kantonopou’s blog

Πριν ξεκινήσει να μιλά κανείς για τη στάση της Εκκλησίας απέναντι στα δικαιώματα του ασθενούς ανθρώπου, θα πρέπει να έχει υπόψιν του μερικές βασικές αρχές πάνω στο θέμα της νόσου, όπως και μερικές βασικές διηγήσεις, και από την Αγία Γραφή, αλλά και από την παράδοση της Εκκλησίας μας. Θα επιχειρήσω επιγραμματικά να σας παρουσιάσω αυτές τις αρχές, με βάση τη ζωή του Χριστού και των πατέρων της Εκκλησίας, για να καταλήξω στο θέμα της ηθικής στην αντιμετώπιση του ασθενούς από την Εκκλησία, όπως και την άποψη της Εκκλησίας στα φαινόμενα «καταπάτησης» των δικαιωμάτων του αρρώστου στις μέρες μας.

 Η Εκκλησία προβάλλει ως πρότυπο αντιμετώπισης της ασθένειας και του ασθενούς πρώτα απ? όλα το έργο του Χριστού, ο οποίος διήρχετο την Γαλιλαία «ευεργετών και ιώμενος». Αναρίθμητα είναι τα θαύματα, για τα οποία γίνεται λόγος στην Καινή Διαθήκη. Τα θαύματα αυτά δεν έχουν έναν μαγικό – σαμανιστικό χαρακτήρα, όπως ίσως εύκολα θα μπορούσε να εννοηθεί, αλλά περιλαμβάνουν μία βασική αντιμετώπιση του ανθρώπου από το Θεό και κατ? επέκτασιν από την Εκκλησία.

 Αυτή η αντιμετώπιση δεν είναι άλλη από την ψυχοσωματική μεταμόρφωση του ανθρώπου στα πλαίσια της εκκλησιαστικής ζωής. Ο Χριστός ένιωθε τον ανθρώπινο πόνο, άλλωστε τον γεύτηκε στο Γολγοθά, δάκρυζε γι? αυτόν, όπως στην περίπτωση του γιου της χήρας στη Ναϊν και του φίλου του Λαζάρου, και έκανε ό,τι χρειαζόταν για να τον θεραπεύσει. Δεν έβλεπε όμως τον πόνο ως ένα σύμπτωμα εξωτερικό, σωματικό, αλλά τον θεωρούσε ως απόρροια της αμαρτίας της ψυχής. Αυτό άλλωστε είναι και η βασική θεολογική στάση της Εκκλησίας απέναντι στο φαινόμενο της ασθένειας. Αρρωσταίνουμε γιατί η φύση μας υπόκειται στη φθορά, αρρωσταίνουμε γιατί στη ζωή μας έχει θρονιάσει το κακό και η αμαρτία, η ίαση για την Εκκλησία είναι καρπός μετανοίας της ψυχής και όταν αυτή έρχεται, δεν είναι τίποτε άλλο από την διάβαση μιας δοκιμασίας, και την αναμονή μιας άλλης.

 Η Εκκλησία αγαπά το σώμα του ανθρώπου -όσο κι αν υπάρχει προκατάληψη πάνω σ? αυτό το θέμα από πολλούς, κανένας μανιχαϊσμός, δηλαδή διάκριση του σώματος από την ψυχή, δεν βρήκε ποτέ εφαρμογή στη νοοτροπία της Εκκλησίας-, αγαπά λοιπόν το σώμα, το οποίο θεωρεί Ναό του Αγ. Πνεύματος, και ζητά τη θεραπεία του, αλλά δεν ταυτίζει την αρρώστια μόνο με τα σωματικά της συμπτώματα. Νομίζω ότι πλήθος ιατρικών παρατηρήσεων και γνωμών κορυφαίων επιστημόνων της εποχής μας, μπορούν να τεκμηριώσουν αυτή την άποψη, ότι δηλαδή -σήμερα για παράδειγμα- ο τρόπος ζωής μας είναι υπεύθυνος για τις περισσότερες αρρώστιες, όπως ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, το AIDS, τα στομαχικά προβλήματα. Αυτό είναι κάτι που η Εκκλησία έχει ως αρχή της. Ο τρόπος ζωής μας άλλωστε σήμερα πηγάζει από μία αμαρτωλή νοοτροπία εγωϊστικής αυτάρκειας και διαρκούς καταναλωτικής θήρευσης, οι στόχοι που βάζουμε είναι τέτοιοι που προκαλούν αφάνταστο άγχος και οι ρυθμοί των πόλεων στους οποίους ζούμε δεν μας επιτρέπουν τελικά ούτε τη ζωή μας να χαρούμε, ούτε ελευθερία να έχουμε, ούτε το επάγγελμά μας να μας ικανοποιεί, με όσα αυτά για την σωματική μας υγεία συνεπάγονται.

 Να επανέλθω στο θέμα της ίασης από το Χριστό των ασθενών. Η ίαση ήταν ψυχοσωματική. Ο Χριστός στα περισσότερα θαύματα συγχωρεί πρώτα τις αμαρτίες του αρρώστου και μετά του δίδει και τη σωματική λύτρωση, υποδεικνύοντάς μας έναν δύσκολο δρόμο, που εν τούτοις η εποχή μας και η σύγχρονη ιατρική φαίνεται να συνειδητοποιεί.

 Ακόμα, όπως χαρακτηριστικά μας λέει το Ευαγγέλιο, «δύναμις εξ αυτού εξήρχετο και ιάτο πάντας», δηλαδή ο Χριστός δεν έκανε διάκριση σε κανέναν ασθενή, ούτε ντόπιο, ούτε ξένο (αυτό το μαρτυρούν χαρακτηριστικά το θαύμα της θεραπείας της κόρης της Χαναναίας και του δούλου του εκατοντάρχου), αρχή που εφαρμόστηκε επακριβώς και στη ζωή της Εκκλησίας. Η Βασιλειάδα του Μ. Βασιλείου ήταν ένα ίδρυμα-νοσοκομείο στο οποίο όλοι οι άνθρωποι έβρισκαν περίθαλψη ιατρική και μάλιστα από τον Άγιο, που είχε σπουδάσει την ιατρική, με φοβερή αυτοθυσία, αφού ο ίδιος δούλευε μέσα στους λεπρούς. Πολλές είναι και οι μαρτυρίες για την αυτοθυσία των χριστιανών, που επισκέπτονταν ειδωλολάτρες ασθενείς σε περιπτώσεις λοιμών και τους φρόντιζαν, μη λογαριάζοντας φυλετικές, θρησκευτικές ή άλλες διαφοροποιήσεις.

 Ο Χριστός διαλεγόταν με τον ασθενή, το ερώτημα «Θέλεις υγιής γενέσθαι;» αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τη διάθεση για μια προσωπική σχέση, την εξατομίκευση της ίασης, η οποία δεν απευθύνονταν μόνο σε όλους, αλλά είχε το χαρακτηριστικό της φροντίδας για τον καθένα προσωπικά, όπερ και ισχύει και για την παράδοση της Εκκλησίας. Επιπλέον, μαρτυρεί τον απόλυτο σεβασμό στην ελευθερία του ασθενούς, αρχή που δεν πρέπει ποτέ να παραβιάζεται.

Ο Χριστός διαλεγόταν με τους συγγενείς του ασθενή, διαισθανόταν την αγωνία τους, προσπαθούσε ως ιατρός ψυχών και σωμάτων να τους καθησυχάσει, «ουκ απέθανε αλλά καθεύδει», λέει στον Ιάειρο, στη χήρα της Ναϊν, στις αδελφές του Λαζάρου και τους μαθητές του, συμμετέχει στην αγωνία όλης της ομάδας, είτε οικογένειας, είτε ευρύτερου κύκλου, δείχνοντάς μας και πάλι ένα δρόμο, ποιμαντικής υποστήριξης από τη μία πλευρά των οικείων, αλλά και γνήσιας αγάπης από την άλλη.

 Ο Χριστός έδινε ζωή. Ο θάνατος ήταν κάτι που ο Χριστός δεν ήθελε για τον άνθρωπο, συχνές είναι οι μαρτυρίες της Καινής Διαθήκης περί της αναστάσεως νεκρών, όπως του γιου της χήρας στη Ναϊν, της κόρης του Ιαείρου, του Λαζάρου, αλλά τελικά και το «ηγέρθη, ουκ έστιν ώδε» για τον ίδιο, όλα αυτά μαρτυρούν τη στάση του Θεού που είναι το Ναι στη ζωή, μια στάση που η Εκκλησία ακολουθεί με συνέπεια. Ναι στη ζωή, εξ άκρας συλλήψεως μέχρι το τέλος, γι? αυτό και η Εκκλησία αρνείται να συναινέσει πνευματικά στην έκτρωση, στην ευθανασία, στην αυτοκτονία, ενώ δείχνει κατανόηση και αποδέχεται τελικά την δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων του σώματος, όταν ο θάνατος γίνεται ζωή.

 Και κάτι τελευταίο. Η ζωή και η υγεία για το Χριστό ήταν δωρεάν. Δεν είχε κανένα στοιχείο εμπορευματοποίησης. Σημασία είχε ο άνθρωπος και όχι η αμοιβή. Αυτό είναι κάτι που στη ζωή της Εκκλησίας εφαρμόστηκε πάλιν και πολλάκις από χριστιανούς γιατρούς. Ας θυμηθούμε το παράδειγμα των ιατρών Αναργύρων, οι οποίοι, ξεπερνώντας το βιοτικό πρόβλημα, «δωρεάν ελάμβανον, δωρεάν εδίδουν» την ίαση. Ίσως ένα δύσκολο πρότυπο, όμως ας πει κάτι ως αρχή στην γενικότερη εμπορευματοποίηση της ζωής, από την οποία δεν εξαιρείται δυστυχώς ούτε η ιατρική, αλλά ενίοτε ούτε και η Εκκλησία.

 Επιχείρησα να σας περιγράψω επιγραμματικά μερικές από τις αρχές της Εκκλησίας, όπως αυτές αποτυπώνονται στο Ευαγγέλιο και την παράδοσή της, ως κατάθεση εκκλησιαστικού προβληματισμού αναφορικά με τα δικαιώματα του ασθενούς. Να συνοψίσουμε αυτές τις αρχές και να κάνουμε ένα μικρό σχόλιο στο σήμερα.

Οι αρχές της Εκκλησίας είναι το ναι στη ζωή, το ναι στην παροχή της ιατρικής βοήθειας σε όλους ανεξαιρέτως τους ασθενείς, το ναι στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση και την προσωπική σχέση με τους ασθενείς, το ναι στην ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, το ναι στην ενημέρωση και το διάλογο με τους συγγενείς, το όχι στην εμπορευματοποίηση της υγείας, το ναι στην αντιμετώπιση της ασθένειας ως ψυχοσωματικού γεγονότος και όχι ως απλού σωματικού συμπτώματος.  

Λέει επομένως η Εκκλησία ναι στο χάρτη με τα δικαιώματα των ασθενών, όπως αυτός απεικονίζεται στις παγκόσμιες διακηρύξεις, αλλά και στην πράξη προσπαθεί να διακονήσει το χώρο της ίασης, όχι μπαίνοντας στα χωράφια της ιατρικής, την οποία η Εκκλησία σέβεται ως δώρο του Θεού στον άνθρωπο, αλλά και ως ανάπτυξη χαρίσματος και γνώσης που έχει ο καθένας, αρνείται υπερβολές στη χρήση της, προβληματίζεται πάνω στα φαινόμενα της εμπορευματοποίησης του πόνου και από τον Τύπο, αλλά κυρίως από τα ΜΜΕ, καταθέτει την ηθική διάσταση των πεποιθήσεών της όπου της ζητείται, αγωνίζεται για την πνευματική στήριξη των ασθενών και των οικείων τους, όπου μπορεί και όσο μπορεί, και προτείνει στην αγάπη σας τις αρχές ενός προτύπου αιώνιου και αναλλοίωτου σε αξία: του Ιησού Χριστού ως ιατρού ψυχών και σωμάτων. Ας εντρυφήσουμε όλοι μας σ? αυτό το πρότυπο και ας αντλήσουμε κάτι από τις αξίες που προβάλλει, για να μπορέσει και η αντιμετώπιση των ασθενών να πάρει το δρόμο που χρειάζεται και ο σεβασμός των δικαιωμάτων τους να γίνει πιο ουσιαστικός.

  Πηγή http://www.imd.gr/html/gr/section01/media/plirophorisis/1998/12b.htm