατηγορηματικό προσδιορισμό σε υποκείμενο του ρήματος της πρότασης και σε κατηγορούμενο αντίστοιχα (όλα σε πτώση ονομαστική)
β) Δημιουργούμε τύπο του ρήματος sum σε υποτακτική παρατατικού, (όταν πρόκειται για τον cum τον ιστορικό – διηγηματικό) και σε οριστική παρατατικού (όταν πρόκειται για τον cum τον καθαρά χρονικό).

Α.

1. Αν το ρήμα της πρότασης βρίσκεται σε ενεστώτα /παρατατικό/μέλλοντα ενεργητικής φωνής ή σε παρακείμενο/υπερσυντέλικο αποθετικού ή ημιαποθετικού ρήματος ή σε παθητικό παρακείμενο/υπερσυντέλικο (δηλαδή δεν είναι σε παρακείμενο ή υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής) και

2. αν το υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης είναι διαφορετικό από το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης, τότε ακολουθούμε την εξής διαδικασία για τη μετατροπή της πρότασης σε μετοχή:α. Τρέπουμε το υποκείμενο του ρήματος σε υποκείμενο της μετοχής (πάντα σε πτώση αφαιρετική και χωρίς να αλλάξουμε τον αριθμό)
   β. Τρέπουμε το ρήμα σε μετοχή (σε αφαιρετική και έτσι ώστε να συμφωνεί με το υποκείμενο).

Συγκεκριμένα:

Ρήμα Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος παθητικής φωνής Υπερσυντέλικος παθητικής φωνής

→ → → → → →

Μετοχή Ενεστώτα Ενεστώτας Μέλλοντας Παρακείμενος παθητικής φωνής Παρακείμενος παθητικής φωνής

Β. – Αν το ρήμα της πρότασης βρίσκεται σε παρακείμενο ή υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής,
τότε, ανεξάρτητα από το αν το υποκείμενο του ρήματος της υπό μετατροπή πρότασης ταυτίζεται ή όχι με κάποιον από τους όρους του ρήματος της κύριας πρότασης, ακολουθούμε την εξής διαδικασία για τη μετατροπή της πρότασης σε μετοχή:

α. το (άμεσο) αντικείμενο του ρήματος που θέλουμε να τρέψουμε σε μετοχή γίνεται υποκείμενο της μετοχής (πάντα σε πτώση αφαιρετική)
β. το ρήμα (που θα είναι σε ενεργητικό παρακείμενο ή υπερσυντέλικο) τρέπεται σε μετοχή παρακειμένου (παθητικής φωνής) (σε πτώση αφαιρετική και έτσι ώστε να συμφωνεί με το υποκείμενό της)
γ. αν το ποιητικό αίτιο της μετοχής ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης, το παραλείπουμε. Στην αντίθετη περίπτωση, το δηλώνουμε κανονικά.

http://www.study4exams.gr/latin/course/view.php?id=124

Αν μία δευτερεύουσα (ή αλλιώς εξαρτημένη) πρόταση εκφέρεται με υποτακτική, η εξάρτησή της από τον χρόνο της κύριας πρότασης είναι αποφασιστικής σημασίας. Δηλαδή ο χρόνος της υποτακτικής της δευτερεύουσας πρότασης καθορίζεται από το αν ο χρόνος του ρήματος της κύριας πρότασης είναι αρκτικός ή ιστορικός.

http://www.study4exams.gr/latin/course/view.php?id=150