Πολλοί από τους χορούς αυτούς έχουν καθαρά κυπριακό χαρακτήρα και καταγωγή και δεν απαντώνται σε άλλη χώρα. Άλλοι έχουν την προέλευσή τους από την Ελλάδα, από την οποία δεχότανε μεγάλη επίδραση σε όλους τους τομείς συμπεριλαμβανομένης της Τέχνης. Μια Τρίτη ομάδα χορών είναι αυτοί που έχουν εισαχθέντα χορευτικά και μουσικά στοιχεία από διάφορες γειτονικές χώρες, τα οποία με τον καιρό υιοθετήθηκαν, προσαρμόστηκαν και ενσωματώθηκαν στο κυπριακό χορευτικό ρεπερτόριο και αποτέλεσαν μαζί με τα άλλα ένα ενιαίο και αδιαχώριστο σύνολο.
Οι χοροί ήταν απαραίτητοι σε όλες τις εορταστικές εκδηλώσεις της κυπριακής υπαίθρου, γιορτές και πανηγύρια και προ παντός την τετραήμερη διαδικασία (τελετουργία) του κυπριακού γάμου.
[ ΠΗΓΗ: Αβέρωφ, Γεώργιος: Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1989. ]
ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΟΙ
Οι χοροί περιλαμβάνουν ανδρικούς, γυναικείους, μικτούς και ατομικούς με επίδειξη δεξιοτεχνίας, κωμικούς – παιχνιδιάρικους και λοιπά.
Στην κατηγορία των ανδρικών χορών πιο διαδεδομένοι είναι οι αντρικοί αντικριστοί – γνωστοί ως καρτζιηλαμάδες (από την τούρκικη λέξη karşı που σημαίνει αντίκρυ, απέναντι). Οι καρτζιηλαμάδες είναι χορευτικές σουίτες, που είναι από τα πιο χαρακτηριστικά είδη του κυπριακού ρεπερτορίου και αποτελούνται, τόσο η ανδρική όσο και η γυναικεία, από πέντε μέρη ή κινήσεις που φέρουν τα ονόματα: πρώτος, δεύτερος, τρίτος, τέταρτος και μπάλος.
Οι αντρικοί αντικριστοί είναι χοροί ζωηροί και δίνουν την ευκαιρία στους χορευτές να επιδείξουν την τέχνη και την ικανότητά τους, τόσο στο χορό όσο και στο τραγούδι. Χορεύονται από δυο άντρες που τοποθετούνται προκλητικά απέναντι ο ένας έναντι στον άλλο, μιας και ο χορός ήταν ανταγωνιστικός και οι δυο χορευτές ήθελαν να δείξουν ποιος θα δείξει την περισσότερη λεβεντιά, καπατσοσύνη και τέχνη. Στον τρίτο αντικριστό οι δυο χορευτές εκτός της επιδειξης των χορευτικών τους προσόντων, τραγουδούν δίστιχα τραγούδια, σχετικά με ένα θέμα, τα γνωστά «τσιαττίσματα».
Οι γυναικείοι αντικριστοί χαρακτηρίζονται για τη σεμνότητα και τις συγκρατημένες κινήσεις τους. Χορεύονται από δυο γυναίκες που στέκουν η μια απέναντι στην άλλη και κινούν τα χέρια κατά τρόπο που υποδηλεί κέντημα ή ράψιμο. Ο τρίτος γυναικείος είναι και ο χορός του αντρογύνου, τον οποίον οι νεόνυμφοι χόρευαν προς τιμήν των προσκεκλημένων, το τελευταίο βράδυ του γαμήλιου γλεντιού. Κατά την ώρα που χόρευε το ανδρόγυνο, οι μουσικοί τους τραγουδούσαν τραγούδια επαινετικά, ευχετήρια και παραινετικά ενώ οι προσκεκλημένοι «πλούμιζαν» το ανδρόγυνο, καρφιτσώνοντας δλδ χαρτονομίσματα στο φόρεμα της νύφης ή στο κοστούμι του γαμπρού ή τοποθετώντας χρήματα σε ένα πιάτο.
[ ΠΗΓΗ: Αβέρωφ, Γεώργιος: Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1989. ]
ΣΥΡΤΟΙ
Οι συρτοί είναι χοροί, οι πιο πολλοί ελλαδικής προέλευσης, που σχετίζονται με τους αρχαίους κυκλικούς ή αλυσωτούς χορούς. Μολονότι στο χορό δεν έχουν ιδιαίτερη διαφορά, μερικοί επικράτησαν να θεωρούνται γυναικείοι κι άλλοι ανδρικοί. Η ειδοποιός διαφορά είναι στο ύφος του χορού και στη ρυθμική αγωγή. Οι γυναικείοι εκτελούνται συνήθως με βραδύτερο ρυθμό. Να σημειωθεί ότι κάποιοι από τους συρτούς συνοδεύονται με τραγούδι κι άλλοι είναι καθαρά ενόργανοι.
[ ΠΗΓΗ: Αβέρωφ, Γεώργιος: Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1989. ]
ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΑ
Η ονομασία των χορών αυτών, προήλθε κατά μια εκδοχή, από τους Ζεϊμπεκηδες, μια φυλή στην περιοχή της Σμύρνης, που θεωρείται θρακικής προελεύσεως. Ήταν πολύ διαδεδομένοι χοροί, που χορεύονταν μόνον από άντρες και το κυπριακό ρεπερτόριο περιλάμβανε πληθώρα από ζεϊμπεκικα.
Πολλές φορές το όνομά τους φανερώνει και τον τόπο προέλευσης τους. Έχουν δε όλα μέτρο 9/8 το οποίο υποδιαιρείται σε 4 χρόνους ή κτυπήματα και άλλοτε ο χρόνος (tempo) είναι λίγο ταχύτερος ή βραδύτερος.
[ ΠΗΓΗ: Αβέρωφ, Γεώργιος: Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1989. ]
ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΠΟΤΗΡΚΩΝ (ΑΡΑΠΙΕΣ)
Ο αραπιές (χορός της καντήλας) είναι χορός που χορεύεται με ένα ποτήρι ή περισσότερα ανάλογα με την ικανότητα του εκάστοτε χορευτή, αναποδογυρισμένο στο κεφάλι του. Για να συγκρατείται το νερό μέσα στο ποτήρι, ο χορευτής βάζει από κάτω, πάνω στο κεφάλι του, ένα μαντήλι διπλωμένο. Είναι καθαρά αντρικός χορός που χορεύεται σόλο με οργανικό μελωδικό σκοπό ή και με τραγούδι. Πολλοί χορευτές επιδεικνύουν τις ικανότητες τους βάζοντας πολλά ποτήρια, στάμνες πάνω στο κεφάλι τους για να εντυπωσιάσουν περισσότερο τους θεατές.
[ ΠΗΓΗ: Αβέρωφ, Γεώργιος: Τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί χοροί της Κύπρου. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1989. ]
– Πρώτος γυναικείος («Να σου γοράσω μηχανήν»), Δεύτερος γυναικείος («Τζι’ αγαπώ σε πεθανίσκω»), Τρίτος γυναικείος (χορός του ανδρογύνου), Τέταρτος γυναικείος, Πέμπτος γυναικείος (Μπάλος)
– Πρώτος ανδρικός, Δεύτερος ανδρικός, Τρίτος ανδρικός (Φωνή Παραλιμνίτισσα – τσιαττιστά), Τέταρτος ανδρικός, Πέμπτος ανδρικός (Μπάλος), «Το μήλον» («Ο Κιόρογλου»)
Συρτοί:
– Γυναικείος «Άρμα χορός» (γνωστός ως «Ψιντρή βασιλιτζιά μου») , συρτός γυναικείος «Η φλογέρα», συρτός «Μαυρομμάτης», συρτός «Το οργανάκι», συρτός Πολίτικος, συρτός Σκαλιώτικος, συρτός Αζιζιές, συρτός «Ο Καραβάς», συρτός «Στο πάνω μάνα το χωριό» κλπ
Ζεϊμπέκικο:
– Ζεϊμπέκικο «Ο μπεκρής», ζεϊμπέκικο «Αϊβαλιώτικο», ζεϊμπέκικο βαρύ, ζεϊμπέκικο αττάλικο, ζεϊμπέκικο «Στείλε με μάνα στο νερό» κλπ
Άλλοι χοροί:
Μάντρα χορός, σούστα, καροτσέρης, πανελλήνιος καλαματιανός, «Η βράκα» (παραλλαγή του Κόνιαλη) και άλλοι.
ΠΗΓΗ: Προσφυγικός Λαογραφικός Όμιλος «Οι Αδούλωτοι» Σιακαλλή