1. Εισαγωγή

Το πλοίο της Κυρήνειας αποτελεί ένα κοινό ιστορικό και πολιτιστικό στοιχείο Κύπρου και Ελλάδας. Είναι ένα Αθηναϊκό εμπορικό πλοίο του 4ου π.Χ. αιώνα το οποίο κατά το τελευταίο του ταξίδι, φαίνεται πως δέχτηκε επίθεση πειρατών και βυθίστηκε έξω από το λιμάνι της Κυρήνειας. Το ναυάγιο που ανακαλύφθηκε τυχαία από κάποιον δύτη τη δεκαετία του 1960 θεωρείται πολύ σημαντικό, λόγω του ότι εκτός του φορτίου του, βρέθηκε ένα μεγάλο μέρος του ξύλινου σκαριού. Σύμφωνα με τα ευρήματα, στο τελευταίο αυτό ταξίδι είχε προμηθευτεί εμπορεύματα από όλο το Αιγαίο, τα οποία ενδεχομένως προορίζονταν για το νησί της Κύπρου.

2. Ιστορικό πλαίσιο

Το πλοίο της Κυρήνειας ναυπηγήθηκε γύρω στα 380 π.Χ. και για περισσότερο από 80 χρόνια ταξίδευε στο Ανατολικό Αιγαίο, πήγε μέχρι την Κύπρο και ίσως και πιο πέρα ακόμα. Ταξίδευε στην περίοδο των υστερο-κλασσικών χρόνων και συνέχισε να ταξιδεύει στα χρόνια του Μέγα Αλέξανδρου και για αρκετά χρόνια μετά από αυτόν.

Ήταν ένα φορτηγό πλοίο που τα χρόνια της δραστηριότητάς του γνώρισε περιόδους ειρήνης και ανάπτυξης, πολέμους και εκστρατείες. Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες την εποχή αυτή, είχαν τον πρώτο λόγο στις μεταφορές εμπορευμάτων και αυτό γιατί ήταν κατά πολύ ανώτερες από τις χερσαίες από άποψη ταχύτητας, όγκου μεταφοράς και κόστους.

Τα χρόνια που ταξίδευε το αρχαίο πλοίο, η επιβίωση της Αθηναϊκής κοινωνίας ήταν εξαρτημένη από τις εμπορικές συναλλαγές της με το εξωτερικό. Τα καράβια της ταξίδευαν από τον Πόντο μέχρι την Κύπρο, την Αίγυπτο, τη Φοινίκη, την Κυρήνη, τη Σικελία, αλλά και τα παράλια της Δυτικής Μεσογείου. Το εξωτερικό εμπόριο των Αθηναίων, περιορίστηκε μόνο γύρω στα 350 π.Χ. μετά από την διακοπή κάποιων συμμαχιών της και την επιδείνωση της πειρατείας. Παρόλα αυτά, το 340 π.Χ. από τα 230 σιταγωγά που όργωναν τα νερά του Αιγαίου, τα 180 ανήκαν στους Αθηναίους.

Στην ίδια αυτή περίοδο φτιάχνονταν πολλά και θαυμαστά μνημεία και έργα τέχνης του αρχαίου κόσμου, όπως είναι ο Θόλος της Επιδαύρου, ο Ερμής του Πραξιτέλη, ο Έφηβος των Αντικυθήρων και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού.

Μετά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κατά την περίοδο που βασίλευαν οι διάδοχοί του, στην Κύπρο οι περισσότεροι από τους 12 τοπικούς βασιλείς ήταν ταγμένοι με τον Πτολεμαίο. Ωστόσο ο Πτολεμαίος κατάφερε τελικά να καταλύσει την εξουσία τους και να πάρει στα χέρια του τον έλεγχο του νησιού. Κάπου σ’ αυτά τα χρόνια, ήταν που οι πειρατές βούλιαξαν στα παράλια του νησιού, το “πλοίο της Κυρήνειας”.

3. Η ανακάλυψη και ανέλκυση του ναυαγίου

Το 1965, ένας κύπριος δύτης, ο Αντρέας Καριόλου, ανακαλύπτει τυχαία ένα σορό αμφορέων έξω από το λιμάνι της Κυρήνειας στην Κύπρο. Το καλοκαίρι του 1967, μια μικρή ομάδα αμερικανών αρχαιολόγων άρχισε έρευνες με σκοπό να εντοπίσει και να μελετήσει αρχαία ναυάγια στα παράλια του νησιού. Το σημαντικότερο ναυάγιο, το έδωσε τελικά η πληροφορία του δύτη για τους αμφορείς έξω από την Κυρήνεια.

Μέσα σε δύο περιόδους ερευνών, τα καλοκαίρια του 1968 και 1969, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλή τον καθηγητή Michael Katzev, βούτηξε στα 90 m βάθος και έφερε στην επιφάνεια το ναυάγιο, μαζί με το φορτίο του και άλλα αντικείμενα που διασώθηκαν. Απ’ το σημείο αυτό ξεκίνησε η διαδικασία συντήρησης και αναστήλωσης του αρχαίου πλοίου, μια διαδικασία που τέλειωσε το 1974, λίγο πριν την εισβολή του Αττίλα στο νησί. Το αρχαίο σκαρί συναρμολογήθηκε και στεγάστηκε σε ένα χώρο ειδικά διαμορφωμένο σε μουσείο, εντός του κατεχόμενου σήμερα Κάστρου της Κυρήνειας.

Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί αρκετά ναυάγια σε όλη τη Μεσόγειο, που χρονολογικά αγκαλιάζουν μια μεγάλη περίοδο που αρχίζει την 3η χιλιετία π.Χ. Στα περισσότερα από αυτά, σχεδόν τίποτα ή πολύ λίγα έχουν διασωθεί από τα ίδια τα πλοία. Ωστόσο στην περίπτωση του “πλοίου της Κυρήνειας”, κάτω από τους 403 αμφορείς και το προστατευτικό στρώμα άμμου, διατηρήθηκε για πάνω από 2200 χρόνια το 75% του σκαριού. Το πλοίο της Κυρήνειας αποτελεί μέχρι σήμερα το καλύτερα διατηρημένο δείγμα αρχαίου πλοίου, πράγμα που το κάνει ένα μοναδικό εύρημα!

Η ανέλκυση, συντήρηση και αναστήλωση του αρχαίου πλοίου, ήταν μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Οι υποβρύχιες εργασίες έγιναν με απόλυτα μεθοδικό και επιστημονικό τρόπο, ενώ εφευρέθηκαν νέες μέθοδοι και τελειοποιήθηκαν παλιές. Αυτό όμως που ήταν μοναδικό επίτευγμα, ήταν η συντήρηση ενός πλοίου τέτοιου μεγέθους. Από την παραμονή του στη θάλασσα για πάνω από 2200 χρόνια, το ξύλο του αρχαίου σκαριού είχε υποστεί μοριακή διάλυση. Είχε χάσει την ανθεκτικότητά του, ήταν σαν βρεγμένο παξιμάδι. Η διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε για τη διάσωσή του, ήταν ο εμποτισμός σε κάθε κομμάτι ξύλου με ένα ειδικό υλικό σαν κερί, ο οποίος θα επανέφερε τη σκληρότητα του ξύλου και θα απέτρεπε την συρρίκνωσή του όταν αυτό θα έβγαινε απ’ τον βυθό.

4. Το πλοίο

Το αρχαίο πλοίο της Κυρήνειας ήταν ένα φορτηγό πλοίο. Ήταν κατασκευασμένο από πεύκο και είχε μήκος περίπου 15m. Μπορούσε να μεταφέρει φορτίο μέχρι 30 τόνους.

Το μοναδικό του κατάρτι διέθετε ένα μεγάλο τετράγωνο πανί και το μουδάρισμά του γινότανε από κάτω προς τα πάνω με σχοινιά που περνούσαν μέσα σε σειρές από μολυβένια δαχτυλίδια, ραμμένα πάνω σε καραβόπανο.

Για το τιμόνεμα του πλοίου, ο τιμονιέρης, χρησιμοποιούσε δύο κουπιά-τιμόνια, αριστερά και δεξιά, που μπορούσαν να συνδεθούν μεταξύ τους ή να σηκωθούν ελεύθερα έξω από το νερό, ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.

Το μοναδικό άλμπουρο με το τετράγωνο πανί, μας προδιαθέτει πως έχουμε να κάνουμε με ένα σκάφος που διέθετε περιορισμένη ικανότητα στις κινήσεις του. Και όμως χάρη στην ιδιότητα του άλμπουρου ν’ αλλάζει θέσεις κατά μήκος της καρένας, έτσι που να διαμορφώνει κάθε φορά την ισορροπία του ανάλογα με το φορτίο, τον αέρα και την κατάσταση της θάλασσας, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν ήταν τόσο περιοριστικό για την πλοημότητά του.

5. Το τελευταίο ταξίδι

Το πλοίο της Κυρήνειας στο τελευταίο του ταξίδι, φαίνεται πως είχε περάσει από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, Σάμο, Νίσυρο και Ρόδο, πριν του επιτεθούν πειρατές και το βυθίσουν στ’ ανοιχτά των ακτών της Κύπρου.

Μετέφερε φορτίο από 403 αμφορείς που βρισκόταν στοιβαγμένοι σε δύο σειρές. Ο πιο κοινός τύπος ήταν ο Ροδιακός, υπήρχε όμως και ένας αριθμός από Σαμιακούς και μερικοί ακόμη από άλλες περιοχές. Το περιεχόμενό τους ήταν κρασί και λάδι. Στο φορτίο του σκάφους περιλαμβάνονταν ακόμη σακιά με αμύγδαλα (βρέθηκαν περίπου 1000 τεμάχια) και 20 μυλόπετρες που ζύγιζαν πάνω από 1650 kg. Οι μυλόπετρες πιθανόν να παραμένανε στο καράβι από προηγούμενο φορτίο και να χρησίμευαν πια σαν σαβούρα (βάρος στη βάση του πλοίου για ενίσχυση της ευστάθειάς του). Ένα άλλο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του φορτίου υπήρχε στην πρύμνη. Εκεί βρέθηκαν πετρωμένες 20 χελώνες σίδηρο, που είχαν με τον καιρό αποσυντεθεί. Στις καμπίνες της πλώρης και της πρύμνης υπήρχαν τα πήλινα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι ναύτες του καραβιού. Ήταν μια ποικιλία από μελανόμορφα πιάτα, σουπιέρες και στάμνες. Το σχήμα τους έδειχνε πως είχαν φτιαχτεί τα τελευταία 20 χρόνια του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο αριθμός τους, αποκαλύπτει ότι το πλήρωμά του απαρτιζότανε από 4 άτομα.

Από τα νομίσματα που βρέθηκαν (5 μπρούτζινα), τους ροδιακούς αμφορείς, τα μελανόμορφα αγγεία και τη χρονολόγηση με τον άνθρακα 14 οι αρχαιολόγοι συμπέραναν ότι το ναυάγιο έλαβε χώρα περίπου το 300 π.Χ. Ίσως όταν βυθίστηκε, να ήταν ηλικίας περίπου 100 ετών. Όπως προέκυψε από την εξέταση του σκάφους, φαίνεται πως είχε μακρά υπηρεσία στη θάλασσα και είχε υποστεί τουλάχιστον 3 μεγάλες επισκευές.

6. Στοιχεία κατασκευής του πλοίου

Κατά την εποχή κατασκευής του αρχαίου πλοίου οι άνθρωποι είχαν αποκτήσει τεχνικές εμπειρίες, κατάλληλη τεχνολογία και εργαλεία, που τους επέτρεψαν να αρχίσουν να κατασκευάζουν τα πλοία τους έτσι ώστε να μοιάζουν πολύ στη μορφή που έχουν τα σύγχρονα ξύλινα σκαριά. Αυτό σήμαινε την ουσιαστική μετάβαση από τα ευαίσθητα δετά, στα στεγανά και γερά φτιαγμένα πλοία, υψηλών υδροδυναμικών προδιαγραφών και μεγάλης ασφάλειας για το πλήρωμά τους. Είναι επίσης πλοία που μπορούν να μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες φορτίων και ανθρώπων και να ταξιδεύουν σε ανοιχτές θάλασσες και με δύσκολους καιρούς. Παρόλ’ αυτά, οι μεθοδολογία κατασκευής τους διαφέρει πολύ από αυτή που ακολουθείται σήμερα. Ίσως η πιο διαδεδομένη μέθοδος που γνωρίζουμε σήμερα ότι ωρίμασε και ακολουθήθηκε στη Μεσόγειο, είναι η “Cell First“, δηλαδή “πρώτα το κέλυφος”, που θυμίζει πολύ τον τρόπο κατασκευής των σημερινών επίπλων. Σύμφωνα με αυτή, το χτίσιμο δεν γινότανε ξεκινώντας από το σκελετό ακολουθούμενο από το κάρφωμα του πετσώματος, αλλά ξεκίναγε από την τοποθέτηση των εξωτερικών μαδεριών και κατέληγε στο κάρφωμα των νομέων.

Το χτίσιμο ξεκίναγε από την καρίνα, η οποία σε αντίθεση με τα σύγχρονα τρεχαντήρια είναι κυρτή. Πάνω σ’ αυτή, θα αρχίζανε την τοποθέτηση των μαδεριών. Το κάθε μαδέρι συνδέεται με το επόμενο με μόρσα, (ξύλινες γλώσσες), τα οποία έρχονται και σφηνώνουν σε εγκοπές ανοιγμένες με λεπτό σκαρπέλο. Οι εγκοπές αυτές, ανοίγονται ανά μικρά διαστήματα σε όλο το μήκος και των δυο μαδεριών (στο πάνω και στο κάτω). Αρχικά τοποθετούνται στο κάτω μαδέρι, ενώ τα τμήματα των μόρσων που προεξέχουν θα έρθουν να φωλιάσουν στο πάνω. Στη συνέχεια τα μόρσα θα ασφαλιστούν με ξύλινες καβίλιες. Οι καβίλιες θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τα ξυλόκαρφα, τα οποία θα περάσουν από τις τρύπες που έχουν γίνει κάθετα στο μαδέρι και διαπερνούν και τα μόρσα.  Τέτοιες καβίλιες, θα περάσουν κι απ’ τις δυο άκρες όλων των μορσών που έχουν τοποθετηθεί μεταξύ των μαδεριών. Το περίβλημα του σκάφους, σηκώνεται έτσι χωρίς να χρησιμοποιηθεί ούτε ένα καρφί. Το πέτσωμα, όπως και κάθε κομμάτι ξύλου, πελεκείται με σκεπάρνι, μέχρι να πάρει την οριστική του μορφή.

Σε επόμενο στάδιο και αφού έχει σχεδόν ολοκληρωθεί το περίβλημα, παίρνονται χνάρια και κατασκευάζονται ένας-ένας οι νομείς, τα στραβόξυλα δηλαδή, τα οποία τοποθετούνται στο εσωτερικό του σκάφους. Οι νομείς έχουν καθαρά ενισχυτικό ρόλο και δεν έχουν σχέση με την απόδοση σχήματος στο σκαρί. Είναι κυρτές σανίδες, που δεν είναι υποχρεωτικά ενιαίες από την κουπαστή μέχρι την καρίνα. Η στερέωσή τους γίνεται με μεγάλα χειροποίητα χάλκινα καρφιά τα οποία καρφώνονται από την έξω μεριά του μαδεριού και πάνω στο νομέα. Τα καρφιά μπαίνουν σε τρύπες των 20 mm που έχουν ανοιχτεί προκαταβολικά μεταξύ μαδεριού και στραβόξυλου και στις οποίες έχουν τοποθετηθεί ξύλινα σωληνοειδή περιβλήματα με 8 mm τρύπα στο κέντρο τους. Κάτι δηλαδή σαν τα σύγχρονα “ούπα”. Το καρφί έρχεται και σφίγγει γερά πάνω στο ξύλο, ενώ η περισσευούμενη άκρη του, γυρίζεται δυο φορές και πιάνει πάνω στο νομέα.

Το σκαρί αφού ολοκληρωθεί στην κατασκευή του, βάφεται. Κάθε κομμάτι ξύλου, θα περαστεί με λιωμένο ρετσίνι και λίπος για να συντηρείται, ενώ τα ύφαλα και λίγο πάνω απ’ αυτά, μέχρι εκεί που το πλοίο βρέχεται, αλείφεται με καυτό κολοφώνιο (ρετσίνι) και ορυκτή πίσσα. Το δεύτερο προστατεύει τη γάστρα από το θαλασσινό σκουλήκι, ενώ κλείνουν και καλύτερα οι αρμοί. Τέλος όλοι οι αρμοί θα κλείσουν με το ρίξιμο του σκάφους στο νερό και το “στανιάρισμα” του ξύλου μέσα σε λίγες μέρες.

Το γεγονός ότι αναπτύχθηκε μια τέτοια μεθοδολογία χτισίματος είδη από τα αρχαία χρόνια, επιβεβαιώθηκε πρώτη φορά με την ανακάλυψη του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Κάποια κομμάτια ξύλου που βρεθήκανε από το σκαρί, έδειξαν ότι είχε κατασκευαστεί μ’ αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο η ανακάλυψη του ναυαγίου της Κυρήνειας εξίμιση δεκαετίες αργότερα, θα έρθει να επιβεβαιώσει τις αρχικές ενδείξεις. Το πλοίο της Κυρήνειας θα είναι το πρώτο που θα ανελκυστεί, θα συντηρηθεί και θα ξανα-συναρμολογηθεί έξω απ’ το νερό. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μελετηθεί και να καταγραφεί λεπτομερώς ο τρόπος κατασκευής του. Βάση του ίδιου σκαριού, πραγματοποιήθηκε και η πρώτη πειραματική ανακατασκευή αρχαίου πλοίου, ακολουθώντας πιστά τον αρχαίο τρόπο κατασκευής.

7. Η κατασκευή του ομοιώματος (Κυρήνεια ΙΙ)

Το 1982, το Ελληνικό Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης (Ε.Ι.Π.Ν.Π.), αποφάσισε την κατασκευή ενός ομοιώματος του “πλοίου της Κυρήνειας” σε φυσικές διαστάσεις. Τρία χρόνια αργότερα, στις 22 Ιουνίου 1985, γίνεται η καθέλκυση του Κυρήνεια ΙΙ και ακολουθούν τα πρώτα δοκιμαστικά ταξίδια. Αξίζει να αναφερθεί ότι το πρόγραμμα αυτό του Ε.Ι.Π.Ν.Π. για την ναυπήγηση και το ταξίδεμα του ομοιώματος του πλοίου της Κυρήνειας, αποτελεί για τη χώρα μας, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, την πρώτη σοβαρή προσπάθεια που εντάσσεται στα πλαίσια της επιστήμης που λέγεται “πειραματική αρχαιολογία”.

Γιατί όμως επιλέχθηκε αυτό το πλοίο και τι περιμέναμε από τη ναυπήγηση και ταξίδεμά του;

Είναι γεγονός ότι το πλοίο της Κυρήνειας αποτελεί ένα μοναδικό εύρημα. Και είναι αυτό που θα μας βοηθούσε να δώσουμε απαντήσεις σε μια σειρά από αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ναυπηγική τέχνη των αρχαίων προγόνων μας και τη συμπεριφορά των καραβιών τους στη θάλασσα.

Με τη ναυπήγηση του ομοιώματος του “πλοίου της Κυρήνειας” για την οποία χρειάστηκαν 32 μήνες επίμονης εργασίας, έγινε η προσπάθεια να απαντηθούν πειραματικά, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι από την επιλογή της κατάλληλης ξυλείας, μέχρι τη διαμόρφωσή της με σκεπάρνια και σχοινοκίνητα τρυπάνια. Ακόμη από την κατασκευή του αλλά και από τα ταξίδια θα μαθαίναμε αν οι σημαντικές διαφορές στην κατασκευή του, επηρεάζουν και πόσο το πλοίο στη θάλασσα. Αν η κυρτή του καρένα επηρεάζει την ευστάθεια και την διαγωγή του. Αν η κατασκευή του με μόρσα έχει αποδώσει ένα άκαμπτο σκάφος με διαφορετική συμπεριφορά από τα σύγχρονα. Και ακόμα, ποια είναι η μεγαλύτερη ταχύτητά του, πόσο ευκίνητο είναι στους διάφορους καιρούς και με διαφορετικά φορτία, πόσο όρτσα μπορεί να πάει, αλλά και πολλά άλλα που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει τους μελετητές και που δεν ήταν δυνατό να πάρουν απαντήσεις με μετρήσεις ή πειράματα σε μοντέλα.

Τέλος υπάρχουν τα ανθρώπινα προβλήματα που παρουσίαζαν ενδιαφέρον. Όπως για παράδειγμα το πως το τετραμελές πλήρωμα στοίβαζε και μετακινούσε τα φορτία στο σκάφος. Πως φόρτωναν και ξεφόρτωναν στα λιμάνια χωρίς αποβάθρες. Πως μαγείρευαν, έτρωγαν και κοιμόντουσαν πάνω σε ένα σκάφος του οποίου το ανοιχτό αμπάρι ήταν γεμάτο φορτίο και η μοναδική καμπίνα της πρύμνης είχε περιορισμένες διαστάσεις.

Τέτοια ερωτήματα μπορούσαν να απαντηθούν με την κατασκευή του ομοιώματος, κατά τη διάρκεια του οποίου δοκιμάστηκαν τεχνικές και εργαλεία των αρχαίων τεχνιτών. Επίσης μάθαμε πολλά από τα δοκιμαστικά ταξίδια του στη θάλασσα με σημαντικότερο, το ταξίδι του από την Αθήνα μέχρι την Κύπρο το 1986 και την επιστροφή του το 1987.

Σήμερα το Κυρήνεια ΙΙ, έχει οριστικά βγει απ’ το νερό και στεγάζεται στο Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας “THALASSA” στην Κύπρο.

το ομοίωμα του αρχαίου πλοίου της Κυρήνειας ταξιδεύοντας στο Αιγαίο

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κυρήνεια ΙΙ – Ένα Αρχαίο Πλοίο Ξαναταξιδεύει

έκδ. Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης – 1987

Ένα αρχαίο πλοίο ξαναταξιδεύει

έκδ. Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης – 1982

Το Καράβι της Κερύνειας

        έκδ. Υπουργείου Παιδείας Κύπρου, Λευκωσία – 1987

ΤΡΟΠΙΣ Ι

Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής – 1985

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους

        Εκδοτική Αθηνών

Αρχείο Γιάννη Παντζόπουλου, μέλους ομάδας προγράμματος ναυπήγησης Κυρήνεια ΙΙ

10.000 χρόνια ελληνικής ναυτικής παράδοσης

Γιάννη Παντζόπουλου – Εκπαιδευτήρια Γείτονα – 1999

Open Edition Journals

https://journals.openedition.org/archaeonautica/398

Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας “THALASSA”

https://thalassamuseum.org.cy/el/

«Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν οικείον Απόλλων» (= στην Κύπρο όπου με έταξε να κατοικώ ο Απόλλωνας). Με αυτούς τους στίχους από την «Ελένη» του Ευριπίδη δηλώνεται η απόφαση του Τεύκρου να έρθει στην Κύπρο, έπειτα από σχετικό χρησμό που έλαβε από το θεό Απόλλωνα.

Ο Τεύκρος, γιος του βασιλιά Τελαμώνα της Σαλαμίνας (νησί του  Σαρωνικού της Ελλάδας) και της Ησιόνης (κόρης του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα), ετεροθαλής αδελφός του Αίαντα, εγγονός του Αιάκου (η γενιά του οποίου ανάγεται στον Δία), μυθικός βασιλιάς θεϊκής καταγωγής, ικανότατος τοξότης, που έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο με δώδεκα πλοία, ένας από τους Αχαιούς που μπήκαν στο Δούρειο Ίππο, εκδιωγμένος από τον πατέρα του με κατάρες, γιατί δεν πήρε εκδίκηση για τον θάνατο του αδερφού του και επειδή δεν επέστρεψε τα λείψανά του στην πατρίδα του, ιδρυτής της Σαλαμίνας στην Κύπρο, επιστρέφει στην πόλη που δημιούργησε και περιηγείται σε αυτή.

Πρώτα περπάτησε στην αυλή του Ευαγόρα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του οποίου η Σαλαμίνα είχε οχυρωθεί, δημιούργησε στόλο και απέκτησε καλές σχέσεις με τους Αθηναίους, αγωνίστηκε εναντίων των Περσών και απέσπασε την Κιλικία.

Έπειτα πήγε στο Θέατρο που χτίστηκε τον 1^ο αιώνα μ.Χ. (πιθανόν πάνω σε θέατρο της Ελληνιστικής περιόδου, 3^ος με 2^ος  αιώνας π.Χ.), το μεγαλύτερο αρχαίο θέατρο της Κύπρου και ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου με χωρητικότητα περίπου 20.000 θεατές και το οποίο καταστράφηκε με τους σεισμούς των μέσων του 4^ου αιώνα μ.Χ.. Το κοίλο του θεάτρου διαμορφώθηκε πάνω σε κτιστό υπόβαθρο από ογκώδεις πελεκητούς ασβεστόλιθους και αποτελεί εξαίρεση από τα άλλα κοίλα των παρόμοιων ρωμαϊκών θεάτρων στο Κούριον και στους Σόλους, που είναι κτισμένα στις φυσικές πλαγιές χαμηλών λόφων. Τούτο χωριζόταν σε 9 τμήματα με 8 βαθμιδωτές κλίμακες και αποτελείτο από 50 περίπου σειρές κερκίδων, από τις οποίες οι 7 κατώτερες έχουν διασωθεί στις αρχικές τους θέσεις και οι υπόλοιπες 43 έχουν αναστηλωθεί αμέσως μετά την ανασκαφή του θεάτρου από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Μεταξύ του κοίλου και της ημικυκλικής ορχήστρας του θεάτρου υπάρχει στενός πλακόστρωτος διάδρομος και κάτω απ’ αυτό ένας οχετός για την αποχέτευση των νερών της βροχής. Η ορχήστρα του θεάτρου έχει ημικυκλικό σχήμα με διάμετρο 27,50 μέτρα και στο κέντρο της υπάρχει η θυμέλη ή βωμός του Διονύσου. Το δάπεδο της ορχήστρας έφερε επένδυση πολύχρωμων μαρμάρινων πλακών, που αφαιρέθηκαν όμως, πιθανότατα στη διάρκεια της ανοικοδόμησης της πρωτοχριστιανικής πόλης, για να χρησιμοποιηθούν σε δάπεδα των νεότερων κτιρίων. Από το επιβλητικό οικοδόμημα της σκηνής του θεάτρου, που καταλαμβάνει ολόκληρο το μήκος του κοίλου, έχει ανασκαφεί το μεγαλύτερο τμήμα του υποσκηνίου και των παρασκηνίων και παραμένει ανεξερεύνητο μεγάλο μέρος του οπίσθιου χώρου της.

Μετά, διαβαίνοντας την οδό από το Θέατρο στο Γυμνάσιο της Σαλαμίνας,

επισκέφτηκε το Γυμνάσιο, το σπουδαιότερο αρχαιολογικό εύρημα της περιοχής, το οποίο χτίστηκε στις αρχές του 1^ου αιώνα μ.Χ. (επί της αυτοκρατορίας του Αυγούστου) στα θεμέλια προγενέστερου γυμνασίου των Ελληνιστικών χρόνων. Επεκτάθηκε κατά τον 2^ο αιώνα μ.Χ. (επί της αυτοκρατορίας του Αδριανού και του Τραϊανού) για να καταστραφεί και πάλι από δυνατούς σεισμούς κατά τον 4^ο αιώνα. Περιηγήθηκε στην παλαίστρα, τα λουτρά, τις κολυμβητικές δεξαμενές, μερικά από τα οικοδομήματα που συνέθεταν το Γυμνάσιο της πόλης και θαύμασε τις κολόνες του, χαρακτηριστικό γνώρισμα του Γυμνασίου και δείγμα εξαίρετης τέχνης.

Θυμήθηκε τους Κύπριους Ολυμπιονίκες, τον Ηρακλείδη (νικητή του σταδίου το 204 π.Χ.), τον Ονησίκρατο (νικητής του σταδίου το 180 π.Χ.) και τον Δημήτριο, τον σημαντικότερο Κύπριο αθλητή, που συμμετείχε σε σημαντικούς αγώνες, όπως τα Πύθια, τα Παναθήναια, τα Ίσθμια, ενώ στους Ολυμπιακούς αγώνες είχε νικήσει σε τρεις κατά σειρά διοργανώσεις (3^ος αιώνας μ.Χ.): μία σε αγώνα δρόμου και δυο στο πένταθλο (=αγώνισμα που περιλάμβανε πέντε αθλήματα: άλμα, δρόμο ταχύτητας, ακόντιο, δίσκο και πάλη). Επίσης κατέκτησε την πρώτη θέση 47 φορές σε διάφορες πόλεις της αρχαιότητας που ανήκαν στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και οι οποίες τον τιμούσαν ανακηρύσσοντας τον σε επίτιμο πολίτη τους, ενώ τιμήθηκε και από δυο Ρωμαίους αυτοκράτορες. Ακόμη θυμήθηκε τους αγώνες που διεξάγονταν και στους οποίους συμμετείχαν αθλητές από όλες τις αποικίες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Στη συνέχεια προχώρησε προς τη Δεξαμενή,  τη μεγαλύτερη εκείνης της εποχής, γνωστή σαν «Βούτα», η μεγάλη δεξαμενή κτίστηκε στη διάρκεια της Πρωτοχριστιανικής περιόδου στο βόρειο άκρο της ρωμαϊκής αγοράς-forum και χρησίμευε για την αποθήκευση του νερού, που μεταφερόταν από το κεφαλόβρυσο της Κυθρέας (μέσω ενός υδραγωγού μήκους 35 μιλίων) και εχρησιμοποιείτο για την ύδρευση της πρωτοχριστιανικής πόλης της Σαλαμίνος-Κωνσταντίας. Πρόκειται για τεράστια ορθογώνια και ημιυπόγεια αίθουσα, κτισμένη με μεγάλους πελεκητούς ασβεστόλιθους και αργούς λίθους και σκεπασμένη με καμαρωτή στέγη, από την οποία αρκετά κατάλοιπα διασώζονται στους δυο μεγάλους πλαγιότοιχους. Η ογκώδης στέγη της δεξαμενής στηριζόταν σε τρεις σειρές λιθόκτιστων πεσσών, που κτίστηκαν συμμετρικά σ’ ολόκληρο το μήκος και πλάτος του δαπέδου της. Τα εσωτερικά τοιχώματα και το δάπεδο της δεξαμενής ήσαν επενδυμένα με ανθεκτικό, ερυθρωπό ασβεστοκονίαμα, που διατηρείται τμηματικά σε αρκετά καλή κατάσταση. Κατάλοιπα του μεγάλου υδραγωγείου της Σαλαμίνος, που διοχέτευε το νερό στη δεξαμενή και που, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 627 και 640 μ.Χ..

Αργότερα περιπλανήθηκε στις δύο ρωμαϊκές αγορές, τη λίθινη και τη γρανιτική. Η Λίθινη πιστεύεται ότι ήταν η μεγαλύτερη στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (213 επί 63 μέτρα). Βρίσκεται στα νότια της μεγάλης αποθηκευτικής δεξαμενής και αποτελείται από μια ευρύχωρη, ορθογώνια, εσωτερική αυλή μήκους 230 μ. και πλάτους 55 μ., πλαισιωμένη από δυο επιμήκεις στοές με λίθινες κιονοστοιχίες. Οι ομοιόμορφες λίθινες κολώνες των δυο στοών, ύψους 8 μ., ήσαν τοποθετημένες σε ίσα μετακιόνια διαστήματα 4 περίπου μ., έφεραν εξωτερική επένδυση από ασβεστοκονίαμα με λεία επιφάνεια, που σχημάτιζε συμμετρικές, κάθετες ραβδώσεις, και επιστέφονταν με λίθινα, διμερή υστεροκορινθιακά κιονόκρανα. Στο βόρειο άκρο της αγοράς, που είναι ενσωματωμένο στην αποθηκευτική δεξαμενή, διατηρούνται τέσσερις μεγάλες παραστάδες με ισάριθμες μονολιθικές κολόνες στις γωνιές τους, που μαρτυρούν την ύπαρξη μεγαλόπρεπης εισόδου με πέντε αψίδες. Πίσω από τις δυο επιμήκεις στοές αποκαλύφθηκαν τα κατάλοιπα συνεχόμενων δωματίων, που ταυτίζονται με τα καταστήματα της αγοράς. Όλα τα καταστήματα ήσαν κτισμένα με πελεκητούς ασβεστόλιθους και μερικά τμήματά τους έφεραν διακόσμηση από εκλεκτό μάρμαρο κατάλληλα επεξεργασμένο. Τούτο είναι πρόδηλο από την αποκάλυψη αρκετών θραυσμάτων, που ανήκουν σε διάφορα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, κι ενός μέρους διαζώματος από φαιό μάρμαρο με μια επιγραφή στη λατινική γλώσσα, που αναφέρει ότι η αγορά ανοικοδομήθηκε στη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Αυγούστου. Η αρχική κτίση της αγοράς εντάσσεται στις αρχές των Ρωμαϊκών χρόνων και η τελική καταστροφή και εγκατάλειψή της στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ., δηλαδή στην εποχή των δυο τρομερών διαδοχικών σεισμών του 332 και 342 μ.Χ..

Αφού περιπλανήθηκε στις αγορές, στα νότια τους είδε τον ναό του Δία. Από το όλο ναϊκό οικοδόμημα διασώθηκαν το μεγαλύτερο τμήμα του στυλοβάτη, τα λίθινα θεμέλια της κάτοψής του, διάφορα λίθινα και μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και μια μαρμάρινη πλάκα με επιγραφή αφιερωμένη στον Ολύμπιο Δία προς τιμήν της συζύγου του Αυγούστου Λιβίας. Η επιγραφική αυτή μαρτυρία επιβεβαιώνει και τη χρονολόγηση της κτίσης του ναού, που εντάσσεται στις αρχές της Ρωμαιοκρατίας. Όπως και η αγορά και τα υπόλοιπα μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια της Σαλαμίνος, έτσι και ο ναός του Ολυμπίου Διός καταστράφηκε και ερειπώθηκε με τους σεισμούς των μέσων του 4^ου αιώνα μ.Χ.. Από τα αποκαλυφθέντα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του ναού διαφαίνεται ότι το όλο οικοδόμημα αντιγράφει τα ελληνικά κλασσικά πρότυπα των μεγαλοπρεπών ναών με πρόδομο, κυρίως ναό και οπισθόδομο. Ο οπισθόδομος του ναού φαίνεται να είχε τετράγωνη κάτοψη περίπου 15 τ.μ. και ο πρόδομος αποτελούσε ένα είδος μικρής, ορθογώνιας στοάς, που επικοινωνούσε με την αγορά με μια μεγάλη λιθόκτιστη κλίμακα. Ανάμεσα στ’ αρχιτεκτονικά μέλη του ναού, που έχουν διασωθεί, πολύ σημαντικό και μοναδικό στο είδος του είναι ένα μαρμάρινο κιονόκρανο με παράσταση του εμπρόσθιου τμήματος ταύρου στις δυο πλευρές του. Το κιονόκρανο αυτό πολύ πιθανό να ανήκε σε αρχαιότερο ναό, από τα θεμέλια του οποίου μερικά δείγματα αποκαλύφθηκαν κάτω από τον στυλοβάτη του ρωμαϊκού ναού.

Τέλος, δε γινόταν να μην επισκεφτεί τους Βασιλικούς Τάφους. Βρέθηκαν συνολικά 9 τάφοι με πάρα πολλά σημαντικά κτερίσματα. Οι περίφημοι «βασιλικοί» τάφοι που έχουν ανασκαφεί εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα τόσο για την τελειότητα και τη μεγαλοπρέπειά τους ως κτισμάτων, όσο και για τον πλούτο των κτερισμάτων τους που περιελάμβαναν μεγάλους αριθμούς αγγείων, σκελετούς θυσιασμένων αλόγων, άρματα που τάφηκαν κι αυτά μαζί με τους νεκρούς, ένα θαυμάσιο θρόνο («βασιλικός» τάφος 79) από ξύλο κι επένδυση από πλάκες σκαλισμένες σε ελεφαντόδοντο, άλλα σκεύη, όπως ένα μεγάλο χάλκινο λέβητα με εντυπωσιακή διακόσμηση, κοσμήματα, όπλα κ.λπ.. Στην τόσο σημαντική νεκρόπολη της Σαλαμίνας, τα ταφικά έθιμα θυμίζουν έντονα ομηρικές περιγραφές. Θεωρήθηκε ότι ο Όμηρος ήταν πολύ δημοφιλής τότε στη Σαλαμίνα, όπου τραγουδιούνταν τα έπη του, πράγμα που είχε βοηθήσει στην αναβίωση των ομηρικών ταφικών εθίμων. Ας μη ξεχνούμε, εξάλλου, ότι η Σαλαμίνα της Κύπρου ήταν μια από τις πολλές πόλεις της Αρχαιότητας που διεκδικούσαν τον επίζηλο τίτλο της πατρίδας του Ομήρου.

Πήγες:

Ο Τεύκρος και το κτίσιμο μια λαμπρής και ένδοξης πόλης | BigCyprus

Σαλαμίνα (Κύπρος) – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)

Ευαγόρας Α΄ (polignosi.com)

Αρχαιολογικά μνημεία και αξιοθέατα της επαρχίας Αμμοχώστου – ppt κατέβασμα (slideplayer.gr)

Σαλαμίνα, αρχαίο θέατρo (polignosi.com)

Το Γυμνάσιο της Σαλαμίνας και οι μεγάλοι Κύπριοι αθλητές | BigCyprus

Η Σαλαμίνα της Κύπρος (Αρχαία Κυπριακά Βασίλεια) | Βυθοσκόπιο (wordpress.com)

Σαλαμίνα (polignosi.com)

Salamis an Ancient Town on Venus’ Island (Cyprus)- (romeartlover.it)

Salamis Ruins 2 – Σαλαμίνα (Κύπρος) – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)

Ο γνωστός ερμηνευτής – ερευνητής παραδοσιακής μουσικής της Κύπρου κύριος Μιχάλης Ττερλικκάς στάθηκε από την αρχή δίπλα στην προσπάθεια μας. Δέχτηκε να χρησιμοποιήσουμε τραγούδια του και φωτογραφίες του και απάντησε στις ερωτήσεις που του κάναμε με μεγάλη του χαρά. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και χαιρόμαστε ιδιαίτερα που τον γνωρίσαμε και που μας δίνεται η ευκαιρία μέσα από αυτήν μας την προσπάθεια, να τον γνωρίσετε και εσείς!

Θα ξεκινήσουμε παρουσιάζοντας το βιογραφικό του και στη συνέχεια ακολουθεί η συνέντευξη που μας έδωσε.

Βιογραφικό

Ο Μιχάλης Ττερλικκάς γεννήθηκε στο, κατεχόμενο σήμερα, χωριό Καπούτι της περιοχής Μόρφου το 1955, όπου και έζησε μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974. Απεφοίτησε από το Α΄ Γυμνάσιο Μόρφου και στη συνέχεια σπούδασε ηλεκτρονικά στην Αθήνα, κατά την περίοδο 1976 – 1980. Από τότε ζει και δημιουργεί στην Κύπρο.

Τραγουδούσε από την παιδική του ηλικία. Η ζωή σε μια κατ’ εξοχήν αγροτική κοινότητα, η τριβή του με τους απλούς ανθρώπους του λαού, τα αυθεντικά μουσικά ακούσματα και βιώματα, απετέλεσαν ένα σταθερό υπόβαθρο και κίνητρο για να ασχοληθεί συστηματικά με το παραδοσιακό τραγούδι της Κύπρου.

Το 1979, ενώ ήταν ακόμα φοιτητής, γνώρισε τον αείμνηστο ποιητάρη, Αντρέα Μαππούρα και ηχογράφησε μαζί του τρεις κασέτες με τσ̆ιαττίσματα, παραγωγή της εταιρείας Lambrophone.

Μεταξύ 1981 και 1983, παρακολούθησε κάποια μαθήματα βυζαντινής μουσικής με δάσκαλο τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη, ερευνητή και ερμηνευτή της παραδοσιακής μουσικής της Κύπρου, Θεόδουλο Καλλίνικο.

Το 1983 εντάχθηκε στον προσφυγικό λαογραφικό όμιλο “Οι Αδούλωτοι” – Σ̆ιακαλλή και τραγούδησε για αρκετά χρόνια, συνοδευόμενος από γνωστούς λαϊκούς οργανοπαίχτες, όπως ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Μιχάλης Πούλλος, ο Δημήτρης Κατσαρής, ο Χριστόδουλος Πίπης, ο Νεόφυτος Ρούσος και άλλοι.

Γύρω στο 1985, άρχισε να δίνει συναυλίες παραδοσιακής μουσικής της Κύπρου σε προσωπικό επίπεδο με συνεργάτες τους πιο πάνω. Παράλληλα, εμπνευσμένος από τον αείμνηστο Θ. Καλλίνικο, άρχισε το ερευνητικό του έργο, καταγράφοντας, στην αρχή σε ήχο και στη συνέχεια σε ήχο και εικόνα, από ηλικιωμένους σε όλη την ελεύθερη Κύπρο, τη μουσική παράδοση της Κύπρου, δημιουργώντας, βήμα με βήμα, ένα σημαντικό αρχείο.

Οι εμπειρίες και το υλικό από τη δραστηριότητα αυτή, τα προσωπικά του ακούσματα από αυθεντικούς ερμηνευτές, στην περιοχή όπου μεγάλωσε, καθώς και οι ερμηνείες παλαιότερων, καταξιωμένων, ερμηνευτών της παραδοσιακής μουσικής της Κύπρου, είναι η δεξαμενή από την οποία αντλεί το ύφος και τον τρόπο των δικών του ερμηνειών.

Από το 1991 ηγείται της  μουσικής παρέας «Μούσα», η οποία χρησιμοποιεί μόνο παραδοσιακά όργανα του τόπου και δίνει συναυλίες εντός και εκτός Κύπρου.

Έλαβε μέρος σε αρκετά ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Συμμετείχε επίσης σε πολλά φεστιβάλ παραδοσιακής μουσικής, καθώς και σε άλλες διεθνείς διοργανώσεις. Έκανε, επίσης, εισηγήσεις σε διάφορα συνέδρια, καθώς και εργαστήρια, στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

Συνεργάστηκε και συνεργάζεται με πολλούς φοιτητές της μουσικολογίας και συναφών κλάδων στα πλαίσια διατριβών τους. Έχει κάνει επίσης διάφορες μελέτες για το παραδοσιακό τραγούδι της Κύπρου.

Τον Αύγουστο του 2017 τιμήθηκε από την I.G.F – World Folklore Union με το I.G.F GOLD STAR EX OSCAR για το συνολικό του έργο για την προώθηση των αξιών της παραδοσιακής λαογραφικής κουλτούρας σε διεθνές επίπεδο.

Δισκογραφία:

Προσωπικές Εκδόσεις:

1. «Κυπραία Φωνή»- Παραδοσιακά τραγούδια της Κύπρου – 1991 (βινύλιο).
2. «Των Γεννών τζ̆αι της Λαμπρής» – Κυπριακά και άλλα ελληνικά κάλαντα, θρησκευτικά τραγούδια της Κύπρου και ύμνοι – 1998 (ψηφιακός δίσκος).
3. «Κυπραία Φωνή – Στ’ αγνάρκα των τζ̆αιρών» – 2002. (διπλός ψηφιακός δίσκος, συνοδευόμενος από βιβλίο σε 4 γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά).
4. «Κυπραία Φωνή – Καλώς ήρταν οι ξένοι μας» – 2008 (διπλός ψηφιακός δίσκος, συνοδευόμενος από ένθετο στα ελληνικά και CD ROM στα αγγλικά, τούρκικα, γαλλικά και γερμανικά).

Φιλικές Συμμετοχές:

1. Στες άκρες της ψυσ̆ής μου Μιχάλης Μόζορας                                                 2001
2. Το κατεχόμενο χωρκόν μας τζ̆αι η χαρά του γυρισμού   Χρ. Λάρκου                 2003

3. Νοστά π’ αγαπηθήκαμεν Μικροί Εθελοντές                                                      2006
4. Παραλογές Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής, Δόμνα Σαμίου           2008

5. Το πρώτο ’δω βασίλειο είχαν Θεοί το κτίσει  Λάρκος Λάρκου                             2011

6. Στα μονοπάθκια της παράδοσης Κούρρη και Ξυλούρικου  Γιαννής Ζαβρός          2011

7. Είπα να κάμω την αρκήν Μουσικό σχήμα «Αντάμα»                                         2015
8. Των Ακριτών και των αντρειωμένων Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής, Δόμνα Σαμίου  2015

9. Αγκάθθιν Monsieur Doumani                                                                         2018
10. Τα όνειρα του τεμπέλη δράκου Γιώργος Χατζ̆ηπιερής                                      2021

Εκδόσεις

Ποιητική συλλογή «Το χρώμαν της ανατολής τζ̆οιμάται μανιχόν του…»                     2018

Θέατρο – Κινηματογράφος – Τηλεόραση

Η πρώτη εμφάνιση του Μιχάλη Ττερλικκά στο θέατρο ήταν το 1987, στο έργο του Γιώργου Νεοφύτου “Στης Κύπρου το Βασίλειο”, σε σκηνοθεσία Νίκου Σιαφκάλλη. Από τότε συνεργάστηκε κατά καιρούς με διάφορα θεατρικά σχήματα, (Θ.Ο.Κ, Θέατρο “Ένα”, “Σατυρικό θέατρο”,  “A.C.T”), αποσπώντας ευνοϊκότατες κριτικές.

Συμμετείχε επίσης στο Three Islands Project το οποίο διοργάνωσε το “Kneehigh Theatre” (Κορνουάλη) σε συνεργασία με τον “Θ.Ο.Κ” (Κύπρος) και το “St. James Cavalier” (Μάλτα), σε θεατρικά εργαστήρια και παραστάσεις: Κύπρος (Μάιος 2003), Μάλτα (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2003), Κύπρος (Μάιος 2004) και Κορνουάλη (Ιούλιος – Αύγουστος 2005).

Έχει επίσης παίξει στις κινηματογραφικές ταινίες του Α. Πάντζη «Η Σφαγή του Κόκορα» και «Το Τάμα», στην ταινία μικρού μήκους των Θεόδωρου Νικολαΐδη και Άδωνη Φλωρίδη “Espresso”, καθώς και σε ένα ντοκυμαντέρ του Γιάννη Ιωάννου. Για το ρόλο του ποιητή – ψαρά, στην ταινία του Πανίκκου Χρυσάνθου «Ακάμας», ήταν υποψήφιος για το βραβείο 2^ου αντρικού ρόλου στο 47^ο Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το 2006.

Έχει επίσης λάβει μέρος σε αρκετές τηλεοπτικές σειρές σε διάφορα κυπριακά τηλεοπτικά κανάλια.

Από το 2014 ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων για τηλεοπτικές σειρές εποχής, στην κυπριακή διάλεκτο, καθώς και θεατρικών κειμένων. Θεατρικά του έργα και διασκευές/μεταφράσεις έχουν ανεβεί από επαγγελματικούς θιάσους στην Κύπρο.

Διεθνείς Συμμετοχές

2017 Leposavić, Κόσσοβο: I.G.F – World Folklore Union.Απονομή I.G.F Gold Star Ex Oscar

2017 Ourense, Ισπανία: I.G.F Folklore Caravan. Διεθνές Φεστιβάλ.

2012 Αθήνα, Ελλάδα: Βραδιά παραδοσιακής μουσικής της Κύπρου – Σπίτι της Κύπρου. Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια της Κυπριακής Προεδρίας της Ε.Ε.

2012 Πρετόρια, Νότια Αφρική: Δεξίωση του Ύπατου Αρμοστή της Κύπρου, με την ευκαιρία των εορτασμών της επετείου της Κυπριακής Ανεξαρτησίας. Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια της Κυπριακής Προεδρίας της Ε.Ε.

2012 Βαρσοβία, Πολωνία: Music Gardens Festival. Διοργανωτές: Υπ. Εξωτερικών, Π.Υ Υπ. Παιδείας, Music Gardens Festival. Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια της Κυπριακής Προεδρίας της Ε.Ε.

2011 Χανιά Κρήτης, Ελλάδα: Διεθνές Συνέδριο για τον Λαϊκό Πολιτισμό της Κύπρου και της Κρήτης. Εισήγηση και συναυλία. Διοργανωτές: Π.Υ Υπ. Παιδείας και Ίδρυμα Καψωμένου.

2010 Granada, Ισπανία: Πανεπιστήμιο Granada. Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια των εορτασμών για τα πενηντάχρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

2010 Cadiz, Ισπανία: Festival de Musica Espaniola de Cadiz. Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια των εορτασμών για τα πενηντάχρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

2010 Αθήνα, Ελλάδα: ΘΕ.ΠΑ.Κ και Μ.Ι.Ε.Τ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας).Θεατρική Παράσταση: «Το Άσμα του Γιοφυριού» και Ημερίδα: «Παραλογές».

2010 Κατάνια, Ιταλία: ΘΕ.ΠΑ.Κ και Πανεπιστημίου Κατάνιας.Θεατρική Παράσταση: «Το Άσμα του Γιοφυριού» και μουσική βραδιά.

2009 Γέργερη – Δήμος Ρούβα Κρήτης, Ελλάδα:  Διήμερο Συμπόσιο «Αυλοί και Λαλητάδες»

Παρουσίαση εισήγησης: «Το Κυπριακόν Πιθκιαύλιν»                    

2009 Krems Stein, Αυστρία. Volkskulture Europa – House of Regions.«Συναυλία Παραδοσιακής Μουσικής της Κύπρου»                      

2009 Αθήνα, Ελλάδα: Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα. Παρουσίαση Δίσκου:«Κυπραία Φωνή – Καλώς Ήρταν οι Ξένοι μας»                   

2009 Λονδίνο, Μ. Βρετανία: Συναυλία «Κύπρος – Μ. Ασία – Αιγαίο» σε συνεργασία με το μουσικό σχήμα «Έπεα Πτερόεντα» στο Hellenic Centre. Διοργάνωση: Υπάτη Αρμοστεία της Κύπρου στο Λονδίνο.

2008 Τορίνο, Ιταλία: Διεθνής Γαστρονομική Συνάντηση “Salone del Gusto” και “Terra Madre”

Διοργάνωση: Διεθνής οργάνωση “Slow Food” και “Slow Food – Κύπρου”

2008 Γέργερη – Δήμος Ρούβα Κρήτης, Ελλάδα:Μουσικό Φεστιβάλ «Ποιμένες Αγραυλούντες»

2008 Ρώμη, Ιταλία: Όμιλος Κυπρίων Ιταλίας

Πολιτιστικές εκδηλώσεις για την Κύπρο

2007 Σαλέντο, Ιταλία: CANTI DI PASSIONE. Θρησκευτικά Τραγούδια των Παθών. Διοργάνωση: Ελληνόφωνες Κοινότητες του LECCE.

2006 Τύνιδα, Τυνησία: Διεθνές Φεστιβάλ “Musiqat 2006”. Διοργανωτές: Centre for Arab and Mediterranean Music και Scoop Organisation.

2005 Βρυξέλλες, Βέλγιο: Ευρωκοινοβούλιο, Ένωση Μακεδόνων Βελγίου, Ευρωπαϊκό Σχολείο.

2005 Κάσος, Ελλάδα: Πρόγραμμα: «Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος».

2005 Κορνουάλη, Μ. Βρετανία: Three Islands Project – Συνεργασία. «Κneehigh Theatre» Κορνουάλης, ΘΟΚ – Κύπρου και «Saint James Cavalier» – Μάλτας.

2005 Λονδίνο, Μ. Βρετανία: Γιορτή του κρασιού. Διοργανωτής: Εφημερίδα «Παροικιακή».

2004 M.C. Vredenburg – Utrecht, Ολλανδία: Ίδρυμα Σφαίρα.

2004 Παρίσι, Γαλλία: Κυπριακή Παροικία, Εκδηλώσεις ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε.

2004 Παιανία, Ελλάδα:Πολιτιστικός Σύλ. Κυπρίων «Τα Μεσόγεια» και Δήμος Παιανίας.

2004 Melbourne–Sydney–Brisbane, Αυστραλία:Αποστολή Υπ. Εξωτερικών προς απόδημους.

2003 Birmingham, Αγγλία: Απόδημοι – Οργάνωση ΡΙΚ (Γραμμή 1088).

2003 Βερόνα, Ιταλία: Πολιτιστική παρουσίαση των 10 νέων μελών της Ε.Ε  από την Ιταλική Προεδρία – Εκπροσώπηση της Κύπρου.

2003 Μάλτα:Three Islands Project–Συνεργασία.«Κneehigh Theatre» Κορνουάλης,ΘΟΚ–Κύπρου και «Saint James Cavalier»-Μάλτας.

2003 Ρέθυμνο Κρήτης, Ελλάδα: Φιλολογική Λογοτεχνική Διημερίδα.

2002 Νέα Υόρκη & Βοστόνη, Η.Π.Α: World Music Institute.

2001 Μύκονος, Ελλάδα:Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Ελλάδας. Διοργάνωση: ΡΙΚ.

2001 Μόσχα, Ρωσία: Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Ρωσίας.

1998 Μούνστερ, Γερμανία:Πανεπιστημιακό Κέντρο Κυπριακών Διεπιστημονικών Σπουδών.

1998 Αθήνα, Ελλάδα: Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα.Παρουσίαση Δίσκου: «Των Γεννών τζαι της Λαμπρής»

1997 Martigues, Γαλλία: Festival de Martigues.

1996 Μανίλλα, Φιλιππίνες:Δ.Ι.Θ – GICOS (Global Indigenous Culture Olympics and Summit).

1995 Αθήνα, Ελλάδα: Ηρώδειο, Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Ελλάδας.

1994 Ντόρτμουντ, Γερμανία: Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Γερμανίας.

1993 Κάιρο, Αίγυπτος.  Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Αιγύπτου

1992 Portugalete, Ισπανία: Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ

1992 Γαλλία:  Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ Πυρηναίων

1992 Αθήνα, Ελλάδα: Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα.Παρουσίαση Δίσκου: «Κυπραία Φωνή»

1990 Πεκίνο & Χουχεχότ, Κίνα: Πολιτιστικές Ανταλλαγές Κύπρου – Κίνας

1990 Billingham & Lancaster, Μ. Βρετανία: Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ.

1989 Τορόντο & Μοντρεάλ, Καναδάς:Αποστολή Υπ. Εξωτερικών για τους απόδημους.

1988 Νέα Υόρκη, Η.Π.Α: Αποστολή Υπ. Εξωτερικών για τους απόδημους.

1988 Βόρεια Καρολίνα, H.Π.Α: Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ.

1986 Dijon, Γαλλία: Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ.

1984 Λευκάδα, Ελλάδα: Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ.

“ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ”

Γνωρίζετε την ετυμολογία του επιθέτου σας; Γιατί ξεκινά με δύο “τ”;;;

Το «ττερλίκκιν» έχει Τούρκικη προέλευση. Έχει δε δυο σημασίες.

α) Ξύλινο τσόκαρο, ή υφασμάτινη παντόφλα.

β) Υφασμάτινο περιτύλιγμα της κεφαλής σαν ταινία που φοριέται περιφερειακά στο ύψος του μετώπου για να εμποδίζει τον ιδρώτα να τρέχει στα μάτια.

Συνεπώς κάποιος που φορούσε ή κατασκεύαζε τα πιο πάνω είδη ένδυσης πιθανόν να λεγόταν «ττερλικκάς».

Στη περίπτωση του δικού μου επιθέτου νομίζω ότι έχει άλλη προέλευση. Τον θεριακλή στην Κύπρο τον λέμε «ττερλακκή». Ο παππούς μου ήταν «ττερλακκής» του κρασιού. Πιθανόν λοιπόν το «Ττερλικκάς» να είναι παράφραση του «ττερλακκής».

Υπάρχει όμως και δεύτερη εκδοχή.

Όπως και στην Ελλάδα οι κάτοικοι διαφόρων πόλεων και χωριών έχουν κάποια επίθετα με σατυρική διάθεση (https://www.youtube.com/watch?v=iEc32s_8K8s) έτσι συμβαίνει και στην Κύπρο. Λέγετε λοιπόν ότι τους κατοίκους του χωριού «Λάρνακας της Λαπήθου» από όπου καταγόταν ο παππούς μου, στα γύρω χωριά τους έλεγαν «Ττερλικκάδες». Αυτά σχετικά με την ετυμολογία του επιθέτου μου.

Τώρα όσον αφορά την γραφή, Γιατί ξεκινά με δύο “τ”;;; υπάρχουν διάφορες απαντήσεις.

α) Η γραφή ακολουθεί την φωνητική απόδοση της λέξης. Αφού λοιπόν προφέρεται με διπλό, τονισμένο «τ» αν γραφόταν με ένα «τ» δεν θα αποδιδόταν σωστά από τον αναγνώστη.

β) Αφού πρόκειται για επίθετο, και όχι λέξη της ελληνικής γλώσσας δεν ακολουθεί τον κανόνα ότι «καμιά ελληνική λέξη δεν ξεκινά από διπλό σύμφωνο»

γ) Η Κυπριακή διάλεκτος έχει τες ιδιαιτερότητες της, στην προφορά, τη γραφή, το συντακτικό και τη γραμματική. Μια από αυτές είναι και τα διπλά σύμφωνα, τα οποία αφού προφέρονται, γράφονται κιόλας, και το ανάποδο, ενώ στη σημερινή ελληνική κοινή έχουν καταργηθεί πολλά.

Κατάγεστε από το – κατεχόμενο σήμερα – χωριό Καπούτι της περιοχής Μόρφου όπου ζήσατε  μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974.Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για τα παιδικά σας χρόνια, για το χωριό σας και για το πώς βιώσατε την τουρκική εισβολή.

Το χωριό μου, τότε (δεκαετία του ’60), όπως και τα πλείστα χωριά της Κύπρου ήταν γεωργοκτηνοτροφικό.

Φώτο: Κοινοτικό συμβούλιο Καπουτίου

Λεφτά πολλά δεν υπήρχαν, είμαστε όμως αυτάρκεις, αφού τα πιο πολλά προϊόντα τα παρήγαμε. Για να σας δώσω να καταλάβετε, όταν μας έστελνε η μάνα μας στον μπακάλη, ήταν για να αγοράσουμε, σπίρτα, πετρέλαιο, σαπούνι και κάποτε καμιά κονσέρβα. Μεγαλώναμε στα χωράφια, όπου βοηθούσαμε τους γονείς μας, και στη γειτονιά παίζοντας με τους φίλους μας. Από το 1960 που θυμάμαι, μέχρι το 1974 η εξέλιξη και οι αλλαγές γινόντουσαν με γοργό ρυθμό. Μπήκαν στη ζωή μας σιγά – σιγά οι μηχανές, τα αυτοκίνητα, κ.λπ.

Η Τουρκική εισβολή του 1974 με βρήκε να υπηρετώ ως κληρωτός ατιώτης. Η εισβολή, η κατοχή του χωριού μου, ο πόλεμος, η προσφυγιά ήταν μια φρικτή εμπειρία που δεν εύχομαι ούτε και στον χειρότερο μου εχθρό να τη βιώσει. Δεν θέλω καν να τα θυμάμαι. Υπηρέτησα, λόγω της έκτακτης ανάγκης, 3 χρόνια στην Εθνική Φρουρά. Μπήκα στο στρατό παιδί, και βγήκα ανδρωμένος πρόωρα. 

Στο σπίτι σας ακούγατε παραδοσιακή  μουσική;

Οι γονείς μου ήταν φιλόμουσοι. Ο πατέρας μου ήταν από τους πρώτους στο χωριό που αγόρασε ραδιόφωνο και γραμμόφωνο, που τότε είχαν μόνο να καφενεία. Έτσι ακούγαμε αρκετή μουσική, όλων των ειδών. Δεν ξεχωρίζαμε τη μουσική σε παραδοσιακή και άλλη, αφού τότε για τον απλό κόσμο ο όρος «παραδοσιακή μουσική» δεν υπήρχε. Εξ’ άλλου δεν υπήρχαν τότε αρκετές ηχογραφήσεις δημοτικής μουσικής. Στο σπίτι μου δεν υπήρχε κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στην παραδοσιακή μουσική. Στα οικογενειακά γλέντια τραγουδούσαμε ό,τι ξέραμε, χωρίς διάκριση.

Είχε και κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς σας ασχοληθεί παλαιότερα με το τραγούδι;

Οι γονείς μου ήταν και οι δύο καλλίφωνοι. Τραγουδούσαν και οι δύο. Ο πατέρας μου στην οικοδομή, και στα γλέντια με φίλους και η μητέρα μου στη ραπτομηχανή, στις δουλειές του σπιτιού και στα χωράφια. Κανένας όμως από την οικογένεια μας δεν ασχολήθηκε με το τραγούδι.

Πώς και πότε αρχίσατε να ασχολείστε με το τραγούδι;

Όπως ανάφερα προηγουμένως, μεγαλώσαμε στα χωράφια. Τα ακούσματα μου ήταν οι βοσκοί και οι γεωργοί, με το πυθκιαύλι και το τραγούδι τους, καθώς και οι γλεντζέδες στα καφενεία, αφού απέναντι από το σπίτι μου υπήρχαν δύο καφενεία/ταβέρνες. Επίσης τα τραγούδια στα οικογενειακά γλέντια και στους γάμους.

Φαίνεται ότι το χάρισμα της φωνής το έφερα με τη γέννηση μου και το ένοιωθα. Από τότε που άρχισα να μιλώ, νομίζω πως άρχισα κιόλας να τραγουδώ. Από ότι μαρτυρούν συγγενείς μου, μα και απ’ ότι θυμάμαι, τραγουδούσα ολόκληρα τραγούδια πριν ακόμα πάω στο δημοτικό σχολείο. Τραγουδούσα τα πάντα. Ό,τι άκουα, το ρουφούσα και το τραγουδούσα στη συνέχεια με μεγάλη ευκολία. Στα χωράφια, στο σχολείο, στο σπίτι, στο δρόμο, παντού. Μονάχα όταν κοιμόμουνα σιωπούσα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη μητέρα μου που κάποτε μου έλεγε, «κανεί γιε μου. Τραουδάς πολλά όμορφα! Μα πνάσε νάκκον τζαι πάλε» (φτάνει γιε μου. Τραγουδάς πολύ όμορφα! Μα ξεκουράσου λίγο και συνεχίζεις πάλι).

Συνέχισα λοιπόν να τραγουδώ ακαπέλα για πολλά χρόνια, τα πάντα. Στο δημοτικό, στο γυμνάσιο, στον στρατό, στα φοιτητικά χρόνια στην Αθήνα, (1976 -1980). Τραγούδησα για πρώτη φορά με συνοδεία μουσικής γύρω στο 1978 σε ηχογράφηση Κυπριακών Τσιαττισμάτων με τον αείμνηστο ποιητάρη, Αντρέα Μαππούρα. Το 1983 εντάχθηκα στον Προσφυγικό Λαογραφικό “Οι Αδούλωτοι” – Σιακαλλή (βλέπε βιογραφικό).

Είχατε κάποιον παλιό τραγουδιστή ως πρότυπο;

Όταν ήμουνα ακόμα περίπου 10 χρονών, είχε κάνει τις πρώτες ηχογραφήσεις στο ΡΙΚ ο αείμνηστος Θεόδουλος Καλλίνικος  (Άρχοντας Πρωτοψάλτης της εκκλησίας της Κύπρου, ερευνητής και ερμηνευτής της Παραδοσιακής Μουσικής της Κύπρου) και τις μετέδιδε το ραδιόφωνο συνήθως κάθε Κυριακή, μετά τη μετάδοση της Θείας Λειτουργίας. Τις άκουγα ανελλιπώς και θαύμαζα τη μελωδικότητα της φωνής του μα και τα ίδια τα τραγούδια, στα οποία είχα ιδιαίτερη αδυναμία. Την κατάληξη μου στη παραδοσιακή μουσική πιστεύω ότι την οδήγησε καθοριστικά ο Θεόδουλος Καλλίνικος τον οποίο είχα ως πρότυπο χωρίς να τον γνωρίζω.

Πατήστε πάνω στο σύνδεσμο για να ακούσετε τον Θεόδουλο Καλλίνικο: Θεόδουλος Καλλίνικος: Εγέρασα μωρέ παιδιά

Ποιο είναι το αγαπημένο σας τραγούδι και γιατί;

Αυτή είναι μια συνηθισμένη ερώτηση, αλλά είναι και συνηθισμένη η απάντηση. Δεν φαντάζομαι να υπάρχουν πολλοί τραγουδιστές που επιλέγουν ένα τραγούδι ως το αγαπημένο του. Θα σας απαντήσω όμως ικανοποιώντας κάπως την ερώτηση. Προτιμώ τα αργά, μελωδικά τραγούδια. Αναφέρω μερικά: Η Λυερή τζ’ ο Χάρος, Φωνή Παφίτιτζη, Φωνή Καταραμένη, Φωνή των σατσιών, Μανές, Πού ’σουν μελαχρινούλλα μου, κ.λπ.

Τι κάνει διαχρονικό ένα τραγούδι;

Ένα τραγούδι για να είναι διαχρονικό πρέπει να εκφράζει διαχρονικούς προβληματισμούς, διαχρονικά συναισθήματα, διαχρονικά προβλήματα. Αυτό όμως που δρα καθοριστικά είναι η αλήθεια της ερμηνείας του καλλιτέχνη που δεν ξεθωριάζει με τον χρόνο.

Με ποιο τραγούδι-χορό πιστεύετε ότι ξεσηκώνονται περισσότερο οι Κύπριοι στα γλέντια;

Παλαιότερα οι κύπριοι ήταν πιο εσωστρεφείς. Η διασκέδαση δεν ταυτιζόταν με τον μαζικό χορό και τη φασαρία. Απολάμβαναν σιωπηρά και χαίρονταν από μέσα. Χόρευαν με πάθος αλλά όχι με περιττές κινήσεις και χαβαλέ. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και οι κύπριοι διασκεδάζουν (χορευτικά) με συρτούς, καλαματιανούς και τσιφτετέλια. Εγώ προσωπικά εξακολουθώ να μην έχω ως κριτήριο κατά πόσο ο κόσμος περνά καλά σε μια συναυλία, από το πόσο χόρεψαν. Νοιώθω την ικανοποίηση στα πρόσωπα τους ακόμα και όταν απολαμβάνουν σιωπηλοί τα τραγούδια και βιώνουν αυτά που περιγράφουν. Χαρά, μαράζι, θαυμασμό, πεθυμιά, νοσταλγία, έρωτα…

Πείτε μας μια αστεία στιγμή που σας συνέβη ενώ τραγουδούσατε.

Πολύ παλιά είμαστε καλεσμένοι να τραγουδήσουμε σε κάποιο γάμο, έξω από τα συνηθισμένα. Το ζευγάρι θα δεχόταν συγχαρητήρια στο προαύλιο της εκκλησίας και μας ζήτησαν να παίζουμε μουσική και τραγούδια σε κάποια άκρη όσο θα διαρκούσε αυτό. Σε κάποια στιγμή τραγούδησα κάποιο πασίγνωστο δίστιχο.

Εφίλησα την τζ’ έμεινεν δέκα λεπτά φυρμένη.

Είντα ’ξερα ο φουκκαράς

πως ήταν πρώτη της βολά τζεν ήταν μαθημενη.

(Την φίλησα έμεινε λιπόθυμη για δέκα λεπτά.

Πού νά ’ξερα ο φουκαράς

πως ήταν πρώτη της φορά και δεν ήταν συνηθισμένη.)

Δυο τρία μέτρα πιο πέρα κάθονταν σε ένα παγκάκι δυο γριούλες. Μόλις τελείωσα το δίστιχο μου κάνει νόημα η μία να πάω κοντά της. Πηγαίνω λοιπόν και μου λέει χαμηλόφωνα: «Εν’ αλήθκεια σου γιε μου. Τζ’ εγιώ έτσι έπαθα την πρώτην βολάν»

Είστε µια γνήσια παραδοσιακή φωνή. Πόσο κοντά νομίζετε πως είστε στα ακούσματα των εφήβων , και με ποιους τρόπους νομίζετε ότι μπορούμε  να προσεγγίσουμε  τα παιδιά ώστε να εντρυφήσουν από μικρή ηλικία στο γνήσιο κυπριακό τραγούδι.

Κάποιοι πιστεύουν ότι θα πρέπει να προσαρμόσουμε την παραδοσιακή μας μουσική στα σημερινά ακούσματα των νέων για να τους πλησιάσουμε. Με λίγα λόγια να αλλάξουμε τους ρυθμούς, τες ενορχηστρώσεις τες ταχύτητες, τη γλώσσα, κ.λπ. Εγώ χαρακτηριστικά απαντώ με το εξής: Αν για να αρέσω και να αγαπηθώ από κάποια κοπέλα κάνω πλαστικές και αλλάξω τελείως το πρόσωπο και το σώμα μου, έστω και αν τα καταφέρω να αγαπηθώ, τι θα κερδίσω; Ποιος αγαπήθηκε; Εγώ ή ένα άλλο πλαστό άτομο;

Πιστεύω λοιπόν ότι, αυτό που χρειάζεται είναι να λύσουμε το πρόβλημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης που πάσχουμε σαν λαός που οδηγεί, όχι μόνο τους νέους αλλά και όλους μας στην ξενομανία. Αν λοιπόν πιστέψουμε στον τόπο μας, και στον τοπικό μας πολιτισμό, η μουσική μας είναι τόσο πλούσια σε ρυθμούς και μελωδίες, που αν την δώσουμε με αγάπη και αλήθεια στους νέους, είμαι σίγουρος ότι θα την αγαπήσουν και θα γίνουν και οι ίδιοι μέρος της συνέχισης της.

Τί συμβουλές θα δίνατε στους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με το παραδοσιακό τραγούδι;

Τις συμβουλές δεν τις συνηθίζω. Τη γνώμη μου όμως να την πω. Γνωρίστε φίλοι μου πρώτα καλά τον τόπο μας και τους ανθρώπους τους. Μάθετε την ιστορία και τις παραδόσεις μας. Ακούστε από τους λίγους ηλικιωμένους που έχουν απομείνει, τα τραγούδια και τες ιστορίες τους. Ακούστε πολλή, μα πολλή παραδοσιακή μουσική της Κύπρου από αρχεία και καταξιωμένους ερμηνευτές. Τραγουδήστε και συνεχίστε την παράδοση μας βάζοντας τη δική σας σφραγίδα. Προς Θεού, όμως, κρατήστε ευλαβικά το τοπικό μουσικό ύφος. Μην αντιγράψετε οποιοδήποτε άλλο ύφος. Γιατί αυτή είναι η ομορφιά του πολιτισμού μας. Τα τοπικά χρώματα.

Η Ελληνική Δημοτική Μουσική και η γλώσσα είναι ένα ψηφιδωτό με πολύχρωμες ψηφίδες τοποθετημένες με τέχνη ούτως ώστε να αποτελούν ένα πανέμορφο έργο τέχνης. Είναι οι ψηφίδες της Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας, της Θράκης, της Μ. Ασίας, της Προποντίδας, της Κρήτης, της Κύπρου, των νησιών του Αιγαίου και όλων των άλλων περιοχών του ελληνισμού, η κάθε μια με το δικό της ξεχωριστό χρώμα. Αν όλες αυτές τις ψηφίδες τις κάνουμε γαλάζιες, τι θα έχουμε; Μια γαλάζια πλάκα! Σας αρέσει;

Κλείνοντας θα θέλαμε να μας πείτε τι είναι για σας η μουσική και τι η Κύπρος;

Η μουσική για μένα είναι ο αγαπημένος μου τρόπος έκφρασης, από τότε που γεννήθηκα μέχρι σήμερα.

Η Κύπρος είναι η πατρίδα μου. Ο τόπος μου, και τον αγαπώ αφάνταστα. Όπως κάθε άνθρωπος τον δικό του τόπο, φαντάζομαι. Μου αρέσει να χαίρομαι τες ομορφιές της, ακόμα και τα πιο ευτελή πράγματα. Τις πέτρες, τα αγκάθια, και τις κακοτοπιές. Δυστυχώς όμως η κατοχή της μισής μου πατρίδας και του χωριού μου από την Τουρκία είναι μια ανοικτή πληγή που αιμορραγεί συνεχώς. Και πονάει πιο πολύ όσο σκέφτομαι ότι εμείς δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών για το μεγάλο κακό που μας βρήκε.

Είναι όμως ακόμα κάτι που με πληγώνει από τον τόπο μου. Αλλάζουν συνεχώς και ραγδαία οι ανθρώποι. Χάνονται οι παλιές αξίες, και δεν ξέρω μέχρι που θα φτάσουμε.

Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ BLOG

TOY 2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ