ΑΝΑΛΥΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ [4]

31. ΑΝΕΡΓΙΑ

ΑΙΤΙΑ

1.         Η τεχνολογική ανάπτυξη σε πολλούς τομείς της οικονομίας αποστερεί την εργασία από αρκετά άτομα.

Οι μικρότερες επιχειρήσεις εξαιτίας του άνισου ανταγωνισμού τους με τις μεγάλες επιχειρήσεις διαλύονται, με αποτέλεσμα να κορυφώνεται η ανεργία.

Πολλοί επιχειρηματίες δεν αξιοποιούν τα κέρδη τους παραγω­γικά με επενδύσεις.

4.         Η οικονομία των υπανάπτυκτων χωρών δε μπορεί να ανταπο­κριθεί στη γρήγορη αύξηση της προσφοράς εργασίας, λόγω του υπερπληθυσμού των χωρών του Τρίτου Κόσμου.

5.         Η διεθνής ύφεση της οικονομίας, ο πληθωρισμός, η επενδυτική άπνοια, η είσοδος της τεχνικής στην οικονομία είναι τα κυριότερα αίτια της ανεργίας στη σύγχρονη εποχή.

6.         Η έλλειψη σωστού προγραμματισμού για τη λειτουργία επαγ­γελμάτων δημιουργεί τον κορεσμό σε ορισμένα επαγγέλματα, ενώ σε άλλα επαγγέλματα υπάρχει περιορισμένος αριθμός ατόμων που τα εξασκούν.

7.         Πολλές ξένες χώρες που απορροφούσαν το πλεόνασμα των ερ­γατικών χεριών των διαφόρων χωρών έχουν κλείσει την αγορά εργασίας τους, γιατί αντιμετωπίζουν κι αυτές πρόβλημα ανερ­γίας.

8.         Το φαινόμενο της πολυθεσίας και της υπερωριακής απασχό­λησης επιτείνει το σοβαρό πρόβλημα της ανεργίας.

9.         Οι ώριμοι εργαζόμενοι χάνουν την εργασία τους εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου.

10.       Η έλλειψη προγραμμάτων για δημιουργία νέων θέσεων εργα­σίας αυξάνει την ανεργία.

11.       Η έλλειψη κατάλληλου προγραμματισμού, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προοπτικές της εργασίας, και η ανεπάρκεια επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι παράγοντες που υποδαυλί­ζουν την ανεργία.

12.       Από την ανεργία υποφέρουν περισσότερο οι νέοι, οι ανειδίκευτοι εργάτες και οι γυναίκες.

13        Η ξενομανία και ο μιμητισμός καταπολεμούν τα εγχώρια προϊόντα και αυξάνουν την ανεργία.

14.       Η αστυφιλία, ο υδροκεφαλισμός της Αθήνας, ο συγκεντρωτισμός της δημόσιας διοίκησης αυξάνουν την ανεργία.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

1.         Οι άνεργοι νιώθουν παραγκωνισμένοι και καταδικασμένοι από κοινωνία.

2.         Οι άνεργοι οδηγούνται στην απαισιοδοξία, στον μηδενισμό, παρανομία, στην εγκληματικότητα, στις επαναστατικές κοινωνικές ιδεολογίες.

3.         Οι άνεργοι νέοι νιώθουν ένα πλέγμα ενοχής, γιατί ζουν σε βάρος των  οικογενειών τους.

4.         Οι άνεργοι νέοι εξαναγκάζονται να ασκούν επαγγέλματα δια­φορετικά απ’ αυτά που διάλεξαν οι ίδιοι.

5.         Η ανεργία εμφανίζεται έντονα στις τάξεις των Νεοελλήνων που αποφοιτούν από τα Λύκεια ή από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ.

6.         Οι άνεργοι νέοι συνήθως περιθωριοποιούνται (γίνονται ναρκο­μανείς, εγκληματίες, αναρχικοί).

7.         Η ανεργία δημιουργεί το άγχος, την ανασφάλεια, τις ψυχοπάθειες.

8.         Σοβαρές είναι οι κοινωνικές συνέπειες της ανεργίας: χαμηλό βιοτικό επίπεδο, επαιτεία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, απερ­γίες, εξεγέρσεις

ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

1.         Η απαγόρευση της διπλοθεσίας και ο περιορισμός των υπερωριών θα δώσει νέες θέσεις εργασίας.

2.         Οι ιδιωτικές και κρατικές επενδύσεις, η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και η ίδρυση βιομηχανιών, εκεί που υπάρχει με­γάλη αύξηση της ανεργίας, θα περιορίσουν πολύ το οξύ πρόβλημα της ανεργίας.

3.         Το κράτος πρέπει να δημιουργήσει καλύτερες ευκαιρίες απα­σχόλησης.

4.) Το ελληνικό κράτος πρέπει να χρηματοδοτεί εκείνους που θέ­λουν να μετεγκατασταθούν στην επαρχία, για να ανοίξουν νέες παραγωγικές εργασίες (δηλαδή να δίνει δάνεια με ευνοϊκότερους όρους).

5.         ‘Ο επαγγελματικός προσανατολισμός θα συμβάλλει στη μείωση της ανεργίας, γιατί την αντιμετωπίζει προληπτικά και χρησι­μοποιεί καλύτερα το εργατικό δυναμικό.

6.         Η ανεργία πρέπει να επηρεάσει το νέο στην εκλογή του επαγγέλματός του.

7.         Το ελληνικό κράτος οφείλει να δημιουργήσει ίσες ευκαιρίες εξέλιξης σ’ όλους τους νέους και ιδιαίτερα στους μη προνομι­ούχους.

8.         Η ελληνική πολιτεία πρέπει να βελτιώσει ποιοτικά και ποσο­τικά την εκπαίδευση και παράλληλα να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας για τους νέους.

9.         Οι Νεοέλληνες πρέπει ν’ αλλάξουν νοοτροπία, δηλαδή να πάψουν να υποτιμούν τα χειρωνακτικά επαγγέλματα και να στρέφονται μόνο στις επιστήμες και στις διοικητικές θέσεις.

10.       Η στροφή προς τα τεχνικά επαγγέλματα είναι μια λύση για την ανεργία στην Ελλάδα.

11.       Το ελληνικό κράτος πρέπει ν’ ανοίξει νέους τομείς οικονομικής δράσης. Συγκεκριμένα μπορεί να πετύχει την επιστημονική ιχθυοκαλλιέργεια, την επιστημονικοποίηση της κτηνοτροφίας, τη χρησιμοποίηση των σύγχρονων μηχανών στη γεωργία, την επέκταση της ανθοκομίας, την κατασκευή μεγάλων δημόσιων παραγωγικών έργων.

12.       Η ελληνική πολιτεία οφείλει να αξιοποιήσει τις γυναίκες που κρύβουν σημαντική παραγωγικότητα και παράλληλα να δημι­ουργήσει νέες θέσεις εργασίας για τις γυναίκες.

13.       Η ανεργία των γυναικών μπορεί να αντιμετωπιστεί με την ει­δίκευση τους σε επαγγέλματα που παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην παραγωγή.

14.       Ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) πρέπει να συνεχίσει και να διευρύνει τα προγράμματα του για επιδότηση νέων θέσεων εργασίας. Να καταβάλλει επιδόματα ανεργίας. Να βρίσκει εργασία σε άνεργους. Να παρέχει επαγ­γελματική εκπαίδευση απ’ τις σχολές ταχύρρυθμης εκπαίδευ­σης. Να παρέχει επαγγελματικό προσανατολισμό στους νέους.

32. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

Ποιοι λόγοι επέβαλαν την εξειδίκευση σης μέρες μας;

1.         Οι ανθρώπινες γνώσεις είναι άπειρες, ενώ η ανθρώπινη διάνοια είναι πεπερασμένη.

2.         Σήμερα τα επαγγέλματα είναι περισσότερα, συγκριτικά με το παρελθόν.

3.         Οι επιστημονικοί και οι οικονομικοί ανταγωνισμοί είναι δι­εθνείς.

4) Ο μεγάλος καταμερισμός της εργασίας οδηγεί στην ολοένα και

μεγαλύτερη εξειδίκευση.

5.         Η ανάγκη για ποσοτική αύξηση της παραγωγής πηγάζει από την καταναλωτική τάση του σύγχρονου ανθρώπου.

6.         Η σύγχρονη κοινωνία απαιτεί εξειδίκευση σε μια ορισμένη ερ­γασία για μια μεγαλύτερη ποσοτική και καλύτερη ποιοτική απόδοση.

7.         Η ακρίβεια και η ταχύτητα, ο γρήγορος ρυθμός της σύγχρονης ζωής και οι πολλές ανάγκες είναι τα κύρια γνωρίσματα της εποχής μας.

8.         Οι καθημερινές ανάγκες αυξάνονται κατά γεωμετρική πρόοδο, ενώ τα αγαθά παράγονται κατά αριθμητική πρόοδο.

9.         Ο άνθρωπος δε μπορεί να κάνει όλες τις εργασίες. Αποδίδει περισσότερο σε μια εργασία που είναι σύμφωνη με τις προτι­μήσεις, κλίσεις και δεξιότητες του.

10.       Ο εξειδικευμένος άνθρωπος παράγει περισσότερα σε λιγότερο χρόνο · δίνει υπεύθυνες απαντήσεις στα θέματα που απασχο­λούν τον κλάδο του · μελετά ολόπλευρα, βαθιά, λεπτομερειακά, όχι ερασιτεχνικά το αντικείμενο της έρευνας ή της εργασίας του.

Ποια είναι τα θετικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης;

• πετυχαίνουμε ταχύτητα και ακρίβεια στην εργασία · παράγουμε περισσότερα αγαθά σε λιγότερο χρόνο ·
• βελτιώνουμε την ποιότητα των προϊόντων μας ·
• ανεβάζουμε το βιοτικό επίπεδο του συνόλου
• βρίσκουμε ευκολότερα και γρηγορότερα λύσεις στα προβλήματα του κλάδου μας·
• αντιμετωπίζουμε με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση το αντικείμενο της ερευνάς μας · .
• εξετάζουμε σε βάθος και σε πλάτος το αντικείμενο που μας απα­σχολεί·
• εμπνέουμε εμπιστοσύνη στους συνανθρώπους μας με τις σωστές και υπεύθυνες απαντήσεις που δίνουμε στα ζητήματα που τους απασχολούν ·
• διαθέτουμε πλούσια πείρα, που βοηθάει στην πιο οικονομική, πιο μαζική, πιο ανώτερη ποιοτικά βιομηχανική παραγωγή ·
• μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να επιλύσουμε καλύτερα τα επιμέρους προβλήματα συγκριτικά με κείνους που έχουν μόνο γενικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις ·
• οργανώνουμε πιο καλά, πιο συστηματικά, πιο μεθοδικά την επι­στημονική μας έρευνα ·
• τελειοποιούμε την εργασία μας, αφού συγκεντρώνουμε το ενδι­αφέρον μας μόνο σ’ ένα αντικείμενο ·
• μειώνοντας το χρόνο εργασίας αυξάνουμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Έτσι τονώνουμε πιο πολύ την έμφυτη κοινωνικότητα μας ·
• γινόμαστε οι «ειδικοί», οι απαραίτητοι για την κοινωνική πρό­οδο·
• οργανώνοντας την εργασία μας πάνω σε ορθολογιστικό πρό­γραμμα, αυξάνουμε την παραγωγή και γενικά ανεβάζουμε ποι­οτικά τη στάθμη της ζωής μας και το βιοτικό επίπεδο του συ­νόλου ·
• ικανοποιούμε τις προσωπικές μας φιλοδοξίες και παράλληλα τις κοινωνικές ανάγκες.

Ποια είναι τα αρνητικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης;

• τυποποιούμε, μηχανοποιούμε την εργασία μας·
• εντοπίζουμε το ενδιαφέρον μας σε μεμονωμένα αντικείμενα·
• θυσιάζουμε την έκταση για να επιδοθούμε στη λεπτομέρεια
• στενεύουμε τον ορίζοντα της γνώσης μας·
• κουράζουμε το νευρικό μας σύστημα με τη μονομερή, ανιαρή και τυποποιημένη εργασία μας ·
• ζημιώνουμε τη δημιουργική μας φαντασία·
• εμποδίζουμε την ελεύθερη εξωτερίκευση του εσωτερικού μας κό­σμου ·
• δε βάζουμε στο έργο μας κάτι από το «μεράκι» και το «γούστο» μας·
• χάνουμε την ιδιότητα του «καθολικού ανθρώπου», αφού αιχμα­λωτιζόμαστε στη μονοδιάστατη λεπτομέρεια · δεν αποδίδουμε στην εργασία που δε μας κεντρίζει το ενδιαφέ­ρον·
• γινόμαστε ατομιστές, υπερόπτες, φίλαυτοι, εγωιστές, αδιάφοροι για την κοινωνική πρόοδο ·
• θυσιάζουμε την ευαισθησία και τη φαντασία στο βωμό του κέρ­δους, π.χ. γινόμαστε έμποροι και όχι δημιουργοί έργων τέχνης ή επιστήμης·
• αναζητούμε στη φυγή τη λύτρωση από τις καθημερινές ανάγκες ·
• χάνουμε τη χαρά της δημιουργίας, αφού πάντοτε συμμετέχουμε μόνο σε μια φάση της δημιουργίας του έργου ·
• τροφοδοτούμε την αλαζονική αυταπάτη για φιλόδοξες επιδι­ώξεις τίτλων και αμοιβών, που εξευτελίζουν την ανεκτίμητη αξία κάθε επιστημονικής έρευνας.

Τα υπέρ της επιστημονικής εξειδίκευσης:

• Η επιστημονική έρευνα συσσώρευσε πλήθος γνώσεων, κυρίως στο 19 ο και 20 ό αιώνα. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη διαί­ρεσης και κατανομής των γνώσεων σε επιμέρους ειδικότητες. Σήμερα οι επιστήμονες αποσχίζονται σε κλάδους.
• Η σημερινή δομή της κοινωνίας και οι σημερινές ανάγκες επι­τάχυναν την επιστημονική εξειδίκευση, σαν αναγκαία διέξο­δο, για την προώθηση των επιδιώξεων του σύγχρονου ανθρώ­που.
• Ο σημερινός επιστήμονας εξειδικεύεται, δηλαδή εντοπίζει τα ενδιαφέροντα του σ’ ένα μόνο τομέα της επιστήμης.
• Ο εξειδικευμένος επιστήμονας προάγει την έρευνα, διανοίγει νέους ορίζοντες στη γνώση, θεωρείται ο «ειδικός», προσφέρει στην κοινωνία τα προϊόντα της επιστημονικής του έρευνας.
• Όσο καλύτερα γνωρίζει ο επιστήμονας το αντικείμενο της ερευνάς του, όσο αμφιβάλλει για τα αποτελέσματα της ερευ­νάς του, τόσο περισσότερες εφευρέσεις προσθέτει στις παλιές, τόσο περισσότερο ωφελεί το σύνολο.

Τα κατά της επιστημονικής εξειδίκευσης:

• Ο εξειδικευμένος επιστήμονας αυτοπεριορίζεται στην ειδικό­τητα του και έτσι απομονώνεται από τα κοινωνικά προβλήμα­τα.
• Η επιστημονική εξειδίκευση συντελεί στη διάσπαση της οργα­νικής ενότητας της επιστήμης.
• Η επιστημονική εξειδίκευση εκμηδενίζει τις πνευματικές και •ψυχικές δυνάμεις του επιστήμονα, απονεκρώνει τις δημιουρ­γικές του ικανότητες, γενικά παρεμποδίζει την ολοκλήρωση του.
• Η επιστημονική εξειδίκευση μπορεί να οδηγήσει τον επιστή­μονα στην τυποποίηση, στη μονοδιάστατη αντίληψη της ζωής, στην πνευματική μονομέρεια.

Η επιστημονική εξειδίκευση δεν οδηγεί αναγκαστικά στην πνευματική μονομέρεια:

• Αν ο επιστήμονας έχει πολύπλευρα ενδιαφέροντα και δεν απομονώνεται από τα πνευματικά – κοινωνικά προβλήματα της εποχής του, δεν οδηγείται, σαν εξειδικευμένος, στη πνευ­ματική μονομέρεια.
• Αν ο εξειδικευμένος επιστήμονας συνδυάσει την επιστημονική του εξειδίκευση με τη γενική μόρφωση, θα αντιταχθεί στην πνευματική μονομέρεια, στην οποία κινδυνεύει να οδηγηθεί.
• Αν ο εξειδικευμένος επιστήμονας ενημερώνεται στις νεότερες εξελίξεις της επιστήμης του και παράλληλα ενδιαφέρεται για τα επιτεύγματα των άλλων επιστημονικών κλάδων, δεν κινδυ­νεύει να γίνει μονόπλευρος, μονομερής πνευματικά.
• Αν ο επιστήμονας πιστεύει ότι δεν είναι αρκετή η κατάρτιση του στην οικεία επιστήμη του, όσο μεγάλη κι αν είναι, τότε θα προσπαθεί να πλησιάσει, τουλάχιστο, τους συγγενείς κλάδους των επιστημών ώστε να απελευθερώσει το πνεύμα του από την πνευματική μονομέρεια.
• Αν ο επιστήμονας καλλιεργηθεί εσωτερικά με την ανθρωπι­στική παιδεία, αν ικανοποιήσει τα ενδιαφέροντα του, αν ενη­μερώνεται γύρω από τα επιτεύγματα άλλων επιστημονικών κλάδων, αν εκμεταλλεύεται δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του, τότε θ’ αποφύγει την πνευματική μονομέρεια, στην οποία τον οδηγεί η υπέρμετρη επιστημονική του εξειδίκευση.

Πώς μπορούν ν’ αντιμετωπισθούν οι κίνδυνοι της εξειδίκευσης;

• Είναι απαραίτητη η εξειδίκευση στην εποχή μας, αρκεί να μην κλείνει το σύγχρονο άνθρωπο σ’ ένα μόνο δίαυλο της γνώσης.
• Χρειάζεται η εξειδίκευση, αλλά και η γενική καλλιέργεια, η αν­θρωπιστική μόρφωση.
• Το άτομο που περιορίζει τις γνώσεις του μέσα στα όρια του επαγγέλματος ή της επιστήμης του θ’ αποτύχει στη ζωή. Γι’ αυτό πρέπει το άτομο ν’ αποκτήσει γενικές και ειδικές γνώσεις.
• Η επαγγελματική ή η επιστημονική κατάρτιση δεν είναι αρκετή. Ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται πνευματικά εφόδια, για να είναι ολοκληρωμένος και πάνοπλος στον αγώνα της ζωής.
• Η ειδικότητα του καθενός πρέπει να λαμβάνεται ανάλογα με τις κλίσεις του.
• Ο σύγχρονος επιστήμονας πρέπει να εξειδικεύεται συνέχεια, αλλά και να αποφεύγει το αδιέξοδο της πνευματικής μονομέρει­ας.
• Ο εξειδικευμένος επιστήμονας ή επαγγελματίας πρέπει να φροντίζει τόσο για την ατομική όσο και για την κοινωνική πρόοδο · να κατανοεί τους συνανθρώπους του · να βλέπει τις επιστημονι­κές επιτυχίες χωρίς προκαταλήψεις· να ελέγχει την τεχνολογία.

33. ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΕΙΔΩΛΑ

Γιατί οι νέοι αναζητούν πρότυπα;

• θέλουν να ικανοποιήσουν την έμφυτη ορμή τους για αναγνώριση των ικανοτήτων τους
• θέλουν με τη μίμηση προτύπων να απελευθερωθούν από την ,ανωνυμία που δημιουργεί ο συνωστισμός στις μεγαλουπόλεις
• εντυπωσιάζονται από τη δόξα των προτύπων ·
• θέλουν με τη μίμηση προτύπων να διαμορφώσουν την προσωπι­κότητα τους ·
• έχουν την έμφυτη τάση για προσωπολατρεία ·
• θαυμάζουν και εκτιμούν τις αναγνωρισμένες προσωπικότητες.

Ποια πρότυπα ωφελούν τους νέους;

• είναι ηθικά πρόσωπα του παρελθόντος ·
• έχουν ευδοκιμήσει μέσα στον κοινωνικό χώρο ·
• έχουν την εκτίμηση και την αναγνώριση της κοινωνίας ·
• διαπνέονται από ειλικρίνεια ·
• έχουν πρωτοστατήσει στις ιστορικές, κοινωνικές και επιστημονι­κές μεταβολές
• μπορούν να οδηγήσουν τους νέους στην αυτογνωσία και στον αυτοέλεγχο
• αφυπνίζουν στους νέους την έμφυτη τάση της μίμησης.

Τα καλά πρότυπα:

• διαμορφώνουν το χαρακτήρα και αναπτύσσουν την προσωπικότητα του σημερινού νέου ·
• προβάλλουν κοινωνικές αρετές για μίμηση ·
• αποτελούν παραδείγματα αρετής για το σημερινό νέο·
• γεννούν την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στο νέο·
• καλούν το σύγχρονο νέο να συνεργαστεί με τους μεγαλύτερους του για την επίλυση των μεγάλων και δύσλυτων κοινωνικών προβλημάτων ·
• παίζουν διδακτικό ρόλο ·
• φέρνουν μηνύματα του παρελθόντος, τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για το παρόν και το μέλλον ·
• κάνουν αισιόδοξο και δραστήριο το σύγχρονο νέο·
• γεμίζουν με ιδανικά και αξίες το σημερινό νέο ·
• συνδέουν το νέο με το παρελθόν ·
• αναπτύσσουν την εθνική συνείδηση του νέου·
• μαθαίνουν στο νέο να εργάζεται, να συνεργάζεται και ν’ αναπτύσσει πρωτοβουλίες · -καλλιεργούν την έμφυτη κοινωνικότητα του νέου.

Τα κακά πρότυπα:

• διαψεύδουν τα όνειρα του σημερινού νέου ·
• οδηγούν το νέο σε ηθικές παρεκτροπές ·
• προκαλούν φανατισμό ή προσωπολατρεία ·
• προβάλλονται σαν ήρωες και πετυχημένα άτομα ·
• ηρωοποιούνται από το σημερινό νέο ·
• προβάλλονται πολύ από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης·
• οδηγούν το νέο στην τυφλή μίμηση τους ·
• εμποδίζουν το σημερινό νέο να σκέφτεται ήρεμα και αντικειμε­νικά ·
• μοιάζουν με τα είδωλα·
• προσκολλούν το σύγχρονο νέο με πάθος στις ιδέες και τις αντιλήψεις τους·
• κάνουν το νέο που ακολουθεί με φανατική επιμονή την κοσμο­θεωρία τους μονόπλευρο, αδιάλλακτο και ασυμβίβαστο.

Γιατί οι αντιήρωες κατακλύζουν την εποχή μας;

• Ο σημερινός άνθρωπος δεν ντρέπεται για τους συμβιβασμούς και τις υποχωρήσεις του
• ο σύγχρονος άνθρωπος ονειρευτοί τον εύκολο πλουτισμό και την άκοπη ανάδειξη ·
• ο σημερινός άνθρωπος βασίζεται σε απαξίες ·
• ο σύγχρονος άνθρωπος αγωνίζεται με πάθος για υλικές απολαβές
• ο ευδαιμονισμός και ο ωφελιμισμός είναι πόλοι έλξης του σημερινού ανθρώπου ·
• το βόλεμα θεωρείται σαν το μεγαλύτερο ιδανικό της σημερι­νής ζωής
• το  ατομικιστικό πνεύμα δημιουργεί ψευτοήρωες και όχι παραγματικούς ήρωες ·
• η ειδωλολατρεία των σταρ (σταρολατρεία) στην εποχή μας εί­ναι η νέα θρησκεία ·
• η τάση φυγής από κάθε πρόβλημα δημιουργεί ψευτοήρωες·
• σήμερα δεν απονέμεται τιμή στους ήρωες της καθημερινής ζωής (γονείς, δασκάλους, επιστήμονες . . .)
• ο πραγματικός ήρωας είναι συνεπής στις ιδέες και στα «πι­στεύω», του, ενώ ο ψευτοήρωας αλλάζει ιδέες, προκειμένου να πετύχει τη γρήγορη και άκοπη ανάδειξη του.

34. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ  ΧΡΟΝΟΣ

Ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητος για τους σημερινούς μαθητές γιατί :

• ο γρήγορος ρυθμός της σχολικής ζωής δημιουργεί άγχος στους μαθητές.
• η πολύωρη μελέτη υποσκάπτει την ψυχική υγεία των μαθητών.
• η μονότονη ζωή των μαθητών (σπίτι – σχολείο) δημιουργεί ανία και κούραση ψυχική στους μαθητές.
• η ψυχαγωγία, η μελέτη εξωσχολικών βιβλίων και η επικοινωνία με τους φίλους είναι ανάγκες των σημερινών μαθητών.
• ο αθλητισμός και η αυτομόρφωση είναι στόχοι των μαθητών για τον ελεύθερο χρόνο τους.

Γιατί η ψυχαγωγία θεωρείται βασική ανάγκη του σημερινού ανθρώπου;

• γεμίζει τις ελεύθερες ώρες του.
• τονώνει και ανανεώνει τον οργανισμό του.
• απομακρύνει τον άνθρωπο από τη μονότονη και ανιαρή εργασία του.
• ξεκουράζει τον άνθρωπο με την αλλαγή παραστάσεων.
• φέρνει το γέλιο μέσα σε χαρούμενο περιβάλλον.
• δίνει διέξοδο στη σωματική ή στην πνευματική του κούραση.
• χαλαρώνει τα νεύρα του, διώχνει τις σκοτούρες και τις στενοχώριες του.
• πλουτίζει τον άνθρωπο ψυχικά και συναισθηματικά.
• εξυψώνει τον άνθρωπο πνευματικά και ηθικά.
• ανανεώνει σωματικά και ψυχικά τον άνθρωπο.
• χαρίζει ευχάριστες στιγμές στον άνθρωπο.
• βελτιώνει την αποδοτικότητα του ανθρώπου στην καθημερινή του εργασία.
• δίνει νόημα στον καθημερινό μόχθο του ανθρώπου.
• καταπολεμά την απαισιοδοξία, τη στενοχώρια και τη μελαγχολία του σημερινού ανθρώπου.
• δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις.

Ποια η σημασία της ψυχαγωγίας στη ζωή του νέου;

• αναπτύσσεται σωματικά και πνευματικά.
• αξιοποιεί δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του.
• πλουτίζει τα ενδιαφέροντα του.
• αυτομορφώνεται με εξωσχολικά βιβλία.
• ξεκουράζεται με την αλλαγή εντυπώσεων (π.χ. στις εκδρομές αλλάζει παραστάσεις).
• πετυχαίνει τη σωματική και την ψυχική του ευεξία με τον αθλητισμό.
• αντιμετωπίζει αισιόδοξα το μέλλον του.
• εξευγενίζεται και εξανθρωπίζεται (με την ενεργητική και καλή ψυ­χαγωγία).
• ισχυροποιεί και ηθικοποιεί το χαρακτήρα του.
• δημιουργεί καλές κοινωνικές σχέσεις.
• νιώθει τη χαρά και την ομορφιά της ζωής στα έργα τέχνης (στη μουσική, στο χορό, στο θέατρο, στον κινηματογράφο), στο παιγνίδι και. στις γιορτές.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

1.         Ψυχαγωγία: Στην τεχνοκρατούμενη εποχή μας η ψυχαγωγία που ακολουθεί το μέτρο αποτελεί οργανική και ψυχολογική ανάγκη του μηχανοποιουμένου σύγχρονου ανθρώπου. Στον ελεύθερο χρόνο του ο άνθρωπος μπορεί να συμμετέχει σε ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, να παρακολουθεί επιμορφωτικά, καλλιτεχνικά και ψυχαγωγικά προ­γράμματα στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση. Η ενεργητική ψυχα­γωγία καταπολεμά το άγχος, την ανία, την πλήξη. Είναι ανάγκη να φροντίζει η Πολιτεία για την ποιότητα της ψυχαγωγίας.

Με τη σωστή ψυχαγωγία θα κάνει η Πολιτεία όλους τους πολίτες της δέκτες της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, και θα ανεβάσει τη μορ­φωτική στάθμη του λαού.

2.         Ταξίδια: Ο άνθρωπος, που καταφεύγει στις περιηγήσεις, τις εκδρομές και τα ταξίδια, απομακρύνεται από τις σκοτούρες της καθημερινής ζωής. Ξεκουράζεται με την αλλαγή παραστάσεων και εντυπώσεων. Αποκτά γνώσεις και πείρα. Γνωρίζει νέους τόπους, αρχαιολογικούς θησαυρούς, ήθη και έθιμα άλλων λαών.

3.         Αυτομόρφωση: Στον ελεύθερο χρόνο του ο άνθρωπος και ιδιαίτερα ο νέος μπορεί να αυτομορφώνεται. Ο μαθητής μελετά εξωσχολικά βιβλία. Ο νέος εξοικειώνεται με τις καλές τέχνες, μελετά κλασικά λογοτεχνικά έργα, συγκινείται με την αρμονία της καλής μουσικής. Ο σύγχρονος άνθρωπος παρακολουθεί κινηματογραφικά ή θεατρικά έργα, που ψυχαγωγούν και μορφώνουν. Νιώθει την ομορφιά της ζωής με τα έργα της τέχνης. Με τις ωραίες εικόνες της τέχνης σχη­ματίζει μέσα του ένα σύστημα ιδεών. Παραδειγματίζεται από τα καλά πρότυπα που προβάλλουν οι καλές τέχνες.

4.         Κοινωνικές σχέσεις: Ο άνθρωπος μπορεί στον ελεύθερο χρόνο του να συμμετέχει σε ομάδες κοινωνικής δράσης (σε εκπολιτιστικούς και εξωραϊστικούς συλλόγους, σε συλλόγους κοινωνικής πρόνοιας, προστασίας του περιβάλλοντος). Οι μαθητές οργανώνοντας πολιτι­στικές δραστηριότητες προάγονται πνευματικά και ψυχικά. Ο σύγ­χρονος άνθρωπος συμμετέχοντας στις ονομαστικές γιορτές των συγγενών ή φίλων του ψυχαγωγείται, εκπληρώνει τις κοινωνικές του υποχρεώσεις και δημιουργεί καλές κοινωνικές σχέσεις.

5.         Γιορτές: Όλες οι γιορτές (ονομαστικές, θρησκευτικές, εθνικές και τοπικές) έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη ζωή του σημερινού ανθρώπου.

Οι γιορτές γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο, προσφέρουν ποικίλες ωφέλειες (σωματικές, πνευματικές, ηθικές). Οι γιορτές διασκεδάζουν και ψυχαγωγούν, προβληματίζουν και προβάλλουν καλά πρότυπα, εξευγε­νίζουν την ψυχή και ομορφαίνουν τη ζωή του ανθρώπου.

Οι θρησκευτικές γιορτές αφυπνίζουν τη θρησκευτική συνείδηση του ανθρώπου. Οι εθνικές γιορτές διδάσκουν ότι η εθνική ελευθερία στηρίζεται στο αίμα των ηρώων, στην πέννα των λογίων και στο χρήμα των εθνικών ευεργετών. Οι τοπικές γιορτές διαιωνίζουν τις τοπικές παραδόσεις, προβάλλουν τοπικούς ήρωες ή ευεργέτες για μίμηση, διαφημίζουν τον τόπο με τον τουρισμό.

Οι ονομαστικές γιορτές συσφίγγουν τους οικογενειακούς και τους φι­λικούς δεσμούς.

Δίκαια είπε ο Δημόκριτος ότι «η ζωή του ανθρώπου χωρίς γιορτές μοιάζει με μεγάλη οδοιπορία χωρίς πανδοχείο, χωρίς όαση μέσα στην καθημερινή ρουτίνα».

6.         Αθλητισμός :Ο αθλητής με τις επιδόσεις του στα διάφορα αγωνίσματα καλλιεργεί το σώμα και την ψυχή του αρμονικά. Αποκτά αισιοδοξία, θάρρος, αυτοπεποίθηση, αυτοκυριαρχία. Γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο του. Επίσης ο φίλαθλος αποκομίζει σωματικά και ψυχικά οφέλη παρακολουθώντας το αγαπημένο του σπορ. Ψυχαγωγείται αφιερώ­νοντας τον ελεύθερο χρόνο του στον αθλητισμό.

35. ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Ορισμός: Είναι η οργανωμένη προσπάθεια, που σκοπό έχει ν’ αξιοποιηθεί τον ελεύθερο χρόνο του ατόμου με μορφές δραστηριότητας που οδηγούν στη πνευματική αναζήτηση, ευχαρίστηση, φυγή από τη μονοτονία και τη ρουτίνα· είναι αγωγή της ψυχής με ταυτόχρονη απομάκρυνση από τις φροντίδες της καθημερινότητας που κουράζουν σωματικά, πνευματικά και ψυχικά τον άνθρωπο.

Ετυμολογία: Προέρχεται από το ρήμα ψυχαγωγοί (<ψυχή + άγω) = τέρπω την ψυχή το πνεύμα.

Μορφές Ψυχαγωγίας

Α. γνήσια ψυχαγωγία

• Άθληση (ατομική και ομαδική).
• Ποιοτικό θέαμα και ακρόαμα (θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, εικαστικές τέχνες).
• Επαφή με τη φύση.
• Τα ταξίδια που ευνοούν την επικοινωνία με άλλους πολιτισμούς.
• Συμμετοχή σε πολιτιστικές – καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
• Επικοινωνία με φιλικά πρόσωπα.
• Ανάγνωση βιβλίων γενικότερου  εξωεπαγγελματικού ενδιαφέροντος.
• Ερασιτεχνισμός που αναδεικνύει τη δημιουργικότητα του ατόμου.

Β. Νόθη Ψυχαγωγία:

• οι κάθε είδους καταχρήσεις (χαρτοπαιξία, οινοποσία, παραμονή σε αν­θυγιεινούς χοίρους, κλπ.), οι οποίες όχι μόνο δε μεταμορφώνουν, αλλά παραμορφώνουν τον εσωτερικό κόσμο και οδηγούν στον ψυχικό κλονι­σμό, στην αλλοτρίωση.
• η εκτόνωση στο γήπεδο μέσα) εκδηλώσεων χουλιγκανισμού. » ηλεκτρονικά παιχνίδια (καλλιεργούν την εσωστρέφεια, εμποδίζουν την επικοινωνία).
• η χρήση των μηχανών και η μανία της ταχύτητας (εγκυμονεί κινδύνους για τη σωματική ακεραιότητα, οδηγεί τους νέους στην ταύτιση της αξίας τους με τα αντικείμενα χρήσης).
• παρακολούθηση χαμηλής ποιότητας πολιτιστικών ε’ργων (εμπορικό θέ-αμα ή ακρόαμα, προγράμματα ευτελούς αισθητικής, όπως τηλεοπτικές σειρές, στις οποίες προβάλλονται αρνητικά πρότυπα και υποβαθμίζεται το αισθητικό κριτήριο, θεάματα, στα οποία κυριαρχεί η αισχρολογία που υποτιμά τη νοημοσύνη και την αισθητική.

Σημασία της Ψυχαγωγίας

• Επενεργεί θετικά στον ψυχισμό του ανθρώπου:
• απαλλαγή από βιοτικές μέριμνες
• αποσυμπίεση από άγχη, εσωτερική ένταση
• εξασφάλιση συναισθηματικής ισορροπίας (μέσω επικοινωνίας κλπ). ·» Συντελεί στην πνευματική καλλιέργεια:
• Ανανεώνει τις πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου
• Οξύνει την κρίση, τη δημιουργική φαντασία, την αυτενέργεια.
• Καλλιεργούνται οι κλίσεις και διευρύνονται τα ενδιαφέροντα του ανθρώ­που.
• Παρέχει ερεθίσματα για δημιουργία.
• Συντελεί στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου και στην καλλιέργεια κοινω­νικών αρετών μέσω της συλλογικής ψυχαγωγίας:
• πνεύμα συνεργασίας, ομαδικότητας, περιστολή του ατομισμού
• διάθεση συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες – εκδηλώσεις.
• Συμβάλλει στην ηθικοποίηση του ατόμου:
• με την προβολή θετικών προτύπων (τέχνη, κινηματογράφος)
• με την αποβολή του εγωισμού, του αθέμιτου ανταγωνισμού (στις συλλογι­κές δραστηριότητες).
• Επιδρά ευεργετικά στη βιολογική κατάσταση του ατόμου:
• Ξεκουράζει και ασκεί το σώμα
• Ενισχύει τη σωματική υγεία και ευεξία.
• Αναπτύσσει την αισθητική μέσω των καλλιτεχνικών ερεθίσματος.
• Διαμορφώνει την οικουμενική συνείδηση:
• μέσω του αθλητισμού (διεθνών συναντήσεων)
• με τις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των λαών, μέσω κοινών ψυχαγω­γικών δραστηριοτήτων.

36. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Οι σύγ­χρονες κοινωνίες διαβιούν σε έναν κόσμο, στον οποίο η ανάπτυξη της τεχνικής και των επιστημών οδήγησε και μπορεί να οδηγήσει ακόμα σε σημαντικές βελτιώσεις του επιπέδου ζωής, της υγείας και της ευημερίας των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Οι α­γώνες για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη οδήγησαν πολλές κοινωνίες, στις οποίες υπήρχαν καταπιεστικά δικτατορικά καθεστώτα, στην εγκαθίδρυση δημοκρατικής διακυβέρνησης και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ωστόσο, ο κόσμος που ζούμε απέχει ακόμη πολύ από το να είναι ένας κόσμος της ειρήνης, της ασφάλειας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Πώς γίνεται φανερό αυτό; Από το γεγονός ότι: Ενώ σε μερικές κοινωνίες μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει εξασφαλίσει δικαί­ωμα στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην ελευθερία της έκφρασης, στην υγεία και ασφάλεια, στην κατοικία κτλ., σε άλλες κοινωνίες ή σε κάποιο τμήμα του πληθυσμού των ίδιων των κοινωνιών τα δικαιώματα αυτά δεν θεωρούνται κεκτημένα. Για τα μέ­λη των κοινωνιών που στερούνται αυτών των βασικών αγαθών και υπηρεσιών, ο κό­σμος μας είναι κόσμος της απελπισίας, της στέρησης και της απειλής.

Τις καταστάσεις που αναφέραμε πριν, οι οποίες δεν είναι επιθυμητές για μεγάλα σύνολα κοινωνικών ομάδων και για τις οποίες καταβάλλονται προσπάθειες βελτίωσης τους, ώστε να μην προκαλούν αυτού του είδους τα αισθήματα και τη δυσφορία στους πολίτες, θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε ως κοινωνικά προβλήματα.

Το τι όμως χαρακτηρίζεται ως κοινωνικό πρόβλημα σε κάθε κοινωνία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως π.χ το σύστημα αξιών, τις ομάδες πίεσης και συμ­φερόντων, τη μορφή εξουσίας κτλ. Επομένως ο χαρακτηρισμός μιας κατάστασης ως κοινωνικό πρόβλημα διαφέρει όχι μόνο από κοινωνία σε κοινωνία, αλλά και μέσα στην ίδια κοινωνία (π.χ άλλες ομάδες μπορεί να θεωρούν μια κατάσταση ως κοινωνι­κό πρόβλημα και άλλες όχι). Ακόμα διαφέρουν μέσα στο χρόνο. Άλλες καταστάσεις χα­ρακτηρίζονταν ως κοινωνικό πρόβλημα πριν από μερικά χρόνια και άλλες σήμερα.

Διαφορές ατομικού και κοινωνικού προβλήματος. Τα κοινωνικά προβλή­ματα διαφέρουν από τα ατομικά όχι τόσο ως προς τα χαρακτηριστικά, αλλά κυρίως: α) ως προς την έκταση του αριθμού των ατόμων που επηρεάζουν, π.χ όταν κάποιος είναι αναλφάβητος, ή άστεγος, ή άνεργος κλπ, αυτό δεν συνιστά κοινωνικό, αλλά ατομικό πρόβλημα. Αντίθετα όταν έχουμε ολόκληρες ομάδες πληθυσμού αναλφά­βητες, ή άστεγες, ή άνεργες τότε μπορούμε να μιλάμε για κοινωνικό πρόβλημα. β) ως προς τη μεθοδολογία αντιμετώπισης του, καθώς στο ατομικό πρόβλημα πολύ μεγάλο ρόλο παίζει το ίδιο το άτομο. Ενώ αντίθετα στην περίπτωση του κοινωνι­κού προβλήματος, σημαντικό ρόλο παίζει ο τρόπος που δρα η ίδια η κοινωνία για την αντιμετώπιση του (π.χ με τους νόμους που ψηφίζει ή με την κοινωνική πολιτι­κή που ασκεί.

Τα αίτια των κοινωνικών προβλημάτων και ο τρόπος αντιμετώπισης τους. Οι κοινωνικές ανισότητες και οι ταξικές δια­στρωματώσεις δημιουργούν διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ο­μάδων. Πολλά από τα προβλήματα που αναφέραμε είναι απόρροια του παγκοσμίου συστήματος διαστρωμάτωσης, της μεγάλης ανισότητας μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρών, μεταξύ των αναπτυγμένων χωρών του βιομηχανικού Βορρά και των χωρών του προς ανάπτυξη και υποβαθμισμένου Νότου. Για παράδειγμα ας θυμηθούμε εδώ μερικά στοιχεία από το μάθημα της γεωγραφίας για τα βιομηχανικά κυρίως προϊό­ντα, τον ορυκτό πλούτο, τον πληθυσμό κλπ κάθε χώρας και ας τα συγκρίνουμε.

Άλλα όμως κοινωνικά προβλήματα συνδέονται με το σύστημα διαστρωμά­τωσης και κοινωνικών ανισοτήτων που επικρατεί μέσα στην ίδια τη χώρα. Για παράδειγμα δεν είναι μόνο οι διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, αλ­λά και οι διαφορές μέσα στην ίδια τη χώ­ρας μας. Απολαμβάνουν όλα τα παιδιά της χώρας μας το αγαθό της εκπαίδευ­σης ή της περίθαλψης ή της κατοικίας;

Τα κοινωνικά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου δεν μπορούν να διαχωρισθούν αυστηρά κατά γεωγραφικές περιοχές καθώς δεν μπορούν για πολύ καιρό να περιορισθούν σε μια περιοχή.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τις αιτίες και να αντιμετωπίσουν τα κοινωνικά προβλήματα. Ορισμένοι από αυτούς (π.χ ψυχολόγοι) προσπαθούν να βρουν τη λύση δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά, στη συμπεριφορά, στις ε­μπειρίες και γενικά στην ψυχολογία των ατόμων (ατομοκεντρική προσέγγιση), ενώ κάποιοι άλλοι (όπως οι κοινωνιολόγοι) την αναζητούν στις κοινωνικές συνθήκες, στη δομή του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος και στα χαρακτηριστικά της οικο­νομίας (κοινωνιοκεντρικη προσέγγιση). Ωστόσο αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε εί­ναι ότι η αλληλο-υποστήριξη και αλληλο-συμπλήρωση των δυο προσεγγίσεων επιφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα.

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Η Φτώχεια ως κοινωνικό πρόβλημα. Στον πλανήτη μας ζουν σήμερα 5,66 δισεκατομμύρια άνθρωποι από τους οποίους 1 δις περίπου σε κατάσταση φτώχειας, με την έννοια ότι αγωνίζονται καθημερινά για να εξασφαλίσουν την απλή επιβίωση τους.

Ορισμός της φτώχειας. Όμως πώς ορίζεται τελικά η φτώχεια; Επειδή δεν είναι εύκολο να αποτιμηθούν κοινά στοιχεία για τον ορισμό της φτώχειας, οι κοινωνικοί επιστήμονες επέλεξαν ως κριτήριο ένα κρίνο χαρακτηριστικό, το εισόδημα και με βάση αυτό μετρούν τη φτώχεια σε απόλυτη και σχετική. Συνήθως μιλούν για από­λυτη φτώχεια όταν το επίπεδο του εισοδήματος δεν φτάνει να καλύψει ούτε καν τις βασικές ανάγκες (τροφή, στέγη, ενδυμασία, υγεία). Ας σκεφτούμε εδώ μερικά τέτοια παραδείγματα. Έχουν όλοι οι κάτοικοι στον πλανήτη ή στη χώρα μας εξασφαλι­σμένη στέγη, ή τροφή ή περίθαλψη κλπ;

Αντίθετα μιλούν για σχετική φτώχεια όταν το επίπεδο εισοδήματος, αν και φτά­νει να καλύψει τις βασικές ανάγκες, δεν επαρκεί για την ικανοποίηση συνηθισμένων αναγκών, όπως αυτές προσδιορίζονται από την κάθε κοινωνία σε δεδομένη στιγμή και συμφωνά με το καταναλωτικό της πρότυπο. Για παράδειγμα μια οικογένεια που ενώ καλύπτει τις βασικές της ανάγκες δεν μπορεί να διαθέσει χρήματα για σπουδές των παιδιών της, θεωρείται ότι είναι σχετικά φτωχή σε μια συγκεκριμένη κοινωνία, όπου συνήθως όλες οι οικογένειες μπορούν να διαθέσουν χρήματα για σπουδές.

Συνήθως αυτός ο προσδιορισμός της σχετικής φτώχειας, έχει να κάνει με το πώς ο­ρίζονται κάθε φορά «οι βασικές ανάγκες» και τα «όρια» της φτώχειας. Το τι είναι όμως «βασικές ανάγκες» για τους ανθρώπους είναι κάτι που ποικίλει ιστορικά και κοινωνι­κά. Αντανακλά το τεχνολογικό και πολιτισμικό επίπεδο μιας κοινωνίας. Πολλοί κάτοι­κοι ορισμένων περιοχών του τρίτου κόσμου δεν θα μπορούσαν να διανοηθούν ότι η ύ­παρξη κεντρικής θέρμανσης και λουτρού μέσα στο σπίτι ή η οδοντιατρική περίθαλψη αποτελούν «βασικές ανάγκες» τους.

Η φτώχεια είναι ένα οικουμενικό φαινόμενο και έχει να κάνει κυρίως με την πα­γκόσμια διαστρωμάτωση, την παγκόσμια οικονομία και τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς σχετική κυρίως φτώχεια συναντάμε σε όλα τα κράτη, ακόμα και στα οικονο­μικά ισχυρά.

Αίτια της φτώχειας. Ποιες είναι όμως οι αιτίες της φτώχειας;

Μια από τις βασικότερες αιτίες της φτώχειας είναι η κοινωνική δια­στρωμάτωση, η οποία είναι χαρα­κτηριστικό της κοινωνίας και δεν υ­ποδηλώνει μόνο διαφορές μεταξύ των ατόμων. Η άνιση κατανομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών (γης, υ­πεδάφους, υδάτων κλπ), του εισοδή­ματος και των περιουσιακών στοι­χείων μεταξύ των ατόμων και των

Άλλες αιτίες είναι η προκατάληψη, οι διακρίσεις και ο ρατσισμός απέναντι σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες (π.χ των τσιγγάνων, των οικονομικών προσφυγών, των φορέων του ΑΙΟδ, των ατόμων με ειδικές ανάγκες κτλ.). Ακόμα αιτίες φτώχειας εί­ναι ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και οι αλλαγές στην τεχνολογία, που προ­καλούν ευρύ φάσμα ανεργίας, καθώς οι μηχανές αντικαθιστούν όλο και περισσότε­ρα εργατικά χέρια.

Επιδείνωση της φτώχειας στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου προκαλούν και τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής (μη καταβολής στο κράτος χρηματικών ποσών που προέρχονται από οικονομικές δραστηριότητες) και της παραοικονομίας (η μη επί­σημη καταγραφή από το κράτος των οικονομικών δραστηριοτήτων). Τα δυο αυτά φαι­νόμενα από τη μια αυξάνουν το ατομικό εισόδημα αυτών που εμπλέκονται, αλλά α­πό την άλλη, συμβάλλουν στην απώλεια σημαντικών εσόδων του κράτους, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της ανεργίας κτλ.

Η φτώχεια εκτός από τα γεωγραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των κρατών σχετίζεται και με:

Α) Την ηλικία (κυρίως πλήττονται οι νέοι και οι ηλικιωμένοι).

Β) Τη φυλή και την εθνικότητα που προσδιορίζουν ως μειονότητες τα άτομα ή τις ο­μάδες όταν βρίσκονται εκτός της χώρας τους (π.χ. Αλβανοί, Αιθίοπες, Φιλλιππινέζοι κ.ά. στην Ελλάδα ή Έλληνες σε άλλες χώρες).

Γ) Το φύλο (οι γυναίκες π.χ πλήττονται περισσότερο και συνήθως αποκλείονται από

υψηλόβαθμες θέσεις εργασίας).

Δ) Τη μορφή της οικογένειας (κυρίως οι μονογονεϊκές οικογένειες οποιασδήποτε μορ­φής ή οι πολυπληθείς πυρηνικές είναι πιο ευάλωτες).

Ε) Το επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης (οι αναλφάβητοι για παράδειγμα ή όσοι έχουν ελλιπή κατάρτιση σε κάποιο τομέα δυσκολεύονται περισσότερο να βρουν εργασία, ή αμείβονται πο­λύ χαμηλά κτλ.).

Για τα φτωχά κυρίως κράτη τα αί­τια της φτώχειας συνδέονται με:

α)Την απουσία της τεχνολογίας και κυ­ρίως της βιομηχανικής και γεωργικής τεχνολογίας και της εξειδίκευσης.

β)Την αύξηση του πληθυσμού, τον ο­ποίο η οικονομία δεν μπορεί να συ­ντηρήσει.

γ) Τα πολιτισμικά πρότυπα (π.χ θρη­σκευτικά πιστεύω, ήθη και έθιμα, θεσμοί δικαίου, οργάνωση ζωής, ανεπάρκεια εκπαιδευτικού συστήματος κ.τλ.).

δ) Την κοινωνική διαστρωμάτωση (στις φτωχές χώρες είναι εξαιρετικά άνιση)

ε) Την ανισότητα ως προς τα φύλα (η κοινωνική θέση της γυναίκας είναι πολύ χα­μηλή, σε ορισμένες χώρες πολλές γυναίκες αποκλείονται από πολλά δικαιώματα και αρκετές θανατώνονται γιατί δεν έχουν προίκα).

στ) Τις διεθνείς / παγκόσμιες σχέσεις εξουσίας. Δηλαδή τις σχέσεις μεταξύ των κρα­τών. (Συνήθως τα ισχυρά οικονομικά κράτη εκμεταλλεύονται τους φυσικούς και αν­θρώπινους πόρους των φτωχών και σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν ένα κα­θεστώς αποικιοκρατίας).

Επειδή ένα χαρακτηριστικό της φτώχειας είναι η αναπαραγωγή της από γενιά σε γενιά μέσω των περιουσιακών στοιχείων, με τα οποία κληρονομούνται συνήθως τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, η φτώχεια διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισότητες. Η φτώ­χεια δεν εξαρτάται μόνο από το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, αλλά και α­πό τα ατομικά χαρακτηριστικά του καθενός (τη θέληση, τις προσδοκίες, την επιμο­νή κλπ) ή ακόμα και από διάφορα απρόοπτα συμβάντα της ζωής π.χ μια ασθένεια, ή μια αναπηρία από τροχαίο ατύχημα κ.τλ.

Συνέπειες της φτώχειας.

Με βάση τα όσα αναφέραμε παραπάνω γίνεται φανερό ότι η φτώχεια επιφέρει άμεσες συνέπειες τόσο στα άτομα, όσο και στην κοινωνία ολό­κληρη και γίνεται αιτία δημιουργίας μιας σειράς άλλων προβλημάτων (πείνας, πολέ­μων, ασθενειών, μεταναστεύσεων, θανάτων, βίας, ρατσισμού, ξενοφοβίας κλπ). Ένα φτω­χό άτομο έχει πολλές πιθανότητες να αποκλεισθεί από πολλά κοινωνικά αγαθά και ση­μαντικούς τομείς και δραστηριότητες της κοινωνίας όπως π.χ η εκπαίδευση, η περίθαλψη, η εργασία, η ψυχαγωγία κ.τλ. Και αν οι συνέπειες της φτώχειας που περιγράψαμε πριν είναι τόσο ση­μαντικές για το άτομο, μπορούμε να φαντασθούμε ποιες είναι για την κοι­νωνία. Τι προβλήματα δηλαδή αντιμε­τωπίζει μια φτωχή κοινωνία ή ένα φτω­χό κράτος, όταν δεν μπορεί να παράγει αγαθά και υπηρεσίες που είναι απα­ραίτητα για την διαβίωση του πληθυ­σμού του! Έτσι η πείνα, οι ασθένειες, ο αναλφαβητισμός, οι επιδημίες, η α­νεργία και τόσα άλλα προβλήματα γί­νονται αιτία καθυστέρησης της κοινω­νικής και οικονομικής ανάπτυξης στις φτωχές χώρες. Παράλληλα τα προ­βλήματα αυτά με τη σειρά τους δημι­ουργούν προβλήματα άλλα όπως η βία, η πορνεία, η καταπάτηση των ανθρω­πίνων δικαιωμάτων, ακόμα και η διά­λυση των δημοκρατικών θεσμών και η επιβολή ολοκληρωτικών καθεστώτων, είναι συνήθη φαινόμενα στις φτωχές χώρες. Όμως δεν θα πρέπει να λησμο­νούμε, αυτό που και σε άλλο σημείο α­ναφέραμε, ότι μεγάλα προβλήματα ε­ξαιτίας της φτώχειας αντιμετωπίζουν και οι οικονομικά και κοινωνικά ανα­πτυγμένες χώρες, στις οποίες ολόκλη­ρες κοινωνικές ομάδες είναι άνεργες, άστεγες, αναλφάβητες κτλ.

Αντιμετώπιση της φτώχειας.

Στο ερώτημα πώς μπορεί να αντιμετωπι­σθεί η φτώχεια, η απάντηση θα μπο­ρούσε να είναι ότι:

• Η φτώχεια μπορεί να αντιμετωπι­σθεί κυρίως με την καταπολέμηση των αιτίων που την προκαλούν και ειδι­κότερα με την αναδιανομή του πλούτου και του εισοδήματος, ώστε να μειωθούν οι κοινωνικές ανισότη­τες.
• Η πολιτεία από την πλευρά της αλλά και το ίδιο το άτομο από τη δι­κή του θα πρέπει να φροντίζουν ώ­στε να υιοθετούνται θεσμοί και τρό­ποι συμπεριφοράς που θα διευκο­λύνουν την καταπολέμηση της φτώ­χειας. Από την πλευρά της πολιτεί­ας λοιπόν τίθεται ένα πολιτικό και οικονομικό πρόβλημα, να αποφα­σίσει κατά πόσον και σε ποια έκτα­ση θα δημιουργήσει θεσμούς, οι ο­ποίοι θα εξασφαλίζουν τους πολίτες της από την φτώχεια και την εξαθλίωση. Τέτοιοι θεσμοί μπορούν να δημιουργηθούν και να λειτουργήσουν με την κοινωνική πολιτική που ασκεί το κράτος (Κράτος Πρόνοιας), λαμβάνοντας μέριμνα για τους οικονομικά ασθενέστερους, τους ηλικιωμένους, τους ανάπηρους, τα παιδιά και τις μητέρες.
• Το άτομο τώρα από την πλευρά του θα πρέπει κι εκείνο να έρχεται αρωγός της πο­λιτείας και παράλληλα με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του να φροντίζει να ασκεί τα καθήκοντα του και τις υποχρεώσεις του. Η ενέργεια όμως που θα βοηθήσει ιδιαί­τερα το άτομο για την αποφυγή της φτώχειας, είναι η ολοκλήρωση των βασικών σπου­δών, ώστε να μην είναι αναλφάβητοι. Η επαρκής γενική μόρφωση καθώς και η εξει­δικευμένη επαγγελματική κατάρτιση, συνδυασμένες με θετική στάση απέναντι στη ζωή και την εργασία, δίνουν και τα εχέγγυα για επαγγελματική καριέρα. Σε αντίθετη πε­ρίπτωση το άτομο μπορεί να αποκλεισθεί από μια σειρά κοινωνικών διαδικασιών (πο­λιτισμού, υγείας κλπ).
• Από όσα αναφέραμε γίνεται φανερό πλέον ότι το πρόβλημα της φτώχειας δεν α­φορά ένα κακό που το έστειλε η μοίρα, αλλά συνδέεται με τους τρόπους που διάφο­ρες κοινωνικές ομάδες ερμηνεύουν την πραγματικότητα σύμφωνα με τα συμφέρο­ντα τους. Επομένως η ύπαρξη της φτώχειας συνδέεται με το γεγονός ότι οι άνθρω­ποι και οι κυβερνήσεις δεν κάνουν αρκετά για να την εξαλείψουν.

(«ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» , Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΟΕΔΒ)

37. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Ανάλυση της έννοιας

Ορισμός : Με τον όρο παγκοσμιοποίηση εννοούμε, καταρχάς, τη σύνθετη διαδικασία υπέρβασης των εθνικών συνόρων μέσα από τα δίκτυα επικοινωνίας και την ανάπτυξη οικονομικών, πολιτικών και γενικότερα πολιτισμικών σχέσεων σ’ έναν ενιαίο, παγκόσμιας εμβέλειας, χώρο.Η παγκοσμιοποίηση στηρίζεται ουσιαστικά στην τεχνολογική εξέλιξη, υ­λοποιείται στην οικονομία και επηρεάζει καταλυτικά τον πολιτισμό.

Αίτια

Τα αίτια που οδήγησαν στην παγκοσμιοποίηση εντοπίζονται:

-Στην τεχνολογική εξέλιξη και ιδιαίτερα στην εξέλιξη των ηλεκτρονικών δικτύων (τηλεπικοινωνίες, Μ.Μ.Ε., διαδίκτυο).

-Στην ανάγκη για ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων χωρίς τη διαμεσολά­βηση κρατικών φορέων.

-Στην υλοποίηση εμπορικών ανταλλαγών χωρίς δασμολογικούς και άλλους εθνικούς περιορισμούς.

–  Στην ελεύθερη διάδοση γνώσεων, ιδεών, τρόπων ζωής, αξιών, έργων,προϊόντων σε έναν ενιαίο χώρο.

-Στη δημιουργία και ανάπτυξη νέων κέντρων εξουσίας αυτόνομων, ως ένα βαθμό, από την πολιτική των κρατών. Εκπρόσωποι των νέων εξουσιών είναι τα Μ.Μ.Ε. και οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις.

Θετικά της Παγκοσμιοποίησης

Στην οικονομία :

• οικονομικός ανταγωνισμός που συμβάλλει στη μείωση των τιμών και στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων

•   ανταλλαγή οικονομικών μεθόδων και εμπειριών

•  παροχή τεχνογνωσίας σε υπανάπτυκτες χώρες

•   εκσυγχρονισμός βιοτεχνίας – βιομηχανίας

•   διεύρυνση εμπορικών δραστηριοτήτων.

Στην κοινωνία :

• επικοινωνία πολιτών

•  απαλλαγή από στερεότυπα και προκαταλήψεις για τους άλλους λαούς

•  συνεργασία σε διακρατικό επίπεδο για καταπολέμηση φαινομένων, όπως τα ναρκωτικά, το έγκλημα κ.ά.

Στην πολιτική :

• ενίσχυση δημοκρατικών πολιτευμάτων σ’ όλες τις χώρες

• έλεγχος σε ανελεύθερα καθεστώτα μέσω διεθνών οργανισμών και πα­γκόσμιου χαρακτήρα οργανώσεων.

Στον πολιτισμό :

• ανάπτυξη παιδείας και επιστήμης μέσω της συνεργασίας και των ανταλλαγών.

• πολιτιστικές ανταλλαγές (συμβολή στη διεύρυνση του αισθητικού κρι­τηρίου)

•    συνειδητοποίηση της πολιτιστικής και εθνικής ιδιοπροσωπίας μίας χώ­ρας.

Στην παγκόσμια συνεργασία :

• ευχερέστερη η αντιμετώπιση των παγκόσμιων προβλημάτων (οικολογι­κό, πυρηνικό κ.ά.)

•    απαλλαγή από ρατσισμό, προκαταλήψεις, εθνικισμό

•    ανάπτυξη πνεύματος οικουμενικής συνείδησης.

Αρνητικά της Παγκοσμιοποίησης

Στην οικονομία :

• αδυναμία μικρών επιχειρήσεων και χωρών να αντεπεξέλθουν στο διε­θνή ανταγωνισμό

• η παγκόσμια επιχείρηση επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των κερδών της με την επιβολή ισχνών αμοιβών και την ελάχιστη κοινωνική ασφάλι­ση

•  εξάρτηση μικρών χωρών από ισχυρές μέσω των πολυεθνικών εται­ριών

•   φτηνό εργατικό δυναμικό, περιορισμός εργασιακών δικαιωμάτων

• κυριαρχία οικονομίστικου μοντέλου ανάπτυξης σε βάρος των ανθρώπι­νων δικαιωμάτων.

Στην πολιτική :

• εξάρτηση από ισχυρές χώρες, δορυφοροποίηση μικρών χωρών

•    αδυναμία άσκησης αυτόνομης πολιτικής.

Στον  πολιτισμό :

• κίνδυνοι πολιτιστικής αλλοτρίωσης

•   ξενομανία, μιμητισμός.

Στην κοινωνία :

• υιοθέτηση αρνητικών κοινωνικών προτύπων και αξιών (ατομικισμός, ανταγωνισμός κ.ά.).

Στο έθνος :

• κίνδυνος έξαρσης εθνικιστικών αντιλήψεων λόγω της απειλής αφομοί­ωσης από άλλους πολιτισμούς.

Στην αισθητική:

•  αισθητική ομοιομορφία, ομογενοποίηση, (επίδραση της παγκόσμιας πολιτιστικής βιομηχανίας: κινηματογράφος, τέχνη, μορφές διασκέδα­σης), κατάργηση ιδιαιτερότητας.

Στις διεθνείς σχέσεις:

• αποδυνάμωση διεθνών οργανισμών εξαιτίας της κυριαρχίας ισχυρών οικονομικών συμφερόντων που δρουν ανεξέλεγκτα.

38. Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Ορισμός : Προπαγάνδα ονομάζεται η συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια διαστρέβλωσης εννοιών και ιδεών , η παραχάραξη της αλήθειας , με σκοπό την αποκόμιση άμεσων ή έμμεσων οφελών. Η χρησιμοποίηση μεθόδων ή άλλων τεχνητών συμβόλων με πρόθεση ,για τη μεταβολή της συμπεριφοράς και τελικά την παρώθηση σε πράξη. Πρόκειται για πρακτική που χρησιμοποιεί κυρίως η πολιτική εξουσία με σκοπό τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και της χειραγώγησής της. Η πολιτική προπαγάνδα στην εποχή μας διογκώνεται και εξαπολύεται μέσω των Μ.Μ.Ε. . Κάθε πολίτης ή άνθρωπος αποφασίζει βάσει των δεδομένων και των πληροφοριών που κατέχει . Αρα , ο έλεγχος ή ο χειρισμός της πληροφορίας καθίσταται κομβικός.

Τρόποι και μηχανισμοί επιβολής της προπαγάνδας :

α)Λογοκρισία κι έλεγχος ή περιορισμός των πληροφοριών ,ώστε να ελέγχονται και οι αντιδράσεις των πολιτών.

β) Υπερπληροφόρηση : παροχή υπερβολικού όγκου πληροφοριών ,κυριαρχία του επουσιώδους έναντι του σημαντικού ,που οδηγεί εν τέλει στον αποπροσανατολισμό από τα πραγματικά προβλήματα.

γ) Διαρκής επισήμανση -επανάληψη π.χ. στιγματισμός ενός αντιπάλου πολιτικού ή πολιτικής ομάδας. (Ο Γκαίμπελς, υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ, έλεγε : “να λέτε ψέμματα, πολλά ψέμματα ,στο τέλος κάτι θα μείνει”)

δ) Κατασκευή πραγματικότητας : 1)τονισμός της αρνητικής κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας (εγκληματικότητα ,σκανδαλολογία κ.ά) 2)επιβολή και προβολή μόνο των θετικών στοιχείων -εξωραϊσμός της κοινωνικής και πολιτικής ζωής.

ε) Υπεραπλούστευση -Λαϊκισμός : υπεραπλούστευση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Υπόσχεση ότι όλα τα προβλήματα θα λυθούν ,γιατί όλα στηρίζονται στη θέληση του πολιτικού ,χωρίς όμως να θιγούν κοινωνικά συμφέροντα.

στ) Εντονη χρήση της εικόνας σε βάρος της πολιτικής επιχειρηματολογίας .Π.χ. Νέος, γοητευτικός ,καλοντυμένος πολιτικός.

ζ) Εκμετάλλευση αθλητικών επιτυχιών.

η) Χρήση καλλιτεχνικής δημιουργίας . Μουσική ,λογοτεχνία και κινηματογράφος αναπαράγουν στερεότυπα ,εγκλωβίζουν τις μάζες πολώνοντας την πραγματικότητα και δημιουργώντας μια ονειρική πραγματικότητα φυγής.

Συνέπειες :

α) Πόλωση του πολιτικού κόσμου .

β) Φανατισμός και απουσία διαλόγου.

γ)Στροφή των πολιτικών σε μεθόδους πολιτικού μάρκετινγκ . Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην εικόνα ,στην προσωπική ζωή και όχι στον πολιτικό λόγο.

δ) Καταργείται ο πολιτικός προβληματισμός των πολιτών , εμφανίζεται το φαινόμενο της άγνοιας και της παθητικότητας.

ε) Υπονόμευση- εικονική λειτουργία της δημοκρατίας. Η λαϊκή κυριαρχία ουσιαστικά καταργείται από τη στιγμή που ο λαός δεν αποφασίζει με πολιτικά κριτήρια ,αλλά υπόκειται στους μηχανισμούς της προπαγάνδας.

39. ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ

Μεσσιανισμός : αντίληψη που εναποθέτει τις ελπίδες της ανθρώπινης σωτηρίας στην έλευση ενός μεσσία

Η ανάπτυξη του Μεσσιανισμού οφείλεται :

• σ’ ένα σύνολο προκαταλήψεων αντλημένων κυρίως απ’ τη θρησκευτική πα­ράδοση που αναφέρονται στο τέλος της ιστορίας και ορίζουν την ανάγκη της απόλυτης υποταγής του ανθρώπου στο φορέα αυτού του τέλους
• στο αίσθημα της πίεσης που βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι κάτω απ’ το βάρος των σύγχρονων οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων και στη συνακόλουθη αδυναμία να χαράξουν αυτοδύναμα τη ζωή τους
• στην κοινωνική και πολιτική αδρανοποίηση των ανθρώπων και στη μετάθεση της ελπίδας για τη βελτίωση των κοινωνικών και πολιτικών πραγμάτων στο πρόσωπο ενός ηγέτη
• στη συνεχή προβολή ορισμένων προσώπων απ’ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στη μυθοποιητική παρουσίαση τους

Συνέπειες του Μεσσιανισμού

• Απώλεια της πίστης του ανθρώπου στον εαυτό του και στις δυνάμεις του, : της μοιρολατρίας και της παθητικότητας
• προώθηση σκοταδιστικών αντιλήψεων, πνευματική υποδούλωση και ανά­πτυξη του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας
• αλλοτρίωση της προσωπικής ταυτότητας και επικράτηση της μαζοποίησης υπονόμευση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ελευθεριών και καλλιέργεια του εδάφους για την ανάπτυξη ολοκληρωτικών μορφών πολιτικής οργάνωσης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. «Θεμέλιο στην Έκθεση Ιδεών» , Θεσσαλονίκη ,1991

2. Απ. Κερκινέογλου , «Εγκυκλοπαίδεια Εκθέσεων Ιδεών» , Αθήνα , 1985

3. Αρετή Καραγεώργου, «Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου» , Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2001

4. «Λόγος Δοκιμιακός» , Εκδ. Gutenberg, Αθήνα , 2001

5. Κ. Κατσακιώρης, «Έκθεση- Έκφραση Γ’ Λυκείου» , Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1999

6. Α. Σαχπεκίδης , «Έκθεση Ιδεών», Εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1996

7. «Έκφραση- Έκθεση, Γ’ Λυκείου/ Θεματικοί Κύκλοι» , Εκδ. Ορόσημο, Αθήνα , 2002

8. «Έκφραση- Έκθεση / Θεματικοί Κύκλοι» Εκδ. ΟΕΔΒ, Αθήνα 2000

9. Ε. Τσουρέας, «Προβληματισμοί σε Σύγχρονα Θέματα», Εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1988