ΠΑΣΧΑ:
Το Πάσχα στην Κύπρο, αποκαλείται στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα «Πάσκαν». Πάσχα ονομάζονται στην Κύπρο και οι εορτές των Χριστουγέννων και της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου, επειδή προηγούνται νηστείες. Οι άνθρωποι στα χωριά, αλλά και στις πόλεις εύχονται ο ένας στον άλλον « Καλό Πάσκαν να φθάσωμεν». Παλιότερα την Μεγάλη Πέμπτη δεν εργάζονταν οι σιδηρουργοί για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους, διότι ο Πιλάτος τους ζήτησε τρία καρφιά για την Σταύρωση του Χριστού και αυτοί έκαναν περισσότερα. Στις εικόνες των εκκλησιών κρεμούν μαύρα καλύμματα και το βράδυ γίνεται αναπαράσταση της Σταύρωσης. Ο ιερέας συνοδευόμενος από τους ψάλτες περιφέρει τον Εσταυρωμένο και τον τοποθετεί στο κέντρο του ναού. Κάτι που συμβαίνει παντού στην Ελλάδα. Οι εκκλησιαζόμενοι έβαζαν κάτω από το αναλόγιο φιάλες με νερό για να αγιαστεί την ώρα που ο παπάς διάβαζε τα 12 ευαγγέλια. Το νερό αυτό χρησίμευε για αγιασμό και για το προζύμι των πασχαλινών άρτων. Το προζύμι αυτό το χρησιμοποιούσαν για ζύμωμα όλο το χρόνο, και αν χρειαζόταν να δανειστεί από αυτό άλλη οικογένεια, δεν έπρεπε να το δει ούτε ξένος ούτε ο ήλιος.
Την Μ. Παρασκευή σε ανάμνηση του όξους που έδωσαν στον Χριστό, όταν είπε «διψώ» πάνω στον σταυρό, συνηθίζουν να μαγειρεύουν φακές με ξύδι.
Την Κυριακή του Πάσχα τρώνε κρέας, ψητό αρνί, το οποίο ήταν και είναι απαραίτητο στο πασχαλινό τραπέζι. Όπως και στον ελλαδικό χώρο.
Το πασχαλινό κυπριακό έδεσμα, είναι οι «φλαούνες» που φτιάχνονται το Μ. Σάββατο.
Η λέξη θεωρείται ότι προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό παλάθη – flado «flaon» φλαούνα (η παλάθη ήταν παρασκεύασμα με ξηρά φρούτα. Από την παραμονή ετοιμάζεται η γέμιση, ο «φουκός», από τριμμένο ειδικό τυρί που γίνεται αυτή την εποχή του χρόνου, προζύμι, πολλά αυγά, σταφίδες και διάφορα μυρωδικά, όπως μέχλεπι, μαστίχα, δυόσμο, κανέλα. Για κάθε «φλαούνα», ορισμένη ποσότητα γέμισης τοποθετείται σε φύλλο ζύμης, ανοιγμένο σε μικρή πίτα, που διπλώνεται στα πλευρά σε τετράγωνο, τρίγωνο ή στρογγυλό σχήμα. Οι «φλαούνες» αλείφονται με αυγό και σουσάμι και ψήνονται στο φούρνο. Τρώγονται μετά την Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο.
Οι προετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν από την αρχή της Μ.Εβδομάδας, ακόμα κι από το «Σάββατο του Λαζάρου». Μικρά παιδιά γύριζαν, σήμερα αυτό γίνεται ίσως σε μερικά χωριά, από σπίτι σε σπίτι για να πούν το τραγούδι του Λαζάρου:
«’Αρχοντες Καλή μέρα σας
Καλή γιορτή απάνω σας.
Ήλθαν τα Βάγια ήλθασιν
Και του Λαζάρου έγερσις.
Τ’Α ‘Αγια Πάθη του Χριστού
Αξίως προσκυνήσωμεν
Και την Λαμπράν Ανάστασιν
Καλώς να την εφθάσωμεν».
Κάλαντα Λαζάρου Κύπρου:
Ακολουθεί στον ίδιο ρυθμό ολόκληρη η ιστορία της ανάστασης του Λαζάρου που μοιάζει προπομπός της Ανάστασης του Χριστού. Σαν αμοιβή προσφέρονταν στα παιδιά αυγά, κάτι που αφθονούσε στα σπίτια, αφού η νηστεία των ημερών δεν ευνοούσε την κατανάλωσή τους. Ήταν όμως και πολύ χρήσιμα γιατί άλλα θα τα «κοκκινήσουν» θα τα βάψουν δηλαδή οι νοικοκυρές κόκκινα για το πατροπαράδοτο τσούγκρισμα… και άλλα θα γίνουν «φουκός» -γέμισμα δηλαδή- για τις φλαούνες.
Ένα άλλο τραγούδι για τον Λάζαρο, τα κόκκινα αυγά και το έθιμο του τσουγκρίσματος των αυγών μετά την Ανάσταση είναι και το ακόλουθο:
«Ο Λάζαρος ο Δήμητρος
Ο κότσιηνο πεθύμητος
Ακούσαν τον οι όρνιθες
Τζ’Α (και) εκάτσαν να γεννήσουν
Τ’Α αυκά να κοτσιηνήσουν (κοκκινήσουν)»
Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι πιστοί πάνε να παρακολουθήσουν την Αποκαθήλωση και τα εγκώμια. Το στόλισμα του Επιταφίου με λουλούδια και γενικά η όλη τελετή θυμίζει την αρχαία γιορτή των Κυπρίων τα Αδώνια, στην οποία απαντώνται και άλλα στοιχεία της χριστιανικής θρησκείας, όπως λ.χ. η Ανάσταση του Λαζάρου.
Γύρω στο μεσημέρι της Μ. Παρασκευής ο Επιτάφιος είναι κιόλας στολισμένος από άνθη.Τα λουλούδια του Επιταφίου που τα μοιράζει ο παπάς στους πιστούς όταν τον προσκυνούν, φυλάγονται για θυμίαμα για τους αρρώστους.
Στον Καραβά της κατεχόμενης σήμερα Κερύνειας και στην Επταγώνια της Λεμεσού τα λουλούδια του Επιταφίου δίδονταν στον μεταξοσκώληκα για να ευλογηθεί και να κάμει πλούσιο μετάξι.
Οι κάτοικοι των ορεινών χωριών συνηθίζουν να παίρνουν στον Επιτάφιο τα γνωστά αγριολούλουδα που μοιάζουν πολύ με τη λεβάντα, τις μυροφόρες. Και τις θεωρούν απαραίτητες για το στόλισμα του Επιταφίου, ίσως προς ανάμνηση των Μυροφόρων, αλλά και για το γλυκύ, λεπτό άρωμα τους. Πολύ βασικό αρωματικό φυτό της Κύπρου στο στόλισμα του Επιταφίου ήταν η μυρσίνη, η μερσινιά όπως τη λέει ο λαός, αποτελούσε τη βάση, τον κορμό του στολισμού, πάνω στον οποίο στήριζαν τα υπόλοιπα λουλούδια.
Το απόγευμα κυρίως στις πόλεις μικροί και μεγάλοι πηγαίνουν από τη μια εκκλησιά στην άλλη για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο και να δούνε σε ποιά εκκλησία είναι καλύτερα στολισμένος.
Το Μ. Σάββατο το πρωί κατά την «Πρώτη Ανάσταση», όταν ο ιερέας ψάλλει «Ανάστα ο Θεός, κρίνων την γη», σκορπίζοντας δάφνες στην εκκλησία, πέφτουν τα μαύρα καλύμματα από τις εικόνες και το εκκλησίασμα χτυπά δυνατά τα στασίδια.
Στη συνέχεια αρχίζουν από νωρίς οι προετοιμασίες για την Ανάσταση. Πρώτο μέλημα το μάζεμα των ξύλων για το άναμμα της φωτιάς, «της Λαμπρατζιάς» στην αυλή της εκκλησίας. Κι εδώ συναγωνισμός για το ποιός θα φέρει το πιο μεγάλο ξύλο, «τον κούζαλο» γιατί η μεγάλη φωτιά πρέπει να διαρκέσει μέχρι πρωϊας. Τα μεσάνυχτα με το «Δεύτε λάβετε φώς…» όλοι θα ανάψουν τις λαμπάδες από το ‘Αγιο Φώς και θα ακολουθήσει η λιτανεία γύρω από την εκκλησία. Ο ιερέας θα διαβάσει το Ευαγγέλιο της Ανάστασης και με το «Χριστός Ανέστη…». Μετά την Λειτουργία ο κόσμος πάει σπίτι του και όλη η οικογένεια θα απολαύσει τη ζεστή σούπα, την αυγολέμονη ή την μαγειρίτσα, και την βραστήν όρνιθα. Θα τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά και θα είναι νικητής όποιου το κόκκινο αυγό μείνει γερό μέχρι το τέλος. Το γερό αυγό ο νικητής θα το φυλάξει ολόχρονα. Και βέβαια η φλαούνα έχει στο τραπέζι την τιμητική της θέση.
Η Δεύτερη Ανάσταση (Εσπερινός της Αγάπης) θα γίνει το απόγευμα της Κυριακής. Σε πολλούς ναούς, ιδίως στην Αρχιεπισκοπή και στις Μητροπόλεις, η ακολουθία γίνεται το πρωί και το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε γλώσσες. Η ακολουθία αυτή δίνει την ευκαιρία της συμφιλίωσης και της αδελφοσύνης. Οι χωριανοί και οι ενορίτες ανταλλάσσουν ασπασμούς και το φιλί της αγάπης. Συνοδευτικά Έθιμα του Εσπερινού είναι η λιτανεία των Εικόνων και ο χορός, που αρχίζει με τραγούδια και κάποτε τον σύρει ο ίδιος ο παπάς.
Το απόγευμα της Κυριακής κλείνει συνήθως το κάψιμο του Ιούδα, έθιμο σχεδόν Πανελλήνιο. Στη Κύπρο όμως τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας έφτιαχναν το είδωλο του Ιούδα σατυρίζοντας τους ξένους και τον έντυναν σαν σύγχρονο της εποχής ‘Αγγλο με το ημίψηλο καπέλο και το μπαστούνι του.
Κυπριακά εδέσματα του Πάσχα είναι:
– Η Αυκωτή από ζυμάρι σχήμα θήκης με κόκκινα αυγά.
-Η Πασκιά, Πασχαλινή πίτα με γέμιση. Οι «πασκιές», πήραν το όνομά τους από το Πάσχα. Η γέμισή τους αποτελείται από μικρά κομμάτια τηγανισμένου κρέατος, αρνιού ή εριφιού, με κανέλα, πιπέρι και κρεμμύδια, ανακατεμένου με «φουκό» (γέμιση) των «φλαούνων»
-Το Πασχαλινό πουργούρι με κατσίκι. Πρόκειται για επιβίωση του πανάρχαιου χριστιανικού εθίμου των συμποσίων-αγαπών σε χωριά της κυπριακής υπαίθρου. Στο χωριό ‘Αγιος Δημήτριος Μαραθάσας, έχει καταγραφεί ότι την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι αφού παρακολουθούσαν την λειτουργία της Ανάστασης και μεταλάμβαναν, συγχωρώντας ο ένας τον άλλο μαζεύονταν όλοι στην αυλή της εκκλησίας όπου κάθονταν σε κοινό τραπέζι και διασκέδαζαν μέχρι αργά. Κάθε οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία με καλάθια που περιείχαν παξιμάδια, φλαούνες, χαλούμια, αυγά κόκκινα. Ο παπάς τα ευλογούσε διαβάζοντας ειδική ευχή, την «ευχή των καλαθιών». Το έθιμο αυτό έχει πλέον εξαλειφθεί από τα χωριά της υπαίθρου.
Από τα πιο γνωστά πασχαλινά παιχνίδια είναι «οι Σούσες», ή «Κούνιες» έχει τη ρίζα του στην Αρχαία Αθήνα. Πάρα πολύ γνωστά ήσαν τα τραγούδια της σούσας, ωραιότατα δίστιχα, κατά το πλείστον ερωτικά.
ΠΗΓΗ: http://www.kypros74.gr/kypros/kypros-paradosi-ethima/kypros-ithi-ethima-kyprou
ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ
Πενήντα ημέρες μετά το Πάσχα, στην Κύπρο γιορτάζεται ο Κατακλυσμός. Γνωστό επίσης και
ως Ημέρα του Αγίου Πνεύματος ή Πεντηκοστή, όπως είναι γνωστό στην Ελλάδα, διότι θυμίζει
την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος προς τους Αποστόλους πενήντα ημέρες μετά την
Ανάσταση του Χριστού. Στην Κύπρο ο Κατακλυσμός συνδέεται με τις αρχαίες τελετές που
διεξάγονταν προς τιμήν της Αφροδίτης, Θεά της ομορφιάς, και του Άδωνη, αγαπημένος της
Αφροδίτης. Το νερό είναι το κύριο στοιχείο του Φεστιβάλ. Όλες οι παραλιακές πόλεις
διοργανώνουν συναυλίες, παιχνίδια και άλλες εκδηλώσεις κυρίως κοντά στη θάλασσα, αλλά
και όπου υπάρχει νέρο. Οι εκδηλώσεις αυτές διαρκούν τρεις μέρες και περιλαμβάνουν
υπαίθρια πανηγύρια, όπου μεγάλος αριθμός περιπτέρων πωλούν παραδοσιακά εδέσματα
καθώς και παιχνίδια. Περιλαμβάνονται επίσης αθλητικές επιδείξεις. Σύνηθες είναι τα παιδιά
να παίζουν νεροπόλεμο, γνωστό και ως μπουγέλo, μεταξύ τους.
Πηγή: www.hellinon.net/CyprusAphrodite.htm
Αυτά είναι τα πιο παράξενα πασχαλινά έθιμα που είχαμε από πάντα στην Κύπρο!
flickr.com: George M. Groutas
Φυσικά εμείς βρήκαμε τα πιο παράξενα πασχαλινά έθιμα της Κύπρου και σου τα παρουσιάζουμε!
Δες τα πιο κάτω:
1.Λαμπρατζιά
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, οι νέοι κάθε ενορίας άναβαν την «λαμπρατζιά» στις αυλές των εκκλησιών, για να κάψουν τον Ιούδα που πρόδωσε τον Χριστό.
Το διαδεδομένο αυτό έθιμο, στο χωριό Μάμμαρι όμως, γίνεται την Κυριακή του Πάσχα, αντί για το Μεγάλο Σάββατο.
2.Αναπαράσταση του Λαζάρου
Στο χωριό Κορμακίτης στην κατεχόμενη Κύπρο, αναβιώνει ακόμα το έθιμο της αναπαράστασης του Λαζάρου.
Ενώ σε άλλα χωριά συναντά κανείς νέους και παιδιά να ψάλλουν τα κάλαντα του Λαζάρου, εκεί μπορεί να δεις παιδιά και νέους να αναπαριστούν τη σκηνή με το Χριστό και το Λάζαρο και οι νοικοκυρές να τους δίνουν παραδοσιακά εδέσματα.
3.Η ιστορία του βαψίματος των αυγών
Αν και δεν είναι τόσο παράξενο έθιμο γιατί τηρείται μέχρι και σήμερα, έχει ενδιαφέρουσα ιστορία. Την Κοτσιηνόπεφτη ή αλλιώς τη Μεγάλη Πέμπτη βάφονται τα αυγά κόκκινα από το αίμα του Χριστού, όπως λέει η παράδοση, όταν του φόρεσαν στο μέτωπο το ακάνθινο στεφάνι.
Το αυγό είναι σύμβολο της νέας ζωής και το τσούγκρισμα συμβολίζει την έξοδο αυτής της νέας ζωής στον κόσμο.
Με το πέρασμα των χρόνων, τα πασχαλινά αυγά άρχισαν να βάφονται και το Μεγάλο Σάββατο και μάλιστα στην περιοχή της Κερύνειας τα παιδιά μάζευαν βρύα από τα οποία βάφονταν τα αυγά σε βαθύ κόκκινο χρώμα.
Σε άλλα χωριά, μάζευαν το φυτό Λιζάρι του οποίου η ρίζα μόλις μπει σε βραστό νερό βγάζει το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα των πασχαλινών αυγών.
4.Καφενεία για…γυναίκες
Στην Κερύνεια, στο χωριό Κάρμι, τη Δευτέρα του Πάσχα τα καφενεία άνοιγαν μόνο για τις γυναίκες!
Συγκεκριμένα, οι γυναίκες των καφετζήδων άνοιγαν τα καφενεία. Εκείνη τη μέρα ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία να μαζευτούν μόνες τους, αφού όλοι οι άνδρες μαζεύονταν στην Παναγία Τριμιθκιώτισσα για το πανηγύρι.
5.Κλαδιά ελιάς
Την Κυριακή των Βαΐων ο κόσμος συνηθίζει να παίρνει στην εκκλησία μικρά κλαδάκια ελιάς.
Μένουν εκεί μέχρι και την ημέρα της Αναλήψεως, οπότε και οι πιστοί μπορούν να τα πάρουν –αγιασμένα πλέον– και να τα χρησιμοποιήσουν για το “κάπνισμαν”. Δικαίως εκείνη η μέρα λέγεται αλλιώς και Κυριακή της Ελιάς.
ΠΗΓΗ: