Σε προηγούμενες αναρτήσεις παρουσιάστηκαν δραστηριότητες φωνολογικής επίγνωσης στο επίπεδο της λέξης, της ομοιοκαταληξίας και της συλλαβής. Τονίστηκε το γεγονός ότι η εξάσκηση στη  φωνολογική επίγνωση είναι σημαντική καθώς συμβάλλει στην κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής κάτι το οποίο έχει επιβεβαιωθεί και από πολλές έρευνες που έχουν εξετάσει τη σχέση φωνολογικής επίγνωσης και δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής.

Θα παρουσιαστούν παρακάτω και κάποιες γλωσσικές ασκήσεις και παιχνίδια με φωνήματα ολοκληρώνοντας έτσι το ενδεικτικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων ανάπτυξης και βελτίωσης της φωνολογικής επίγνωσης. Πραγματοποιείστε τις παρακάτω ασκήσεις προφορικά όπως έγινε και με τις προηγούμενες ξεκινώντας με δισύλλαβες λέξεις που είναι πιο εύκολες στην επεξεργασία και ανάλυση. Και εδώ θα αναφερθούν δυο παραδείγματα σε κάθε κατηγορία ασκήσεων και εσείς συνεχίζετε με περισσότερες λέξεις βλέποντας και τις δυνατότητες των παιδιών.

Τα παιδιά τα καταφέρνουν πιο εύκολα να ξεχωρίζουν  τις λέξεις σε συλλαβές και αργότερα σε φωνήματα. Γι’ αυτό δε πρέπει να ανησυχούμε αν δε μπορούν εύκολα να προβούν σε φωνημική κατάτμηση γιατί κάτι τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο. Μπορεί να τα καταφέρνουν καλύτερα στον εντοπισμό του αρχικού φωνήματος μιας λέξης ή στη φωνημική σύνθεση της στοιχεία που δείχνουν ότι αποκτούν σταδιακά ευαισθητοποίηση στις φωνολογικές μονάδες του λόγου. Έτσι επιβραβεύουμε τη προσπάθεια των παιδιών, σεβόμαστε το ρυθμό τους, αξιοποιούμε τις δυνατότητες τους και διευρύνουμε το πεδίο των γνώσεων τους.

Εντοπισμός αρχικού φωνήματος

Λέμε στο παιδί κάποιες λέξεις και του ζητάμε να μας πει ποιο φώνημα ακούει πρώτο.

Π.χ           φίδι  –  φ         βάρκα  –  β

Εντοπισμός τελικού φωνήματος

Προφέρουμε κάποιες λέξεις στο παιδί και του ζητάμε να μας πει ποιο φώνημα ακούει στο τέλος.

Π. χ         χέρι  – ι            νερό –   ο

Φωνημική σύνθεση

Προφέρουμε στο παιδί ένα-ένα τα φωνήματα μιας λέξης αργά και καθαρά και του ζητάμε να μας πει ολόκληρη τη λέξη. Για τη λέξη μήλο τα φωνήματα τα προφέρουμε μου, ηηη, λου, οοο και όχι μη, ήτα, λάμδα, όμικρον όπως όταν απαγγέλουμε την αλφαβήτα. Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζουμε και με τις υπόλοιπες λέξεις.

Π .χ    μ – ή –λ –ο  ( μήλο)    ψ- ά- ρ- ι ( ψάρι)

Φωνημική κατάτμηση

Προφέρουμε μια λέξη αργά και εμφαντικά στο παιδί και του ζητάμε να φωνάξει ένα- ένα τα φωνήματα που ακούει.

Π. χ  γάλα   (γ- α- λ-α ) τόπι  ( τ-ο- π-ι )

Απαλοιφή αρχικού φωνήματος

Λέμε στο παιδί μια λέξη και του ζητάμε να μας πει τι θα μείνει αν αφαιρέσουμε το πρώτο φώνημα.

Π. χ ( χ) ρήμα θα μείνει ρήμα  (π)αλάτι θα μείνει αλάτι

Προσθήκη αρχικού φωνήματος

Προφέρουμε στο παιδί μια λέξη και του ζητάμε να μας πει τη καινούργια λέξη που γίνεται αν προσθέσουμε ένα φώνημα.

Π. χ  ρέμα  (κ) θα γίνει κρέμα  ένα  (π) θα γίνει πένα

Απαλοιφή τελικού φωνήματος

Προφέρουμε μια λέξη στο παιδί και του ζητάμε να μας πει τη λέξη που μένει αν αφαιρέσουμε το τελικό φώνημα.

Π. χ έν(α ) θα γίνει εν    έλ(α)  θα γίνει ελ

Παιχνίδια με φωνήματα

Διάκριση φωνημάτων

                     

Έχουμε ως στόχο δύο φωνήματα που μπορεί να δυσκολεύουν και κάποια παιδιά στη προφορά τους όπως το Χ και το Φ. Λέμε στο παιδί ότι θα του αναφέρουμε διάφορα φωνήματα και θέλουμε αυτό κάθε φορά που θα ακούει το Χ να χτυπάει παλαμάκια ενώ κάθε φορά που θα ακούει το Φ να κάνει πηδηματάκια. Για τα υπόλοιπα που ακούει δε θα κάνει καμιά κίνηση. Και ξεκινάμε να λέμε όπως φ (φου), λ(λου), κ(κου), μ(μου), χ(χου), β(βου), ξ(ξου),φ (φου) και συνεχίζουμε με αυτόν τον τρόπο και με άλλα. Στη συνέχεια αφού έχει καταφέρει να επιτύχει την ακουστική διάκριση αυτών των φωνημάτων  του ζητάμε να τα επαναλάβει μετά από εμάς. Κατόπιν τα παρουσιάζουμε σε κινητά γράμματα αν έχουμε ή γράφουμε σε χαρτάκια τα γράμματα Φ και Χ για να αντιληφθεί το παιδί τη σχέση φωνήματος και γραφήματος. Του ζητάμε να τα γράψει και αυτό όπως μπορεί. Αν δυσκολεύεται στη γραφή κάποιου γράμματος μπορεί αν έχει κινητά γράμματα να σχεδιάσει το περίγραμμα τους, να τα φτιάξει με πλαστελίνη, να του σχεδιάσουμε το γράμμα και να το κόψει, να το διακοσμήσει και να το βάψει με πινέλο για να αποτυπώσει το σχήμα του.

 

Συλλογή αντικειμένων

 

                                       

Ψάχνουμε και βρίσκουμε αντικείμενα σπιτιού με τη βοήθεια των παιδιών που ξεκινούν από συγκεκριμένα φωνήματα. Για παράδειγμα αναζητάμε αντικείμενα από τα φωνήματα Β, Ξ και Ψ. Έτσι μπορεί να έχουμε μια βάρκα, ένα βιβλίο, ένα βραχιόλι, βαμβάκι, ένα βερίκοκο, ένα βέλος, ένα ψαλίδι, ένα ψάρι, μια ξύστρα, ένα ξίφος, ένα ξύλο, μια ξυλομπογιά, ένα ξυπνητήρι ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να έχετε στο σπίτι. Τα απλώνουμε κάτω και έχουμε σακουλάκια ή μικρά καλαθάκια ( ένα για κάθε γράμμα) για να τα τοποθετήσουμε. Απέξω από κάθε σακουλάκι γράφουμε το γράμμα από το οποίο θα ξεκινούν τα αντικείμενα που θα βάλουμε μέσα. Ορίζουμε κάποιο χρόνο και τα παιδιά πρέπει να τοποθετήσουν τα αντικείμενα στο σωστό σακουλάκι. Μετρούν στο τέλος πόσα αντικείμενα τοποθέτησαν σωστά; Πόσους πόντους κέρδισαν; Τα παιδιά απαριθμούν τα αντικείμενα και αναφέρουν και τις ονομασίες τους. Εστιάζουμε το ενδιαφέρον μας σε φωνήματα που μπορεί να δυσκολεύουν τα παιδιά στη προφορά και τα εξασκούμε περισσότερο σε αυτά.

Ακόμη τα παιδιά μπορούν να ψάξουν σε περιοδικά παλιά να βρουν και να κόψουν εικόνες αντικειμένων που ξεκινούν από αυτά τα φωνήματα και να γράψουν τις ονομασίες τους με τη βοήθεια σας  αφού πρώτα  κολλήσουν τις εικόνες σε χαρτιά.

Μπορούν να δουν τα παιδιά και τα παρακάτω βίντεο που αναφέρονται σε γράμματα στα οποία έχουν εξασκηθεί μέσα από τις προτεινόμενες δραστηριότητες.

https://www.youtube.com/watch?v=a3CvGtmTWWs

https://www.youtube.com/watch?v=3626y2TS5XA

https://www.youtube.com/watch?v=pemLj6rusjc

https://www.youtube.com/watch?v=dUs1kLbj-N8

 Επιμέλεια: Ερατώ Δρακονταειδή