Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων: Μία εναλλακτική μέθοδος διαχείρισης συγκρούσεων

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι λίγα πράγματα επηρέασαν τόσο πολύ τη σχολική μας ζωή όσο οι σχέσεις μας με τους συνομηλίκους μας. Η ανάγκη να συνδεθούμε με τους άλλους γύρω μας και να είμαστε μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας ή κοινωνίας αναδεικνύει τη σημασία της συγγνώμης και τον ρόλο της συγχώρεσης στην αποκατάσταση των συνδέσεων με τους άλλους ανθρώπους στη ζωή μας.

Η σύγκρουση είναι σύμφυτη στον άνθρωπο και συναντάται σε κάθε εργασιακό /σχολικό χώρο. Εξίσου φυσική είναι και η τάση για φυγή ή για «μάχη».

Οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες στο σχολικό περιβάλλον όπως και στην κοινωνία.

Οι συγκρούσεις μεταξύ του μαθητικού πληθυσμού εντός του σχολικού πλαισίου όλο και πληθαίνουν. Οι λόγοι ποικίλοι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο σοβαροί. Το αποτέλεσμα, όμως, κάθε φορά είναι το ίδιο: η σύγκρουση και η αναταραχή του σχολικού περιβάλλοντος.

Είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης διαφορών μεταξύ των μαθητών. Πολλές φορές  μπορεί να οφείλονται σε μία παρεξήγηση και μπορούν να επιλυθούν με καλή επικοινωνία.  Ωστόσο, μπορεί να είναι και βαθιά ριζωμένες και να οφείλονται σε υπερβολικό άγχος,  απογοήτευση, αντίθετες ή μη αποδεκτές απόψεις και αξίες, προσωπικά προβλήματα κ.α. Εάν  δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και με σωστό τρόπο θα αυξηθούν και θα κλιμακωθούν.

Η εμφάνιση αυξημένων πράξεων βίας σε σχολεία σε όλο τον κόσμο, την τελευταία δεκαετία,  έχει συγκεντρώσει την προσοχή της κοινωνίας στη σχολική βία.

Εκτεταμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα περιστατικά βίας και τα πειθαρχικά προβλήματα  στα σχολεία, θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των μαθητών και την ποιότητα της  εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ορισμένα από τα προβλήματα και τις προκλήσεις που  αντιμετωπίζουν τα σχολεία σήμερα είναι: Εκφοβισμός, καταστροφές, ρατσισμός και  προκαταλήψεις, ανεπίλυτες και παρατεταμένες συγκρούσεις μεταξύ μαθητών, πρακτικές  κοινωνικού αποκλεισμού (λόγω αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, εξωτερικής  εμφάνισης κ.α.)

Αν όμως η σύγκρουση θεωρείται ως μια ένδειξη δυσλειτουργίας και παραμελείται η επίλυση της, όχι μόνο δεν παύει να υπάρχει, αλλά υπονομεύει το κλίμα στο σχολικό περιβάλλον και βλάπτει τις σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών, αλλά και μεταξύ μαθητών/τριών.

Μήπως λοιπόν η επίλυση συγκρούσεων δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια ανεπιθύμητη διαδικασία, αλλά ως ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη και βελτίωση, για οικοδόμηση ισχυρότερων και ειλικρινέστερων σχέσεων, για τη δημιουργία μιας κουλτούρας που ενδυναμώνει καθηγητές/τριες και μαθητές/τριες;

Η αποδοχή, αντί της αποφυγής, των προκλήσεων είναι ένα καθοριστικό βήμα στη διαδικασία βελτίωσης του σχολικού κλίματος. Με μια σταθερή, κοινή και διαρκή δέσμευση, τα σχολεία είναι εφικτό να θέσουν τις βάσεις για υγιή, συνεχή διάλογο, με ειλικρίνεια και σεβασμό.

Ενώ η αποφυγή μπορεί να είναι μια κατανοητή αντίδραση, η αποτελεσματική διαχείριση των συγκρούσεων μπορεί να ωφελήσει τα σχολεία βελτιώνοντας την ικανότητα για συνεργασία και επίτευξη κοινών στόχων και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις, ώστε τα μέλη της σχολικής κοινότητας να μπορούν να διαφωνούν, αλλά και να συμφωνούν! Η ενθάρρυνση του διαλόγου και της διατύπωσης διαφορετικών απόψεων, η παραδοχή πιθανών λανθασμένων χειρισμών, η κατανόηση των συναισθημάτων της άλλης πλευράς είναι δυνατό να συντελέσουν προς την κατεύθυνση αυτή.

 

Παρά τις προσπάθειες της σχολικής κοινότητας για τον περιορισμό της βίας, των συγκρούσεων, της επιθετικότητας και άλλων ψυχοκοινωνικών δυσκολιών, εξακολουθεί να καταγράφεται ένας αυξημένος αριθμός τέτοιων περιστατικών. Τόσο οι μαθητές και μαθήτριες όσο και οι εκπαιδευτικοί εκφράζουν δυσπιστία στις μεταξύ τους σχέσεις και συχνά οι τρόποι που χρησιμοποιούν για τη διαχείριση και επίλυση των αναδυόμενων συγκρούσεων δεν είναι βοηθητικοί για όλους τους εμπλεκόμενους.

Εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν τον ρόλο του διαιτητή και «λύνουν» το ζήτημα. Και σύντομα, πάλι, συμβαίνει κάτι ανάλογο. Μήπως για αυτό ευθύνεται η «λύση» που παρέχεται; Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων είναι μία εναλλακτική μέθοδος επίλυσης συγκρούσεων και ενισχύει την πρόληψή τους.

Ένα καλό σχολείο δεν σημαίνει ότι  δεν βιώνει συγκρούσεις, αλλά ότι είναι σε θέση να τις διαχειριστεί αποτελεσματικά και  εποικοδομητικά, δημιουργώντας τελικά ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον  μάθησης. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι εκπαιδευτικοί και οι διευθυντές του σχολείου  να έχουν λάβει την κατάλληλη επιμόρφωση για το πως μπορούν να ανταποκριθούν, ώστε να  φέρουν θετικές αλλαγές και να ελαχιστοποιήσουν τυχόν επιπτώσεις.

Τα  προγράμματα σχολικής διαμεσολάβησης παρέχουν τα εργαλεία και τις δεξιότητες  επίλυσής τους χωρίς βία ή τιμωρητικό χαρακτήρα. 

Η διαμεσολάβηση αποτελεί μια από τις κύριες  πρακτικές  της επανορθωτικής δικαιοσύνης και  περιγράφεται ως η διαδικασία ειρηνικής επίλυσης διαφορών και συγκρούσεων, η οποία λαμβάνει χώρα μεταξύ των διαφωνούντων μερών και ενός τρίτου προσώπου, του ουδέτερου διαμεσολαβητή, με σκοπό την εύρεση μιας αμοιβαία αποδεκτής και ωφέλιμης λύσης. Είναι μια διαδικασία παλαιά όσο και οι ανθρώπινες κοινωνίες. Είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση, με τη συνύπαρξη και με τη λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών και τα προβλήματα που ανακύπτουν σε αυτές. Γι’ αυτό οι ρίζες της δεν μπορούν αποδοθούν με απόλυτη βεβαιότητα σε έναν και μόνο λαό, σε μία εποχή και σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο.

Διέπεται, ωστόσο, από μια βαθιά ελληνικότητα, καθώς η συμβιβαστική επίλυση διαφορών εφαρμόζεται στην Ελλάδα εδώ και αιώνες, όπως υποστηρίζουν οι ιστορικοί, με αναφορές, μάλιστα, ακόμα και στη Μινωική Κρήτη, όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια.

Η Σχολική Διαμεσολάβηση είναι μια σύγχρονη  πρακτική ειρηνικής αντιμετώπισης  των σχολικών συγκρούσεων, η οποία οργανώνεται και εφαρμόζεται εντός του σχολικού πλαισίου, συνήθως  ορίζεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του Σχολείου και λειτουργεί ως εναλλακτική διαδικασία με στόχο να αντικαθιστά το στείρο, πειθαρχικό σύστημα της τιμωρίας.

Πρόκειται για έναν νέο τρόπο προσέγγισης στην επίλυση και διαχείριση των σχολικών προβλημάτων και του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού μέσα από μια δομημένη διαδικασία με σαφή όρια, ενεργητική συμμετοχή και άμεση επικοινωνία μεταξύ των συγκρουόμενων μαθητών, με σκοπό να επιτευχθεί μια εποικοδομητική και από κοινού αποδεκτή επίλυση της διαφωνίας.

Αυτό γίνεται με την βοήθεια και καθοδήγηση ενός τρίτου και ουδέτερου μαθητή που έχει επιλεγεί και εκπαιδευτεί για τον ρόλο του διαμεσολαβητή και υπό την επίβλεψη του καθηγητή-συντονιστή. Εφαρμόζεται με τον διάλογο, την ενσυναίσθηση και την ενεργητική ακρόαση μέσα από μία μελετημένη σειρά βημάτων, όπου δίνεται στους συμβαλλόμενους μαθητές η δυνατότητα να εκφραστούν καθοδηγούμενοι από τους εκπαιδευμένους διαμεσολαβητές, ώστε να καταλήξουν οι ίδιοι να προτείνουν τις λύσεις για τα προβλήματά τους και να έρθουν σε μια κοινή συμφωνία, η οποία καταγράφεται στο λεγόμενο Συμβόλαιο Διαμεσολάβησης, το οποίο και υπογράφουν.

 

Όλα τα μέλη συμμετέχουν ισότιμα στην διαδικασία. Ο κάθε μαθητής  χωριστά εκφράζει τη δική του θέση, χωρίς να δέχεται κριτική, εκφράζει τα συναισθήματά του, τις ανάγκες του και διερευνώνται από κοινού τρόποι επίλυσης των προβλημάτων. Η απόφαση που θα ληφθεί στο τέλος θα πρέπει να είναι κοινώς αποδεκτή και να ικανοποιεί σε επαρκή βαθμό και τις δύο πλευρές.

Έτσι, η μέθοδος της επανορθωτικής δικαιοσύνης καλλιεργεί στους  μαθητές θετικά συναισθήματα και τους  βοηθάει να συνειδητοποιήσουν πως οι πράξεις τους δεν επηρεάζουν  μόνο τους ίδιους, αλλά και ολόκληρη τη μαθητική κοινότητα.
Αποβλέπει στην τήρηση της από κοινού αποδεκτής λύσης, στην οποία καταλήγουν οι ίδιοι οι συμβαλλόμενοι και συνεπώς και στην πρόληψη μιας μελλοντικής όμοιας συμπεριφοράς, καθώς ορίζεται και μια επόμενη συνάντηση ανατροφοδότησης.

 

Οι υποψήφιοι διαμεσολαβητές επιλέγονται μέσα από το σύνολο των μαθητών, συγκεκριμένα προτείνονται από τους ίδιους τους συμμαθητές τους με την διαδικασία που ορίζεται στον Κανονισμό Λειτουργίας του Σχολείου και εφόσον το επιθυμούν και με την έγκριση των γονέων τους, αποδέχονται τον ρόλο τους ως διαμεσολαβητές.

 

Προκειμένου οι μαθητές να μπορούν να λειτουργήσουν ως διαμεσολαβητές, πρέπει να εκπαιδευτούν σε μια σειρά από σημαντικές δεξιότητες και τεχνικές:

•    Επικοινωνιακές Καλές Πρακτικές
•    Ενεργητική ακρόαση
•    Ενσυναίσθηση
•    Αναγνώριση συναισθημάτων
•    Διαχείριση συγκρούσεων και θυμού.
•  Η εκπαίδευση τους είναι θεωρητική και βιωματική, μέσα από τεχνικές αναπαράστασης, δραματοποίησης και                                                       παιχνίδια ρόλων.

 

    

Η Σχολική Διαμεσολάβηση είναι μια διαδικασία ενεργητική, συνεχόμενη και ζωντανή, η οποία εμπλουτίζεται συνεχώς και στοχεύει στο να συμβάλλει στην βελτίωση της σχολικής καθημερινότητας. Παράλληλα, το σχολείο ως εκπαιδευτικός θεσμός και φορέας κοινωνικοποίησης των μαθητών καλλιεργεί προοδευτικά  ένα κλίμα ασφάλειας, ισότητας και δικαιοσύνης.

Τα οφέλη της Σχολικής Διαμεσολάβησης είναι πολύπλευρα και πολυδιάστατα. Η διαδικασία της διαμεσολάβηση ανήκει στο φάσμα των μορφών επίλυσης των συγκρούσεων οι οποίες επιδιώκουν την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση των διαφωνούντων μέσα από ένα δίκαιο αποτέλεσμα. Είναι μία κλιμακούμενη διαδικασία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο σε μικρά όσο και σε μεγάλα προβλήματα. Η εκπαίδευση στη Σχολική Διαμεσολάβηση εναρμονίζεται με τις νέες εκπαιδευτικές, αλλά και γενικότερες ανάγκες.

Τα οφέλη για τους μαθητές που θα γίνουν σχολικοί διαμεσολαβητές είναι πολλαπλά και  μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξή τους σε πολλούς τομείς. Πιο συγκεκριμένα με την εφαρμογή προγραμμάτων Σχολικής Διαμεσολάβησης αποκτούν:

• Ικανότητες διαπραγμάτευσης: Εκπαιδεύονται και αναπτύσσουν διαπραγματευτικές  ικανότητες, όπως η ενεργητική ακρόαση, η κατανόηση των αναγκών και των συναισθημάτων των συμμαθητών και η εύρεση εναλλακτικών επίλυσης των  προβλημάτων. Αυτές οι ικανότητες είναι χρήσιμες στη ζωή αλλά και στην  επαγγελματική σταδιοδρομία αργότερα.
• Αυξημένη κοινωνική ευαισθησία: Κατανοούν καλύτερα τις ανθρώπινες σχέσεις και τις  δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι άλλοι, αποδέχονται την διαφορετικότητα, αναλογίζονται τις πράξεις τους, ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν, της ασφάλειας  και της εμπιστοσύνης. Αυτή η κοινωνική ευαισθησία ενισχύει την επικοινωνία και  την κατανόηση.
• Αυξημένη αυτοπεποίθηση: Η παροχή βοήθειας στην επίλυση των προβλημάτων, αυξάνει την αίσθηση αυτοπεποίθησης και την πίστη στις ικανότητές τους.
• Συμβολή στην ειρηνική επίλυση διαφορών: Συντελώντας στη διαδικασία της ειρηνικής  επίλυσης διαφορών, βοηθούν άλλα παιδιά να αντιμετωπίσουν συγκρούσεις με  εποικοδομητικό τρόπο, κάτι πολύτιμο για την κοινότητα και την κοινωνία.

Σημαντικά τα οφέλη και για τους εκπαιδευτικούς που συμμετέχουν στα προγράμματα  σχολικής διαμεσολάβησης όπως η χρήση δεξιοτήτων διαμεσολάβησης για διαχείριση των  συγκρούσεων, αλλά και η καλύτερη διαχείριση και των δικών τους συναισθημάτων. Η  ικανοποίηση που νιώθουν από την συμμετοχή τους στην αποτελεσματική επίλυση των  συγκρούσεων καθώς και των σημαντικών συζητήσεων που κάνουν με επίκεντρο το σχολείο.  Τέλος η χαρά και η ικανοποίηση για την βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Τέλος τα οφέλη για τη σχολική μονάδα είναι η δημιουργία πυρήνων πρόληψης στο σχολικό  περιβάλλον, η μείωση των συγκρούσεων και η πρόληψη της βίας. Επίσης η αλλαγή στάσεων  και συμπεριφορών σε ένα πιο ήρεμο περιβάλλον και τελικά η βελτίωση του σχολικού  κλίματος.

Πέραν της αντιμετώπισης συγκρούσεων, η Σχολική Διαμεσολάβηση αποτελεί ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο που προετοιμάζει τους μαθητές/τριες για την επιτυχημένη πορεία της ζωής τους.

Επιπλέον, συμβάλλει στη θετικότερη μετεξέλιξη συλλογικά, ενισχύοντας την κοινωνική ευαισθητοποίηση και προωθώντας την ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση μιας πιο ενωμένης και ειρηνικής κοινωνίας στο μέλλον.

Ειδικότερα Οι μαθητές μαθαίνουν:

• Να εξοικειώνονται με την επίλυση των προβλημάτων ή των διαφορών τους.
• Να αποκτούν υπευθυνότητα με το να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για θέματα που τους αφορούν.
• Να διαχειρίζονται τους φόβους και τα αρνητικά τους συναισθήματα σε ένα πλαίσιο ενσυναίσθησης, αποδοχής και γνησιότητας.
• Το δικαίωμα της ατομικότητας και της ισότητας.
• Την αποδοχή της διαφορετικότητας.
• Την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς.

 

Στη σχολική μονάδα ενδυναμώνεται:

 

• Η γενική μείωση των επιθετικών συμπεριφορών, πειθαρχικών προβλημάτων και αποβολών.
• Η ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης μελλοντικών προβλημάτων.
• Η λογική ενός συνεργατικού σχολείου μέσα στο οποίο οι μαθητές καλλιεργούν δεξιότητες συνεργασίας, αυτονομίας και εποικοδομητικού διαλόγου.
• Η διάθεση των μαθητών να επιλύουν τις διάφορες τους οι ίδιοι, ειρηνικά μέσα από την διαμεσολάβηση.
• Προοδευτικά ένα κλίμα ασφάλειας, ισότητας και                                                                         δικαιοσύνης.

  Η καθιέρωση της εφαρμογής της Σχολικής Διαμεσολάβησης ως κυρίαρχης πρακτικής αντιμετώπισης των συγκρούσεων στο ελληνικό σχολείο είναι μια διαδικασία που απαιτεί συνεχή φροντίδα και ανατροφοδότηση. Και αυτό οφείλεται στους ρυθμούς και τους τρόπους λειτουργίας της σύγχρονης σχολικής καθημερινότητας μέσα στους οποίους εγκλωβίζονται τόσο οι εκπαιδευτικοί, όσο και μαθητές και δεν μένουν πολλά περιθώρια για τις τόσο πολύτιμες σχολικές δραστηριότητες. Είναι γεγονός ότι δεν προβλέπεται πια (όπως παλαιότερα) ο απαιτούμενος χρόνος και δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία οι κατάλληλοι χώροι ή/και οι υποδομές για την εύρυθμη λειτουργία εναλλακτικών πρακτικών. Αυτά, όμως, μπορούν όλα να επινοηθούν και να δημιουργηθούν με τα υπάρχοντα δεδομένα.

  Η Σχολική Διαμεσολάβηση είναι ένα μεγάλο και σημαντικότατο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και θα έπρεπε να καθιερωθεί σε όλα τα σχολεία λόγω των πολυδιάστατων θετικών αποτελεσμάτων πάνω στο σύνολο των μαθητών και της σχολικής μονάδας. Για αυτόν τον λόγο, έχουν εκφράσει και άλλα σχολεία Δευτεροβάθμιας, αλλά και Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού μας το ενδιαφέρον τους για την υλοποίηση της  Σχολικής Διαμεσολάβησης στα σχολεία τους και έχουμε προχωρήσει και στην παρουσίαση του δικού μας προγράμματος στο πλαίσιο της συνεργασίας και ανταλλαγής καλών πρακτικών μεταξύ των σχολείων.

  Τα οφέλη είναι σημαντικά για όλους, όσοι έρχονται σε επαφή με τη Σχολική Διαμεσολάβηση και δεν μπορούν να διδαχτούν θεωρητικά. Κατακτώνται βιωματικά μέσα από τις διαδικασίες εκπαίδευσης, τα βήματα και τους κανόνες διαμεσολάβησης, την εφαρμογή τους και τη λογική που διέπει την όλη διαδικασία.

Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να δείτε μια παρουσίαση από το το 4ο Γενικό Λύκειο Αλίμου

---

Τί είναι η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων;

Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων αποτελεί μία εναλλακτική πρακτική για την επίλυση των συγκρούσεων στο σχολείο, εφόσον πάντα υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που εξαιτίας παρεξηγήσεων ή για άλλους λόγους έρχονται σε διαπληκτισμό. 

Πιο συγκεκριμένα, μεγαλύτεροι μαθητές και μαθήτριες εκπαιδεύονται καταλλήλως και αναλαμβάνουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή, ώστε να επιλυθούν τα ζητήματα που προκύπτουν μεταξύ των συμμαθητών τους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα άτομα που εμπλέκονται στην εκάστοτε σύγκρουση να προσφύγουν στους «διαμεσολαβητές».

Έπειτα, βρίσκουν το πρόβλημα, το αιτιολογούν και προτείνουν μία λύση. Όλα τα μέλη του προβλήματος δεσμεύονται με την τήρηση της συμφωνίας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί ως «εργαλεία» τον διάλογο, την ενεργητική ακρόαση και την ενσυναίσθηση. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η καλλιέργεια ενός δημοκρατικού σχολείου με θετικό και ευνοϊκό για όλους κλίμα.

Προϋποθέσεις διαμεσολάβησης:

– Εκπαίδευση των διαμεσολαβητών, παιδιών με ειλικρινή και διαπιστωμένη διάθεση για προσφορά.

– Καλλιέργεια στους διαμεσολαβητές της ενεργητικής ακρόασης και της ενσυναίσθησης με βιωματικά εργαστήρια.

– Οικειοθελής επιλογή της Διαμεσολάβησης από τα εμπλεκόμενα μέρη.

– Τήρηση των κανόνων της διαδικασίας (ευγένεια, σεβασμός, επίθεση στο πρόβλημα όχι στο πρόσωπο, εχεμύθεια).

– Χώρος και Χρόνος.

– Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλης της σχολικής κοινότητας.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Αρχικά καταρτίζεται πρόγραμμα διαμεσολαβήσεων από τους μαθητές – διαμεσολαβητές. . Το πρόγραμμα αναρτάται σε όλες τις αίθουσες και η μαθητική κοινότητα ενημερώνεται.

Κατά την εκπαίδευση των νέων μαθητών διαμεσολαβητών πραγματοποιούνται από τις εκπαιδευτικούς της διαμεσολάβησης βιωματικά εργαστήρια , όπου τα παιδιά συζητούν για θέματα κρίσεων στις σχέσεις τους και αντιλαμβάνονται πώς θα μπορούσαν να τα είχαν αντιμετωπίσει καλύτερα με τον διάλογο ή και με τη βοήθεια της σχολικής διαμεσολάβησης.

Όταν επιλέγουν τη σχολική διαμεσολάβηση για την επίλυση των διαφορών τους, πολλές φορές με προτροπή των καθηγητών και πάντα οικειοθελώς, η διαδικασία που ακολουθείται σε γενικές γραμμές είναι η εξής:

– Οι δύο μαθητές διαμεσολαβητές καλωσορίζουν τα παιδιά που συγκρούστηκαν.

– Συστήνονται και εξηγούν τους κανόνες που πρέπει οι εμπλεκόμενοι να αποδεχτούν για να ξεκινήσει η διαδικασία.

– Προσεκτικά ακούν και τις δύο εκδοχές, επαναδιατυπώνοντάς τες όποτε χρειάζεται (ενεργητική ακρόαση).

Μόλις μιλήσει ο ένας διαμεσολαβούμενος κατευθείαν ρωτάμε τον άλλον τι ακριβώς άκουσε για να διευκρινιστεί τι ακριβώς άκουσε.

Αν υπάρχουν μη διευκρινιζόμενα στοιχεία η ερώτηση κλειδί είναι “Θέλεις να μας πεις κάτι παραπάνω για αυτό που έγινε;”

– Δεν υποδεικνύουν λύσεις ούτε «δείχνουν με το δάχτυλο» τον κακό της υπόθεσης.

– Δίνουν χρόνο στα παιδιά να εξηγήσουν πώς αισθάνονται και να μπουν στη θέση του άλλου, να αναπτύξουν ενσυναίσθηση.

Είναι σημαντικό να μπορέσουν οι διαμεσολαβητές να εκμαιεύσουν τα συναισθήματα των παιδιών που εμπλέκονται στη σύγκρουση και να μην εστιάσουν πολύ στα γεγονότα. Αυτό που μετρά είναι το τι γίνεται από εδώ και πέρα…..

– Οι διαμεσολαβούμενοι ενθαρρύνονται και βρίσκουν μόνοι τους μία αμοιβαία αποδεκτή λύση.

Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο η ομάδα να μην τα καταφέρει να διενεργήσει θετικά και να μην  υπάρχει συμφωνία . Δεν είναι πάντα απαραίτητο να έχουμε θετικά αποτελέσματα σε μια διαμεσολάβηση και αυτό το διευκρινίζουμε στα παιδιά διαμεσολαβητές ώστε να αποενοχοποιούνται και να μην χρεώνονται προσωπικά την αποτυχία.

– Υπογράφεται συμβόλαιο, όπου αναγράφεται αν υπάρχει ανάγκη νέας διαμεσολάβησης ή αν το ζήτημα έχει λυθεί. Σε διαφορετική περίπτωση συμφωνούν να γίνει δεύτερη συνάντηση όπου ίσως τα παιδιά από μόνα τους  σκεφτούν πιο ώριμα τα συμβάντα και γίνουν πιο ανεκτικά προς την άλλη πλευρά.(Θέλετε να τα ξαναπούμε σε μια εβδομάδα 😉

Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο η ομάδα να μην τα καταφέρει να διενεργήσει θετικά και να μην  υπάρχει συμφωνία . Δεν είναι πάντα απαραίτητο να έχουμε θετικά αποτελέσματα σε μια διαμεσολάβηση και αυτό το διευκρινίζουμε στα παιδιά διαμεσολαβητές ώστε να αποενοχοποιούνται και να μην χρεώνονται προσωπικά την αποτυχία.

 

 

Ποια είναι τα οφέλη της Σχολικής Διαμεσολάβησης Ομηλίκων;

Τα οφέλη από την εν λόγω πρακτική είναι πολλά. Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων:

1. αναπτύσσει μαθητικό πληθυσμό που διαθέτει τις δεξιότητες και τις δυνατότητες για τη διαχείριση συγκρούσεων ανεξαρτήτως περιβάλλοντος,
2. καλλιεργεί την αυτοπεποίθηση και αυτεπίγνωση των μαθητών και μαθητριών,
3. ενισχύει τις συνεργατικές δεξιότητες,
4. ενδυναμώνει την επικοινωνιακή ικανότητα.

Τα οφέλη είναι πολλά τόσο για τους διαμεσολαβητές όσο και για τους διαμεσολαβούμενους, αλλά και για ολόκληρη τη σχολική κοινότητα:

– Επιλύονται μικροσυγκρούσεις και δεν κλιμακώνονται. Έτσι προλαμβάνεται η ενδοσχολική βία και τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή στον χώρο του σχολείου.

– Οι επιδόσεις τους βελτιώνονται, όταν εξασφαλίζεται με αυτόν τον τρόπο η ψυχική τους ηρεμία.

– Επιπλέον, καλλιεργούνται ο σεβασμός στον άλλο, η υπευθυνότητα, η ευαισθητοποίηση και ο ανθρωπισμός, ο διάλογος και η επικοινωνία.

– Οι αξίες αυτές εμπεδώνονται στο σχολείο, αλλά μεταφέρονται και στην οικογένεια και στο κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών, καλλιεργώντας δεξιότητες κοινωνικοποίησης των παιδιών και βοηθώντας τα να μην απομονώνονται ή να αποφεύγουν τη βία και την παραβατική συμπεριφορά και ενδυναμώνοντάς τα ψυχικά.

Αρχές της Σχολικής Διαμεσολάβησης Ομηλίκων

Κάθε φορά που υλοποιείται η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων καλό είναι να ακολουθούνται ορισμένες αρχές. Ανάμεσα σε αυτές ανάγεται η εθελοντική συμμετοχή, η εχεμύθεια, η αποφυγή της υποκειμενικότητας, η απομάκρυνση συμφερόντων, η ποιότητα της διαμεσολάβησης και η ενημέρωση της σχολικής κοινότητας για την πρακτική.

Εθελοντική συμμετοχή

Απαραίτητο στοιχείο για την αποτελεσματική έκβαση της Σχολικής Διαμεσολάβησης Ομηλίκων είναι η συμμετοχή των ατόμων με δική τους θέληση. Ο εξαναγκασμός δεν ωφελεί. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η παρότρυνση από γονείς ή εκπαιδευτικούς που είναι γνώστες του προβλήματος, δεν αποτελεί αρνητικό στοιχείο. Όμως, η καταπίεση για συμμετοχή δεν εγκρίνεται. Το άτομο πρέπει να επιλέξει μόνο του εάν θα απευθυνθεί στο διαμεσολαβητή. Η θέληση είναι ένα βασικό συστατικό που οδηγεί στην επιτυχία της πρακτικής.

Εχεμύθεια

Προκειμένου οι συμμετέχοντες να καταφέρουν να εκφραστούν και να εμπιστευθούν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους στους διαμεσολαβητές, ώστε να βρεθεί μία λύση, η εχεμύθεια είναι απαραίτητη. Τα άτομα πρέπει να γνωρίζουν πως ό,τι ειπωθεί θα μείνει μεταξύ των συμμετεχόντων. Η εχεμύθεια πρέπει να αφορά όλα τα μέλη που συμμετέχουν. Δηλαδή, τα παιδιά δεν πρέπει να κοινοποιήσουν σε κανέναν αυτά που λέγονται μέσα στη συνεδρία. Έτσι οι διαμεσολαβητές κατακτούν την εμπιστοσύνη τους και η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων επιφέρει καλύτερα αποτελέσματα. Η εχεμύθεια πρέπει να αφορά όλα τα μέλη που συμμετέχουν. Δηλαδή, τα παιδιά δεν πρέπει να κοινοποιήσουν σε κανέναν αυτά που λέγονται μέσα στη συνεδρία

Αποφυγή υποκειμενικότητας

Η αντικειμενικότητα και η ουδετερότητα διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην αποτελεσματικότητα της εν λόγω πρακτικής. Οι δεισιδαιμονίες και τα στερεότυπα δεν χωρούν. Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων απαιτεί διαμεσολαβητές που μπορούν να «κρίνουν» αντικειμενικά, δηλαδή ως παρατηρητές. Εάν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, οφείλουν να αποσυρθούν.

Τα παιδιά που πηγαίνουν ένα ζήτημα για διαμεσολάβηση μπορούν να επιλέξουν τους διαμεσολαβητές τους αν νοιώθουν πως κάποιος από τους διαμεσολαβητές ίσως δεν είναι αντικειμενικός απέναντί τους.

Απομάκρυνση συμφερόντων

Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων απαιτεί, επίσης, άτομα που δεν έχουν στενή προσωπική επαφή με τους συμμετέχοντες της εκάστοτε σύγκρουσης. Παραδείγματος χάρη, οι διαμεσολαβητές δεν πρέπει να είναι φίλοι ή ακόμα και αδέρφια με τα εν λόγω άτομα. Κάτι τέτοιο ενδεχομένως να επηρεάσει τη γνώμη τους για την εκάστοτε λύση.

Ποιότητα διαμεσολάβησης

Με τη λέξη ποιότητα εννοείται η ύπαρξη σεβασμού, ισότητας, ειλικρίνειας και κατανόησης της διαφορετικότητας του άλλου σε όλες τις εκφάνσεις. Αυτό πρέπει να τηρείται τόσο από τους διαμεσολαβητές όσο και από τα υπόλοιπα μέλη της συνεδρίας. Εάν κάτι τέτοιο δεν επιτυγχάνεται και υπάρχουν περιστατικά κριτικής (π.χ. λογοκρισίας), η συνεδρία οφείλει να διακοπεί.

Ενημέρωση σχολικής κοινότητας

Το σχολείο οφείλει να ενημερώνει τον μαθητικό του πληθυσμό για την πρακτική αυτή. Πρώτα πρώτα για το γεγονός της υλοποίησής της. Επιπλέον, για τις αρχές της αλλά και για τους διαμεσολαβητές που υπάρχουν στο σχολείο, ώστε να μπορούν εύκολα τα παιδιά να απευθυνθούν όταν και αν χρειαστεί. Με αυτόν τον τρόπο η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων εξασφαλίζει την καλύτερη λειτουργία της.

Το σχολικό περιβάλλον αποτελεί έναν χώρο που τα παιδιά καθημερινά περνούν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας τους. Οι συγκρούσεις σε αυτές τις ώρες, ως έναν βαθμό, είναι αναμενόμενες. Παρ’ όλα αυτά το σχολείο οφείλει να εξασφαλίζει την καλύτερη επίλυσή τους. Η Σχολική Διαμεσολάβηση Ομηλίκων αποτελεί μία πρακτική που δίνει ελπίδα για το καλύτερο!

 

 

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων ως μέθοδος ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων» υλοποιείται από τη «ΜΚΟ «ΑΝΤΙΓΟΝΗ – Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για τον Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία». Απευθύνεται σε μαθητές/-τριες, γονείς και εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας (Δημοτικό) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο), προκειμένου να εφαρμοστεί στα σχολεία Γενικής Εκπαίδευσης της χώρας καθώς και στα  ελληνικά σχολεία του εξωτερικού, κατά το σχολικό έτος 2022-2023. Η σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων αποτελεί μία εναλλακτική μέθοδο για την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων ανάμεσα στους/στις μαθητές/-τριες. Η προσπάθεια για επικοινωνία, ενσυναίσθηση και ισότιμη εμπλοκή των δύο πλευρών που βρίσκονται σε σύγκρουση επιχειρεί να εισάγει τη σχολική κοινότητα σε μία συνεργατική κουλτούρα, προάγοντας ευρύτερα τη δημοκρατία και την κοινωνική συμμετοχή.
Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η προώθηση της δημοκρατικής και της ειρηνικής συνύπαρξης στα σχολεία, ένας στόχος που συναντάται σε όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ. Οι ποικίλες συμμετοχικές, βιωματικές δραστηριότητες του προγράμματος αυτού, μπορούν να πραγματοποιηθούν ανεξάρτητα, παράλληλα όμως είναι συμπληρωματικές και ενισχυτικές στα εκπαιδευτικά προγράμματα που ήδη υλοποιεί η οργάνωση τα τελευταία χρόνια και σχετίζονται με τη σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων και την αποδοχή της ετερότητας μέσα από την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι μαθητές/-τριες εξασκούνται στην επικοινωνία χωρίς βία και συνειδητοποιούν τη σημασία της, πετυχαίνοντας έτσι τη μεταξύ τους ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία σε ένα υγιές περιβάλλον αλληλοσεβασμού και αποδοχής.

Για τους μαθητές/-τριες γυμνασίου και λυκείου, περιλαμβάνονται επίσης δραστηριότητες που στοχεύουν στη δημοκρατική, κοινωνική κινητοποίησή τους, ενισχύοντας τους δεσμούς της ομάδας μέσα από τη συσπείρωσή των τελευταίων για την επίτευξη συλλογικών δράσεων με κοινό κοινωνικό όραμα και στόχους.

Οι προτεινόμενες δραστηριότητες αναμένεται να προετοιμάσουν τα μέλη της σχολικής κοινότητας σταδιακά να αναλάβουν ενεργό ρόλο πρώτα στη σχολική και έπειτα ευρύτερα στην κοινωνική ζωή, για μία κοινωνία που διέπεται από τις αρχές της δικαιοσύνης, της αποδοχής και ειρηνικής συνύπαρξης.

Η  διαμεσολάβηση μπορεί να γίνει ακόμη και  σε επίπεδο τάξης στο γυμνάσιο με τον υπεύθυνο καθηγητή τμήματος. 
Οι δραστηριότητες του προγράμματος αυτού, μπορούν να πραγματοποιηθούν ανεξάρτητα, παράλληλα όμως είναι συμπληρωματικές και ενισχυτικές στα εκπαιδευτικά προγράμματα που ήδη υλοποιεί η οργάνωση τα τελευταία χρόνια και σχετίζονται με τη σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων και την αποδοχή της ετερότητας μέσα από την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το παρόν πρόγραμμα θέτει τις βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί στη συνέχεια να “χτίσει” ένα σχολείο μία κουλτούρα δημοκρατικής εκπαίδευσης, κοινωνικής ευαισθητοποίησης, εθελοντισμού κ.ά. αφού ενδυναμώνει την ειρηνική συνύπαρξη, τη θετική επικοινωνία και την αποτελεσματική συνεργασία στην ομάδα.

Το παρακάτω  υποστηρικτικό υλικό του ΙΕΠ περιλαμβάνει μια συνοπτική σύνθεση προτάσεων και οδηγιών αναφορικά με τη διαδικασία της «Σχολικής Διαμεσολάβησης» αποσκοπώντας κυρίως στην παρουσίαση χρήσιμων πρακτικών σχεδιασμού και υλοποίησης δράσεων στο πλαίσιο εφαρμογής των διαδικασιών της αυτοαξιολόγησης των σχολικών μονάδων.
Σύμφωνα με την Υ.Α. υπ’ αρ. 41207/ΓΔ4/2024 (ΦΕΚ 2404/Β/22-4-2024) «Ρύθμιση θεμάτων σχετικών με τις δράσεις και τα προγράμματα που εκπονούνται για την αντιμετώπιση περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού», τα σχολεία καλούνται να υλοποιήσουν δράσεις υποστήριξης μαθητών/τριών και των οικογενειών τους αναφορικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς.

Λήψη αρχείου

---

Οδηγός Εκπαιδευτικού για στήριξη της σχολικής μονάδας για εφαρμογή της Σχολικής
Διαμεσολάβησης (από το  ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ ΚΥΠΡΟΥ)

Λήψη αρχείου

Για να διευκολύνει προς αυτή την κατεύθυνση, η ΑΝΤΙΓΟΝΗ δημιούργησε έναν οδηγό για εκπαιδευτικούς με τίτλο «Σχολική διαμεσολάβηση. Ένας οδηγός για την επίλυση συγκρούσεων στο σχολείο από ομηλίκους» ο οποίος στο θεωρητικό μέρος περιλαμβάνει βασικά σημεία για τη σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων και τους τρόπους με τους οποίους τα σχολεία μπορούν να την εφαρμόσουν, και στο δεύτερο μέρος προτείνει έξι δίωρα εκπαιδευτικά εργαστήρια με δραστηριότητες για μαθητές/-τριες ώστε να προετοιμάζονται στον ρόλο του/της διαμεσολαβητή/-τριας.

---

Λήψη αρχείου

 

---

 

Σχολική Διαμεσολάβηση οδηγός για διαμεσολαβητές
Δημιουργός : Φιλιπποπούλου Μαρία 

Λήψη αρχείου

Προσομοιώσεις της Σχολικής Διαμεσολάβησης από ομάδες μαθητών

Δείτε παρακάτω μια «Προσομοίωση της Σχολικής Διαμεσολάβησης» που παρουσίασε το 3ο Γυμνάσιο Θέρμης στις 4 Μαρτίου 2019, στο Βασιλικό Θέατρο, στο πλαίσιο συμμετοχής του, στο Συνέδριο Πρόληψης Ενδοσχολικής βίας (διοργάνωση του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατ. Θεσσαλονίκης).

Προσομοίωση της διαδικασίας της Διαμεσολάβησης από μαθητές του 3ου Γυμνασίου Θέρμης

Πως λειτουργεί ο θεσμός της Σχολικής Διαμεσολάβησης σήμερα σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ελλάδας;

Λήψη αρχείου

 

---

“Καλές Πρακτικές Πρόληψης και Αντιμετώπισης Ενδοσχολικής Βίας- Σχολική Διαμεσολάβηση”

Λήψη αρχείου

Σύνδεσμοι για περισσότερες πληροφορίες

Προγράμματα & Εφαρμογές Εργαστηρίων από την Πιλοτική Εφαρμογή & Νέες προτάσεις Φορέων

Σχολική Διαμεσολάβηση_ Εννοιολογική προσέγγιση και στρατηγικές

Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.