Η περιτομή στην Παλαιά Διαθήκη και στην Νέα. (Πρώτο μέρος).
Συγγραφέας: kantonopou στις 3 Σεπτεμβρίου, 2013
Η περιτομή, κατά σάρκα, γίνονταν στην Παλαιά Διαθήκη, και δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια μικρή κοπή στην φύση των αρσενικών παιδιών. Αυτό σήμαινε ότι ο περιτεμνόμενος ανήκε στον λαό του Θεού. Ήταν ένα τυπικό εξωτερικό σημείο από το οποίο διακρίνονταν ο πιστός από τον άπιστο, ο Ισραηλίτης από τον εθνικό και ειδωλολάτρη, στον λαό του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη. Η περιτομή ήταν στοιχείο του μωσαϊκού νόμου, αν και είχε δοθεί παλαιότερα στον Αβραάμ, πριν τον νόμο. Ίσχυε στην εποχή του νόμου, όμως ο απ Παύλος μας εξηγεί ότι «ο νόμος, έχων σκιάν των μελλόντων αγαθών, ουχί αυτήν την εικόνα των πραγμάτων» (Εβραίους, 10: 1). Από την στιγμή που ο νόμος ήταν σκιά και όχι η αληθινή εικόνα των πραγμάτων, επόμενο είναι ότι και η κατά σάρκα περιτομή, ως στοιχείο του νόμου, ήταν μια σκιά τότε που σήμερα στην Νέα Διαθήκη σημαίνει κάτι πιο ουσιαστικό. Το τι σημαίνει για μας σήμερα, θα προσπαθήσουμε να το δούμε μέσα από την διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Ιησού Χριστού. Σε αυτό το πρώτο μέρος, θα αναφέρουμε κάποια πράγματα από την Αγία Γραφή, και στο δεύτερο κάποια στοιχεία από τους αγίους Πατέρες, αναφορικά με την περιτομή.
Η περιτομή στην Παλαιά Διαθήκη.
Όπως γράψαμε, η περιτομή δόθηκε για πρώτη φορά στον Αβραάμ ως σημείο διάκρισης μεταξύ πιστού και απίστου, ως διαθήκη μεταξύ του Θεού και του Αβραάμ, πολύ πριν τον νόμο του Μωυσή. Αναφέρεται στο βιβλίο της Γένεσης:
«Και είπεν ο Θεός προς τον Αβραάμ, συ δε την διαθήκην μου θέλεις φυλάξει, συ και το σπέρμα σου μετά σε εις τας γενεάς αυτών. Αύτη είναι η διαθήκη μου την οποίαν θέλετε φυλάξει, αναμέσον εμού και υμών και του σπέρματός σου μετά σέ· παν άρσεν υμών θέλει περιτέμνεσθαι. Και θέλετε περιτέμνει την σάρκα της ακροβυστίας υμών, και θέλει είσθαι εις σημείον της διαθήκης μεταξύ εμού και υμών· και παιδίον οκτώ ημερών θέλει περιτέμνεσθαι μεταξύ σας, παν άρσεν εις τας γενεάς υμών ο γεγεννημένος εν τη οικία, και ο αργυρώνητος εκ παντός ξένου, όστις δεν είναι εκ του σπέρματός σου· θέλει εξάπαντος περιτέμνεσθαι ο γεγεννημένος εν τη οικία σου, και ο αργυρώνητός σου· και θέλει είσθαι η διαθήκη μου επί της σαρκός υμών εις διαθήκην αιώνιον· και το απερίτμητον άρσεν, του οποίου δεν ήθελε περιτμηθή η σαρξ της ακροβυστίας αυτού, η ψυχή εκείνη θέλει εξολοθρευθή εκ μέσου του λαού αυτής· την διαθήκην μου παρέβη» (Γένεση, 17: 9-14).
Το σημείο της περιτομής συνέχισε να ισχύει και στην εποχή του Μωυσή αλλά και μετέπειτα, σε όλη την ιστορία του κατά σάρκα Ισραήλ.
Μάλιστα, στην αρχή της διακονίας του, ο Μωυσής είχε παραλείψει να κάνει περιτομή στον γιό του, κάτι που θα είχε κακά αποτελέσματα για εκείνον, και το οποίο διόρθωσε η γυναίκα του η Σεπφώρα (Έξοδος, 4: 24-26). Χαρακτηριστικό είναι και το πρόσταγμα του Νόμου για όλους τους Ισραηλίτες: «Και την ογδόην ημέραν θέλει περιτέμνεσθαι η σαρξ της ακροβυστίας αυτού» (Λευιτικό, 12: 3).
Ο Θεός όμως που έδωσε τον Νόμο, που μιλούσε για την κατά σάρκα περιτομή, έδινε αμυδρά και την πνευματική της διάσταση: «Περιτέμετε λοιπόν την ακροβυστίαν της καρδίας σας και μη σκληρύνητε πλέον τον τράχηλόν σας» (Δευτερονόμιο, 10:16).
Ο Χριστός και η περιτομή.
Ακόμα και στον Κύριο Ιησού Χριστό, όπως και σε όλα τα αγόρια, έκαναν την περιτομή. Ο ευαγγελιστής Λουκάς γράφει:
«Και ότε επληρώθησαν αι οκτώ ημέραι διά να περιτέμωσι το παιδίον, εκλήθη το όνομα αυτού Ιησούς, το ονομασθέν υπό του αγγέλου πριν συλληφθή εν τη κοιλία. Και ότε επληρώθησαν αι ημέραι του καθαρισμού αυτής κατά τον νόμον του Μωϋσέως, ανεβίβασαν αυτόν εις Ιεροσόλυμα διά να παραστήσωσιν εις τον Κύριον, καθώς είναι γεγραμμένον εν τω νόμω του Κυρίου, ότι παν αρσενικόν διανοίγον μήτραν θέλει κληθή άγιον εις τον Κύριον, και διά να προσφέρωσι θυσίαν κατά το ειρημένον εν τω νόμω του Κυρίου, ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστερών»(Λουκάς, 2: 21-24).
Το ότι αναφέρεται ότι ο Κύριος έκανε την περιτομή, εξυπηρετεί σε δύο κυρίως σκοπούς: α) ότι ο Χριστός κατά σάρκα είναι Ισραηλιτικής καταγωγής, και β) ότι έγινε πραγματικά άνθρωπος και όχι φαινομενικά. Σε καμία περίπτωση αυτό το γεγονός της περιτομής του Κυρίου δεν συστήνεται και για τους πιστούς στην Χριστιανική Εκκλησία, όπως θα δούμε και παρακάτω. Ο Χριστός υποτάχθηκε στον Νόμο για να μας εξαγοράσει από τον Νόμο. Ο απ Παύλος είναι σαφής:«[…] ότε όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιόν αυτού, όστις εγεννήθη εκ γυναικός και υπετάγη εις τον νόμον, διά να εξαγοράση τους υπό νόμον, διά να λάβωμεν την υιοθεσίαν» (Γαλάτας 4:4-5). Δηλαδή, όχι μόνο δεν συστήνεται η περιτομή επειδή περιετμήθη και ο Χριστός, αλλά το αντίθετο! Μας εξαγόρασε από τον Νόμο και μας ελευθέρωσε από τα τυπικά για να μας συστήσει την αληθινή περιτομή της καρδιάς.
Ο Χριστός ερμήνευσε πολλά πράγματα από τον τυπικό παλαιό νόμο, και έδωσε την ουσία, όχι καταργώντας την εντολή, αλλά δίνοντάς της μεγαλύτερες διαστάσεις και κάνοντάς την πνευματικότερη. Αυτά τα ερμήνευσε στην περίφημη «Επί του Όρους ομιλία», που διασώζεται από τον ευαγγελιστή Ματθαίο στα κεφάλαια 5, 6, και 7. Πουθενά δεν κάνει λόγο ο Χριστός ότι πρέπει να κάνουμε την περιτομή των Ιουδαίων. Ο ίδιος είπε ότι ήρθε να εκπληρώσει τον Νόμο. Να δώσει την ουσία του Νόμου, που δεν μπορούσε να δοθεί στον σκληρό Ισραήλ, εξ αιτίας της απείθειας που είχαν ως λαός . Ήρθε να δώσει νόμο πνευματικό σε ανθρώπους που ο ίδιος θα έκανε πρώτα πνευματικούς. Έτσι, όπως προφήτευσε ο Ιεζεκιήλ: «Και θέλω ράνει εφ’ υμών καθαρόν ύδωρ και θέλετε καθαρισθή· από πασών των ακαθαρσιών σας και από πάντων των ειδώλων σας θέλω σας καθαρίσει. Και θέλω δώσει εις εσάς καρδίαν νέαν, και πνεύμα νέον θέλω εμβάλει εν υμίν, και αποσπάσας την λιθίνην καρδίαν από της σαρκός σας θέλω δώσει εις εσάς καρδίαν σαρκίνην. Και θέλω εμβάλει εν υμίν το Πνεύμα μου και σας κάμει να περιπατήτε εν τοις διατάγμασί μου και να φυλάττητε τας κρίσεις μου και να εκτελήτε αυτάς» (Ιεζεκιήλ, 36: 25-27).
Η Αποστολική Σύνοδος.
Αργότερα, όταν η Εκκλησία άρχιζε τα βήματά της στα ίχνη του Κυρίου της, παρουσιάστηκε μια μερίδα Χριστιανών, που προέρχονταν από πρώην Ιουδαίους, οι οποίοι ζητούσαν από τους εθνικούς που προσέρχονταν στον Χριστιανισμό να κάνουν την Ιουδαϊκή περιτομή. Ότι χωρίς εκείνη, η πίστη στον Χριστό δεν μπορούσε να σώσει. Η Εκκλησία έκρινε ότι το θέμα ήταν πολύ σημαντικό και ότι έπρεπε να συσκεφτούν, ώστε να βγάλουν μια απόφαση εν Αγίω Πνεύματι, ώστε να παύσει η αντιλογία και να υπάρχει ενότητα στην διδασκαλία μεταξύ των αδελφών. Έτσι, συγκλήθηκε η Αποστολική Σύνοδος στα Ιεροσόλυμα (περίπου το 49- 50 μ. Χ), με πρόεδρο τον Επίσκοπο Ιεροσολύμων Ιάκωβο, και με μέλη τον απ. Παύλο, τον απ. Βαρνάβα, τους πρεσβυτέρους της Ιερουσαλήμ, τον απ. Πέτρο, τον Σίλα κλπ. Μετά από συζητήσεις, η Εκκλησία δογμάτισε εν Αγίω Πνεύματι, ότι οι αδελφοί που προέρχονται από τα έθνη δεν έχουν καμία υποχρέωση να κάνουν την Ιουδαϊκή περιτομή. Τις αποφάσεις αυτές, τις έγραψαν σε επιστολή και τις μετέδωσαν σε κάθε τοπική Εκκλησία. Παραθέτουμε ολόκληρη την επιστολή, όπως την διασώζει ο ευαγγελιστής Λουκάς, στις «Πράξεις των αγίων Αποστόλων»:
«Οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι και οι αδελφοί προς τους εξ εθνών αδελφούς τους κατά την Αντιόχειαν και Συρίαν και Κιλικίαν, χαίρειν. Επειδή ηκούσαμεν ότι τινές εξ ημών εξελθόντες σας ετάραξαν με λόγους και διαστρέφουσι τας ψυχάς σας, λέγοντες να περιτέμνησθε και να φυλάττητε τον νόμον, εις τους οποίους ημείς δεν παρηγγείλαμεν τούτο, εφάνη εύλογον εις ημάς, συνελθόντας ομοθυμαδόν, να εκλέξωμεν άνδρας και να πέμψωμεν προς εσάς μετά των αγαπητών ημών Βαρνάβα και Παύλου, ανθρώπων οίτινες παρέδωκαν τας ψυχάς αυτών υπέρ του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Απεστείλαμεν λοιπόν τον Ιούδαν και τον Σίλαν διά να σας απαγγείλωσι και αυτοί διά στόματος τα αυτά. Διότι εφάνη εύλογον εις το Άγιον Πνεύμα και εις ημάς να μη επιβάλλωμεν εις εσάς μηδέν πλειότερον βάρος εκτός των αναγκαίων τούτων, να απέχητε από ειδωλοθύτων και αίματος και πνικτού και πορνείας· από των οποίων φυλάττοντες εαυτούς θέλετε πράξει καλώς. Έρρωσθε» (Πράξεις, 15: 23-29).
Η απόφαση ελήφθη εν Αγίω Πνεύματι από θεούμενους ανθρώπους που έλαβαν μέρος στην πρώτη αυτή σύνοδο της Εκκλησίας τον πρώτο αποστολικό αιώνα, και έγινε δεκτή από το πλήρωμα της Εκκλησίας. Παράλληλα, καταδικάζεται ως κακοδοξία η υποχρεωτική κατά σάρκα περιτομή ως δήθεν απαραίτητη για την σωτηρία εν Χριστώ.
Δυστυχώς όμως, κάποιοι παράκουσαν την Εκκλησία και συνέχισαν να διδάσκουν αντίθετα από δογματισμένες αποφάσεις της. Ο απ Παύλος, με την αποστολική εξουσία που έλαβε από τον Κύριο και που αναγνωρίστηκε από την Εκκλησία, και με γνώμονα την απόφαση της Εκκλησίας, αργότερα τους αναθεματίζει, όταν γράφει στην προς Γαλάτας επιστολή, αναφερόμενος σε ανθρώπους που διέστρεφαν το Ευαγγέλιο του Χριστού και οι οποίοι σύστηναν την περιτομή και τα του Ιουδαϊκού Νόμου. Γράφει: «Θαυμάζω ότι τόσον ταχέως μεταφέρεσθε από εκείνου, όστις σας εκάλεσε διά της χάριτος του Χριστού, εις άλλο ευαγγέλιον, το οποίον δεν είναι άλλο, αλλ’ υπάρχουσί τινές, οι οποίοι σας ταράττουσι και θέλουσι να μετατρέψωσι το ευαγγέλιον του Χριστού. Αλλά και εάν ημείς ή άγγελος εξ ουρανού σας κηρύττη άλλο ευαγγέλιον παρά εκείνο, το οποίον σας εκηρύξαμεν, ας ήναι ανάθεμα. Καθώς προείπομεν, και τώρα πάλιν λέγω· Εάν τις σας κηρύττη άλλο ευαγγέλιον παρά εκείνο, το οποίον παρελάβετε, ας ήναι ανάθεμα» (Γαλάτας, 1: 6-9).
Τι αναφέρει η Καινή Διαθήκη για την περιτομή.
Επειδή το θέμα της περιτομής ήταν φλέγον θέμα στην αρχαία Εκκλησία, μιας και άρχιζε να διακρίνεται σταδιακά ο Χριστιανισμός από τον Ιουδαϊσμό, οι αναφορές είναι πολλές. Εμείς θα αρκεστούμε στις πιο χαρακτηριστικές.
«Επειδή ωφελεί μεν η περιτομή, εάν εκτελής τον νόμον· εάν όμως ήσαι παραβάτης του νόμου, η περιτομή σου έγεινεν ακροβυστία. Εάν λοιπόν ο απερίτμητος φυλάττη τα διατάγματα του νόμου, η ακροβυστία αυτού δεν θέλει λογισθή αντί περιτομής; και ο εκ φύσεως απερίτμητος, εκτελών τον νόμον, θέλει κρίνει σε όστις, έχων το γράμμα του νόμου και την περιτομήν, είσαι παραβάτης του νόμου. Διότι Ιουδαίος δεν είναι ο εν τω φανερώ Ιουδαίος, ουδέ περιτομή η εν τω φανερώ η γινομένη εν σαρκί, αλλ’ Ιουδαίος είναι ο εν τω κρυπτώ Ιουδαίος, και περιτομή η της καρδίας κατά πνεύμα, ουχί κατά γράμμα, του οποίου ο έπαινος είναι ουχί εξ ανθρώπων, αλλ’ εκ του Θεού» (Ρωμαίους, 2: 25-29).
Ο απ. Παύλος, απευθύνεται στους πιστούς της Ρώμης που προέρχονταν από τον Ιουδαϊσμό, όπως φαίνεται από το εδάφιο 17, που γράφει: «[…] συ επονομάζεσαι Ιουδαίος […]». Προσπαθεί να τους πείσει ότι η σαρκική περιτομή από μόνη της δεν έχει καμία αξία αν δεν πράττουν όλες τις άλλες τυπικές διατάξεις του νόμου. Εκείνος που δεν έκανε περιτομή αλλά πράττει το θέλημα του Θεού, είναι ανώτερος από τον περιτετμημένο που δεν το κάνει. Επίσης, εδώ ο απόστολος αποκαλύπτει ότι ο πνευματικός Ιουδαίος (ο άνθρωπος του Θεού) και η πραγματική περιτομή δεν συνίσταται από τα εξωτερικά σχήματα, αλλά ο πιστός άνθρωπος του οποίου έχει ενεργήσει περιτομή μέσα στην καρδιά του το Άγιο Πνεύμα και όχι χέρι ανθρώπου. Είναι η κάθαρση του κρυπτού ανθρώπου της καρδιάς, μέσα από το στάδιο της κάθαρσης, του φωτισμού, και της θέωσης, όπως θα διδάξουν αργότερα οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας.
Με αυτήν την έννοια της πνευματικής περιτομής, ίσως να εξηγείται ο λόγος του Θεού προς τον Αβραάμ ότι η περιτομή θα είναι «εις διαθήκην αιώνιον». Αυτή η άποψη ενισχύεται αν λάβουμε υπόψη ότι ο νόμος ήταν σκιά των μελλόντων και όχι η αληθινή εικόνα. Σκιά ο Νόμος, εικόνα η Νέα Διαθήκη, η πραγματικότητα ο Ουρανός και η Βασιλεία του Θεού, καθώς ο απόστολος Παύλος γράφει: «Διότι τώρα βλέπομεν διά κατόπτρου αινιγματωδώς, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον· τώρα γνωρίζω κατά μέρος, τότε δε θέλω γνωρίσει καθώς και εγνωρίσθην» (Ά Κορινθίους 13: 12).
«Εν τη ελευθερία λοιπόν, με την οποίαν ηλευθέρωσεν ημάς ο Χριστός, μένετε σταθεροί, και μη υποβληθήτε πάλιν εις ζυγόν δουλείας. Ιδού, εγώ ο Παύλος σας λέγω ότι εάν περιτέμνησθε, ο Χριστός δεν θέλει σας ωφελήσει ουδέν. Μαρτύρομαι δε πάλιν προς πάντα άνθρωπον περιτεμνόμενον, ότι είναι χρεώστης να εκτελή όλον τον νόμον. Απεχωρίσθητε από του Χριστού όσοι δικαιόνεσθε διά του νόμου, εξεπέσατε από της χάριτος· διότι ημείς διά του Πνεύματος προσδοκώμεν εκ πίστεως την ελπίδα της δικαιώσεως. Διότι εν Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή έχει ισχύν τινά, ούτε ακροβυστία, αλλά πίστις δι’ αγάπης ενεργουμένη. Ετρέχετε καλώς· τις σας ημπόδισεν ώστε να μη πείθησθε εις την αλήθειαν;» (Γαλάτας, 5:1-7).
Εδώ, ο απ. Παύλος γράφοντας στις τοπικές εκκλησίες της Γαλατίας, αποχωρίζει από τον Χριστό και την Εκκλησία -βάση της Χριστιανικής διδασκαλίας- όλους εκείνους τους Ιουδαίζοντες που σύστηναν την περιτομή. Ενώ, σε άλλο σημείο της ίδιας επιστολής του, βάζει τον πνευματικό κανόνα ότι η περιτομή δεν ισχύει αλλά η νέα κτίση, δηλαδή η πορεία του ανθρώπου από την πτώση στην σωτηρία, δια της οδού της καθάρσεως και του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος.
«Όσοι θέλουσι να αρέσκωσι κατά την σάρκα, ούτοι σας αναγκάζουσι να περιτέμνησθε, μόνον διά να μη διώκωνται διά τον σταυρόν του Χριστού. Διότι ουδέ οι περιτεμνόμενοι αυτοί φυλάττουσι τον νόμον· αλλά θέλουσι να περιτέμνησθε σεις, διά να έχωσι καύχησιν εις την σάρκα σας. Εις εμέ δε μη γένοιτο να καυχώμαι ειμή εις τον σταυρόν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, διά του οποίου ο κόσμος εσταυρώθη ως προς εμέ και εγώ ως προς τον κόσμον. Διότι εν Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή ισχύει τι ούτε ακροβυστία, αλλά νέα κτίσις. Και όσοι περιπατήσωσι κατά τον κανόνα τούτον, ειρήνη επ’ αυτούς και έλεος, και επί τον Ισραήλ του Θεού» (Γαλάτας, 6:12-16).
Σε άλλη επιστολή, προειδοποιεί να προσέχουμε από όσους ψευδοδιδασκάλους συστήνουν Ιουδαϊκά έθιμα, ως δήθεν σωτήρια για τους Χριστιανούς. Μάλιστα, ξεκαθαρίζει ποια είναι η αληθινή περιτομή, το να λατρεύει κανείς τον Θεό εν Αγίω Πνεύματι, και όχι να έχει καύχηση στην σάρκα του και στην καταγωγή του.
«Το λοιπόν, αδελφοί μου, χαίρετε εν Κυρίω. Το να σας γράφω τα αυτά εις εμέ μεν δεν είναι οχληρόν, εις εσάς δε ασφαλές. Προσέχετε τους κύνας, προσέχετε τους κακούς εργάτας,προσέχετε την κατατομήν· διότι ημείς είμεθα η περιτομή, οι λατρεύοντες τον Θεόν εν Πνεύματικαι καυχώμενοι εις τον Χριστόν Ιησούν και μη έχοντες την πεποίθησιν εν τη σαρκί»(Φιλιππησίους, 3:1-3).
«[…] εις τον οποίον και περιετμήθητε με περιτομήν αχειροποίητον, απεκδυθέντες το σώμα των αμαρτιών της σαρκός διά της περιτομής του Χριστού, συνταφέντες μετ’ αυτού εν τω βαπτίσματι,διά του οποίου και συνανέστητε διά της πίστεως της ενεργείας του Θεού, όστις ανέστησεν αυτόν εκ των νεκρών […]» (Κολοσσαείς, 2:11-12).
Εδώ, αναφέρει ότι η κατά σάρκα περιτομή που έκαναν στον Χριστό, είναι για τους Χριστιανούς η αχειροποίητη περιτομή, δηλαδή το άγιο βάπτισμα.
(Συνεχίζεται…).
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.