1. Η Αγγλοκρατία στην Κύπρο
Πώς οι Βρετανοί “νοίκιασαν” το νησί από τους Οθωμανούς και το μετέτρεψαν σε αποικία τους.
Μια μεγάλη έρευνα για τις δοκιμασίες του ελληνισμού της μεγαλονήσου. Η Κύπρος υπήρξε πάντοτε αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνισμού. Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821 και παρά τις τεράστιες δυσκολίες μετακίνησης, δεκάδες Κύπριοι ταξίδεψαν στην Ελλάδα και συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα. Σκοπός πάντα ήταν και η απελευθέρωση του νησιού και η ενσωμάτωσή του στον εθνικό κορμό.
Ιστορικοί και ερευνητές εξιστορούν πώς η Κύπρος το 1878 που ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία, νοικιάστηκε από τη Μεγάλη Βρετανία, καθώς η στρατηγική σημασία του νησιού ήταν τεράστια και έτσι οι Βρετανοί έλεγχαν τις αποικίες τους στη δυτική Ασία, αλλά και στη Μέση Ανατολή. Σύντομα η ενοικίαση έγινε μόνιμη κατοχή και το νησί μετατράπηκε σε αποικία.
Ο Κυπριακός λαός καλωσόρισε αρχικά τη βρετανική αποικιοκρατία, καθώς πίστευε ότι η διοίκηση των Άγγλων θα είχε μικρή διάρκεια και η Ένωση με τη μητροπολιτική Ελλάδα θα ήταν θέμα λίγων χρόνων.
Όταν οι Άγγλοι απέκτησαν πλήρη έλεγχο στην Αίγυπτο, η Κύπρος έχασε τη στρατηγική της σημασία. Πλέον, το νησί δεν μπορούσε να προσφέρει τίποτα στους Άγγλους, που το χαρακτήριζαν «λευκό ελέφαντα». Έτσι, το 1915, η Αγγλία πρότεινε την παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα, με αντάλλαγμα η δεύτερη να συμμετάσχει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Την περίοδο εκείνη είχε ξεσπάσει ο εθνικός διχασμός και ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε οδηγηθεί σε παραίτηση από την πρωθυπουργία. Τότε η νέα κυβέρνηση του Ζαΐμη που επηρεαζόταν από τον βασιλιά Κωνσταντίνο απέρριψε την πρόταση. Ιστορικοί εξηγούν τη μεγάλη χαμένη ευκαιρία για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που η Αγγλία θα προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα. Παρά την αρχική απογοήτευση, οι Κύπριοι, ως γνήσιοι πατριώτες συμμετείχαν σε όλους του απελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδας. Ειδικότερα, κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος. Η θυσία του δημάρχου Λεμεσού, Χριστόδουλου Σώζου, εξέφρασε έμπρακτα το αίσθημα των Κυπρίων να ενωθούν με την Ελλάδα. Ο Χριστόδουλος Σώζος ταξίδεψε κρυφά από την Κύπρο και έχασε τη ζωή του, πολεμώντας στο μέτωπο της Ηπείρου.
2. Η πρώτη εξέγερση
To 1930 ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, με αφορμή την εξοντωτική φορολογία που επέβαλε ο Κυβερνήτης Ρόναλντ Στρος, ηγήθηκε μιας μεγάλης εξέγερσης κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας.
Η εξέγερση που έμεινε γνωστή ως «Οκτωβριανά», άλλαξε για πάντα τις σχέσεις των Κυπριών με τη Βρετανία. Μετά από ημέρες ταραχών, επεισοδίων και νεκρούς Κυπρίους, η Αγγλία κατέστειλε την εξέγερση. Στην Κύπρο ξεκίνησε μια νέα περίοδος, γνωστή ως Παλμεροκρατία.
Οι Άγγλοι προσπάθησαν να καταστείλουν την εθνική συνείδηση και το θρησκευτικό αίσθημα των Κυπρίων. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ υποσχέθηκε στους Κυπρίους την Ένωση με την Ελλάδα, αν πολεμούσαν στο πλευρό τους.
Έτσι, εκατοντάδες Κύπριοι κατατάχθηκαν στο κυπριακό Σώμα του Βρετανικού στρατού και πολέμησαν σε όλα τα μέτωπα. Ακόμη και στη Δουνκέρκη.
3. Ο Τσώρτσιλ αθετεί την υπόσχεσή του
Το 1950 διενεργήθηκε το μεγάλο ενωτικό δημοψήφισμα. Το 96% υπέγραψε υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα, όμως για ακόμη μια φορά η Κυβέρνηση της Αθήνας δεν ήταν σε θέση να πιέσει την Αγγλία για το Κυπριακό. Ο ένοπλος αγώνας ήταν πλέον μονόδρομος. Την ίδια χρονιά εκλέγεται ο 37χρονος τότε Μιχαήλ Μούσκος, ως νέος Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου. Ο Μακάριος Γ΄ υποσχέθηκε στον Κυπριακό λαό την Ένωση με την Ελλάδα.
Το 1953, σε ένα ταξίδι στην Αθήνα στον σπίτι του καθηγητή θεολογίας, Γεράσιμου Κονιδάρη, ο Μακάριος και 11 ακόμη προσωπικότητες υπέγραψαν τον «Όρκο των 12», τον όρκο για την έναρξη του Ένοπλου Αγώνα.
4. Η έναρξη της ένοπλης εξέγερσης των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων.
Οι επιθέσεις και τα σαμποτάζ της ΕΟΚΑ. Γιατί οι Άγγλοι τους υποτίμησαν.
Η 1η Απριλίου 1955, είναι η μέρα που ξεκίνησε ο αγώνας των Κυπρίων εναντίον της βρετανικής αποικιοκρατίας με σκοπό την Ένωση με την Ελλάδα.
Δεκάδες εκρήξεις σημειώθηκαν στις κυριότερες πόλεις της Κύπρου, εναντίον κυβερνητικών κτιρίων και σπίτια βρετανών αξιωματικών. Ήταν το μήνυμα της εξέγερσης.
Το κλίμα ενθουσιασμού είναι διάχυτο σε όλη την Κύπρο. Στο νησί που οι Βρετανοί θεωρούσαν αδύνατον να εξεγερθεί εναντίον τους.
Αντίθετα με τον ενθουσιασμό στον ελλαδικό χώρο, ο έλληνας Πρόξενος στην Κύπρο, Άγγελος Βλάχος, χαρακτήρισε την 1η Απριλίου “αποφράδα ημέρα” και μετέφερε στην κυβέρνηση της Αθήνας, λανθασμένες εκτιμήσεις για μικρή συμμετοχή στον αγώνα.
Η Αγγλία, δεν φάνηκε να ανησυχεί ιδιαίτερα για την έναρξη του ένοπλου αγώνα. Πίστευε ότι ο κυπριακός λαός, επειδή δεν ήταν εμπειροπόλεμος, δεν θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα και εκτίμησαν ότι οι εκρήξεις της 1ης Απριλίου ήταν ενέργειες κομμουνιστών. Στην πραγματικότητα το κομμουνιστικό κόμμα στην Κύπρο δε συμμετείχε στην ΕΟΚΑ.
Ένα από τα πιο σκληρά μέτρα που αντιμετώπισε ο κυπριακός λαός, ήταν η απαγόρευση της κυκλοφορίας και ο κάτοικόν περιορισμός.
Οι Βρετανοί απέκλειαν ολόκληρα χωριά, εισέβαλλαν σε σπίτια και ξυλοκοπούσαν τους κατοίκους, για να αποκαλύψουν ονόματα αγωνιστών.
Στις 15 Δεκεμβρίου 1955, έπειτα από αποτυχημένη ενέδρα, έπεσε νεκρός ο πρώτος αντάρτης της ΕΟΚΑ. Ο 23χρονος Χαράλαμπος Μούσκος, ανιψιός του Αρχιεπισκόπου Μακάριου, που οι Άγγλοι εκτέλεσαν εν ψυχρώ. Η κηδεία μετατράπηκε σε παλλαϊκή διαμαρτυρία κατά τις αποικιοκρατίας.
Ο Χάρντινγκ έκτοτε απαγόρεψε τις νεκρώσιμες ακολουθίες και διέταξε την ταφή των αγωνιστών στα αποκαλούμενα “Φυλακισμένα Μνήματα”.
5. Η Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο
Η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο με την κωδική ονομασία “Αττίλας” ξεκίνησε την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974, με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν. Η ελληνική πλευρά πιάστηκε στον ύπνο και η αντίδρασή της εκδηλώθηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για “ειρηνική επέμβαση”, με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974).
Τα τουρκικά αποβατικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας, λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ης Ιουλίου. Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Οι κάτοικοι βρέθηκαν στο έλεος των εισβολέων. Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν.
Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη. Παρ’ ότι το ελληνικό Πεντάγωνο γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων, θεωρούσε ότι μπλοφάρουν. Μόλις στις 8:40 το πρωί δόθηκε επισήμως από την Αθήνα η εντολή εφαρμογής των πολεμικών σχεδίων, ενώ το ελληνικό ραδιόφωνο (το ΕΙΡΤ εν προκειμένω), μετέδωσε την είδηση γύρω στις 11 το πρωί. Η καθυστερημένη κινητοποίηση έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εισβολείς να παγιώσουν τις θέσεις τους και να δημιουργήσουν προγεφύρωμα από το Πέντε Μίλι της Κερύνειας προς τον Άγιο Ιλαρίωνα, έχοντας ως αντικειμενικό στόχο τη σύνδεσή του με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας.
6. Τούρκοι αλεξιπτωτιστές
Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (ελληνοκύπριους και ελλαδίτες), υπό τη διοίκηση του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, που είχε το γενικό πρόσταγμα στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Στο μεταξύ, άρχισε να κινητοποιείται και ο ελληνοκυπριακός ανδρικός πληθυσμός και να μετέχει στον άνισο αγώνα με ό,τι διέθετε ο καθένας, πυροβολώντας από τις στέγες των σπιτιών του κατά των εισβολέων αλεξιπτωτιστών.
Στην Αθήνα, η κυβέρνηση αιφνιδιασμένη από την εξέλιξη των γεγονότων αρχίζει να παρουσιάζει εικόνα διάλυσης. Κηρύσσει γενική επιστράτευση, η οποία εξελίσσεται σε φιάσκο, δείχνοντας την τραγική κατάσταση που βρισκόταν ο Ελληνικός Στρατός. Και να σκεφθεί κανείς ότι την Ελλάδα κυβερνούσαν οι στρατιωτικοί και ο Στρατός αν μη τι άλλο θα έπρεπε να βρισκόταν σε υψηλό επιχειρησιακό επίπεδο.
Ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο, που βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα ως εντολοδόχος του Κίσινγκερ, συναντάται στο Πεντάγωνο με το αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Μπονάνο. Ο παριστάμενος Δημήτριος Ιωαννίδης σε οργίλο ύφος απευθύνεται προς τον Σίσκο “Μας εξαπατήσατε… Ημείς θα κηρύξωμεν πόλεμον!” και αποχωρεί από τη σύσκεψη. Έκτοτε, τα ίχνη του αόρατου δικτάτορα χάνονται. Ο Σίσκο στη διάρκεια της ημέρας μάταια αναζητεί αρμόδιο για συνομιλίες.
Αργά το βράδυ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκδίδει το υπ’ αριθμόν 353 ψήφισμα, με το οποίο καλεί σε κατάπαυση του πυρός και σε αποχώρηση από την Κύπρο του “ξένου στρατιωτικού δυναμικού”. Παρά την ομόφωνη έγκρισή του, αγνοείται από την Τουρκία, η οποία έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων επείγεται να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια της. Γενικά, η διεθνής αντίδραση κατά του “Αττίλα” είναι χλιαρή.
7. Τουρκική απόβαση
Την επομένη, 21 Ιουλίου, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο είναι να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Οι Έλληνες στρατηγοί απορρίπτουν εισήγηση για επέμβαση στην Κύπρο, προβλέποντας αποτυχία του σχετικού εγχειρήματος. Δύο ελληνικά υποβρύχια που πλέουν προς την Κερύνεια διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Οι Τούρκοι εισβολείς, παρά την αριθμητική τους υπεροχή και την ποιοτική υπεροχή του οπλισμούς τους, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα. Μάλιστα, από ασυνεννοησία η τουρκική αεροπορία βυθίζει το αντιτορπιλικό Κοτσατεπέ (D-354), το οποίο εξέλαβε για ελληνικό πλοίο και προκαλεί ζημιές σε άλλα δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.
Την ίδια μέρα, σημειώνεται δραστηριοποίηση του αμερικανικού παράγοντα για την επίτευξη ανακωχής. Ο Σίσκο, που πηγαινοέρχεται μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας, δεν βρίσκει κάποιον αρμόδιο στην Αθήνα να διαπραγματευτεί, καθώς όλοι οι αρμόδιοι έχουν εξαφανιστεί. Την ευθύνη αναλαμβάνει τελικά ο αρχηγός του Ναυτικού, ναύαρχος Πέτρος Αραπάκης, ο οποίος σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Κίσινγκερ συμφωνεί η ανακωχή να ισχύσει από τις 4 το απόγευμα της 22ης Ιουλίου.
Στις 2 το πρωί της 22ας Ιουλίου, 12 ελληνικά μεταγωγικά τύπου Νοράτλας, που μετέφεραν καταδρομείς στο νησί, βάλλονται, κατά λάθος, από φίλια πυρά πλησίον του αεροδρομίου της Λευκωσίας, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να καταρριφθεί (4 μέλη του πληρώματος και 27 καταδρομείς έχασαν τη ζωή τους), ενώ άλλα δύο να πάθουν σοβαρές ζημιές. Την ίδια ημέρα, οι Τούρκοι εισβολείς εντείνουν τις επιχειρήσεις τους. Αποβιβάζουν άρματα μάχης και το μεσημέρι καταλαμβάνουν την πόλη της Κερύνειας.
Στις 4 το απόγευμα αρχίζει να τηρείται η ανακωχή κατά τα συμφωνηθέντα, η οποία όμως θα παραβιασθεί αρκετές φορές από τους εισβολείς. Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, οι Τούρκοι ελέγχουν το 3% του Κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνδέει την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας.
ΠΗΓΕΣ
Μηχανή του Χρόνου { http://www.mixanitouxronou.gr } σελίδες:
Σαν Σήμερα https://www.sansimera.gr/articles/649
