1.Ο 2^ος ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Εκφέρεται έιτε με απλή αφαιρετική, είτε με το σύνδεσμο quam και ομοιόπτωτα με τον 1^ο όρο σύγκρισης

Π.χ. Ego sum fotier hoste / Ego sum fortier quam hostis

2.ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα αποθετικά ρήματα κλίνονται όπως τα ρήματα της παθητικής φωνής αλλά έχουν ενεργητική σημασία κι επομένως μπορούν να έχουν αντικείμενο.

Τα ημιαποθετικά κλίνουν τον ενεστώτα ,παρατατικό και μέλλοντα σύμφωνα με την ενεργητική φωνή και τον παρακείμενο ,υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα ,σύμφωνα με την παθητική φωνή.Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις συμβαίνει και το αντίθετο (recertor-reverti-reverti ,3)

Kαι οι δυο παραπάνω κατηγορίες ρημάτων διασώζουν ορισμένους τύπους της ενεργητικής φωνής :

Α) μετοχή ενεστώτα π.χ. adhortans

Β) μετοχή μέλλοντα π.χ. adhortaturus

Γ) απαρέμφατο μέλλοντα π.χ. adhortaturum fore

Δ) την υποτακτική του μέλλοντα π.χ. adhortaturus sim κ.λ.π.

Ε) σουπίνο π.χ. adhortatum / -u

Στ) γερούνδιο π.χ. adhortandi / -ndo / -ndum / -ndo

3) ΤΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ

Είναι ρηματικό ουσιαστικό ,δηλαδή έχει υποκείμενο και αντικείμενο ,όπως οι ρηματικοί τύποι , αλλά και πτώσεις ενικού αριθμού μόνο ,όπως τα ουσιαστικά της β κλίσης.

Συντακτική Λειτουργία των πτώσεων του Γερουνδίου

Α)Η Γενική (-ndi)

Χωρίς πρόθεση ως συμπλήρωμα ουσιαστικών ή επιθέτων και τότε είναι κατά κανόνα γενική αντικειμενική και σπανιότατα γενική κτητική.

Π.χ. cupiditas pugnandi

Με την πρόθεση causa + γενική και είναι εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού.

Π.χ. legatum miserunt nuntiandi causa

Β) Η Δοτική (-ndo)

Είναι πάντα απρόθετη και βρίσκεται δίπλα σε επίθετα που δηλώνουν «καταλληλότητα» ή «χρησιμότητα» (π.χ. aptus, idoneus,commodus,utilis) και δηλώνει το σκοπό.

Π.χ. locus idoneus pugnando

Γ) Η Αιτιατική (-ndum)

Eίναι πάντα εμπρόθετη (ad, in) και δηλώνει σκοπό ή προορισμό ή σπανιότερα αναφορά.

Π.χ. dux milites ad pugnandum hortatus est

Δ) Η Αφαιρετική (-ndo)

Είναι απρόθετη και τότε προσδιορίζει το ρήμα της πρότασης δηλώνοντας τον τρόπο.

Π.χ. Romani fortiter pugnando castra ceerunt

Είναι εμπρόθετη (in,de,ex,ab) και τότε δηλώνει αφετηρία ή αναφορά

Π.χ. liber de vivendo

4. H ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ

Λέγεται έτσι η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης του γερουνδίου και του αντικειμένου του σε παθητική ,δηλαδή σε γερουνδιακό υποκείμενο.

Απαραίτητητες προϋποθέσεις για την έλξη είναι α) το γερούνδιο να δέχεται αντικείμενο σε αιτιατική και β) το αντικείμενο να είναι γραμμένο και να μην εννοείται.Αν μια από αυτές τις προϋποθέσεις δεν ισχύουν τότε η γερουνδιακή έλξη δεν πραγματοποιείται.

Α) Υποχρεωτική Γερουνδιακή Έλξη

1.Το γερούνδιο πρέπει να βρίσκεται σε δοτική απρόθετη

2.Το γερούνδιο πρέπει να είναι εμπρόθετη γενική,αιτιατική ή αφαιρετική

Β)Προαιρετική Γερουνδιακή Έλξη

1.Το γερούνδιο πρέπει να είναι απρόθετη γενική ή αφαιρετική

Διαδικασία Έλξης

1.Ελέγχουμε αν ισχύουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις.

2.Προσδιορίζουμε το είδος της έλξης (υποχρεωτική/προαιρετική)

3.Τρέπουμε το αντικείμενο του γερουνδίου στην πτώση του γερουνδίου από το οποίο εξαρτάται ,χωρίς να αλλάξουμε τον αριθμό του (ενικό / πληθυντικό)

4.Τρέπουμε το γερούνδιο σε γερουνδιακό ,έτσι που να συμφωνεί σε αριθμό ,πτώση και γένος με τη νέα μορφή που έχουμε ήδη δώσει στο αντικείμενο του γερουνδίου.

Ιδιαίτερες Παρατηρήσεις

1.Στη μετάφραση, η γερουνδιακή έλξη ,δηλαδή η παθητική σύνταξη ,αποδίδεται με ενεργητική σύνταξη ,σαν να μην είχε μεσολαβήσει η έλξη.

2.Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί του αντικειμένου κατά τη μετατροπή σε παθητική σύνταξη μετατρέπονται κι αυτοί στην πτώση του αντικειμένου.Τα υπόλοιπα μένουν ως έχουν.

Π.χ. Cupidus bene gerendi rem publicum

Cupidus bene gerendae rei publicae

3. Στην αποκατάσταση της γερουνδιακής έλξης ,δηλαδή στην μετατροπή της παθητικής σύνταξης σε ενεργητική,ακολουθούμε την ακριβώς αντίθετη διαδικασία.

5. Ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Α) Μεταροπή Κύριας Πρότασης Κρίσης με οριστική σε Πλάγιο Λόγο

Εξαρτάται από ρήματα λεκτικά ,γνωστικά ,δοξαστικά κι ερωτηματικά.

Το ρήμα της πρότασης τρέπεται σε απαρέμφατο του ίδιου χρόνου ή του πλησιέστερου χρόνου και το και το υποκείμενο της πρότασης τίθεται σε αιτιατική του ίδιου αριθμού ,για να έχουμε ετεροπροσωπία.

Π.χ. Miles nuntiat

Dicit militem nuntiare

Β) Μεταροπή Κύριας Πρότασης Επιθυμίας με υποτακτική ή προστακτική σε Πλάγιο Λόγο

Εξαρτάται από ρήματα που δηλώνουν προτροπή,συμβουλή,ευχή,διαταγή κ.α.π

Το ρήμα της κύρια ς πρότασης τρέπεται σε υποτακτική και σχηματίζουμε βουλητική πρόταση (προσέχουμε την ακολουθία των χρόνων)

*Μετά από ρήματα που δηλώνουν διαταγή ροτιμάται η μετατροπή σε τελικό απαρέμφατο.

Π.χ. Veni !

Peto ut venias / Edico te venire

Γ) Μετατροπή Ευθείας Πρότασης σε Πλάγιο Λόγο,δηλαδή σε Πλάγια Ερωτηματική Πρόταση

Εξαρτάται από ρήματα ερωτηματικά και θέτει την οριστική σε υοτακτική (ανάλογα με την ακολουθία των χρόνων)

Π.χ. Quid facis

Interrogo quid facias

Δ) Μετατροπή της Δευτερεύουσας Πρότασης σε Πλάγιο Λόγο

Διατηρούν στον πλάγιο λόγο το απαρέμφατο ή την υποτακτική ,αλλά μετατρέπουν την οριστική σε υποτακτική ανάλογα με την ακολουθία των χρόνων.

Π.χ. Nescio quid faciam

Dicit se nescire quid faciat

Ιδιαίτερες Παρατηρήσεις

Οι αντωνυμίες μεταβάλλονται ως εξής στον πλ. Λόγο :

Ego, meus            γίνεται          se, suus/ ipse, ipsius

Tu, tuus                 ->-                ille,is,illius,eius

Hic,iste,ille,is        ->-               is,ille

Tα επιρρήματα μεταβάλλονται ως εξής στον πλ. Λόγο :

Nunc , hic, hoc loco γίνονται αντίστοιχα tunc / tum, ibi,illo loco

6.ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

Α) Το υποκείμενο μετατρέπεται σε ποιητικό αίτιο (ab + αφαιρετική ,όταν είναι έμψυχο ή απλή αφαιρετική του ποιητικού αιτίου,όταν είναι άψυχο)

Β) Το ρήμα της ενεργητικής φωνής γίνεται ρήμα παθητικής φωνής

Γ) Το αντικείμενο μετατρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος

Π.χ. Hostes urbem evertunt γίνεται  Urbs evertitur a hostibus

7.ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ

Η αφαιρετική απόλυτη είναι μια αφαιρετική επιρρημαιτκής μετοχής, της οποίας το υποκείμενο δεν έχει άλλη συντακτική λειτουργία μέσα στην πρόταση που ανήκει. (Είναι δηλαδή μόνον υποκείμενο της μετοχής). Αντιστοιχεί στην αρχαία ελληνική γενική απόλυτη. Επειδή όμως η Λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή για το παρελθόν , η χρήση της είναι πολύ πιο συνηθισμένη από ό,τι στα αρχαία Ελληνικά.

Είναι μετοχή παθητικού Παρακειμένου και βρίσκεται στον ίδιο αριθμό (ενικό/πληθυντικό) και γένος με το υποκείμενό της.

Π.χ. His rebus dictis discessit

Όπως παρατηρούμε η μετοχή dictis και το υποκείμενό της rebus βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση. Το υποκείμενό της είναι αφαιρετική πληθυντικού θηλυκού γένους.Αφαιρετική πληθυντικού θηλυκού γένους είναι και η ίδια η μετοχή .

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Αναλύουμε τη μετοχή ανάλογα με το είδος της (χρονική,αιτιολογική κ.λ.π.) στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση ,προσέχοντας ιδιαίτερα την ακολουθία των χρόνων σε σχέση με το ρήμα της πρότασης στην οποία ανήκει.

Για παράδειγμα , η αφαιρετική απόλυτη dictis στην παραπάνω πρόταση είναι χρονική.Επομένως ,αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό Cum.Το ρήμα τίθεται σε ενεργητική φωνή και το υποκείμενο της παθητικής μετοχής ,γίνεται αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος.Επειδή ο ιστορικός Cum εκφέρεται μόνον με υποτακτική παρατατικού (για σύγχρονο στο παρελθόν) ή με υποτακτική υπερσυντελίκου (για προτερόχρονο στο παρελθόν) , ανάλογα με το νόημα επιλέγουμε τη σψστή έγκλιση.

Ετσι λοιπόν η πρόταση His rebus dictis discessit (=αφού ειπώθηκαν αυτά τα πράγματα αποχώρησε) ,μετατρέπεται μετα την ανάλυση της μετοχής : Cum has res dixisset ,discessit.(=αφού πρώτα είπε αυτά τα πράγματα ,αποχώρησε).

Επιλέχτηκε η υποτακτική υπερσυντελίκου για δήλωση του προτερόχρονου στο παρελθόν,επειδή είναι φυσιολογικό πρώτα να έιπε αυτά τα πράγματα και μετά να αποχώρησε  και όχι να τα έλεγε ενώ ταυτόχρονα αποχωρούσε ,οπότε θα χρησιμοποιούσαμε υποτακτική παρατατικού για δήλωση του σύγχρονου στο παρελθόν.