Το 2010 συμπληρώνονται 30 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) στο πλαίσιο των αφιερωμάτων σε μεγάλους λογοτέχνες που διοργανώνει κάθε χρόνο,  έχει αναρτήσει:

• Ιστότοπο με ειδικό αφιέρωμα στον Στρατή Τσίρκα για την ολοκληρωμένη και άμεση πληροφόρηση ερευνητών, μελετητών, σπουδαστών αλλά και κάθε ενδιαφερόμενου. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει χρονολόγιο, εργογραφία, βιβλιογραφία, φωτογραφικό υλικό και επιλογή κριτικών για τις Ακυβέρνητες Πολιτείες και
• Πλήρη βλιογραφικό κατάλογο της Bιβλιοθήκης Τσίρκα. Τη βιβλιοθήκη του συγγραφέα δώρισε στο ΕΚΕΒΙ το 1997 η σύζυγός του Αντιγόνη Χατζηανδρέα. Περιλαμβάνει 3.000 τόμους από την προσωπική συλλογή του Τσίρκα, σπάνιες εκδόσεις ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων και περιοδικών του 19ου και 20ού αιώνα με αφιερώσεις και χειρόγραφες σημειώσεις του συγγραφέα, ένα πολύτιμο υλικό κυρίως για τους μελετητές και τους ερευνητές, που φιλοξενείται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του κτηρίου του ΕΚΕΒΙ. Καρπός πολύχρονης προσπάθειας, ο βιβλιογραφικός κατάλογος δεν καταγράφει απλώς τους τίτλους της συλλογής, αλλά και τις αφιερώσεις συγγραφέων προς τον Τσίρκα, ενώ παρέχει στους ερευνητές τη δυνατότητα να γνωρίζουν εάν στο περιθώριο κάθε βιβλίου υπάρχουν ιδιόχειρες σημειώσεις ή υπογραμμίσεις του Τσίρκα.
• Φωτογραφίες από το αρχείο Αντιγόνης Χατζηανδρέα

Το 2010 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση ενός από τους σημαντικότερους και πιο εμπνευσμένους Έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα, του Νίκου Καββαδία. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) έχει δημιουργήσει ιστότοπο αφιερωμένο στον Νίκο Καββαδία για την ολοκληρωμένη και άμεση πληροφόρηση μελετητών, ερευνητών αλλά και κάθε ενδιαφερόμενου, που περιλαμβάνει χρονολόγιο, εργογραφία, βιβλιογραφία, φωτογραφίες και επιλογή κριτικών.Με αφορμή την αφιερωμένη στον Νίκο Καββαδία Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2010, έφτιαξα ένα κολάζ με εικονιστικό υλικό που άντλησα κυρίως από τον ιστότοπο του ΕΚΕΒΙ για τον Καββαδία. Το πρόγραμμα ονομάζεται VUVOX Collage και είναι ελεύθερο. Μπορείς να κάνεις πολύ ωραία κολάζ με εικόνες, που έχεις τη δυνατότητα να τις επεξεργαστείς όπως θέλεις, να προσθέσεις υπερσυνδέσμους, που να παραπέμπουν σε άλλες ιστοσελίδες, βίντεο, μουσική και κείμενο, όχι όμως στα ελληνικά.  Ας το έχουμε στα υπόψη μήπως και το  αξιοποιήσουμε με τους μαθητές μας. Ένα sign in χρειάζεται και πολλή φαντασία.

Γιάννης Ρίτσος, ΤΟ ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) έχει  εκδόσει ειδικό επετειακό λεύκωμα με χρονολόγιο της ζωής του Γιάννη Ρίτσου, εργογραφία, βιβλιογραφία, άρθρα, μελέτες, κριτικές, μαρτυρίες, ανθολόγιο και πλούσιο φωτογραφικό υλικό (επιμέλεια: Χρύσα Προκοπάκη / Γιώργης Γιατρομανωλάκης / Νινέττα Μακρυνικόλα, με τη συνεργασία της Αγγελικής Κώττη στη συγγραφή του χρονολογίου).

Αφιερώματα του ΕΚΕΒΙ σε μεγάλους λογοτέχνες 

Ο Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας είναι μια ψηφιοποιημένη πρωτογενής πολιτιστική συλλογή κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας, που περιλαμβάνει κυρίως αντιπροσωπευτικά κείμενα συγγραφέων από όλα τα λογοτεχνικά είδη.

 

Ειδικότερα, τα κείμενα αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη περίοδο της νεοελληνικής γραμματείας που ξεκινά από το νεοελληνικό Διαφωτισμό (τέλη του 18ου αιώνα – αρχές 19ου αιώνα) και φθάνει μέχρι τη σημερινή εποχή. Στη συλλογή ανθολογούνται οι σημαντικότεροι Έλληνες  λογοτέχνες και τα σημαντικότερα έργα τους, έτσι ώστε να καταδεικνύεται η ιστορική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και να παρουσιάζονται τα θέματα και οι έννοιες που χαρακτηρίζουν τις διάφορες τάσεις και τα ρεύματα που κυριάρχησαν στα ελληνικά Γράμματα κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.

Παράλληλα, ανθολογούνται κείμενα της ελληνικής γραμματείας δοκιμιακού χαρακτήρα, στα οποία εκτίθενται οι διαφορετικές απόψεις και η προβληματική των λογίων σχετικά με το ποια μορφή γλώσσας θα έπρεπε να καθιερωθεί στο γραπτό λόγο. Προβάλλονται οι γλωσσικές θέσεις όλων των γλωσσικών παρατάξεων, δηλαδή των υποστηρικτών της ομιλούμενης γλώσσας, της δημοτικής, των υποστηρικτών της καθαρεύουσας, αλλά και εκείνων που υποστήριξαν τη μεικτή γλώσσα. Επίσης, παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά κείμενα παιδείας (κριτική, δοκίμιο, επιστολή) διαφόρων περιόδων που δείχνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής και την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας στο γραπτό λόγο.

Δομή ενοτήτων

Σε κάθε ενότητα παρατίθεται σύντομη εισαγωγή με γραμματολογικά στοιχεία για την περίοδο που εξετάζεται και τα λογοτεχνικά ή άλλα ρεύματα τα οποία επηρέασαν τους συγγραφείς και εξηγείται το σκεπτικό της επιλογής των συγκεκριμένων κειμένων. Σε κάθε επιμέρους κείμενο της ενότητας δίνεται ένα σύντομο σχόλιο που αφορά στην μορφή και στο περιεχόμενό του, την επίδραση που είχε στην εποχή του, καθώς επίσης και τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο.

Πηγή: Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας

Στις ψηφιοποιημένες συλλογές  του Ε.Λ.Ι.Α. έχουν προστεθεί δύο δικτυακοί τόποι με πλούσιο πολυμεσικό υλικό για εκπαιδευτική χρήση:

• Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Αθήνα 1834-1934: Ιστορία των Αθηνών, εκατό χρόνια από τη ζωή της πόλης και των κατοίκων της. Επιλέγοντας χρονική περίοδο εφανίζονται μουσικά επενδυμένες εικόνες με θερμές περιοχές που οδηγούν  σε πληροφοριακό υλικό και φωτογραφικές καταγραφές,  αλλά και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους όπως, σταυρόλεξο, κρυπτόλεξο, κρεμάλα και παζλ.

• Η πολύγλωση ψηφιακή έκδοση με τίτλο “Θεσσαλονίκη, πόλη των Βαλκανίων τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα 1900-1930“, που δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να περιηγηθεί στην πόλη της Θεσσαλονίκης με οδηγό ευσύνοπτα κείμενα, φωτογραφίες και καρτ ποστάλ.

Υλοποιήθηκε από το ΕΚΕΒΙ το έργο της ψηφιοποίησης του περιεχομένου σημαντικών λογοτεχνικών περιοδικών και η δημιουργία της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης, με τη χρηματοδότηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» (Γ΄Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης), υπό τον συντονισμό του Υπουργείου Πολιτισμού (δημόσια συγχρηματοδότηση 75% από το ΕΤΠΑ και 25% από το Υπουργείο Πολιτισμού).

Στο πλαίσιο του προγράμματος έχουν ψηφιοποιηθεί σελίδες από τα περιοδικά «Νέα Εστία», «Οδός Πανός», «Πλανόδιον», «Περίπλους», «Το Δέντρο» και «Η Λέξη». Πρόκειται για τα περιοδικά που, ύστερα από τη σχετική ενημέρωση από πλευράς ΕΚΕΒΙ, ανταποκρίθηκαν άμεσα στην υλοποίηση του προγράμματος παραχωρώντας την άδεια να ψηφιοποιηθούν και να αναρτηθούν στον κόμβο του παλαιότερα τεύχη τους, ξεκινώντας από το έτος ίδρυσής τους μέχρι την ημερομηνία που όρισε καθένα από αυτά.

Κι αποτελεί φιλοδοξία η συνέχιση του έργου στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου ψηφιοποίησης των ελληνικών λογοτεχνικών περιοδικών.

Η αναζήτηση μπορεί να γίνει ανά περιοδικό και ανά τεύχος ή με κριτήρια, όπως, αναζήτηση κειμένου – άρθρου συγγραφέα λογοτεχνικού κειμένου ή αναζήτηση κειμένου – άρθρου στο οποίο γίνεται αναφορά σε κάποιον λογοτέχνη.

Διαβάζουμε π.χ.:

• άρθρο του Δ. Ν. Μαρωνίτη στο περιοδικό Λέξη με θέμα: Προβλήματα ποιητικής οικονομίας στο έργο του Γιάννη Ρίτσου,

• Μελετήματα για την ποίηση της Κικής Δημουλά, του Χρήστου Δάλκου, στο περιοδικό Πλανόδιον,

• Για την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη, του Γιώργου Αράγη, στο περιοδικό Πλανόδιον.

 Πηγή: ΕΚΕΒΙ

Το αρχείο σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων περιέχει πληροφορίες για συγγραφείς (ήδη 1.788 ονόματα) με βιογραφικό τους σημείωμα, φωτογραφία, πλήρη εργογραφία, τυχόν βραβεύσεις-διακρίσεις, μεταφραστικό έργο, μεταφράσεις, απόσπασμα από το έργο τους, οπτικοακουστικό υλικό, κατάλογο δικτυακών τόπων που σχετίζονται με τον κάθε συγγραφέα. Η επεξεργασία των δεδομένων υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τους ίδιους τους συγγραφείς και τους εκδοτικούς οίκους τους που παρείχαν το πληροφοριακό υλικό και οι οποίοι στο εξής θα συμβάλουν στον εμπλουτισμό και την ανανέωσή του. Hδη λειτουργεί και προσφέρεται σε κάθε ενδιαφερόμενο χρήστη του κόμβου το Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών από τον 18ο αιώνα μέχρι το 1935.

φωτογραφία από το αρχείο Κ.Π.Καβάφη στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Το Ε.Λ.Ι.Α και η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία (Ε.Α.Ε.) έχουν συγκροτήσει έναν ειδικό κατάλογο αρχείων λογοτεχνίας (με ημερομηνία 10/3/2003), τα οποία μπορεί κάποιος να αναζητήσει στο φορέα ή κάτοχό τους.

Πρώτο ζητούμενο  για τη συγκρότηση του καταλόγου ήταν ο εντοπισμός και η γνωστοποίηση των αρχείων ή μεμονωμένων χειρογράφων που απόκεινται σε φορείς ή πρόσωπα καθώς η συνηθέστερη πρακτική στην ελληνική πραγματικότητα είναι αυτή της διάσπασης των αρχείων και της διαφορετικής τύχης και κατάληξης κάθε τμήματος.

Ο κατάλογος συγκροτήθηκε με την αποστολή ερωτηματολογίου σε ελληνικές βιβλιοθήκες και αρχεία, πανεπιστημιακές έδρες και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού, λογοτέχνες ή πρόσωπα που συνδέονται φιλικά ή συγγενικά με εκλιπόντες λογοτέχνες. Το ερωτηματολόγιο στάλθηκε σε διακόσιους σαράντα παραλήπτες από τους οποίους ανταποκρίθηκαν περίπου εξήντα.

Τα πεδία που περιλαμβάνονται στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων είναι: το όνομα του λογοτέχνη ή του αρχείου που περιλαμβάνει συναφές με τη λογοτεχνία υλικό, οι ακραίες χρονολογίες που καλύπτει το υλικό, ο φορέας στον οποίο απόκειται ή το πρόσωπο που κατέχει το αρχείο, τα διαθέσιμα εργαλεία έρευνας ή οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις, όταν υπάρχουν. Στις πηγές  περιλαμβάνονται και αρχεία προσώπων που χωρίς κατ’ ανάγκη να είναι οι ίδιοι λογοτέχνες, συνδέονται άμεσα -ως λόγιοι, κριτικοί, εκδότες περιοδικών κ.λπ.- με την ιστορία της λογοτεχνίας.

Προς το παρόν ο κατάλογος είναι επικεντρωμένος στον 19ο και στον 20ό αιώνα. Έχουν παραληφθεί τα αρχεία των ζώντων λογοτεχνών που βρίσκονται στα χέρια των ίδιων.

Το βιβλίο του κριτικού  (“ραβδοσκόπο” χαρακτηρίζει τον κριτικό ο Σεφέρης) Χρήστου Αντωνίου περιλαμβάνει έξι μελέτες ποιημάτων του Γ. Σεφέρη και πολλές αναφορές σε άλλα. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στα σχολικά βιβλία και οι μελέτες έχουν πρωτοδημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά. Σκοπός τους είναι να ενημερώσουν και να καθοδηγήσουν τον φιλόλογο στην τάξη, άλλα και όποιον αναγνώστη του Σεφέρη.

Στο πρώτο μελέτημα, «Πάνω σ? ένα ξένο στίχο», θα βρούμε πολλά από τα σύμβολα του Σεφέρη. Τη γοργόνα και τον Μεγαλέξαντρο, την Αρετούσα και τον Ερωτόκριτο, τον Οδυσσέα και τα περίπλοκα τέρατα (Κύκλωπα, Σειρήνες, Σκύλλα, Χάρυβδη), τις διάφορες εκδοχές της θάλασσας ή της γαλήνης, τα οποία ο Αντωνίου αντιμετωπίζει, σαν ποιητής, σαν Οδυσσέας και σαν σεφερικός μελετητής.

Στο δεύτερο ποίημα, «Μποτίλια στο πέλαγο», από τη συλλογή Μυθιστόρημα, εκτός από τη γοργόνα και τη σημασία της, ο Αντωνίου τονίζει και διευκρινίζει ότι «η ερμηνευτική πρσέγγιση ενός ποιήματος του Σεφέρη αναγκάζει πάντοτε τον μελετητή να κάνει μια ερμηνεία “εφ? όλης της ύλης” του ποιητικού έργου».

Στο μελέτημα «Ένας γέροντας στην ακροποταμιά», ποίημα γραμμένο το 1942, ο Αντωνίου μελετά λεπτομερώς το ιστορικό – πολιτικό πλαίσιο με παράθεση όλου του τεκμηριωτικού υλικού. Δυνατό σεφερικό σύμβολο εδώ είναι το ποτάμι, ο Νείλος, με τον «συμφιλιωτικό» του «χαρακτήρα». Ενδιαφέρον, σ? αυτό το μελέτημα, παρουσιάζει και η παρένθεση του Σεφέρη για την ποίηση, με την ευχή του: «Δεν θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά…», η οποία, αν και φαίνεται ξεκομμένη από το υπόλοιπο ποίημα, ωστόσο συνδυάζεται με τη «σεφερική ανθρωπολογία».

Στο δοκίμιο «Δοκιμή διδασκαλίας της ποιητικής συλλογής του Γ. Σεφέρη «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄» φιλόδοξο εγχείρημα, αλλά όχι ακατόρθωτο, μας περιγράφει τη συλλογή, παραθέτει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, και ανάμεσα σε άλλα λέει ότι η συλλογή «σχετίζεται με την έννοια του θαλασσινού ταξιδιού που κάνει ο Ελληνισμός». Δίνει τις κατευθύνσεις και την απαραίτητη βοήθεια στον φιλόδοξο φιλόλογο που συμμερίζεται την αισιοδοξία του για το εγχείρημα.

Ολόκληρο το άρθρο της Ανθούλας Δανιήλ στην Καθημερινή

Το γνωστό ποίημα του Καβάφη, όπως το απαγγέλει και το σχολιάζει ο πεζογράφος και κριτικός Ρένος Αποστολίδης, στον ELLOPO.

Αρχείο ήχου

[ Ρένος :] Θα συνιστούσα αυτό το ποίημα να το μάθουν απόξω, όσο γίνεται περισσότεροι άνθρωποι, και να το ξαναδιαβάζουν, να το ξαναλένε στον εαυτό τους, όπως, να πούμε, είναι κάτι τέτοια ποιήματα – ξέρω γω – σαν το ‘Αν μπορείς’ του Κίπλινγκ, έτσι; … Αυτό… να το μάθουν απόξω και να το λένε. Λέγεται Όσο μπορείς :

Κι ?ν δ?ν μπορε?ς ν? κάμεις τ?ν ζωή σου ?πως τ?ν θέλεις
το?το προσπάθησε τουλάχιστον
?σο μπορε?ς : μ?ν τ?ν ?ξευτελίζεις
μ?ς στ?ν πολλ? συνάφεια το? κόσμου,
μ?ς στ?ς πολλ?ς κινήσεις κι ?μιλίες.

Μ?ν τ?ν ?ξευτελίζεις πιαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχν? κ’ ?κθέτοντάς την
στ?ν σχέσεων κα? τ?ν συναναστροφ?ν
τ?ν καθημεριν?ν ?νοησία,
?ς πο? ν? γίνει σ? μι? ξένη φορτική.

[ Ρένος :] Προσέχετε τι λέει; Και σκεφτείτε τη ζωή μας, τη δικιά μας, τη ζωή των κοινωνιών των συγχρόνων, τη ζωή των εκδηλώσεων…

Όλοι πολλοί μαζί… στέκουν όρθιοι , λένε λόγια… τούτο… κείνο… τάχα αγαπιούνται… φιλιούνται — φιλάν τον αέρα , δεξιά κι αριστερά απ? τα μάγουλα ο καθένας , κανένας δε φιλάει πράγματι τα μάγουλα, κανένας δε φιλάει πράγματι το στόμα, κανένας δεν επιθυμεί πράγματι όσο λέει πως επιθυμεί τον άλλο, “Α!…τι ωραία που σε είδα!…”

Αυτή είναι η πολλή συνάφεια του κόσμου, οι πολλές κινήσεις κι ομιλίες, κι όλη αυτή η ψευτιά , το θέατρο… – η οποία, λέει, εξευτελίζει τη ζωή… την εκθέτει… στην καθημερινήν ανοησία των σχέσεων και των συναναστροφών.

Εδώ δείχνεται ο πράγματι – θα έλεγα – επαναστατικός Καβάφης, προσωπικά επαναστατικός, – γιατί δεν ξέρω αν επανάσταση είναι η φωνή…, η επίθεση…, η μάχη… και μήπως είναι πιο φοβερή επανάσταση η απόφαση ότι δεν έχω καμμιά σχέση με το κακό και τη φλυαρία αυτού του κόσμου !

Τον είπανε ποιητή της παρακμής.., αυτά είναι γελοιότητες . Ας στο ξαναλέει ο καθένας, ας το μάθει απόξω αυτό το ποίημα, θα του κάνει καλό. Αν γλιτώσει και μία μονάχα απ αυτές τις εκδηλώσεις κι απ αυτές τες συνάφειες και τες πολλές κινήσεις κι ομιλίες, – θα είναι μεγάλο κέρδος.

(Απομαγνητοφώνηση απαγγελίας και σχολίου του Ρένου Αποστολίδη, από τον Σταύρο Ασημακόπουλο).