Εδώ παρουσιάζονται οι δράσεις του τμήματος ένταξης του σχολείου μας.

8/2/2021

Παραβατική συμπεριφορά

            Στις μέρες μας, η λέξη παραβάτης χρησιμοποιείται αντί της λέξης εγκληματίας. Σημαίνει αυτόν που καταπατά τους ποινικούς νόμους ή ακόμη και τους γενικά αποδεκτούς κανόνες μιας κοινωνίας. Ειδικότερα σημαίνει τον ανήλικο από 8 έως 18 ετών συμπληρωμένων, ο οποίος δεν συμμορφώνεται προς τις επιταγές των νόμων (Κ. Σπινέλλη).

            Η αλλαγή του όρου έγινε για λόγους νομικούς αλλά και εγκληματολογικούς. Είναι η άποψη των κοινωνιολόγων, που υποστηρίζουν τη λεγόμενη προσέγγιση της επικόλλησης της ετικέτας (labeling). Η επικόλληση της ετικέτας του «εγκληματία» σε έναν ανήλικο τον στιγματίζει, όπως και η επικόλληση της αρνητικής ετικέτας «ψεύτης», «παλιόπαιδο» σε ένα παιδί, που κάθε άλλο παρά το βοηθά να αποβάλει ανάρμοστες συμπεριφορές.

            Κανείς δεν γεννιέται κανείς παραβάτης, γιατί απλά η παραβατικότητα δεν κληρονομείται.

Η κάποια προδιάθεση δεν οδηγεί σε παραβατική συμπεριφορά. Προδιάθεση δεν σημαίνει παραβατικός προορισμός. Δεν έχει αποδειχθεί η σχέση αιτίου και αιτιατού ή αποτελέσματος, ή παραβατικότητας.

            Αν ενταχθεί η συμπεριφορά ενός ατόμου στην κατηγορία των εγκληματιών, η μετέπειτα εγκληματική συμπεριφορά αυτού του ατόμου, που δέχθηκε το χαρακτηρισμό, έρχεται ως επακόλουθο.

            Η παραβατικότητα είναι μια σύνθετη συμπεριφορά, που δημιουργείται από πολλούς συντελεστικούς παράγοντες, που αλληλεπιδρούν. Τέτοιοι είναι: οργανικοί – βιολογικοί – γενετικοί, ατομικοί – ενδοψυχικοί, ψυχοκοινωνικοί – οικογενειακοί, περιβαλλοντικοί.

Έχουν προταθεί πολλές θεωρίες για την ερμηνεία της παραβατικής συμπεριφοράς. Τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί η προσέγγιση της αναζήτησης «παραγόντων κινδύνου», που, τελικά, δεν διαφέρουν από τους προηγούμενους. Η διαφορά έγκειται στο ότι αυτή η προσέγγιση συνοδεύεται από τους λεγόμενους «προστατευτικούς παράγοντες». Σε αυτό μοιάζει με τη θεωρία των «κοινωνικών δεσμών». Η παρουσία τους οδηγεί στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση της παραβατικότητας.

Οι παράγοντες κινδύνου ταξινομούνται σε 5 κατηγορίες: οι ατομικοί, οι οικογενειακοί, οι εκπαιδευτικοί, οι συναρτώμενοι με συνομηλίκους, οι συναρτώμενοι με την κοινότητα.

Η παραβατική συμπεριφορά των ανηλίκων αποτελεί συχνά σύμπτωμα της εφηβείας. Οι περισσότεροι έφηβοι πειραματίζονται με διάφορες αντικοινωνικές πράξεις (ψεύδη, σκασιαρχείο, αποφυγή πληρωμής εισιτηρίου κ.ά.). Η αντικοινωνικότητα ,όμως, δεν εμπεδώνεται και η πλειονότητα των ανηλίκων εξελίσσεται, τελικά, σε νομοταγείς πολίτες.

Η χρήση ουσιών και η παραβατικότητα, σε μεγάλο βαθμό, συναντώνται στη σχολική αποτυχία. Η θεραπευτική, ωστόσο, αντιμετώπιση της εξάρτησης μειώνει, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τόσο την παράνομη χρήση όσο και την παραβατικότητα.

Για την πρόληψη της παραβατικότητας, υπάρχουν 2 διαφορετικές προσεγγίσεις:

Α. Οι κοινωνικοί δεσμοί, που χαρακτηρίζονται από 4 στοιχεία: το σύνδεσμο, τη δέσμευση, την προσήλωση και τις αντιλήψεις

Β. Η ισχυροποίηση ή προσπάθεια δημιουργίας «προστατευτικών παραγόντων», σε επίπεδο ατομικό, οικογενειακό, εκπαίδευσης, συνομηλίκων (M. Shader), όπου ως προστατευτικοί παράγοντες αναφέρονται: ο ασφαλής δεσμός, η καλή σχέση με, τουλάχιστον, έναν ενήλικα, η ήπια ιδιοσυγκρασία, η επάρκεια σε μια, τουλάχιστον, δεξιότητα, το καλό νοητικό δυναμικό, οι επαρκείς δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων, η ικανότητα πρόκλησης θετικών αντιδράσεων από τρίτους, η ικανότητα αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων, η παρέα με κοινωνικά αποδεκτούς συνομηλίκους, η καλή σχολική επίδοση, που αποτελεί εφόδιο ζωής, η δυνατότητα ανάληψης ευθυνών, ο αυτοέλεγχος (Ψυχιατροδικαστική Παιδιών και Εφήβων, σ.241-242).

            Είναι αυτονόητο ότι ο έγκαιρος εντοπισμός ελλείψεων, είτε στο επίπεδο κοινωνικών δεσμών είτε σε αυτό των παραγόντων κινδύνου, και η καλλιέργεια προστατευτικών παραγόντων, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ή αντιμετώπιση του προβλήματος της παραβατικότητας.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

4/2/2020

Ο «καθρέφτης» του εαυτού

            Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη έννοια έχει μελετηθεί και ερευνηθεί η έννοια της αυτοεκτίμησης. Εν τούτοις, παραμένει πολύσημη και δύσκολα προσδιορίσιμη (Παπάνης, 2011).

            Γενικά, ο όρος αυτοεκτίμηση αναφέρεται στα συναισθήματα και την αντίληψη που έχει ο άνθρωπος για τον εαυτό του, τα οποία, θεωρητικώς βέβαια, είναι σταθερά και δεν μεταβάλλονται εύκολα από τις εξωτερικές καταστάσεις.

            Σύμφωνα με τον Higgins, ο καθηγητής Ε. Παπάνης αναφέρει ότι το είδος της αυτοεκτίμησης προσδιορίζεται από την αντιμετώπιση που είχε το άτομο μέσα στο οικογενειακό, το σχολικό, το εργασιακό περιβάλλον, από τις σχέσεις με τους συνομηλίκους του, στην πορεία προς την ενηλικίωση, και τους ρόλους που έλαβε μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Έτσι, η συμφωνία ανάμεσα στον πραγματικό εαυτό (όσα το άτομο γνωρίζει για το ίδιο), τον δεοντικό εαυτό (όσα απαιτούν οι σημαντικοί άλλοι από αυτό), τον ιδεατό εαυτό (όσα χαρακτηριστικά θα ήθελε το ίδιο να έχει) και η αποκάλυψη των πολλών προσωπείων (π.χ. τι εικόνα επιθυμεί να προβάλει προς τα έξω) συντείνουν στην εγκαθίδρυση υψηλής αυτοεκτίμησης.

            Για να καλλιεργηθεί, επομένως, και να αποκτηθεί η θετική αυτοεκτίμηση είναι απαραίτητο:

• να γίνεται το άτομο αποδεκτό με αγάπη και στοργή από το περιβάλλον του, μέσω της φυσικής επαφής, της κατανόησης, της παροχής πόρων για την επιβίωση και της σταθερότητας των συνθηκών
• να αναγνωρίζονται οι ιδιαιτερότητές του και να επισημαίνονται τα χαρακτηριστικά που το καθιστούν μοναδικό (εμπειρίες, ικανότητες, προσωπικότητα, όνειρα και οράματα, φιλοδοξίες)
• να προστατεύεται η ατομικότητα και αυτονομία του, πάντα μέσα στα πλαίσια της κοινωνικότητας και των διατομικών διαφορών
• να χαράζονται προσεκτικά τα όρια, να διασαφηνίζονται τα καθήκοντα και τα δικαιώματα, να αναγνωρίζονται η πορεία, η σκέψη και η ερμηνεία των συναισθημάτων που συνοδεύουν τα γεγονότα
• να παρέχονται θετικές ενισχύσεις και να αποφεύγονται η επιθετικές συμπεριφορές
• να ενθαρρύνεται η αποκλίνουσα σκέψη, οι πολλαπλές επιλογές και η εύρεση εναλλακτικών λύσεων, να δίνεται έμφαση στη δημιουργικότητα και τη φαντασία και όχι στην απολύτως λογική επεξεργασία των ερεθισμάτων
• να καλλιεργείται η συναισθηματική νοημοσύνη

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

1/12/2019

Παιδική Παραμέληση

             Η παιδική παραμέληση είναι η πιο συχνή μορφή παιδικής κακοποίησης, η οποία δύσκολα ορίζεται ξεκάθαρα. Το Αμερικανικό Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ορίζει ως παιδική παραμέληση τις παρακάτω περιπτώσεις (Cawson, 2002):

• Την άρνηση ή καθυστέρηση του γονέα να παρέχει ιατρική φροντίδα στο νεογέννητο ή το παιδί του που έχει γεννηθεί με πρόβλημα ή έχει κάποιο πρόβλημα (π.χ. νερό, φάρμακα, οδοντίατρο)
• Την εγκατάλειψη του παιδιού σε άλλους ενήλικες επαναλαμβανόμενα και για μέρες, χωρίς να δίνει πληροφορίες για τρόπους επικοινωνίας μαζί του, το διωγμό του από το σπίτι, την άρνηση της επιστροφής του παιδιού που το έχει σκάσει
• Την έλλειψη παροχής αρκετής τροφής, ένδυσης, στέγης και φροντίδας της καθαριότητάς του
• Την έλλειψη επίβλεψης με αποτέλεσμα κίνδυνο ατυχήματος για το παιδί, όπως και την οδήγηση υπό την επήρεια μέθης ή τη χρήση κινητού τηλεφώνου ή τη μη χρήση ζώνης ασφαλείας στο αυτοκίνητο
• Τη μη παρέμβαση του γονέα με σκοπό τη διακοπή του σκασιαρχείου του παιδιού από το σχολείο, το οποίο υπερβαίνει τις 5 ημέρες το μήνα, την άρνησή του να εγγράψει το παιδί σε σχολική βαθμίδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (π.χ. στο γυμνάσιο), τη μη παροχή της απαραίτητης ειδικής αγωγής, παρότι γνωρίζει το πρόβλημα, με αποτέλεσμα να καταπατείται το δικαίωμα του παιδιού να καλυφθούν οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του και συχνά να προκαλούνται σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες
• Την άδεια του γονέα στο παιδί να κοιμάται αλλού τη νύχτα, χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει πού
• Την άδεια ή μη επέμβαση του γονέα στη χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ από το παιδί
• Την ανοχή στην παραβατική, αντικοινωνική συμπεριφορά του παιδιού(π.χ. ένας γονιός που γνωρίζει ότι το παιδί του χτυπά τα άλλα παιδιά στο σχολείο και δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό)
• Την στέρηση του παιδιού από το γονέα της ζεστασιάς, αγάπης, συναισθηματικής υποστήριξης, επαίνου, ή την εκδήλωση υπερβολικών απαιτήσεων και περιορισμών στο παιδί
• Τη χρήση από τη μητέρα ναρκωτικών και αλκοόλ, συμπεριλαμβανομένου και του υπερβολικού καπνίσματος, κατά την εγκυμοσύνη

            Η μεγάλη εθνική έρευνα του NSPCC (National Council for the Prevention of Cruelty to Children) στη Μεγάλη Βρετανία, σε δείγμα 3000 ενηλίκων, έδειξε ότι 6% των παιδιών υφίστανται σοβαρή γονεϊκή παραμέληση, με την έννοια ότι πεινούν, πηγαίνουν στο σχολείο ατημέλητα, δεν τους παρέχεται ιατρική περίθαλψη στην αρρώστια, εγκαταλείπονται στο σπίτι μόνα σε μικρή ηλικία, ζουν σε επικίνδυνες, για ατυχήματα, συνθήκες στο σπίτι (Cawson,2002).

            «Η επίμονη στέρηση, κατά την παιδική ηλικία, τροφής, υλικών πόρων ή προσοχής ,αγάπης, χρόνου τρυφερότητας κι ενδιαφέροντος οδηγεί σε ενήλικες που περνούν μια ολόκληρη ζωή υπό το νοητικό καθεστώς της έλλειψης» (Πρεκατέ,2008).

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

25/11/2019

Οι 18 κανόνες συμπεριφοράς στην καθημερινή επικοινωνία με άτομα με αναπηρία

          Η καθημερινή επικοινωνία των ανθρώπων, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και συναισθημάτων, την προσπάθεια ανάπτυξης συνεργατικών και αλληλέγγυων δράσεων, σε επαγγελματικό ή ευρύτερα κοινωνικό επίπεδο, καθιστούν απαραίτητη την απόκτηση κατάλληλων, για κάθε πλαίσιο, επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

          Συχνά δημιουργείται αμηχανία ή και φόβος, όταν συναντάμε άτομα με κάποιας μορφής αναπηρία. Λόγω της ανεπαρκούς γνώσης μας, για τις ανάγκες και τους περιορισμούς τους, γινόμαστε απρόθυμοι να επικοινωνήσουμε μαζί τους ή και να τους βοηθήσουμε.

Για το λόγο αυτό η Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας – Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, εξέδωσε ένα σύντομο οδηγό, το κείμενο του οποίου αποτελεί μετάφραση από τα αγγλικά, της αντίστοιχης έκδοσης της Κροατικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Η ορθότητα των όρων έχει ελεγχθεί από την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ).

          Οι 18 κανόνες συμπεριφοράς, που προτείνονται για την ποιοτική και με σεβασμό επικοινωνία με τα άτομα με αναπηρία, είναι οι εξής:

1. Αν κρίνουμε ότι υπάρχει ανάγκη να βοηθήσουμε ένα άτομο με αναπηρία, το ρωτάμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να το κάνουμε.
2. Όταν συστηνόμαστε σε ένα άτομο με τεχνητό ή ακρωτηριασμένο χέρι, δεν αποφεύγουμε να του δώσουμε το δικό μας χέρι. Του δίνουμε το αριστερό μας χέρι ή το αγγίζουμε με μια φιλική χειρονομία.
3. Μιλάμε απευθείας στο άτομο με αναπηρία παρά μέσω γονέα, συνεργάτη, συνοδού ή διερμηνέα
4. Μιλάμε φυσιολογικά, χρησιμοποιώντας κοινές εκφράσεις, όπως «τα λέμε», «πρέπει να προλάβω», «θα έχεις νέα μου σύντομα», ανεξαρτήτως της αναπηρίας του ατόμου. Ας μην φοβόμαστε να χρησιμοποιήσουμε λάθος λέξεις
5. Αν μιλάμε για λίγο χρονικό διάστημα με άτομο σε αναπηρικό καρότσι, ας προσπαθήσουμε να χαμηλώσουμε στο ύψος του, ώστε να αποκτήσουμε οπτική επαφή
6. Επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε άτομο με προβλήματα ομιλίας. Αν δεν καταλαβαίνουμε τι λέει, τού ζητάμε να επαναλάβει. Ας μην προσποιούμαστε ότι καταλάβαμε
7. Μιλάμε αργά και καθαρά σε ένα άτομο με προβλήματα ακοής. Δεν φωνάζουμε και δεν μιλάμε μέσα στο αυτί του. Οι εκφράσεις του προσώπου μας και οι κινήσεις των χειλιών μας το βοηθούν να μας καταλάβει. Αν δεν είμαστε σίγουροι ότι μας κατάλαβε, σημειώνουμε ό,τι θέλουμε να πούμε
8. Όταν χαιρετάμε ένα τυφλό ή με μειωμένη όραση άτομο, τού λέμε το όνομά μας. Αν του προσφέρουμε βοήθεια στο περπάτημα, το αφήνουμε να ακουμπήσει στο βραχίονά μας
9. Άτομα με προβλήματα ακοής ή όρασης μπορούν να επικοινωνήσουν επίσης και μέσω της αίσθησης της αφής. Αν συναντήσουμε ένα τέτοιο άτομο, μπορούμε να επικοινωνήσουμε μαζί του σχηματίζοντας κεφαλαία γράμματα στην παλάμη του
10. Αν δεν έχουμε οικειότητα με ένα άτομο με αναπηρία, αποφεύγουμε να το ρωτήσουμε για την αναπηρία του ή τις αιτίες της
11. Είμαστε διακριτικοί και υπομονετικοί. Ένα άτομο με αναπηρία μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο, για να κάνει κάτι
12. Δεν επαινούμε υπερβολικά ένα άτομο με αναπηρία, που εκτελεί φυσιολογικές καθημερινές εργασίες
13. Ενώ περιμένουμε στη σειρά, παραχωρούμε τη θέση μας σε ένα άτομο με αναπηρία ή μεσολαβούμε, ώστε αυτό να προχωρήσει μπροστά, και δεν στεκόμαστε ακριβώς μπροστά του, σε πολύ κοντινή απόσταση
14. Όταν χρησιμοποιούμε μέσα μαζικής μεταφοράς, προσφέρουμε τη θέση μας στο άτομο με αναπηρία. Το βοηθάμε να επιβιβαστεί ή να αποβιβαστεί από το λεωφορείο, το τραμ ή το αεροπλάνο, αφού πρώτα ρωτήσουμε με ποιον τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε καλύτερα
15. Δεν αγγίζουμε τα ορθοπεδικά βοηθήματα (πατερίτσες, μπαστούνι, αναπηρικό καροτσάκι), παρά μόνο αν μας έχει ζητηθεί. Δεν στηριζόμαστε σε αναπηρικό καρότσι, γιατί αποτελεί μέρος του προσωπικού χώρου του ατόμου που το χρησιμοποιεί. Όταν συνοδεύουμε άτομο σε αναπηρικό αμαξίδιο, δεν κρεμάμε σε αυτό την τσάντα μας ή σακούλες με ψώνια, προκειμένου να ελαφρώσουμε τα χέρια μας. Το αναπηρικό αμαξίδιο και τα λοιπά τεχνικά βοηθήματα θεωρούνται ως «προέκταση του σώματος» του ατόμου με αναπηρία και αντικαθιστούν τη λειτουργία των μελών, που δεν λειτουργούν
16. Προσέχουμε τους οδηγούς αυτοκινήτων, που φέρουν το αναπηρικό σήμα. Όταν βλέπουμε ένα αυτοκίνητο, που φέρει το αυτοκόλλητο με την αναπηρική καρέκλα στο μπροστινό ή πίσω τζάμι, κρατάμε μεγαλύτερη απόσταση από αυτό, μειώνουμε ταχύτητα και είμαστε προσεκτικότεροι. Θυμόμαστε ότι ένα άτομο με αναπηρία μπορεί να αργεί να εκτελέσει μερικές ενέργειες. Δεν παρκάρουμε, επίσης, σε μέρη που είναι καθορισμένα με τα σήματα πρόσβασης αναπηρικού καροτσιού και μπροστά σε ράμπες πρόσβασης σε πεζοδρόμια ή σε καταστήματα
17. Δεν χαϊδεύουμε ένα σκύλο-βοηθό ατόμου με αναπηρία, ενόσω «εργάζεται». Ζητάμε άδεια από τον ιδιοκτήτη
18. Δεν δείχνουμε οίκτο σε ανθρώπους με αναπηρία. Τους συμπεριφερόμαστε ως ίσους, γιατί αυτό είναι. Όταν συνοδεύουμε ένα παιδί, που λόγω αθώας περιέργειας ρωτήσει για τον άνθρωπο με αναπηρία, που τυγχάνει να είναι δίπλα μας, τού εξηγούμε, όσο πιο απλά μπορούμε, ό,τι γνωρίζετε για το συγκεκριμένο είδος αναπηρίας. Δεν αποτρέπουμε το παιδί να κοιτάζει τον άνθρωπο ή να μας ρωτήσει σχετικά

Η γνώση σίγουρα βελτιώνει την ποιότητα της επικοινωνίας μας, αλλά η διάχυσή της και η προσπάθεια τού καθενός μας για την προώθηση της ισότητας για τα άτομα με αναπηρία, βελτιώνει την ποιότητα της ζωής στην κοινωνία μας.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

11/11/2019

Η Οικογένεια στην Οικονομική κρίση

            Η ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική κατάσταση, που διανύει η χώρα μας, έχει επηρεάσει αρνητικά τις περισσότερες οικογένειες. Το δύσκολο παρόν και το αβέβαιο μέλλον προβληματίζουν τους γονείς και συχνά προκαλούν ενδοοικογενειακές εντάσεις.

            Η διαφύλαξη της ψυχικής ισορροπίας των παιδιών, έστω και κάτω από αυτές τις συνθήκες, πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα των γονέων. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να ανοίξουν ένα σοβαρό διάλογο με τα παιδιά τους για τις οικονομικές συνθήκες και, ανάλογα με την ηλικία τους, να τα διαβεβαιώσουν ότι βρίσκονται δίπλα τους και η οικογένεια είναι ενωμένη. Ιδιαίτερα ειλικρινείς πρέπει να είναι οι γονείς με τους εφήβους που αναζητούν τους υπεύθυνους της κρίσης.

            Χρήσιμο φαίνεται, σε αυτές τις συζητήσεις, να μην ισοπεδώνονται τα πάντα, να μην απαξιώνονται θεσμοί ή να μην δίνεται ψεύτικη εικόνα στα παιδιά, δήθεν για να μην πληγωθούν, γιατί μοιραία θα αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, και τότε τα πολύ «προστατευμένα» παιδιά θα εξελιχθούν στους πιο ευάλωτους πολίτες της χώρας.

            Ο χειρισμός της αποθαρρυντικής αυτής οικονομικής κατάστασης δεν είναι εύκολος. Θα βοηθούσαν τους γονείς, σύμφωνα με τη γνώμη ειδικών, τα εξής:

• Αν έχουν αγωνία, ας το παραδεχτούν, μπροστά στα παιδιά τους.
• Ας τους δώσουν ελπίδα και ας τους εξηγήσουν ότι, όσο δύσκολα και αν είναι τα πράγματα, θα κάνουν ό,τι μπορούν, για να καλυτερεύσουν.
• Ας τους χαρίσουν έναν κουμπαρά, που στο τέλος του χρόνου θα ανοίξουν και θα αξιοποιήσουν τα χρήματα, όπως εκείνα επιθυμούν.
• Ας προσπαθούν, σε κάθε περίπτωση, να είναι συντονισμένοι με τα παιδιά τους και να παρατηρούν, αν υπάρχουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους.
• Ας φροντίσουν να διατηρούν τις συνήθειες των παιδιών τους.
• Ας περιορίσουν τις καταναλωτικές συνήθειες των παιδιών, αφού πρώτα περιορίσουν τις δικές τους, και ας τα βοηθήσουν να είναι υπεύθυνα, ως προς την κατανάλωση. Το χαρτζιλίκι και η ημερήσια διαχείρισή του, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για τα μικρά παιδιά.
• Ας αποφεύγουν να αγοράζουν «πολύ» μοντέρνα πράγματα, γιατί σε σύντομο χρονικό διάστημα θα φαίνονται «πολύ» ξεπερασμένα.
• Ας συνεννοηθούν με γείτονες ή συναδέλφους τους από τη δουλειά, για να μοιράζονται διαδρομές με το αυτοκίνητο του καθενός.
• Ας κάνουν έναν εβδομαδιαίο προγραμματισμό των γευμάτων της οικογένειας.
• Ας αποφεύγουν να πηγαίνουν για ψώνια – οποιουδήποτε είδους – ενώ πεινούν, είναι αγχωμένοι ή έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους. Είναι καλό να ζητούν από τα παιδιά, αν βρίσκονται σε σχολική ηλικία, να συμμετέχουν στο γράψιμο της λίστας, όσων χρειάζεται να αγοράσουν, εξηγώντας ότι δεν πρόκειται να ξεφύγουν από αυτήν.
• Ας καθορίσουν τις οικονομικές τους δυνατότητες.
• Αν ένας γονιός χάσει την εργασία του ή έχει μείωση στο μισθό του, πρέπει να ενημερώσει, αμέσως, το παιδί με απλές κουβέντες. Η ειλικρίνεια παρέχει συναισθηματική ασφάλεια.
• Αν πρέπει να περικοπούν δραστηριότητες του παιδιού που αφορούν στη διασκέδαση, θα πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις, που δεν κοστίζουν.
• Αν πρέπει να περικοπούν και μαθησιακές δραστηριότητες, οφείλουν να κάνουν μια ιεράρχηση.

            Η επικοινωνία αποτελεί, και πάλι, το κλειδί. Ας ακούσουν τα παιδιά τους. Ας καλέσουν τους φίλους τους στο σπίτι. Ας μιλήσουν και ας ανοιχτούν. Ας διαβάσουν μαζί ένα βιβλίο, ας παίξουν παιχνίδια, ας αθληθούν. Ας επισκεφτούν μια έκθεση ζωγραφικής. Ας χαρούν περισσότερο τη φύση. Ας αναπνεύσουν, ας περπατήσουν περισσότερο. Ας επενδύσουν σε αυτά που πραγματικά τους γεμίζουν και τους ευχαριστούν, και δεν απαιτούν χρήματα.

            Η ζωή δεν χρειάζεται μόνο υλικά αγαθά. Ας ανακαλύψουμε, όλοι, πλευρές της, που είχαμε ξεχάσει. Ας δούμε την κρίση ως μια ευκαιρία συνολικής αναθεώρησης του τρόπου ζωής μας.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

7/10/2019

Το σύνδρομο του «σοφού»

             Το σύνδρομο savant, σύνδρομο του «σοφού», είναι σπάνιο. Η αιτιολογία του είναι γενετικής φύσεως, μπορεί όμως να εκδηλωθεί μετά από τραυματισμό ή στα πλαίσια μιας ασθένειας ή διαταραχής, όπως αυτισμός, επιληψία, μετωποκροταφική άνοια, διαταραχές όρασης, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κ.ά (Θ. Κοτζιαπάση, Σ. Ι. Μπαλογιάννης).

            Τα άτομα με αυτό το σύνδρομο δεν είναι σοφά με την έννοια της ευφυΐας, αντίθετα μάλιστα παρουσιάζουν νοητική ανεπάρκεια. Έχουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων, που περιλαμβάνει σύνθεση και εκτέλεση μουσικών έργων, δημιουργία αριστουργημάτων ζωγραφικής και γλυπτικής, ημερολογιακό μέτρημα και μαθηματικούς υπολογισμούς, απίστευτες γνώσεις μηχανικής, πολυγλωσσία, συναίσθηση, φωτογραφική μνήμη.

            Οι ικανότητες των savants χαρακτηρίζονται από ακρίβεια και τελειότητα. Ο κύριος μηχανισμός απελευθέρωσής αυτών των ικανοτήτων έχει προκληθεί από βλάβη στο αριστερό-επικρατές ημισφαίριο, οπότε σε μια προσπάθεια αναπλήρωσης των υπολειπόμενων λειτουργιών του αριστερού, αναπτύσσονται οι δεξιότητες του δεξιού ημισφαίριου. Η θεωρία αυτή τεκμηριώνεται και από το γεγονός πως όλες αυτές οι ικανότητες, που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο, εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του δεξιού-υπολειπόμενου ημισφαιρίου. Η σταθερή επικράτηση των αρρένων δικαιολογείται από την ευαισθησία στην τεστοστερόνη, κατά την ανάπτυξη του αριστερού ημισφαίριου στην εμβρυική ζωή.

            Τελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να παρουσιάσει αυτό το σύνδρομο, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, που να απελευθερώσουν το δεξί ημισφαίριο από την εποπτεία του αριστερού, μέσω της εφαρμογής της επαναλαμβανόμενης διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (Θ. Κοτζιαπάση, Σ. Ι. Μπαλογιάννης). Η έρευνα όμως, δεν αποσκοπεί μόνο στη λύση του μυστηρίου, που καλύπτει το σύνδρομο, αλλά αποτελεί μια πρόκληση για τις δυνατότητες της νευροεπιστήμης, και μία ευκαιρία στοχασμού, αυτοκριτικής και συνειδητοποίησης των ανθρώπινων ικανοτήτων.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

30/9/2019

Η Μελέτη των Παιδιών

            Όλοι οι γονείς είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τα παιδιά τους στο «πεδίο της μάχης», της μελέτης, στο σπίτι. Καθώς όμως το αποτέλεσμα δεν είναι, πολλές φορές, ενθαρρυντικό ούτε για τα παιδιά ούτε για τους δασκάλους ούτε και για τους ίδιους, βρίσκονται στη μέση αυτού του πεδίου αναζητώντας μια αποτελεσματική μέθοδο μάθησης.

            Η καθηγήτρια Brigitte Chevalier, που διδάσκει πνευματική διαχείριση και κατάκτηση μεθόδων εργασίας, τονίζει πως το παιδί έχει ανάγκη να μάθει να εργάζεται με τρόπο που ταιριάζει αποκλειστικά στον Προσωπικό του Τύπο. Οι συμβουλές της σε μαθητές, γονείς και δασκάλους είναι πολύ χρήσιμες.

            Το παιδί πρέπει να βοηθηθεί να αντιληφθεί, βάσει του προσωπικού του ύφους, σε ποιον από τους τρεις τύπους ανήκει:

α) Προφορικός (Parolier): είναι αυτός που χρειάζεται λέξεις, για να καταλάβει. Του αρέσει να διαλέγεται, να κάνει ερωτήσεις, να αποστηθίζει. Μετατρέπει τις εικόνες σε λέξεις – ήχους. Κινείται από το γενικό στο ειδικό, δηλαδή από τον κανόνα στο παράδειγμα, χειρίζεται μία-μία τις πληροφορίες και όχι σφαιρικά. Για να καταλάβει και να μάθει, μετατρέπει σε λόγια το αντικείμενο μελέτης, σχολιάζει τους κανόνες, τις έννοιες και άλλα θεωρήματα. Κάνει τους χάρτες και τους πίνακες να «μιλούν».

β) Οπτικός (Photographe): είναι ο τύπος που έχει ανάγκη τις εικόνες, για να καταλαβαίνει και να συγκρατεί. Κατανοεί τα σχεδιαγράμματα, τα σχέδια, τα οπτικά μηνύματα και φθάνει στο σύνολο γρήγορα. Κινείται από το ειδικό στο γενικό, από το παράδειγμα στον κανόνα.

γ) Σκηνοθέτης και Πρωταγωνιστής (Realisateur): χρειάζεται την εικόνα, αλλά πρέπει και να ενεργεί, για να καταλαβαίνει και να μαθαίνει. Έχει ανάγκη να πειραματίζεται, να αγγίζει, να πραγματοποιεί, να μιμείται. Αντιλαμβάνεται καλύτερα μια εξήγηση, όταν δει την εφαρμογή της.

            Ο τρόπος εκμάθησης, επομένως, πρέπει να προσαρμόζεται σε αυτό το ύφος. Για να μάθει το παιδί ένα μάθημα, χρειάζεται να εξασκηθεί να βρίσκει τα κύρια σημεία κάθε παραγράφου, ώστε έπειτα να μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις ή να διηγηθεί το μάθημα.

            Πρέπει να εξασκείται στην εφαρμογή συσχετίσεων ανάμεσα σε όσα ξέρει και αυτά που πρέπει να μάθει, να ψάχνει για ομοιότητες, να κάνει συγκρίσεις (σε τι μοιάζει, σε τι διαφέρει, τι καινούριο υπάρχει σε σχέση με αυτό που έμαθα πρόσφατα στο ίδιο κεφάλαιο;).

            Ο προφορικός τύπος λέει μόνος του το μάθημα ή συλλαβίζει δυνατά τις λέξεις της ορθογραφίας, κοιτάζοντας αρχικά το δείγμα και έπειτα όχι, ή διαβάζει τον κανόνα της γραμματικής, σχολιάζει το παράδειγμα και το εξηγεί σαν να απευθύνεται σε άλλον, ή διαβάζει την κλίση του ρήματος και τη δεύτερη φορά συλλαβίζει τις καταλήξεις και συνεχίζει ώσπου να μην κάνει πια λάθη.

            Ο οπτικός αντίστοιχα αναλύει το μάθημα σε εικόνες στο μυαλό του, ή φωτογραφίζει με ακρίβεια τις λέξεις της ορθογραφίας και τις «κρύβει» με σκοπό να τις ανακαλέσει, όταν τις χρειαστεί, ή κοιτάζει το παράδειγμα του γραμματικού κανόνα, το ξαναπαρουσιάζει με βέλη, χρώματα και πλαίσια, στοχεύοντας να συντάξει τον κανόνα, ή αντιγράφει την κλίση του ρήματος, υπογραμμίζει, ανά κατηγορία, με τα ίδια χρώματα χρόνο, έγκλιση, προσωπική αντωνυμία, κατάληξη. Φωτογραφίζει το σύνολο, επαληθεύει με δικό του παράδειγμα.

            Ο σκηνοθέτης ζωγραφίζει το μάθημα, το αποδίδει με μίμηση, το γράφει, ή κοιτάζει τις λέξεις της ορθογραφίας, τις γράφει πολλές φορές με δείγμα και έπειτα χωρίς, μέχρι να μην έχει πια δισταγμό, ή διαβάζει το παράδειγμα του γραμματικού κανόνα, το γράφει, το σχεδιάζει, το αποδίδει μιμητικά και ξαναβρίσκει τον κανόνα, ή φωτογραφίζει την κλίση του ρήματος, αλλά αντί να την ξαναδεί στο κεφάλι του, τού χρειάζεται να ξαναγράψει τα υπογραμμισμένα στοιχεία, ώστε να ξαναρχίσει μέχρι να μην υπάρξει κανένα λάθος.

            Χρειάζεται προσοχή στο χρόνο που διατίθεται για μελέτη. Ανάλογα με την ηλικία, το παιδί μπορεί να μείνει απόλυτα συγκεντρωμένο και να αφομοιώνει τα στοιχεία του γνωστικού αντικειμένου για 15-20 λεπτά. Έπειτα «χάνεται», και ενώ μπορεί να καταλαβαίνει, δεν συγκρατεί πια πληροφορίες. Έχει ανάγκη ένα διάλειμμα 10 λεπτών, του οποίου τον χρόνο πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται, ώστε τα 10 λεπτά να μην γίνουν μισή ώρα και το παιδί αποσυντονιστεί!

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

19/9/2019

ΔΕΠΥ: Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας έχει γονιδιακή προέλευση

Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής διεξήχθη, για πρώτη φορά, μία γενετική ανάλυση σχετικά με την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), κατά την οποία εξετάστηκαν περίπου 6 εκατομμύρια παιδιά.

Οι ερευνητές εντόπισαν συγκεκριμένα γονίδια που πιθανώς εμπλέκονται στην εμφάνιση της ΔΕΠΥ και τα οποία ρυθμίζουν τον σχηματισμό νευρωνικών συνάψεων στον εγκέφαλο, την ανάπτυξη του λόγου, τη διαδικασία μάθησης και την παραγωγή ντοπαμίνης. Όπως είπαν, ίσως αυτό βοηθήσει στην ανάπτυξη νέων και καλύτερων θεραπειών τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες με ΔΕΠΥ.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με την συνεργασία καθηγητών της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ στη Βοστώνη, του Πανεπιστήμιου Aarhus της Δανίας και του Κρατικού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, και τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό “Natural Genetics”

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους ερευνητές, η ΔΕΠΥ συνιστά μία ιδιάζουσα κληρονομική διαταραχή της παιδικής ηλικίας που συναντάται σε ποσοστό 5% στα παιδιά και σε 2,5% στους ενήλικες των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεδομένου ότι πρόκειται για μία κληρονομική διαταραχή, παρουσιάζονται αρκετές παραλλαγές, και με βάση τα ευρήματα της έρευνας, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η εμφάνιση της συγκεκριμένης διαταραχής οφείλεται κατά 74% σε γενετικά χαρακτηριστικά, ενώ δεν έχει διασαφηνιστεί ακόμα η σχέση της με κάποιο ορισμένο γονίδιο. Η ερευνητική ομάδα εξέτασε τα γονίδια 50.000 ανθρώπων, ανά τον κόσμο, εκ των οποίων οι 20.000 είχαν διαγνωστεί με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα. Συνολικά, ανέλυσαν περίπου 10 εκατομμύρια γενετικούς τύπους.

Ένας από τους συγγραφείς της έρευνας, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας για τη νευρογενετική στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, ο Bru Cormand, αναφέρει ότι η μελέτη αποκάλυψε κοινές γενετικές παραλλαγές, που ονομάζονται πολυμορφισμοί ενός νουκλεοτιδίου (SNPs) και αντιπροσωπεύει το 21% της γενετικής προέλευσης της ΔΕΠΥ. Οι συγκεκριμένες γενετικές παραλλαγές συμβάλλουν στον σχηματισμό νευρικών συνάψεων στον εγκέφαλο που αφορούν την ανάπτυξη του λόγου, τη διαδικασία μάθησης και την παραγωγή ντοπαμίνης. Παράλληλα, οι περισσότερες γενετικές τροποποιήσεις που εντοπίστηκαν βρίσκονται σε περιοχές του γονιδίου που έχουν παραμείνει ίδιες, καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης, γεγονός που τονίζει τη λειτουργική του σημασία.

Οι επιστήμονες ταυτοποίησαν 12 γονιδιώματα που είναι δυνατόν να καταστήσουν ένα άτομο ευάλωτο στη ΔΕΠΥ. Οι εν λόγω γενετικοί παράγοντες κινδύνου φαίνεται να σχετίζονται με το κεντρικό νευρικό σύστημα. Από τα ευρήματα της έρευνας, συσχετίζοντας το γενετικό υπόβαθρο της ΔΕΠΥ με το αντίστοιχο άλλων διαταραχών, οι επιστήμονες βρήκαν ότι η ΔΕΠΥ έχει εν μέρει κοινούς γενετικούς παράγοντες, πολλά κοινά σημεία και με άλλες ψυχιατρικές και μη παθήσεις, όπως με τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, τις διατροφικές διαταραχές, τη νευρική ανορεξία και την αϋπνία. (Πηγή: chiourea.gr)

Για την Αντιγραφή:

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

11/9/2019

Πρώιμη ανίχνευση της διαταραχής του Αυτιστικού Φάσματος: Ο ρόλος του παιδιάτρου

«Είναι πλέον γνωστό παγκοσμίως ότι η διαταραχή του αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) είναι συχνή στο γενικό πληθυσμό. Ο ρόλος του παιδιάτρου είναι εξαιρετικά σημαντικός στην έγκαιρη ανίχνευση συμπτωμάτων, καθώς είναι ο βασικός κοινωνός της υγείας του παιδιού και το πρόσωπο αναφοράς για κάθε είδους ανησυχία και απορία του γονέα.

Οι γονείς πλέον είναι πολύ πιο ενημερωμένοι, καθώς η πρόσβαση σε ποικίλες πληροφορίες μέσω διαδικτύου και η ενημέρωση μέσω των ΜΜΕ, τροφοδοτεί με πληροφορίες και αυξάνει την αφύπνιση. Από την άλλη οι παιδίατροι οφείλουν να είναι ενημερωμένοι, για τα πρώιμα σημεία που θα θέσουν την υποψία για ΔΑΦ, και θα πρέπει να είναι σε θέση να ανιχνεύσουν, να εκμαιεύσουν πληροφορίες, να παρατηρήσουν και εφόσον τεθεί η υποψία να παραπέμψουν εγκαίρως στον ειδικό.

Αυτισμός σημαίνει έλλειμμα στο αυτονόητο. Πρόκειται για αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία υφίσταται από τη γέννηση, εκδηλώνεται νωρίς και ακολουθεί το άτομο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Οι μελέτες που έχουν δημοσιευτεί στις αρχές του 2000, αναφέρουν επίπτωση της ΔΑΦ σε Ευρώπη και Β. Αμερική που αφορά σε 6/1000. Σήμερα αυτό το ποσοστό έχει τροποποιηθεί δραματικά και προσεγγίζει περίπου το 1/68, με σαφή υπεροχή στο άρρεν φύλο 4/1.

Πρόκειται για πολυπαραγοντική διαταραχή με γενετικό υπόβαθρο, όπως έχουν αποδείξει μελέτες σε διδύμους και ανάμεσα σε αδέρφια. Η επίπτωση της ΔΑΦ σε μονοωϊκά δίδυμα αγγίζει σε ποσοστό το 78%.

Σύμφωνα με την Wendy Chang, 200 με 400 γονίδια ευθύνονται για την εκδήλωση αυτισμού αν και μελέτες της τελευταίας 5ετίας υποδεικνύουν ότι ο φαινότυπος της ΔΑΦ πιθανώς να σχετίζεται με μετάλλαξη κατά τη στιγμή της σύλληψης.

Επιγενετικοί παράγοντες που σχετίζονται με την διαταραχή αφορούν:

• Στην ηλικία του πατέρα
• Στην έκθεση της μητέρας σε βαλπροϊκό οξύ/SSRI’S
• Στην έκθεση της μητέρας σε λοιμώδεις παράγοντες όπως ο ιός της γρίπης
• IUGR
• IVF με ηλικία μητέρας >35 έτη και δίδυμη/πολύδυμη κύηση

Όσον αφορά στην Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος η έγκαιρη ανίχνευση μεταξύ 12 και 18 μηνών οδηγεί σε πρώιμη παρέμβαση, η οποία εκμεταλλευόμενη την εξαιρετική πλαστικότητα του εγκεφάλου σε αυτή την ηλικία πιθανόν να οδηγεί σε “επανακαλωδίωση-rewiring”. Παρά το γεγονός ότι δύσκολα μπαίνει η διάγνωση πριν τους 24 μήνες, τα συμπτώματα αναδύονται ανάμεσα στους 12-18 μήνες ζωής. Αν ως την ηλικία :

• Των 6 μηνών το μωρό δεν χαμογελά ή δεν αναπτύσσει άλλες εκφράσεις επικοινωνίας.
• Των 9 μηνών δεν χρησιμοποιεί ήχους, δεν ανταλλάσσει ήχους και δεν μοιράζεται τη χαρά και την δυσαρέσκειά του με εκφράσεις του προσώπου.
• Των 12 μηνών δεν γυρίζει στο κάλεσμα του ονόματός του, δεν βαβίζει, δεν δαχτυλοδείχνει, δεν κάνει showing, δεν γνέφει.
• Δεν μιλά καθόλου ως τους 16 μήνες.
• Των 24 μηνών δεν κάνει αυθόρμητη πρόταση 2 λέξεων !!

Ο παιδίατρος θα πρέπει να θέσει το παιδί σε παρακολούθηση να ενημερώσει τους γονείς και να χορηγήσει κάποιο κατάλληλο ανιχνευτικό τεστ ώστε το παιδί να παραπεμφθεί το συντομότερο στον ειδικό.

Η Αμερικανική Παιδιατρική εταιρία προτείνει ανιχνευτικά εργαλεία σε ηλικία 18-24 μηνών ώστε εφόσον κριθεί απαραίτητο το παιδί να ενταχθεί το συντομότερο σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης.

Ως πρόσωπα αναφοράς οι παιδίατροι οφείλουν να αφουγκράζονται την ανησυχία του γονιού, να αξιολογούν τα πρώιμα σημάδια που μπορεί να εκδηλώνει ένα παιδί και να παραπέμπουν άμεσα στον ειδικό προς αξιολόγηση και διάγνωση». Dr. Ελένη Καραντανά, Ειδικευμένη στην Αναπτυξιακή Παιδιατρική

(Πηγή: Ανάρτηση chiourea.gr)

Για την Αντιγραφή:

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

30/5/2019

Εξετάσεις και άγχος

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή το άγχος για τις εξετάσεις κατακλύζει την πλειοψηφία των μαθητών. Το αρνητικό αυτό συναίσθημα εμφανίζεται και σε όσους έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα, συνήθως πριν τις εξετάσεις, την περίοδο της προετοιμασίας, κατά τις ημέρες των εξετάσεων, την ώρα της αξιολόγησης, αλλά και μετά, μέχρι την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.

Ήπια συμπτώματα άγχους λειτουργούν δημιουργικά, ενώ, η υπερβολική και, ως εκ τούτου, μη διαχειρίσιμη ανησυχία, μπορεί να οδηγήσει το μαθητή σε πανικό και απώλεια ελέγχου, σε σύγχυση και αδυναμία να σκεφτεί. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη χαμηλά επίδοσή του στις εξετάσεις ,ακόμα και με την καλύτερη προετοιμασία.

Η Δρ. Τέσσα Χριστοδούλου προτείνει ορισμένες στρατηγικές, που μπορεί να βοηθήσουν κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου, μειώνοντας την κούραση και το άγχος, και αυξάνοντας την ικανότητα της μάθησης και την διάθεση για μελέτη:

«Διαλέξτε ένα ήσυχο μέρος μέσα στο σπίτι ή εκτός αυτού, το οποίο δεν έχει πολλά ερεθίσματα, που σας αποσπούν την προσοχή (πολλά έπιπλα, αντικείμενα κτλ).

Διαλέξτε ένα δωμάτιο χωρίς πολύ έντονα χρώματα, που προκαλούν άγχος και διέγερση, και κατά συνέπεια κουράζουν εύκολα.

Πριν τις εξετάσεις, αναπτύξτε στρατηγικές οργανωμένης μελέτης προκειμένου να προετοιμαστείτε. Τις περισσότερες φορές η οργάνωση μειώνει το χρόνο της μελέτης, η οποία αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική και λιγότερο κουραστική.

Τα συχνά διαλείμματα βοηθούν στην εμπέδωση της μελέτης και λειτουργούν ευεργετικά, τόσο στη διάθεση όσο και στην σωματική ξεκούραση. Ο εγκέφαλος εξάλλου μπορεί να αφομοιώσει καλύτερα τις πληροφορίες, όταν η προσοχή είναι επικεντρωμένη και συντηρούμενη. Όταν δεν ξεκουραζόμαστε όμως, μειώνεται η ικανότητα προσοχής και, ως εκ τούτου, και η μάθηση.

Μην καταβάλλεστε, αν κάτι μοιάζει σύνθετο. Κάντε ένα διάλειμμα και επιστρέψτε. Κρατήστε σημειώσεις και προσπαθήστε να απλουστεύσετε την πληροφορία.

Ο καλός ύπνος, η σωστή διατροφή και η φυσική δραστηριότητα είναι από τα σημαντικότερα συστατικά, που, μαζί με το διάβασμα, μπορούν να σας εξασφαλίσουν μια καλή επίδοση στις εξετάσεις.

Όσο πλησιάζουν οι μέρες των εξετάσεων το άγχος αυξάνεται προοδευτικά. Προσπαθήστε στα διαλείμματα, που κάνετε, να χαλαρώνετε με βαθιές αναπνοές και stretching, που απελευθερώνουν την ένταση.

Διώξτε τις αρνητικές σκέψεις σχετικά με την επίδοσή σας στις εξετάσεις και συνεχίστε την εντατική σας μελέτη.

Πριν από κάθε εξέταση επικεντρωθείτε σε αυτά που έχετε διαβάσει, χωρίς να προσπαθείτε να μάθετε καινούριες έννοιες ή πράγματα, που σας φάνηκαν δύσκολα ή δυσνόητα.

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης παραμείνετε ήρεμοι, παίρνοντας βαθιά εισπνοή από τη μύτη και εκπνέοντας τον αέρα από το στόμα.

Αν δεν γνωρίζετε κάποια ερώτηση προσπαθήστε να μείνετε ψύχραιμοι. Ο πανικός οδηγεί σε βεβιασμένες κινήσεις.

Διαβάστε αργά και προσεκτικά τις οδηγίες και κατανείμετε τον χρόνο σας, οργανώνοντας τη σκέψη σας δημιουργικά. Αρχίστε να απαντάτε στις ερωτήσεις, τις οποίες γνωρίζετε καλύτερα και θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή σας. Ταυτόχρονα θα αυξηθεί ο παρεχόμενος χρόνος για ενασχόλησή σας με τις δυσκολότερες.

Αν τυχόν νιώσετε έντονο άγχος ή συμπτώματα πανικού, κατά τη διάρκεια της εξέτασης, προσπαθήστε να ηρεμήσετε και να διαχειριστείτε τα συμπτώματα σας. Μπορείτε να σταματήσετε την αρνητική σκέψη, φέρνοντας στο μυαλό σας νοερά την εικόνα ενός ΣΤΟΠ ή λέγοντας τη λέξη ΣΤΑΜΑΤΑ. Με αυτόν τον τρόπο εντοπίζετε την πηγή άγχους και τις αρνητικές σκέψεις, που σχετίζονται με αυτό, ενώ αποτρέπετε τη συνέχιση τους, που θα αποβεί καταστροφική.

Αντικαταστήστε τις αρνητικές δυσλειτουργικές σκέψεις με θετικές και μην ξεχνάτε τις διαφραγματικές αναπνοές, που μπορούν να επαναφέρουν τον οργανισμό σε κατάσταση ηρεμίας.

Οι γονείς είναι καλό να βοηθήσετε τα παιδιά σας ψυχολογικά, συναισθηματικά και σωματικά. Φροντίστε τη διατροφή τους και ενθαρρύνετε τη φυσική δραστηριότητα, κατά τα διαλείμματα.

Μην τους προκαλείτε ανησυχία και εκνευρισμό με σχόλια, σχετικά με το τι δεν έκαναν κατά τη διάρκεια της χρονιάς ή τι θα έπρεπε να είχαν κάνει.

Αποφύγετε τις υπερβολικές δηλώσεις, σχετικά με το ότι οι εξετάσεις είναι το πιο σημαντικό κομμάτι για την εξασφάλιση του μέλλοντος ενός νέου. Μεταφέρετε έτσι το δικό σας άγχος και αυξάνετε το φόβο της αξιολόγησης και της απόδοσης στα παιδιά σας. Αντί αυτού, μπορείτε να τους πείτε ότι ακόμη και το πιο αρνητικό αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Επιβραβεύστε την προσπάθεια και ενθαρρύνετε τη συνέχισή της.

Μην επιβαρύνετε τα παιδιά με τις επιθυμίες και τα θέλω σας, αλλά να είστε κοντά τους, για να ακούτε αυτά που έχουν να σας πουν, δείχνοντάς τους κατανόηση και υπομονή.

Είναι σημαντικό παιδιά και γονείς να συνειδητοποιήσετε ότι η ένταση και το άγχος επιβαρύνουν την συναισθηματική και νοητική κατάστασή σας.

Μετά τις εξετάσεις ξεκουραστείτε και επιβραβεύστε τον εαυτό σας για την προσπάθεια που κατέβαλε. Αξιολογήστε και εντοπίστε τυχόν λάθη σας, προκειμένου να τα διορθώστε την επόμενη φορά».

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

20/5/2019

Ο θεσμός της οικογένειας

           …Και εάν δεν υπήρχε ο θεσμός της οικογένειας, θα έπρεπε τον είχαμε εφεύρει, διότι στις δυσκολότερες ημέρες που έρχονται, ποιος θα αναθρέψει τα παιδιά, αλλά και ποιος θα περιθάλψει τους ηλικιωμένους;

          Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα του Παγκόσμιου Ινστιτούτου για τη γήρανση του πληθυσμού στον πλανήτη μας, η φροντίδα των ηλικιωμένων μεταφέρεται από την ευθύνη του κράτους και της πολιτείας στην ευθύνη των άμεσων συγγενών, λόγω έλλειψης πόρων.

          Ο γνωστός συγγραφέας J. Franzen στο δοκίμιό του “Freedom” προφητεύει αλλά και περιγράφει την οικογένεια του 21^ου αιώνα ως ένα περιβάλλον φρικτό, γεμάτο δυστυχία και με προσδοκία κάποιας αναμενόμενης υπέρβασης.

          Από την ανατολή ήδη του 21^ου αιώνα ολόκληρο το αξιακό σύστημα της οικογένειας έχει μετακινηθεί και αλλάζει συνεχώς προς το χειρότερο.

          Οι επιστήμονες επισημαίνουν 9 σημεία στα οποία στηριζόταν ο θεσμός της οικογένειας και που σήμερα έχουν καταργηθεί ή βαίνουν προς μετάλλαξη.

1. Τα κοινά οικογενειακά γεύματα σε τακτά χρονικά διαστήματα, είναι σχεδόν ανύπαρκτα
2. Ο αριθμός των παιδιών έχει μειωθεί δραματικά και ο τρόπος ζωής τους συχνά είναι χαοτικός
3. Το πρόσωπο του πατέρα, για πρώτη φορά στην ιστορία της Κοινωνιολογίας, παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών, αλλά και στην αλλαγή του παραδοσιακού τοπίου. Έχει, ήδη και στην Ελλάδα, μεγαλώσει η πρώτη γενιά με την ουσιαστική παρουσία του πατέρα. Ο σημερινός πατέρας δεν έχει ανάλογα πρότυπα ούτε βιώματα από τη δική του παιδική ηλικία, γι’ αυτό το έργο του είναι πιο δύσκολο από αυτό της μητέρας. Είναι βέβαια παρόν ως πατέρας, αλλά ως σύζυγος είναι ο αδύναμος κρίκος
4. Η πιστότητα αποτελεί το βάθρο στο οποίο στηρίζεται ο ιδανικός συζυγικός δεσμός. Αντίθετα η απιστία, δυστυχώς σύνηθες φαινόμενο- απλή κοινοτοπία, σύμφωνα με μια μερίδα κοινωνιολόγων- είναι δυνατός λόγος κλυδωνισμού της σχέσης του ζευγαριού
5. Η γυναίκα–σύζυγος-μητέρα-εργαζομένη είναι επιφορτισμένη και με τις προσωπικές της φιλοδοξίες ανέλιξης. Διεκδικεί τα δικαιώματά της, προβάλλει τις φιλοδοξίες της και δεν φοβάται την όποια ρήξη. Είναι έτοιμη για όλα
6. Υπάρχει ελάχιστος χρόνος για προσωπικές σχέσεις (sex) κατά τη διάρκεια της κοινής ζωής, αλλά τα κενά έχουν υπερκαλυφθεί, κατά τη διάρκεια της γνωριμίας του ζευγαριού, πριν το γάμο
7. Ελάχιστος είναι και ο χρόνος που διατίθεται πια για προσωπική επαφή-οικειότητα μεταξύ των μελών της οικογένειας
8. Το οικονομικό υπόβαθρο-χρήμα αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του οικοδομήματος Οικογένεια τον 21^ο αιώνα – Το κυνήγι του χρήματος είναι εθνικό σπορ για όλα τα σύγχρονα νοικοκυριά. Αποτελεί παγκόσμια συνιστώσα στο θεσμό της οικογένειας, η οποία, σήμερα, δεν αντέχει σε οικονομικούς κλυδωνισμούς, διαβρώνεται και διαλύεται
9. Ο αριθμός των διαζυγίων και στην πατρίδα μας, δυστυχώς, αυξάνεται. Ευτυχώς, όμως, σε μικρότερο ποσοστό από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, με περίεργες, για τα μέχρι τώρα δεδομένα, συμβιώσεις και συγκατοικήσεις

      Η κοινωνιολόγος και δημοσιογράφος Jane Smiley, τονίζει: «Ο χαμένος Παράδεισος που υπήρχε στην παραδοσιακή οικογένεια, μέσα από τον παραδοσιακό γάμο είναι, ίσως, η απάντηση στα πάμπολλα σύγχρονα ερωτηματικά μας».

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

7/4/2019

Εξειδικευμένα Σχολεία για τον Αυτισμό

            Στην Ελλάδα άρχισε, κάπως ευρύτερα, η συζήτηση για τα Εξειδικευμένα Σχολεία Αυτισμού έπειτα από τις επιστημονικές ημερίδες του 2006, ως αποτέλεσμα της εμπειρίας ειδικών και γονέων από το εξωτερικό. Έγιναν γνωστά τα σχολεία αυτά με αφορμή, κυρίως, τη μεταστροφή της Ευρωπαϊκής πολιτικής στην ένταξη των αυτιστικών παιδιών στο γενικό σχολείο και τη χρήση των Eξειδικευμένων, ως μέσο, πλέον, προετοιμασίας της μετάβασης σε αυτό, για όσα παιδιά καθίσταται εφικτό, και όχι ως μόνιμη εκπαιδευτική κατάσταση. Η συγκεκριμένη πολιτική βασίστηκε στους «Πρότυπους κανόνες του ΟΗΕ για την εξίσωση των ευκαιριών των ατόμων με αναπηρία» (A/RES/48/96,4.3.1994-κανόνας 6/Εκαπαίδευση) και θεσμοθετήθηκε στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής κοινοτικής (και διεθνούς) νομοθεσίας.

            Τα Εξειδικευμένα σχολεία για παιδιά με Δ.Α.Φ. (Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος) είναι τα αντίστοιχα των Εξειδικευμένων σχολείων για την κώφωση ή την τύφλωση, με τη διαφορά ότι αυτά για τον Αυτισμό δεν υπάρχουν στη χώρα μας.

            Οι πιθανές σκοπιμότητες αποκλεισμού των ατόμων στο Αυτιστικό Φάσμα, οδήγησαν το ελληνικό κράτος στο να συγκεντρώνει αυτά τα παιδιά στα Ειδικά Σχολεία, στα πλαίσια της «οικονομίας», με αποτελέσματα αρνητικά, τόσο για τα παιδιά με Δ.Α.Φ. όσο και για αυτά με νοητική υστέρηση ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες.

            Ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της σωστής λειτουργίας ενός Εξειδικευμένου Σχολείου Αυτισμού είναι (περ. Παιδί ειδικά δικαιώματα, τ.22):

• Το εκπαιδευτικό προσωπικό: Όλοι οι εκπαιδευτικοί αυτών των σχολείων έχουν λάβει πανεπιστημιακή εκπαίδευση Ειδικής Αγωγής, με πανεπιστημιακή ειδίκευση (Μεταπτυχιακό) στον Αυτισμό, ανύπαρκτη δυνατότητα στην Ελλάδα, κι ανάλογη πρακτική εκπαίδευση. Επειδή απευθύνονται σε παιδιά που «ο εγκέφαλός τους αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο», αν δεν γνωρίζουν οι εκπαιδευτικοί αυτόν το διαφορετικό τρόπο σκέψης, είναι δύσκολο να επικοινωνήσουν μαζί τους ή να τα εκπαιδεύσουν αποτελεσματικά
• Άλλο επιστημονικό προσωπικό: Η παρουσία ψυχολόγου και η εποπτεία παιδοψυχίατρου, οι οποίοι γνωρίζουν το ιστορικό των παιδιών είναι αναγκαία. Εργοθεραπευτές και λογοθεραπευτές συμβάλλουν στην καλύτερη αντιμετώπιση της εκπαίδευσής τους.
• Κτιριακή υποδομή: Η ασφάλεια από ηχητικά ερεθίσματα και θορύβους, τα μέσα φωτισμού που αποκλείουν συγκεκριμένες ακτινοβολίες, στοιχεία στα οποία τα παιδιά είναι ιδιαιτέρως ευπαθή, αποτελούν σημαντικά βοηθήματα. Χρειάζονται, επίσης, περισσότερες αίθουσες, ώστε να εκπαιδεύονται παράλληλα όλα τα παιδιά με διαφορετικούς βαθμούς λειτουργικότητας και σε διαφορετικά, κατά μάθημα, επίπεδα (π.χ. παιδιά που είναι σε επίπεδο Γ΄ Δημοτικού στη γλώσσα, αλλά στη Φυσική ή τα Μαθηματικά είναι σε επίπεδο Α΄ Γυμνασίου). Φυσικά δεν πρέπει να λείπουν οι αίθουσες απόσυρσης και απασχόλησης, όταν ενεργοποιούνται τα συμπτώματα της διαταραχής
• Εγκαταστάσεις: Εκτός από τις αθλητικές εγκαταστάσεις, είναι αναγκαία και μέσα για εργοθεραπεία και αισθητηριακή ολοκλήρωση
• Οργάνωση: Τα τμήματα πρέπει να είναι αυστηρώς ολιγομελή, οπότε οι πολλές αίθουσες αποτελούν προϋπόθεση
• Βιβλία: τα κεφάλαια των μαθημάτων της κανονικής ύλης, παρουσιάζονται τροποποιημένα και διατυπωμένα σύμφωνα με τις γνωστικές ιδιαιτερότητες του συνδρόμου, ενώ χρησιμοποιούνται και ανάλογα οπτικά βοηθήματα
• Ενταξιακά Προγράμματα: Θεωρείται δεδομένη η δυνατότητα πρόσβασης σε τυπικά σχολεία και σε κοινά προγράμματα με παιδιά του τυπικού σχολείου

            Την εποχή που η Ευρώπη έχει αλλάξει τελείως το ρόλο των Εξειδικευμένων Σχολείων, καταργώντας τα ως μόνιμου χαρακτήρα εκπαιδευτικό θεσμό και μετατρέποντάς τα σε προπαρασκευαστικά σχολεία της Ένταξης, για όσα παιδιά είναι εφικτό, στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί ούτε ένα!

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

25/3/2019

Πραότητα και Ειρήνη

             Η πραότητα και η ειρήνη αποτελούν δύο σημαντικές αρετές, που στολίζουν το χαρακτήρα και την προσωπικότητα των ανθρώπων. Είναι λυπηρό που τα τελευταία, ιδιαίτερα, χρόνια σταδιακά εκλείπουν, οδηγώντας τους σε συγκρούσεις και, συχνά, σε ψυχικές διαταραχές.

            Για να διδάξουν οι γονείς στα παιδιά τους αυτές τις αρετές, πρέπει να αποτελέσουν οι ίδιοι το πρώτο ζωντανό παράδειγμα, μέσα στο σπίτι τους. Όταν η πραότητα και η ειρήνη της ψυχής τους καθρεφτίζονται σε κάθε λέξη, πράξη, και χαμόγελο, όταν το σπίτι ολόκληρο ακτινοβολεί από αυτές τις αρετές τους, τότε το περιβάλλον είναι κατάλληλο να μιλήσουν στα παιδιά τους.

            Για να φτάσουν όμως σε αυτό το επίπεδο, χρειάζεται να έχουν αγωνιστεί, κουραστεί και πονέσει προσπαθώντας να κατακτήσουν αυτά τα πεδία, πρώτα μέσα τους. Διαφορετικά, όση καλή θέληση και να έχουν, όσα λόγια και να πουν, όταν τα παιδιά τους βιώνουν μέσα στο σπίτι τα νεύρα, τις φωνές, τα παράπονα, τις γκρίνιες, δεν υπάρχει έδαφος, για να ριζώσουν, να φυτρώσουν και να καρπίσουν αυτές οι αρετές.

            Από μικρά πρέπει να νουθετούνται με το παράδειγμα των γονιών τους:

• Να μάθουν να είναι πράα και ειρηνικά.
• Να διαχειρίζονται τα νεύρα και τις ψυχικές εντάσεις τους, που απειλούν να ξεχειλίσουν και να πλημμυρίσουν τα πάντα. Να ελέγχουν τα ξεσπάσματά τους και τη φωνή τους, τα παράπονα και τις απαιτήσεις τους.
• Να μάθουν να ηρεμούν και να διαλέγονται με ευγένεια, διακριτικότητα και επιχειρήματα.
• Να μάθουν να δέχονται την αναμονή, τη συζήτηση, την άρνηση και την απαγόρευση.

            Οι ειδικοί λένε πως τουλάχιστον μια φορά την ημέρα πρέπει να γυμνάζονται τα παιδιά στην ηρεμία. Μπορεί να καθιερωθεί, για παράδειγμα, μία ώρα κάθε απόγευμα, που θα ονομαστεί «ώρα γαλήνης» ή «ώρα ηρεμίας ή ησυχίας». Οι κανόνες, που θα διέπουν αυτή την ώρα, θα είναι οι χαμηλοί τόνοι, η σιωπή, η περισυλλογή και τέλος μια ήσυχη συζήτηση μικρής διάρκειας, για τις σκέψεις και την ωφέλεια από αυτό το γύμνασμα.

            Μεγαλώνοντας τα παιδιά, και ανάλογα πάντα με την ηλικία τους, θα πρέπει να προστίθενται και άλλα γυμνάσματα, σχετικά με την πραότητα. Θα τους εξηγηθεί ότι με τα νεύρα, τις φωνές και τη βιαιότητα χάνουν το δίκιο τους. Αντίθετα με την πραότητα, μπορεί να χάσουν το δίκιο τους κάποιες φορές, όμως δεν θα είναι δικό τους το λάθος, αλλά αυτών που έχουν απέναντί τους, γιατί δεν είναι ακέραιοι. Σε μια τέτοια περίπτωση, ακόμη κι αν αισθανθούν την αδικία, που τους έγινε, θα νιώθουν πάντα τη γαλήνη και ότι τα ίδια έκαναν το σωστό. Χρειάζεται βέβαια μεγάλος αγώνας, για να φθάσει κανείς σε αυτό το σημείο.

            Ο λόγος για τον οποίο, συχνά, τα παιδιά και οι νέοι χρησιμοποιούν τη βία, ως μέσο επίλυσης διαφορών και συγκρούσεων, δεν είναι ότι τη θεωρούν σωστή, αλλά ότι δεν γνωρίζουν έναν άλλο τρόπο. Εξάλλου, μαθαίνουν από τους μεγάλους πως, για να επιβάλλουν την άποψή τους, θα πρέπει κάποιον να παραμερίσουν

            Αρκετές, όμως, φορές ευθύνεται για τη μη ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων, για το θυμό, τον εκνευρισμό και τη βία, που γεννιούνται στις ψυχές των εφήβων, η έλλειψη παιδείας, κριτικής ικανότητας, το γκρέμισμα προσδοκιών και ελπίδων, η απουσία προβολής σωστών προτύπων και, αντίθετα, η μίμηση των κακών, η ανταγωνιστική δομή της κοινωνίας, τα αισθήματα μειονεξίας, τα ψυχολογικά προβλήματα και αρκετά άλλα.

            Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, χρειάζεται:

• σωστή παιδεία και διαπαιδαγώγηση
• διάλογος
• κοινωνικές επαφές και φιλίες
• σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου
• ψυχαγωγία και όχι απλώς διασκέδαση
• ερασιτεχνικός αθλητισμός και εκτόνωση
• συνεργασία μεταξύ φίλων και συμμαθητών
• διάδοση της εθελοντικής εργασίας, ως τρόπου ζωής.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

28/01/2019

Βίαιη και επιθετική συμπεριφορά παιδιών

            Στην αναπτυξιακή πορεία του το παιδί εκφράζει συμπεριφορές, που ενέχουν έναν «επιθετικό» χαρακτήρα (βρεφική, νηπιακή ηλικία). Αυτή η επιθετικότητα θεωρείται «καλοήθης» και εντάσσεται στην ανώριμη ανάπτυξη των μηχανισμών αυτοελέγχου και στο περιορισμένο εύρος των στρατηγικών διεκδίκησης και ικανοποίησης των αναγκών και επιθυμιών σε αυτή την ηλικία (Η.Κουρκούτας). Καθώς μεγαλώνει και εξελίσσει τις αλληλεπιδράσεις του με τον εξωτερικό περίγυρο, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τις εμπειρίες και τα βιώματα, στο πλαίσιο αυτών των αλληλεπιδράσεων, αυξάνονται και οι πιθανότητες να εκδηλωθούν επιθετικές συμπεριφορές και ενέργειες, που μπορεί να έχουν σκόπιμο ή μη χαρακτήρα.

            Το παιδί, ως σύνθετος ψυχικός οργανισμός, ανήκει σε ένα πολύπλοκο σύστημα διαχρονικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων (οικογένεια, σχολείο, γειτονιά, κοινωνικές σχέσεις κ.ά.), το οποίο εξελίσσεται διαρκώς και δύναται να οδηγήσει σε παθολογία (Sameroff,2000). H προβληματική, επομένως, συμπεριφορά δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται ως μια αυτόνομη διαταραχή, χωρίς να δίνεται βαρύτητα στην γενικότερη ψυχική οργάνωση και λειτουργία του παιδιού, στις παραμέτρους και συνθήκες εκδήλωσής της και, κυρίως, στο ρόλο του πλαισίου (Η.Κουρκούτας).

            Η αντικοινωνική, λοιπόν, συμπεριφορά του παιδιού δεν τοποθετείται «μέσα στο παιδί», αλλά «στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις». Δεδομένου αυτού, η δυνατότητα να αποφευχθεί η ψυχοπαθολογία έγκειται, εν μέρει, στην ανάπτυξη επαρκών μεθόδων αντιμετώπισης των ψυχικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους. Γίνεται αντιληπτό ότι η έγκαιρη ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών συμπεριφοράς αποτελεί παράγοντα υψίστης σημασίας.

            Ένα βασικό χαρακτηριστικό των παιδιών με προβλήματα συμπεριφοράς είναι ότι αδυνατούν να διατηρούν σταθερές και ικανοποιητικές σχέσεις αμοιβαίας φιλίας και συνεργασίας με τους συνομηλίκους τους, παρά την εμφανή τους διάθεση για αποδοχή και παιχνίδι με τους άλλους.

            Πραγματικά, εάν ένα παιδί με διάγνωση επιθετικής συμπεριφοράς δεν βοηθηθεί να ξεπεράσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και να αναπτύξει κοινωνικά αποδεκτές στάσεις, είναι πιθανό στην ενήλικη ζωή του να παρουσιάσει σοβαρές παρεκκλίσεις, όπως (Η. Κουρκούτας):

• εγκατάλειψη του σχολείου
• παραβατικές, αντικοινωνικές συμπεριφορές
• ψυχολογικές διαταραχές
• υψηλά ποσοστά αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας
• επαγγελματική αστάθεια και υψηλές πιθανότητες ανεργίας στην ενήλικη ζωή
• προβλήματα στη διατήρηση αρμονικών και ισορροπημένων σχέσεων με συντρόφους, συναδέλφους και συνεργάτες
• συζυγική αστάθεια
• σοβαρές πιθανότητες εκδήλωσης τάσεων προς την ομαδική βία.

Στην παιδική ηλικία οι διαταραχές συμπεριφοράς φαίνεται πως συνδέονται, σε υψηλά ποσοστά, με δυσλειτουργίες στην οικογένεια (L’ Abate, 1998). Σε μια οικογένεια, που οι γονείς εκδηλώνουν διάφορες διαταραχές και δυσλειτουργίες σε ψυχοκοινωνικό και συμπεριφορικό επίπεδο, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα διαγωγής και στα παιδιά. Σε μια τέτοια, επομένως, οικογένεια η διαδικασία κοινωνικοποίησης, που αποτελεί, σύμφωνα με πολλούς σύγχρονους επιστήμονες, τη βασική συνιστώσα στην απόκτηση κατάλληλων μηχανισμών προσαρμογής στο περιβάλλον, αποτυγχάνει.

Ωστόσο η Webster – Statton (1999) και άλλοι ερευνητές και κλινικοί θεωρούν ότι η προβληματική – επιθετική συμπεριφορά μπορεί να χρησιμοποιείται από το παιδί μεταξύ άλλων και:

• για να τραβήξει την προσοχή του γονέα, δασκάλου, συμμαθητή ή άλλου
• για να αποτρέπει συγκρούσεις των γονέων
• ως διέξοδο για κάποιο είδος ματαίωσης, που έχει υποστεί, συνήθως, από δάσκαλο, γονέα, αδελφό ή φίλο
• ως εκδίκηση σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή πρόσωπα που του έχουν δημιουργήσει αρνητικά ή τραυματικά βιώματα
• για να εκτονώσει αρνητικά συναισθήματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί (εντάσεις, άγχος, λύπη, θλίψη)
• ως άμυνα απέναντι σε φόβους και ανασφάλειες ή αισθήματα αδυναμίας
• για να αποφύγει τυχόν επίπονες, επώδυνες, πληκτικές δοκιμασίες ή υποχρεώσεις

Στο πλαίσιο του σχολείου, που το παιδί ζει και αλληλεπιδρά αρκετές ώρες της ημέρας, παρατηρείται ένα ευρύ φάσμα αρνητικών συμπεριφορών, που περιλαμβάνει ήπιες ή πιο σοβαρές μορφές επιθετικότητας, όπως (Η. Κουρκούτας):

• επιθετικά πειράγματα με σκοπό τη γελοιοποίηση συμμαθητών
• άμεσες ή έμμεσες απειλές και συστηματικοί εκφοβισμοί
• σωματικές παρενοχλήσεις (σπρωξίματα, τραβήγματα μαλλιών κ.ά.)
• απόρριψη από παρέες και διαπροσωπικές σχέσεις (έμμεση μορφή επιθετικότητας)
• διασπαστικές συμπεριφορές χωρίς στοιχεία επιθετικότητας
• προκλητικές τάσεις και αντιδραστικότητα απέναντι στους εκπαιδευτικούς
• παθητική επιθετικότητα, επίμονη άρνηση συνεργασίας και συμμετοχής στην τάξη, επιλεκτική αλαλία
• χρήση σωματικής βίας εναντίον προσώπων ή αντικειμένων, χωρίς εμφανή λόγο
• επιθετικά ξεσπάσματα.

Πολλές έρευνες, εντοπίζοντας την καταλυτική επίδραση του σχολικού κλίματος στην ακαδημαϊκή και ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού, στηρίζουν την άποψη πως η ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων και η παροχή ευκαιριών στα παιδιά, για να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, επιφέρουν καλύτερα αποτελέσματα σε ακαδημαϊκό επίπεδο, και συγχρόνως μειώνουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές τους. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει την αλλαγή στάσης και φιλοσοφίας του σχολείου, των εκπαιδευτικών και πολλών ειδικών, τουλάχιστον απέναντι στα παιδιά που παρουσιάζουν ήπια προβλήματα συμπεριφοράς.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

21/01/2019

Aντιμετώπιση του προβλήματος συμπεριφορών εξάρτησης

             Η γενική κατάσταση συμπεριφορών εξάρτησης των νέων, όπως εμφανίζεται σήμερα από τις στατιστικές, έχει κυριολεκτικά ξεφύγει παντός ελέγχου.

            Τα γνωστά με τον όρο ναρκωτικά, όπου εντάσσονται πλέον, λόγω επικινδυνότητας, το αλκοόλ, το κάπνισμα, η χαρτοπαιξία, η βουλιμική συμπεριφορά, η νευρική ανορεξία κ.ά., έχουν οδηγήσει σε οικογενειακά δράματα.

            Ο ατομικισμός οδήγησε στη νοοτροπία της περιχαράκωσης και στην ασφαλή αναζήτηση της προσωπικής ευτυχίας με κάθε τίμημα. Αποδυναμώθηκε έτσι ο κοινωνικός ιστός και η αποξενώθηκαν οι άνθρωποι. Οι γονείς, στράφηκαν με μανία στην ικανοποίηση αναγκών της οικογένειας, πραγματικών ή όχι, δείχνοντας στα παιδιά τους το στόχο του προσανατολισμού και αφήνοντας την ευαίσθητη ψυχή τους ανικανοποίητη.

            Η υπερεκτίμηση της μόρφωσης, ως κανάλι εύκολου πλουτισμού, φούσκωσε το μυαλό όλων για επιτυχίες, χωρίς κανείς να μιλά στα παιδιά για τον κόπο αλλά και την αξία της προσπάθειας, ακόμη κι όταν αυτή συνοδεύεται με αποτυχία. Ελάχιστη ήταν η αναφορά στους κόπους της επιτυχίας, την αντιμετώπιση της αποτυχίας, αλλά κυρίως την αξία της προσπάθειας μετά την αποτυχία.

            Ταυτόχρονα, η πολύωρη εργασία των γονέων, για «να μην λείψει τίποτα στα παιδιά», ώστε να έχουν ανταγωνιστική δύναμη αύριο, οδήγησε στην «αποξένωση» των μελών της οικογένειας.

            Έτσι ήταν απόντες στις πρώτες παιδικές αγωνίες, στα πρώτα σκιρτήματα της εφηβείας, στις ανασφάλειες για την επιβεβαίωση της προσωπικότητας των παιδιών τους, προκαλώντας το διάχυτο θυμό τους για «την κατά συνθήκη» εγκατάλειψη.

            Αυτή η πίεση, όπως δείχνουν οι στατιστικές, οδήγησε στα άκρα τις σχέσεις, αλλά έφερε και στη θύρα της εξάρτησης από το αλκοόλ, τα χάπια, το κάπνισμα και άλλες ουσίες πολλούς γονείς. Άθελά τους άνοιξαν την ίδια πόρτα και στα παιδιά τους.

            Οι συνθήκες, που οι ίδιοι οι γονείς δημιουργούν και εγκλωβίζονται, απομακρύνουν ή αποξενώνουν τα μέλη της οικογένειας.

            Δε διστάζουν, έτσι, οι νέοι, με σύμβουλο την παρόρμησή τους, να αναμετρηθούν με το επικίνδυνο ενδιαφέρον τους, είτε από άγνοια ή θυμό, είτε από την εσωτερική ανάγκη τους για επικοινωνία, ένταξη, αναγνώριση ή εκτίμηση.

            Καθώς οι αναγνωριστικές προσπάθειες των «εξερευνήσεων» στο καινούργιο, στη «νέα συγκίνηση», προχωρούν, η συνάντηση με τις ουσίες είναι, δυστυχώς, αναπόφευκτη.

            Όταν οι γονείς το μαθαίνουν, σταματούν τα πάντα. Ο φόβος τους κυριεύει και βομβαρδίζουν τα παιδιά με ερωτήσεις, με απειλές με παρακλήσεις, για να εξηγήσουν, απαντώντας στο «γιατί», το «πότε», το «πώς» και με «ποιους».

            Οι νέοι όμως τα μοιράζονται πια όλα με τους «φίλους», που δεν γκρινιάζουν, δεν τσιρίζουν, δεν απειλούν, δεν χτυπούν και δεν χτυπιούνται, δεν βρίζουν και, κυρίως, δεν απορρίπτουν.

            Το βέβαιο είναι πως χρειάζονται βοήθεια, παρόλες τις αρνητικές αντιδράσεις τους. Μερικές προτάσεις αντιμετώπισης είναι οι ακόλουθες:

1. Ο δρόμος της λογικής οδηγεί στην άμεση αναζήτηση βοήθειας. Χωρίς τίποτα και κανείς να σταθεί εμπόδιο στην επέμβαση για τη σωτηρία της ζωής του αγαπημένου τους, πρέπει να απευθυνθούν σε αρμόδιους φορείς. Με πίστη και ελπίδα η γονεϊκή αγάπη ατσαλώνεται και αναπτύσσει απίστευτες δυνάμεις.
2. Η αναζήτηση βοήθειας στους συμβουλευτικούς σταθμούς ευαισθητοποίησης και παραπομπής, όπως η «Ελπίδα» και στις θεραπευτικές μονάδες, όπως η «Επιστροφή» ή οι μονάδες του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων), και του ΟΚΑΝΑ (Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών), με τις ομάδες Στήριξης και Ενημέρωσης της Οικογένειας, είναι το πρώτο και ουσιαστικό βήμα για τη θεραπεία της εξάρτησης, αλλά και την κήρυξη του πολέμου κατά της συνεξάρτησης, η οποία αδρανοποιεί «μπλοκάρει» και απορρυθμίζει τα υγιή άτομα απέναντι στην αναπάντεχη αυτή «λερναία» αρρώστια.
3. Η θεραπεία των γονέων, στην οποία θα δοθεί βαρύτητα στις οικογενειακές ομάδες, για να γνωρίσουν την κατάσταση, που καλούνται να παλέψουν, να βοηθήσουν στην «ανάρρωση» των παιδιών και να προετοιμάσουν το κλίμα για την επανένταξή τους στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.

            Χρειάζεται, οπωσδήποτε, η ειδική μεταχείριση και η γνώση, ώστε να επιτύχει η συνάντηση όλων σε αυτόν το δύσκολο αγώνα, η οποία θα ελευθερώσει το αληθινό πρόσωπο του πατέρα, του γιου, της κόρης, της μάνας, για να λειτουργήσει λυτρωτικά, για όλους, η ευλογημένη αγάπη.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

08/01/2019

«Οι αγαπημένες οικογένειες…»

Οι σχέσεις των ανθρώπων χρειάζονται την «τέχνη» της επικοινωνίας, για να λειτουργούν αρμονικά και δημιουργικά. Ιδιαίτερους χειρισμούς απαιτούν οι σχέσεις ανάμεσα στα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Για ένα μεγάλο, όμως, ποσοστό οικογενειών δεν είναι αυτονόητο αυτό το είδος σχέσεων. Ο συγγραφέας Meiji Stewart αναφέρει ορισμένα χαρακτηριστικά των οικογενειών που έχουν κατακτήσει αυτή την «τέχνη»:

Τονίζουν τα θετικά.

Επικοινωνούν με αμοιβαίο σεβασμό.

Ενθαρρύνουν τις υγιείς συνήθειες.

Βρίσκουν τρόπους να πουν «σ’ αγαπώ».

Καλλιεργούν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.

Εμφυσούν την ατομικότητα και την αλληλοβοήθεια.

Αλλάζουν τα προγράμματά τους, για να «είναι εκεί».

Ξέρουν ότι δεν υπάρχουν «τέλειες οικογένειες».

Ψάχνουν για τις αρετές του άλλου.

Κάνουν τον κόσμο καλύτερο.

Τρέφουν τις ικανότητες και τα ταλέντα.

Μιλούν ανοιχτά για ό,τι προκύπτει.

Παρέχουν ασφάλεια και ζεστασιά.

Διορθώνουν γρήγορα τις ζημιές και συνεχίζουν.

Διαφυλάσσουν τις αναμνήσεις και τις παραδόσεις.

Βρίσκουν χρόνο ν’ ακούσουν προσεχτικά και ν’ ασχοληθούν.

Εκτιμούν την παρουσία περισσότερο από τα δώρα.

Μοιράζονται τις χαρές και τις λύπες της ζωής.

 

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

29/12/2018

Δώρα Χριστουγέννων Άδωρα;

            Το γεγονός των Χριστουγέννων, το σημαντικότερο, ίσως, γεγονός στην ιστορία του κόσμου, είναι ταυτόχρονα και «πεζό» γεγονός: Ουράνιο και επίγειο (Δ. Αεράκης). Ο ουρανός έγινε πεζός, ο Θεός έγινε άνθρωπος.

            Η σπηλιά που γεννήθηκε ο Χριστός, ο στάβλος, τα ζώα του στάβλου, τα άχυρα, το κρύο, ο χειμώνας, η αγωνία της ζωής, τα πρόβατα, οι βοσκοί, όλα βρίσκονται σε φυσική απλότητα. Τα δώρα των μάγων, αν και αυτά είναι επίσης «πεζά», προσφερόμενα με γονάτισμα και λατρεία, εκφράζουν υψηλό φρόνημα.

            Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή των δώρων! Πολύ καιρό πριν από αυτή, οι βιομηχανίες δώρων έχουν ετοιμάσει την ειδική παραγωγή τους. Αυτά, όμως, τα δώρα έχουν σχέση με εκείνα των μάγων; Αν βέβαια τα δούμε ως δείγμα αγάπης, έχουν κάποια σχέση. Αρκετές όμως φορές δεν έχουν. Αποτελούν μια τυπική, ίσως και υποχρεωτική, χειρονομία, και γίνονται δώρα άδωρα!

            Τα δώρα των Μάγων ήταν μια έκφραση λατρείας στο Χριστό, που προερχόταν από την πίστη τους σε Αυτόν. Τα δώρα εκείνα ήταν αληθινά, γιατί ήταν ειλικρινή και όχι υποκριτικά. Πολλά από τα δικά μας δώρα, σήμερα, δημιουργούν μια ψεύτικη χαρά, στα «αντικείμενα» λατρείας μας, μια ψευδαίσθηση εορτασμού, λόγω του μεγάλου πλήθους τους, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει τεράστιο κενό και πνευματική δυστυχία. Είναι δώρα άδωρα!

            Τα δώρα των Μάγων ήταν δώρα ανάγκης. Δεν τα προσέφεραν σε ένα δικό τους συγγενή ή φίλο, αλλά σε έναν ξένο. Στο πρόσωπο όμως εκείνου του ξένου βρέφους, έβλεπαν την εικόνα του Θεού. Ήταν, επίσης, και δώρα διδακτικά (Δ.Αεράκης). Αποτελούσαν προσφορά:

• Στο Χριστό, που είναι ο Βασιλιάς των αιώνων, άρμοζε χρυσός
• Στο Χριστό, που είναι ο αληθινός Θεός, άρμοζε το θυμίαμα της λατρείας και της προσευχής
• Στο Χριστό, που έγινε πραγματικός άνθρωπος, για να πάθει και να πεθάνει για τους πολλούς ανθρώπους, και άρμοζαν, ως μεγάλου, Νεκρού, τα σμύρνα της ταφής

Τα δώρα των Μάγων φέρνουν στο προσκήνιο το αληθινό δώρο των Χριστουγέννων, τον ίδιο το Χριστό, ο οποίος μας δίνεται, για να Τον προσφέρουμε με ειλικρίνεια, μέσα από «δώρα αγάπης» σε όσους, πρωτίστως, τα έχουν άμεση ανάγκη, στα φτωχά παιδιά και δυστυχισμένους της γης, αλλά και σε κάθε έναν δίπλα μας.

Τότε τα χριστουγεννιάτικα δώρα μας δεν θα είναι δώρα άδωρα!

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

 

“Προστατευτικοί παράγοντες” στα παιδιά με δυσλεξία

Η δυσλεξία αποτελεί σήμερα ένα πρόβλημα που αγχώνει και συχνά πανικοβάλει πολλούς γονείς και εκπαιδευτικούς. Ταυτόχρονα δυσκολεύει στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και πολλούς μαθητές.

Οι μαθησιακές δυσκολίες των μαθητών με δυσλεξία εντοπίζονται κατά τον Launay στον τομέα του γραπτού λόγου, που δεν μπορεί να αποδοθεί σε νοητική, αισθητηριακή ή κινητική ανεπάρκεια και χαρακτηρίζεται από λάθη είτε στη διαδοχή των γραμμάτων είτε στην αντικατάσταση των φωνημάτων με γραπτά σημεία. Η εξαιρετική αυτή δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου συνεπάγεται και δυσκολία στην ανάγνωση, δυσανάλογα επίμονη προς την ηλικία και το νοητικό δυναμικό του μαθητή, και επίσης αδυναμία στην αυτοματοποίηση της ορθογραφικής ικανότητας (Μαυρομάτη, 1995).Με έγκυρη όμως διάγνωση και έγκαιρη και κατάλληλη εκπαιδευτική παρέμβαση μπορούν να ξεπεραστούν οι περισσότερες, κατά περίπτωση, δυσκολίες.

Η υποστηρικτική στάση των γονιών στο γνωστικό και ψυχολογικό τομέα είναι απαραίτητη. Η δημιουργία του ανάλογου πλαισίου μπορεί να στηριχτεί στους παρακάτω άξονες:

• Να προσπαθούμε να δημιουργούμε κλίμα ηρεμίας στο σπίτι, χωρίς φωνές, συχνές παρατηρήσεις και με συγκεκριμένες και μία κάθε φορά εντολές.
• Να επισημαίνουμε τις σωστές απαντήσεις.
• Να ξεκινούμε τη μελέτη από τα «εύκολα», παραλείποντας τα δύσκολα ή επουσιώδη.
• Να κάνουμε συχνές επαναλήψεις.
• Να συζητούμε με το δάσκαλο , ώστε το παιδί να διαβάζει και να γράφει κάθε φορά ένα κομμάτι που έχει μάθει πολύ καλά στο σπίτι. Έτσι θα βιώνει την επιτυχία και την αποδοχή και θα αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του.
• Να εξηγούμε κάθε φορά τι εννοούμε με αυτό που λέμε.
• Να του ζητούμε αυτό που θέλουμε να κάνει κι όχι αυτό που δεν θέλουμε.
• Να βρισκόμαστε σε διαρκή επικοινωνία μαζί του, αλλά και με τα αδέλφια, αν υπάρχουν, προσέχοντας και οριοθετώντας το ρόλο τους, ώστε να είναι ενθαρρυντικός για το παιδί.
• Να του συμπαραστεκόμαστε στις σχολικές εργασίες και να συζητούμε μαζί του θέματα που αφορούν κυρίως τον άνθρωπο, αλλά και όσα άπτονται των ενδιαφερόντων του. Αυτή η καθημερινά ουσιαστική επαφή δημιουργεί στα παιδιά συναισθήματα ασφάλειας, αγάπης και αποδοχής. Το «δέσιμο» αυτό είναι ό,τι καλύτερο (Πολυχρονοπούλου Σταυρ., Αθήνα).

Απαραίτητο βέβαια είναι να θέτουμε όρια και να διατηρούμε σταθερή στάση, όταν αυτά ξεπερνιούνται. Να επιμένουμε να τελειώσει την εργασία του, στο χρονικό διάστημα που αντέχει και να κάνουμε μια ρεαλιστική αξιολόγηση. Δεν εξαπολύουμε απειλές ή λόγια που μπορεί να διαταράξουν τα συναισθήματα ασφάλειας και αποδοχής που νιώθει (π.χ. «δεν σε αγαπώ», «δεν σε αντέχω άλλο»). Δεν επιτρέπουμε στο παιδί ή σε εμάς άλλες ασχολίες την ώρα της μελέτης, ώστε να μην αποσπάται ακόμη ευκολότερα η προσοχή του. Με τον ίδιο σεβασμό δεν το διακόπτουμε, όταν εργάζεται και δεν νευριάζουμε, όταν αργεί να μάθει ή δεν ξέρει. Προσπαθούμε να το βοηθούμε να εκφράζει σε εμάς τα συναισθήματά του, διαβεβαιώνοντάς το ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσικά και δεν είναι καλά ή κακά. Το σημαντικό είναι να τα συζητάμε μεταξύ μας και να αντιμετωπίζουμε όσα μας δυσκολεύουν και μας στενοχωρούν. Με τον τρόπο αυτό προσφέρουμε συναισθηματική αγωγή στο παιδί και το βοηθούμε να χαλαρώνει και να αισθάνεται αποδεκτό και σημαντικό για εμάς.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

16/09/2018

«Ψυχολογική ευεξία»

Ο όρος «ψυχολογική ευεξία» είναι ένας πιο σύγχρονος, θα λέγαμε, όρος από τον, ως τώρα, γνωστό «συναισθηματική νοημοσύνη». Είναι η ικανότητα που έχει ο άνθρωπος να γνωρίζει πότε βιώνει ένα συναίσθημα, να μπορεί να κατονομάσει τα συναισθήματά του, αλλά και να αναγνωρίζει και να είναι ευαίσθητος στην εκδήλωση των συναισθημάτων των συνανθρώπων του (Goleman, 1995).

Για αυτές τις διεργασίες το άτομο χρειάζεται το σώμα, το μυαλό και τα συναισθήματά του. Έρευνες από το χώρο της νευρολογίας αποδεικνύουν με ποιο τρόπο και γιατί η πλούσια συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου είναι ουσιαστική για την κατανόηση των σχέσεων, της λογικής σκέψης, της φαντασίας, της δημιουργικότητας και της υγείας του σώματος (Β. Πλωμαρίτου). Όταν το άτομο συνειδητοποιεί τα συναισθήματα, που σε κάθε περίσταση βιώνει, οδηγείται και στην εκμάθηση της κοινωνικής συμπεριφοράς, αφού μαθαίνει τους κανόνες, τις αξίες και τις αρχές που το βοηθούν να λειτουργεί με αποδεκτό, από το κοινωνικό σύνολο, τρόπο.

Όταν ενθαρρύνουμε από μικρά τα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και ιδιαίτερα τα δυσάρεστα, αρχικά στο πλαίσιο της οικογένειας και αργότερα του σχολείου, δείχνουμε όχι μόνο το πόσο σημαντική είναι αυτή η διαδικασία για τη λειτουργικότητα των σχέσεών μας, αλλά και το πόσο σεβόμαστε τις συναισθηματικές τους εμπειρίες, και κατά συνέπεια την προσωπική τους αξία.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνουμε, ως γονείς και δάσκαλοι, «ενσυναισθηματικοί ακροατές», που θα παρατηρούμε και θα ακούμε με προσοχή τα παιδιά μας να μας μιλούν για τη λύπη, το φόβο, το άγχος, το θυμό τους και όλα τα δύσκολα συναισθήματα, βοηθώντας τα να τα αναγνωρίσουν, να τα διαχειριστούν και να τα εκφράσουν με αποδεκτό τρόπο.

Ας έχουμε στο μυαλό μας πως όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και αποδεκτά. Δεν τα τιμωρούμε ούτε τα απορρίπτουμε, αλλά, συζητώντας, ενθαρρύνουμε τα παιδιά, με αγάπη, έντονο ενδιαφέρον και υπομονή, να κατανοήσουν τι ακριβώς νιώθουν.

Στο επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε διεξοδικότερα, δίνοντας κατευθυντήριες γραμμές, για το πώς μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν τα συναισθήματα της λύπης, του θυμού, της ζήλιας στα παιδιά τους.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

Πληροφορίες τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά εξέδωσε η Ένωση Σχολικών Ψυχολόγων ως προς τις φυσικές καταστροφές, οι οποίες συχνά είναι ιδιαίτερα τραυματικές για τα παιδιά και τους νέους. Πιο αναλυτικά αναφέρει:

Πληροφορίες για γονείς και εκπαιδευτικούς

Οι φυσικές καταστροφές μπορεί να είναι και συχνά είναι ιδιαίτερα τραυματικές στα παιδιά και νέους. Το βίωμα ενός επικίνδυνου ή βίαιου σεισμού ή πλημμύρας, θύελλας ή άλλων ξαφνικών αλλαγών στο περιβάλλον είναι τρομακτικό ακόμη και για τους ενήλικες, και η καταστροφή στο οικείο περιβάλλον (δηλαδή, το σπίτι και την κοινότητα) μπορεί να είναι μακράς διαρκείας και βασανιστικά ενοχλητική και οδυνηρή. Συχνά επηρεάζεται μια ολόκληρη κοινότητα, υπονομεύοντας περαιτέρω την ικανότητα ενός παιδιού να νιώσει ασφάλεια και να αντιληφθεί τι είναι ομαλό και κανονικό στη ζωή.

Όλα αυτά αποτελούν παράγοντες που προκαλούν και αναδεικνύουν μια ποικιλία από μοναδικά ζητήματα και που δοκιμάζουν την ψυχική ικανότητα προσαρμογής, μαζί με τα ειδικά πρακτικά ζητήματα που προκαλούνται από το είδος και τη μορφή των φυσικών καταστροφών (την καταστροφή του σπιτιού ή/και όλης της γειτονιάς/κοινότητας, ανάγκη μεταστέγασης).

Συχνά η προσοχή εστιάζεται μόνο στα πρακτικά ζητήματα ή/ και στις παθολογικές αντιδράσεις ορισμένων ατόμων. Παραγνωρίζονται οι συνέπειες στο ρόλο της οικογένειας και του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος στην ελάττωση ή την επιδείνωση του ατομικού τραύματος, αλλά παραγνωρίζονται και οι συναισθηματικές αντιδράσεις της πλειοψηφίας των ατόμων που ζουν τη καταστροφή και δοκιμάζουν την ικανότητα προσαρμογής τους και αντιμετώπισης των νέων αναγκών.

Τα γεγονότα του σεισμού είναι τέτοια που συνταράζουν όχι μόνο τα σπίτια αλλά και το γνωστικό σύστημα του ατόμου και το συναισθηματικό του κόσμο. Τα παιδιά, όταν τελειώσει η άμεση απειλή, αναζητούν επαφή με τους ενήλικες που είναι σημαντικοί στη ζωή τους και περιμένουν καθοδήγηση στο πώς να διαχειριστούν τις αντιδράσεις τους στα γεγονότα.

Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, και όσοι ασχολούνται με την φροντίδα τους μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες μιας φυσικής καταστροφής, παραμένοντας ήρεμοι, διαβεβαιώνοντας και καθησυχάζοντας τα παιδιά ότι δεν κινδυνεύουν και όλα θα πάνε καλά. Από την πρώτη στιγμή, με άμεση ανταπόκριση, θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε προσπάθειες διδασκαλίας στρατηγικών αποτελεσματικής αντιμετώπισης, προώθησης υποστηρικτικών σχέσεων, και βοήθειας στα παιδιά να κατανοούν τις συναισθηματικές και άλλες αντιδράσεις τους και να καταλάβουν ότι δεν είναι τα μόνα που αντιδρούν περίεργα και συναισθηματικά.

Τα σχολεία και οι σχολικές δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν και μπορούν να έχουν ένα σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, παρέχοντας ένα σταθερό και οικείο περιβάλλον. Το σχολικό προσωπικό, ως ενήλικες φροντίδας, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να επιστρέψουν στις κανονικές δραστηριότητες και ρουτίνες (στο μέτρο του δυνατού), και να παρέχει μια ευκαιρία να μετατραπεί ένα τρομακτικό γεγονός σε μια εμπειρία μάθησης.

Η αποκατάσταση μπορεί να πάρει χρόνο

Αν και οι φυσικές καταστροφές μπορεί να διαρκέσουν μόνο ένα μικρό χρονικό διάστημα, οι επιζώντες μπορεί να ζουν με τα επακόλουθα της καταστροφής για μήνες ή και χρόνια. Η συνεργασία μεταξύ της σχολικής ομάδας κρίσης και ενός συνόλου φορέων της Κοινότητας – Δήμου, κρατικών υπηρεσιών και οργανώσεων είναι αναγκαία, για να υπάρχει επαρκής ανταπόκριση στις πολλές ανάγκες των παιδιών, των οικογενειών και της κοινότητας μετά από μια φυσική καταστροφή. Οι οικογένειες συχνά υποχρεώνονται να έχουν συγχρόνως συναλλαγές με πολλά πρόσωπα και ποικίλους φορείς (π.χ., πραγματογνώμονες, εργολάβους, ηλεκτρολόγους, Ερυθρό Σταυρό, ειδικούς, κ.λ.π.).

Η επούλωση των πληγών μετά από μια φυσική καταστροφή παίρνει χρόνο. Ωστόσο, η έγκαιρη προετοιμασία και η άμεση ανταπόκριση θα διευκολύνει την μετέπειτα προσαρμογή και την επούλωση του ψυχολογικού τραύματος.

Πιθανές αντιδράσεις των παιδιών και των νέων σε φυσικές καταστροφές

Η σοβαρότητα των αντιδράσεων των παιδιών θα εξαρτηθεί από τους συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου. Αυτοί περιλαμβάνουν την έκθεση στο πραγματικό γεγονός, τις σωματικές βλάβες ή την απώλεια ενός αγαπημένου, το επίπεδο γονικής υποστήριξης, την μετακίνηση από το σπίτι τους ή την Κοινότητα, το επίπεδο της φυσικής καταστροφής, και τους προ-υπάρχοντες κινδύνους, όπως μια προηγούμενη τραυματική εμπειρία ή ψυχική ασθένεια. Οι ενήλικες πρέπει να επικοινωνούν με έναν επαγγελματία, εάν τα παιδιά εμφανίζουν σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά ή οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα, για μεγάλο χρονικό διάστημα:

Παιδιά προσχολικής ηλικίας: πιπίλισμα αντίχειρα, ενούρηση, σωματική προσκόλληση και εξάρτηση από τους γονείς, διαταραχές ύπνου, απώλεια της όρεξης, φόβο για το σκοτάδι, παλινδρόμηση στη συμπεριφορά, και απόσυρση από τους φίλους και τις συνήθεις δραστηριότητες.

Παιδιά του δημοτικού σχολείου: αψιθυμία, επιθετικότητα, σωματική προσκόλληση, εφιάλτες, αποφυγή σχολείου, δυσκολία συγκέντρωσης, απόσυρση από τις δραστηριότητες και τους φίλους.

Έφηβοι: διαταραχές ύπνου και διατροφής, διέγερση, αύξηση των συγκρούσεων, σωματικές ενοχλήσεις, παραβατική συμπεριφορά, και δυσκολία συγκέντρωσης.

Μια μειοψηφία των παιδιών μπορεί να διατρέχει κίνδυνο να εμφανίσει διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) μετά από ένα – τρεις μήνες ή και περισσότερο χρόνο μετά το επώδυνο γεγονός. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν αυτά που αναφέρονται παραπάνω, καθώς επίσης το βίωμα εκ νέου της καταστροφής κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή/και στα όνειρα, αναμονή και προφυλάξεις ή αίσθημα ότι η καταστροφή συμβαίνει πάλι, αποφυγή υπενθύμισης της καταστροφής, γενικό μούδιασμα σε συναισθηματικά θέματα και αυξημένα συμπτώματα διέγερσης, όπως αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής και αντιδράσεις τρόμου. Ορισμένοι έφηβοι, αν και σπάνια, μπορεί επίσης να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να επιχειρήσουν την αυτοκτονία αν πάσχουν από σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως PTSD ή κατάθλιψη. Και πάλι, οι ενήλικες πρέπει να ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια ψυχικής υγείας για τα παιδιά που παρουσιάζουν αυτά τα συμπτώματα.

Η πλειοψηφία όμως των παιδιών μπορεί και, μάλλον, δεν θα έχει πρόβλημα να βρει το δρόμο της. Αλλά το κόστος αποκατάστασης και οι πιθανές συνέπειες στους άλλους μπορεί να μετριαστούν, αν τα παιδιά και οι παιδαγωγοί τους έχουν την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη.

Αμέσως μετά από μια φυσική καταστροφή: πληροφορίες για γονείς και εκπαιδευτικούς

Παραμένουμε ήρεμοι και καθησυχαστικοί. Τα παιδιά παίρνουν μηνύματα και έχουν πρότυπα αντίδρασης από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά. Μαζί τους αναγνωρίζουμε την απώλεια ή την καταστροφή, αλλά υπογραμμίζουμε τις προσπάθειες της Κοινότητας/Δήμου για την αποκατάσταση της τάξης και καθαριότητας και για την ανοικοδόμηση. Αν η οικογένεια και οι φίλοι τους μπορούν, τους διαβεβαιώνουμε ότι τους σκέπτονται και θα φροντίσουν για τις ανάγκες τους και ότι η ζωή θα επανέλθει στο φυσιολογικό.

Αναγνωρίζουμε και εξομαλύνουμε τα συναισθήματά τους. Δίνουμε την ευκαιρία στα παιδιά να συζητήσουν τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους, και να ρωτήσουν για όποιο θέμα τους απασχολεί για το γεγονός. Ακούμε με ενσυναίσθηση και με αποδοχή τα συναισθήματά τους. Είναι πολύ σημαντική η ακρόαση με κατανόηση. Τους πληροφορούμε ότι οι αντιδράσεις τους είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες.

Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μιλήσουν για συμβάντα που σχετίζονται με την καταστροφή. Τα παιδιά χρειάζονται την ευκαιρία να συζητήσουν τις εμπειρίες τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον αποδοχής. Οργανώνουμε δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τα παιδιά να συζητήσουν τις εμπειρίες τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα μεθόδων (λεκτικές και μη λεκτικές) και να περιλαμβάνει διάφορα σχέδια δράσης (π.χ., ζωγραφική, ιστορίες, δράμα, μουσική, ηχογράφηση και καταγραφή βίντεο). Αναζητούμε τη βοήθεια του σχολικού ψυχολόγου, σύμβουλου, ή άλλου ειδικού εάν χρειαζόμαστε βοήθεια με ιδέες στην οργάνωση των δραστηριοτήτων ή στη διαχείριση της συζήτησης.

Προωθούμε θετική αντίδραση και δεξιότητες επίλυσης των προβλημάτων. Οι δραστηριότητες θα πρέπει να διδάσκουν στα παιδιά πώς να εφαρμόσουν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων στους στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με την καταστροφή. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναπτύξουν ρεαλιστικές και θετικές μεθόδους αντιμετώπισης και οι οποίες αυξάνουν την ικανότητά τους να διαχειρίζονται το άγχος τους και να προσδιορίζουν τις στρατηγικές που ταιριάζουν με κάθε κατάσταση.

Δίνουμε σημασία στην ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών. Επικεντρώνουμε στις ικανότητές τους. Βοηθάμε τα παιδιά να θυμηθούν και να περιγράψουν τι έχουν κάνει στο παρελθόν που τους βοήθησε να ξεπεράσουν το φόβο ή την αναστάτωσή τους. Τους εστιάζουμε την προσοχή σε περιπτώσεις άλλων καταστροφών και σε κοινότητες που έχουν βιώσει παρόμοιες καταστροφές και έχουν ξαναβρεί συνθήκες ομαλής ζωής (π.χ., Κεφαλονιά το 1953, Αθήνα, στο παρελθόν Σαντορίνη, στο εξωτερικό Μαϊάμι και Τσάρλεστον Η.Π.Α., σεισμός και τσουνάμι).

Ενίσχυση της φιλίας των παιδιών και της αλληλο-υποστήριξης συνομηλίκων και συμμαθητών. Τα παιδιά με συναισθηματική υποστήριξη από τους άλλους είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες. Οι σχέσεις των παιδιών με τους συνομηλίκους μπορούν να είναι πηγή ιδεών και προτύπων για το πώς να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και μπορούν να βοηθήσουν να μειωθεί η απομόνωση. Σε πολλές περιπτώσεις καταστροφών, οι φιλίες μπορεί να αποδιοργανωθούν εξαιτίας της μετεγκατάστασης της οικογένειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να είναι λιγότερο διαθέσιμοι για την παροχή στήριξης στα παιδιά τους λόγω της δικής τους εξάντλησης και λόγω του ότι τους έχουν καταβάλει τα συναισθήματα τους. Δραστηριότητες που προκαλούν τα παιδιά να συνεργάζονται σε μικρές ομάδες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και να τα ενισχύσουν να έχουν υποστηρικτικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους.

Προσέχουμε τις δικές μας ανάγκες. Δίνουμε χρόνο για τον εαυτό μας και προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τις δικές μας αντιδράσεις στην κατάσταση όσο το δυνατόν πληρέστερα. Βοηθούμε τα παιδιά μας καλύτερα, εάν οι ίδιοι είμαστε καλά. Αν είμαστε αγχωμένοι ή στενοχωρημένοι, τα παιδιά μας είναι πιο πιθανό να αισθάνονται το ίδιο. Μιλήστε με άλλους ενήλικες όπως μέλη της οικογένειας, φίλους, ή συμβούλους. Είναι σημαντικό να μην μένουμε μόνοι μας και να εγκλωβιζόμαστε στους φόβους ή το άγχος. Το μοίρασμα των συναισθημάτων με άλλους συχνά κάνει τους ανθρώπους να συνδέονται μεταξύ τους περισσότερο και να αισθάνονται πιο ασφαλείς. Φροντίζουμε τη σωματική υγεία μας. Αφιερώνουμε χρόνο, ακόμη και αν δεν μπορούμε παρά μόνο λίγο, για να κάνουμε πράγματα που μας αρέσουν. Αποφεύγουμε τη χρήση ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ για να νιώσουμε καλύτερα.

Αμέσως μετά από μια φυσική καταστροφή: πληροφορίες ειδικά για τα σχολεία

Εντοπίζουμε τα παιδιά και τους νέους που είναι υψηλού κινδύνου και σχεδιάζουμε παρεμβάσεις. Οι παράγοντες κινδύνου περιγράφονται πιο πάνω στην ενότητα για τις αντιδράσεις των παιδιών. Οι παρεμβάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν συζητήσεις στην τάξη, ατομική συμβουλευτική, συμβουλευτική σε μικρή ομάδα ή οικογενειακή θεραπεία. Από συζητήσεις στην τάξη, και διατηρώντας στενή επαφή με εκπαιδευτικούς και γονείς, η σχολική ομάδα αντιμετώπισης της κρίσης (π.χ. εκπαιδευτικός, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός) μπορεί να βοηθήσει να εντοπιστούν οι μαθητές που χρειάζονται εξωσχολικές υπηρεσίες συμβουλευτικής. Επίσης, χρειάζεται να προβλεφθεί μηχανισμός αυτο-παραπομπής και παραπομπής των μαθητών από τους γονείς.

Δίνεται χρόνος και ευκαιρία στους μαθητές να συζητήσουν την καταστροφή. Ανάλογα με την κατάσταση, οι εκπαιδευτικοί μπορεί να είναι σε θέση να καθοδηγήσουν αυτή τη συζήτηση στην τάξη, ή οι μαθητές μπορούν να συναντήσουν τον ψυχολόγο του σχολείου ή άλλο ειδικό ψυχικής υγείας στο πλαίσιο μια ομάδας παρέμβασης στην κρίση. Οι συζητήσεις στην τάξη βοηθούν τα παιδιά να προσεγγίσουν με τη λογική την καταστροφή. Επίσης, ενθαρρύνουν τους μαθητές να αναπτύξουν αποτελεσματικά μέσα αντιμετώπισης και προσαρμογής, ανακαλύπτουν ότι οι συμμαθητές μοιράζονται παρόμοιες ερωτήσεις, και αναπτύσσουν δίκτυα αλληλοϋποστήριξης συνομηλίκων. Αλλά οι εκπαιδευτικοί δεν θα πρέπει να αναμένεται να διεξάγουν τέτοιες συζητήσεις, εάν τα παιδιά έχουν επηρεαστεί σοβαρά, ή αν οι ίδιοι νοιώθουν εξάντληση.

Δίνεται χρόνος και ευκαιρία στο προσωπικό για να συζητήσουν τα συναισθήματά τους και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Ακόμη και τα μέλη της ομάδας υποστήριξης θα πρέπει να έχουν εξίσου την ευκαιρία να λάβουν υποστήριξη από έναν εκπαιδευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η παρέμβαση σε καταστάσεις κρίσης απομυζά συναισθηματικά και οι προσφέροντες υποστήριξη θα πρέπει να έχουν ευκαιρία για την επεξεργασία της δικής τους ανταπόκρισης στην κρίση. Σε αυτούς μπορεί να περιλαμβάνονται οι εκπαιδευτικοί και λοιπό σχολικό προσωπικό, αν αυτοί ανέλαβαν ρόλο προσφοράς υπηρεσιών στους μαθητές σε κρίση.

Εξασφαλίζουμε πρόσθετη ψυχολογική υποστήριξη. Συχνά πολλοί ειδικοί ψυχικής υγείας είναι πρόθυμοι να παρέχουν υποστήριξη αμέσως μετά από μια φυσική καταστροφή. Όμως μπορεί να λείπουν μακροπρόθεσμες και μεγάλης διάρκειας υπηρεσίες. Ο Ψυχολόγος του σχολείου μαζί με την ομάδα κρίσης μπορεί να βοηθήσει στην παροχή και το συντονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αλλά είναι σημαντικό επί πλέον να συνδεθεί με κοινοτικές υπηρεσίες προκειμένου να διασφαλιστεί η παροχή μιας τέτοιας μακροπρόθεσμης βοήθειας. Στην ιδανική περίπτωση αυτές οι σχέσεις θα πρέπει να έχουν προκαθορισθεί από το σχέδιο υποστήριξης στις έκτακτες ανάγκες.

Βοηθώντας τα παιδιά να προσαρμοστούν στη μετεγκατάσταση μετά από μια φυσική καταστροφή

Η μετεγκατάσταση και υποχρεωτική αλλαγή τοποθεσίας κατοικίας είναι συχνή μετά από μια καταστροφή και δημιουργεί μοναδικές προκλήσεις αντιμετώπισης. Μπορεί να συμβάλλει στην κοινωνική, περιβαλλοντική πίεση και το ψυχολογικό στρες που βιώνουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους. Τα παιδιά θα επηρεαστούν περισσότερο από τις αντιδράσεις των γονέων τους και άλλα μέλη της οικογένειας, τη διάρκεια της μετεγκατάστασης, το δικό τους στυλ αντίδρασης στις δυσκολίες και τη συναισθηματική ικανότητα άμεσης αντιδράσεως, καθώς και την ικανότητά τους να μείνουν συνδεδεμένοι με τους φίλους και άλλα γνωστά άτομα και δραστηριότητες.

Στο βαθμό που είναι δυνατό οι γονείς και όλοι οι άλλοι που φροντίζουν τα παιδιά θα πρέπει να:

• Παρέχουν ευκαιρίες για να δουν τα παιδιά τους φίλους τους
• Μεταφέρουν κατά τη διαμονή στην προσωρινή κατοικία προσωπικά αντικείμενα που έχουν συμβολική αξία και το παιδί εκτιμά
• Καθιερώνουν ρουτίνα για κάποιες καθημερινές δραστηριότητες, έτσι ώστε κάθε παιδί να έχει μια αίσθηση του τι να περιμένει (στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η επιστροφή στο σχολείο το συντομότερο δυνατό)
• Παρέχουν την ευκαιρία στα παιδιά να μοιραστούν τις ιδέες τους και να ακουστούν προσεκτικά οι ανησυχίες ή οι φόβοι
• Είναι ευαίσθητοι στην αναστάτωση που μπορεί να προκαλέσει η μετεγκατάσταση και ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού
• Λαμβάνουν υπόψη το αναπτυξιακό επίπεδο και τις μοναδικές εμπειρίες κάθε παιδιού. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, όπως τα παιδιά διαφέρουν, το ίδιο διαφέρουν οι αντιδράσεις τους στην αναστάτωση της μετεγκατάστασης

Επιπλέον, από το προσωπικό του σχολείου πρέπει να:

• εξακριβώνεται η κατάσταση του κάθε παιδιού στο σχολείο. Πρέπει να υπάρχει επικοινωνία με κάθε παιδί που απουσιάζει και να καταγράφεται το αποτέλεσμα. Να εντοπίζονται οι ανάγκες των παιδιών των οποίων το σπίτι καταστράφηκε ή υπέστη ζημιές
• αναζητούνται οι αριθμοί τηλεφώνου και διευθύνσεις για κάθε μαθητή που υποχρεώθηκε να μετεγκατασταθεί
• ενθαρρύνονται οι συμμαθητές να τους γράψουν νέα ή να τους τηλεφωνήσουν
• ακούγονται οι προτάσεις των μαθητών, η περιγραφή των βιωμάτων τους και να παρατηρείται η συμπεριφορά τους
• δίνονται ευκαιρίες στα παιδιά να συζητήσουν πώς αντιμετωπίζουν την κατάσταση και τι τους διευκολύνει, ώστε να προσαρμοστούν. Παίρνει χρόνο, για να κατανοήσουν και να προσαρμοστούν τα παιδιά σε καταστροφές. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να συζητούν για τα γεγονότα ξανά και ξανά
• χρησιμοποιούνται δημιουργικές δραστηριότητες και οι τέχνες (π.χ., δραματοποίηση, ζωγραφική, μουσική, φωτογραφία) για να βοηθηθούν τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους
• προσφέρεται βοήθεια στις οικογένειες για τη χρήση κοινοτικών πόρων και υπηρεσιών. Προσκαλούνται στο σχολείο φορείς και υπηρεσίες που μπορούν να αντιμετωπίσουν ανάγκες που σχετίζονται με την στέγαση και βοηθήματα
• διασφαλίζεται ότι τα παιδιά έχουν κάθε αναγκαία ιατρική και ψυχολογική στήριξη
• διασφαλίζεται η ολοήμερη λειτουργία του σχολείου, όταν χρειάζεται. Αν είναι δυνατόν, με εθελοντές γονείς κ.λ.π., διευρύνεται το ωράριο ακόμη και το Σαββατοκύριακο
• ενσωματώνονται πληροφορίες σχετικά με την καταστροφή σε σχετικά μαθήματα, ανάλογα με την περίπτωση π.χ. φυσικές επιστήμες, μαθηματικά, ιστορία και γλώσσα
• Αναγνωρίζονται και γίνονται σεβαστά τα ΒΑΣΙΚΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ του κάθε παιδιού, και το γεγονός ότι όλα τα παιδιά χρειάζονται τέσσερα πράγματα:

Τρεις ή περισσότερους υποστηρικτές ή σημαντικούς ενήλικες στη ζωή τους εκτός από τους γονείς τους

Μια αίσθηση προστασίας, ασφάλειας και ανήκειν στο σπίτι τους, το σχολείο και τη γειτονιά τους

Τρεις ή περισσότερες ώρες κάθε εβδομάδα από οργανωμένες δραστηριότητες που εποπτεύονται από έναν ενήλικα

Συμμετοχή ή εθελοντική υπηρεσία

Για την αντιγραφή

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

   

11/03/2018

Βασικές αρχές της επικοινωνίας γονέων – παιδιών

Οι πρώτες δομές για την κοινωνικοποίηση του ατόμου πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της οικογένειας. Είναι ο χώρος που χρειάζεται το παιδί, για πρώτη φορά, να οριοθετήσει τον ατομικισμό του και να καλλιεργήσει τη στοργή, την αμοιβαιότητα, την καλοσύνη, τη συνέπεια. Όταν δε το οικογενειακό μοντέλο υποστηρίζει τέτοιες συμπεριφορές, αναπτύσσονται και ο αλληλοσεβασμός, η αλληλοεκτίμηση και η εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών, απαραίτητες προϋποθέσεις για σωστή επικοινωνία.

Μερικές βασικές αρχές για τη σωστή επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών είναι:

• Να επικοινωνούν οι γονείς με τα παιδιά, όχι μόνο για να τα συμβουλέψουν, να τα επιπλήξουν, να τα κατηγορήσουν, ώστε να διορθωθούν σε κάτι. Αυτή η στάση δεν τα βοηθάει να σχηματίσουν μια καλή εικόνα για τον εαυτό τους. Τονίζοντας κυρίως τα αρνητικά σημεία δημιουργούνται συναισθήματα μειονεξίας στα παιδιά. Μια μοναδική ευκαιρία για επικοινωνία δίνεται το βράδυ, λίγο πριν πάνε για ύπνο.
• Να τα αγαπούν σωστά. Σε μια ατμόσφαιρα ώριμης, αντικειμενικής και ασυμβίβαστης αγάπης καλλιεργείται στα παιδιά η ικανότητα της αυτοκριτικής και το πνεύμα της υπευθυνότητας. Η αίσθηση της ασφάλειας που πετυχαίνεται με τη χρήση σαφών και σταθερών ορίων, βοηθά πολύ στην ισόρροπη ψυχοπνευματική ανάπτυξη των παιδιών.
• Να τα βοηθούν στην ανεξαρτητοποίησή τους. Οφείλουν οι γονείς να σεβαστούν τη συνειδητοποίηση των παιδιών τους, καθώς μεγαλώνουν, ότι έχουν δική τους ξεχωριστή προσωπικότητα και να τους επιτρέπουν να λαμβάνουν αποφάσεις, οδηγώντας τα σταδιακά στην αυτονόμησή τους, τον αυτοέλεγχο, την αυτοπειθαρχία, τις υποχρεώσεις τους και όχι μόνο τα δικαιώματα.
• Να καλλιεργούν σωστά το κριτικό πνεύμα. Μέσα σε ένα πλαίσιο ελευθερίας έκφρασης συναισθημάτων, επιθυμιών, απόψεων, μαθαίνουν τα παιδιά να αναπτύσσουν την κρίση τους. Ρόλος των γονιών είναι να τα καθοδηγήσουν στη διαμόρφωση σωστών κριτηρίων, με γνώμονα πάντα την αλήθεια. Οδηγούνται έτσι στην απομυθοποίηση προσώπων, και καταστάσεων. Κατανοούν ότι τους δικούς μας ανθρώπους τους αγαπάμε, όχι επειδή είναι τέλειοι, αλλά επειδή είναι δικοί μας.
• Να διαχειρίζονται με λεπτότητα το ενδιαφέρον των εφήβων για το άλλο φύλλο. Η ειλικρίνεια και η απλότητα είναι απαραίτητες στην εξήγηση ότι η εφηβεία είναι η ηλικία προετοιμασίας για μια ώριμη σχέση με το άλλο φύλο.
• Να οδηγούν τις εφήβους, με το παράδειγμά τους, στην απόκτηση ιδανικών. Η εφηβεία είναι η κατεξοχήν ηλικία των ιδανικών. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή, ώστε ούτε να υπερεκτιμούν οι γονείς τις ικανότητες των παιδιών τους, που σχετίζονται με τα ιδανικά και τα όνειρά τους, και έχουν έτσι μεγάλες προσδοκίες, που κάποτε συγκρούονται με την πραγματικότητα, ούτε και να υποτιμούν τις ικανότητες των παιδιών τους, δυσκολεύοντάς τα να βάλουν στόχους για τον εαυτό τους, να οραματιστούν το μέλλον τους. Συνήθως αυτά τα παιδιά «μαραζώνουν» την περίοδο της εφηβείας τους.
• Η καλλιέργεια της πνευματικότητας στα παιδιά, μέσα από το παράδειγμα της πνευματικής ζωής των γονέων, χωρίς πίεση αλλά με υπομονή και αγάπη, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα και λειτουργικότητα της επικοινωνίας, αλλά και στην ευελιξία αντιμετώπισης δυσκολιών, όπως υποστηρίζουν οι ψυχολόγοι, έπειτα από αποτελέσματα ερευνών των τελευταίων ετών.

Όταν οι «γέφυρες» επικοινωνίας θεμελιώνονται στην ειλικρίνεια, τη σταθερότητα, την αγάπη και φροντίζουμε να τις διατηρούμε «ανοιχτές» δεν παλιώνουν και δεν καταρρέουν ποτέ.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

05/03/2018

«Ο Αυτισμός δεν αυξάνει τον κίνδυνο για βίαιες συμπεριφορές»

 Η διάγνωση αυτισμού από μόνη της δεν αυξάνει τον κίνδυνο βίαιων πράξεων, σύμφωνα με μια νέα μεγάλη βρετανο-σουηδική επιστημονική έρευνα, τη μεγαλύτερη του είδους της μέχρι σήμερα. Αν όμως στο ίδιο πρόσωπο, σύμφωνα με τη μελέτη, συνυπάρχει και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), τότε αυξάνει ο κίνδυνος για βίαιες συμπεριφορές.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ και του ιατρικού Ινστιτούτου Καρολίνσκα του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής (JAACAP), ανέλυσαν στοιχεία για σχεδόν 296.000 άτομα, από τα οποία τα 5.739 είχαν διαγνωσθεί με αυτισμό.

Η μελέτη κατέγραψε τυχόν καταδίκες για αδικήματα, που περιελάμβαναν βία, τα οποία διαπράξει τα άτομα αυτά σε ηλικία 15 έως 27 ετών.

Διαπιστώθηκε ότι εκ πρώτης όψεως η διάγνωση αυτισμού φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο βίαιου αδικήματος. Όμως ο αυξημένος κίνδυνος μειώνεται σημαντικά, αν ληφθεί υπόψη η συνύπαρξη ΔΕΠΥ ή άλλης διαταραχής της συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τον κίνδυνο βίας δεν αυξάνει ο ίδιος ο αυτισμός, αλλά η συνύπαρξη άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, καθώς επίσης και η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών.

Μάλιστα, όταν εξετάσθηκαν τα άτομα με ΔΕΠΥ, διαπιστώθηκε ότι η πρόσθετη διάγνωσή τους με αυτισμό, στην πραγματικότητα μάλλον μειώνει τον κίνδυνο βίαιης εγκληματικότητας στο μέλλον.

(Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: http://dx.doi.org/10.1016/j.jaac.2017.03.011, Πηγή chiourea.gr)

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

26/02/2018

Η ηθική ανάπτυξη μετά την εφηβεία

Μετά την εφηβική ηλικία, το άτομο περνά στο τρίτο εξελικτικό επίπεδο, το μετασυμβατικό, σύμφωνα με τους Piaget και L. Kohlberg, το οποίο χαρακτηρίζεται από την ελεύθερη τήρηση του κοινωνικού συμβολαίου και των πανανθρώπινων ηθικών αξιών. Αυτή η εξέλιξη παρατηρείται στους τομείς:

α. Γνωστικός: Ολοκληρώνεται πια και ωριμάζει η αφηρημένη σκέψη. Ο νέος μπορεί να συλλαμβάνει και να επεξεργάζεται καλύτερα τα πολύπλοκα ηθικά προβλήματα και να κρίνει με αυτόνομη ηθική σκέψη. Πιστεύει στην ισότητα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που διασφαλίζεται με την ελεύθερη τήρηση ενός κοινωνικού συμβολαίου και την εφαρμογή του νόμου.

Οι ανθρώπινες πράξεις κρίνονται με βάση τις πανανθρώπινες και διαχρονικές ηθικές αξίες, δικαιοσύνη, ειρήνη, αμοιβαιότητα, σεβασμός της ζωής και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που θεμελιώνονται λογικά και διαμορφώνονται στη συνείδηση του ατόμου μέσα από την προσωπική ηθική σκέψη και προβληματισμό του πάνω στην παγκόσμια ηθική (Α. Κακαβούλης). Σε αυτό το επίπεδο η ηθική ταυτίζεται με την ανθρώπινη ευφυία. Όπως λέει ο Πλάτωνας «Η ευφυία είναι η γέννηση του αγαθού από τη φύση, είναι η αρετή μέσα στη φύση».

β. Συναισθηματικός: Η βαθύτερη κατανόηση των ηθικών αξιών δημιουργεί και αντίστοιχα ηθικά συναισθήματα, τόσο σε προσωπικό όσο και κοινωνικό επίπεδο, όπως ψυχική ευφορία, βαθιά εσωτερική ικανοποίηση και αυτοεπιβεβαίωση προσωπικών πεποιθήσεων και ιδανικών. Αντίθετα, όταν υποβαθμίζεται η ανθρώπινη ζωή και καταπατούνται οι ηθικές αρχές, σε προσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο, προκαλείται στο νέο αποστροφή, οργή και ηθική αγανάκτηση.

γ. Συμπεριφοράς: Στο μετασυμβατικό επίπεδο η καλλιέργεια της ηθικής συνείδησης έχει προχωρήσει σε βαθμό που αγγίζει τα όρια της ηθικής τελειότητας, τόσο ως αυτόνομης ψυχικής λειτουργίας, όσο και ως συνέπειας στη βίωση ηθικών αξιών και τήρηση κανόνων (Α. Κακαβούλης). Τα θετικά, επομένως, ηθικά συναισθήματα ενεργούν ως κίνητρα για ανάληψη δράσης, που στηρίζουν τις ηθικές αξίες και αρχές, ενώ τα αρνητικά αποτελούν κίνητρα για την αποκατάστασή τους, κάθε φορά που παραβιάζονται. Η ανθρώπινη ηθική συναντάται με την έννοια της ηθικής τελειότητας. Εξέχουσα θέση κατέχουν οι προσωπικότητες, που θέτουν την ηθική ως υπέρτατη αξία στη ζωή τους και διαθέτουν όλες τις δυνάμεις τους στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου και της ανθρωπότητας (Ραούλ Φελερό, Αδελφή Τερέζα κ.ά). Τέτοιες προσωπικότητες συνδυάζουν αρμονικά, σύμφωνα με τον Kohlberg, βαθιά θρησκευτικότητα και ηθική τελειότητα.

Εάν το άτομο καταφέρει να οδηγηθεί σε αυτό το επίπεδο, που αποτελεί το ύψιστο σημείο, το οποίο φτάνει η ηθική διά της παιδείας, όπως υποστηρίζει ο Kohlberg, έχει ολοκληρώσει την ηθική του ανάπτυξη.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

20/02/2018

Η ηθική ανάπτυξη του εφήβου

Κατά την εφηβική ηλικία και έπειτα, το άτομο περνά στο δεύτερο εξελικτικό επίπεδο, το συμβατικό, σύμφωνα με τους Piaget και L. Kohlberg, στο οποίο αποκτά σταδιακά αυτόνομη ηθική συνείδηση και κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτή η εξέλιξη παρατηρείται στους τομείς:

α. Γνωστικός: Ο έφηβος αναπτύσσει την ικανότητα της αφηρημένης σκέψης, και έτσι καθίσταται ικανότερος να κατανοεί πληρέστερα και βαθύτερα τις ηθικές αξίες και αρχές, που είναι κατ’ εξοχήν θεωρητικές (αφηρημένες) έννοιες. Επιπλέον έχει τη δυνατότητα να μπαίνει στη θέση των άλλων (ενσυναίσθηση) και να κατανοεί την προοπτική τους. Αναγνωρίζει περισσότερο τη σημασία που έχει η ηθική για την προσωπική και κοινωνική ζωή του ανθρώπου (δεοντολογικός χαρακτήρας ηθικής), αναλύει τις βασικές ηθικές αξίες και έννοιες στις επιμέρους πτυχές τους και κρίνει σε βάθος τις πράξεις των ανθρώπων, σε διάφορους τομείς της ζωής, ως προς την ηθική τους. Ως κριτήρια χρησιμοποιεί τις παγκόσμιες και διαχρονικές ηθικές αξίες και αρχές, όπως της δημοκρατίας, της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της εντιμότητας, της αλληλεγγύης, της φιλοπατρίας κ.λ.π.

Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του επιπέδου είναι η λεγόμενη συμβατική ηθική, η οποία προσδιορίζεται από μια γενικευμένη αποδοχή και τήρηση των κανόνων της κοινωνικής ζωής και των αμοιβαίων συμφωνιών μεταξύ των ανθρώπων (Α. Κακαβούλης).

β. Συναισθηματικός: Ο έφηβος βιώνει βαθύτερα ηθικά συναισθήματα, καθώς κατανοεί το βαθύτερο νόημα της ηθικής. Τα θετικά συναισθήματά του γεννιούνται από ιδέες και πράξεις, που αναφέρονται στην πραγμάτωση των ηθικών αξιών, ενώ τα αρνητικά, από ιδέες και πράξεις, που υποτιμούν, απορρίπτουν ή και καταστρατηγούν τις ηθικές αξίες.

Αναπτύσσει αμοιβαίες διαπροσωπικές σχέσεις, που βασίζονται στο χρυσό κανόνα της ηθικής συμπεριφοράς: «Όπως θέλεις να σου συμπεριφέρονται οι άλλοι, έτσι να συμπεριφέρεσαι κι εσύ σε αυτούς». Η λειτουργία της ηθικής συνείδησης ολοκληρώνεται με τη βαθιά ηθική σκέψη και συναισθήματα. Οι αξίες και αρχές εσωτερικεύονται στον ψυχικό κόσμο του εφήβου. Η ηθική συμπεριφορά του δεν κατευθύνεται πια από το περιβάλλον. Βασικό κίνητρο αποτελεί η διαμορφωμένη ηθική συνείδηση, που λειτουργεί αυτόνομα, χαρακτηρίζοντας αυτό, το ποιοτικά ανώτερο, επίπεδο ως αυτόνομη ηθική (Α. Κακαβούλης).

γ. Συμπεριφοράς: Οι ηθικές αξίες μετατρέπονται σε ιδανικά, μέσα από την οικογένεια και το σχολείο, που δίνουν στόχους ζωής και δράσης στον έφηβο και τις ομάδες των συνομηλίκων. Εστιάζει σε αυτό που οι περισσότεροι θεωρούν ορθό, ενώ ενδιαφέρεται για την τήρηση του νόμου και της τάξης, ώστε να επικρατεί κοινωνική, κυρίως, δικαιοσύνη (Α. Κακαβούλης). Ηθική συμπεριφορά, σε γενικές γραμμές, είναι αυτή που αποβλέπει στο καλό του κοινωνικού συνόλου και την εκτέλεση του καθήκοντος από όλους. Το κοινωνικό συμφέρον είναι, για τον έφηβο, σημαντικότερο από το ατομικό. Συμμετέχει, συχνά, σε κινήσεις εθελοντισμού και κοινωνικής προσφοράς, προβαίνοντας σε πράξεις αλληλεγγύης και αλτρουισμού. Ωστόσο, επειδή παρεμβαίνουν και παράγοντες, που ασκούν αρνητική επίδραση, συχνά σχηματίζονται ομάδες άρνησης των ηθικών αξιών, επιθετικότητας και ανατροπής του κατεστημένου.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

11/02/2018

Η ηθική ανάπτυξη του παιδιού

Tο πρώτο στάδιο, προσυμβατικό, της ηθικής ανάπτυξης του ατόμου, σύμφωνα με τους Piaget και L. Kohlberg, διαρκεί έως την ηλικία των 11-12 χρόνων του παιδιού (σχολική ηλικία). Σε αυτή την περίοδο αναπτύσσεται η ετερόνομη ηθική του ατόμου, στους τομείς:

α. Γνωστικός: Το παιδί, που βρίσκεται στο στάδιο της συγκεκριμένης λογικής σκέψης, αντιλαμβάνεται καλύτερα τις ηθικές έννοιες και αυτές της αγάπης, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, του σεβασμού ή τις αντίθετες, μέσα από περιστατικά της καθημερινής του ζωής ή διάφορα μαθήματα. Εξοικειώνεται με την τήρηση κανόνων και κανονισμών (ηθικό καθήκον) στα παιχνίδια, στο σπίτι, στο σχολείο, στην τάξη, και αισθάνεται ανασφαλές, όταν δεν υπάρχουν.

Οι ηθικές κρίσεις του στηρίζονται περισσότερο στις συνέπειες των πράξεων (αμοιβή ή τιμωρία, ευχαρίστηση ή λύπη), και λιγότερο στις ηθικές αντιλήψεις και πρότυπα των μεγάλων. Τα ηθικά του κριτήρια βασίζονται στην ηθική της οικογένειας ή του σχολείου. Θεωρεί «καλό» ή «κακό», επιτρεπόμενο ή μη, ηθικό ή ανήθικο, ό,τι επιδοκιμάζεται ή απορρίπτεται, αντίστοιχα, από το κοινωνικό του περιβάλλον. Ωστόσο, αρχίζει τώρα να κρίνει μια πράξη και με βάση την καλή ή κακή πρόθεση αυτού, που την πράττει και όχι με βάση την ωφέλεια ή τη ζημιά, που προκάλεσε. Επειδή, όμως, η ηθική του παιδιού προσδιορίζεται κυρίως από τους άλλους, χαρακτηρίζεται ως ετερόνομη ηθική (Α. Κακαβούλης).

β. Συναισθηματικός: Καθώς το παιδί κατανοεί περισσότερο τις ηθικές έννοιες και αξίες, αναπτύσσει και αντίστοιχα θετικά ή αρνητικά ηθικά συναισθήματα, τα οποία γεννιούνται μέσα του, κυρίως, από πράξεις, που εκδηλώνουν αγάπη, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αλτρουισμό ή τα αντίθετά τους. Αρχίζει έτσι να μορφώνεται στον ψυχικό κόσμο του η ηθική συνείδηση, η εσωτερική ψυχική λειτουργία, με την οποία κάνει ηθικές κρίσεις, νιώθει ηθικά συναισθήματα και προβαίνει σε ηθικές αποφάσεις και πράξεις (Α. Κακαβούλης). Είναι πολύ σημαντική αυτή η εξέλιξη της ηθικής ανάπτυξης. Ωστόσο, η ηθική συνείδηση προσδιορίζεται, κατά κύριο λόγο, από το περιβάλλον.

γ. Συμπεριφοράς: Τώρα το παιδί είναι περισσότερο ικανό και πρόθυμο να επιστρατεύει τη θέλησή του, ώστε να συμμορφώνεται προς τις ηθικές αρχές, που διδάσκεται στην οικογένεια και στο σχολείο, όπως να προτιμά την αλήθεια και όχι το ψέμα, να βοηθάει τους άλλους, να τους εκδηλώνει την αγάπη του, να διαχειρίζεται την επιθετικότητά του, να μην παίρνει πράγματα που δεν του ανήκουν κ.λ.π. Έχει την ανάγκη οι πράξεις του να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της οικογένειας, του σχολείου και της ομάδας των συνομηλίκων του, ώστε να εισπράττει την επιδοκιμασία τους. Αρκετές φορές, βέβαια, δεν επιτυγχάνει μια τέτοια συμμόρφωση, επειδή παρεμβαίνουν άλλα κίνητρα, πιο ισχυρά, από τα διδασκόμενα στο περιβάλλον του, που το ωθούν σε διαφορετική ή αντίθετη συμπεριφορά.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

05/02/2018

Η ηθική ανάπτυξη του νηπίου 

Η ηθική ανάπτυξη του αναπτυσσόμενου ανθρώπου, σύμφωνα με το προτεινόμενο, από τους Piaget και L. Kohlberg, αναπτυξιακό σχήμα και τη σχετική ψυχολογική ορολογία, πραγματοποιείται σε τρία εξελικτικά επίπεδα: το προσυμβατικό, το συμβατικό και μετασυμβατικό.

Στο προσυμβατικό επίπεδο (προσχολική ηλικία) δημιουργούνται τα θεμέλια της ηθικής ανάπτυξης στους τομείς:

α. Γνωστικός: Μέχρι την ηλικία των 5 ετών, το παιδί αναπτύσσει βασικά στοιχεία του ψυχισμού του, τα οποία ορίζουν την αρχή της ηθικότητας σε ένα πρώιμο στάδιο, που ονομάζεται προηθικό. Επειδή βέβαια η νοητική του λειτουργία βρίσκεται στο αισθησιοκινητικό στάδιο, αντιλαμβάνεται το περιβάλλον με τις αναπτυσσόμενες αισθήσεις του. Αποκτά έτσι μια πρώτη αίσθηση της ύπαρξης καθημερινών κανόνων (στο φαγητό, τον ύπνο, το παιχνίδι, τον περίπατο, κ.λ.π.). Ταυτόχρονα μαθαίνει, από επαναλαμβανόμενες συμβουλές και απαγορεύσεις, όσα είναι «καλά» και επιτρέπονται και όσα όχι. Κρίνει αν κάτι είναι «κακό» ή «καλό», κάνοντας έτσι τις πρώτες υποτυπώδεις ηθικές κρίσεις, με κριτήριο τις αμοιβές ή τις ποινές, που έχει δεχθεί. Το «καλό» και το «κακό» καθορίζονται αποκλειστικά από τα πρόσωπα των μεγάλων και έχουν απόλυτη ισχύ (ετερόνομη ηθική) (Α. Κακαβούλης ).

β. Συναισθηματικός: τα κοινωνικά συναισθήματα, με τα οποία γεννιέται το άτομο, σύμφωνα με έρευνες, διατηρούν, σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο, έντονο εγωκεντρικό χαρακτήρα. Το νήπιο βλέπει τον κόσμο μόνο από τη δική του οπτική γωνία και πιστεύει ότι και οι άλλοι σκέπτονται και νιώθουν, όπως ο εαυτός του. Με τις παροχές-αμοιβές ή τις στερήσεις-τιμωρίες αποκτά συναισθηματική εμπειρία για όσα οι άλλοι θεωρούν «καλά» ή «κακά». Εμφανίζονται έτσι τα πρώτα ηθικά συναισθήματα (ευχαρίστηση για κάτι καλό, που έκανε και αμείφθηκε, ικανοποίηση για κάτι δύσκολο, που κατάφερε, λύπη ή φόβο ή ενοχή για κάτι, που έπρεπε να κάνει, αλλά δεν μπόρεσε, πόνο, ταραχή ή αμηχανία, από τιμωρία, για κάτι που δεν έπρεπε να κάνει και έκανε).

γ. Συμπεριφοράς: αναπτύσσοντας το παιδί τη δυνατότητα της ετερόνομης πειθαρχίας, μπορεί να συντονίζει τη θέλησή του και να υπακούει σε όσα το συμβουλεύουν ή το παροτρύνουν οι γονείς του ή οι «σημαντικοί» άλλοι. Οι πράξεις του κατευθύνονται από την επιθυμία για επιβράβευση ή την αποστροφή προς την τιμωρία. Όταν, βέβαια, παρεμβαίνουν ισχυρότερα κίνητρα της στιγμής από εκείνα της αναμενόμενης αμοιβής ή τιμωρίας, αδυνατεί να πειθαρχεί (Α. Κακαβούλης).

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

30/01/2018

Η «Ηθική» στην Ελληνική Παιδεία

             Η ηθική διάσταση της Παιδείας αποτελεί έναν από τους βασικότερους σκοπούς του σύγχρονου σχολείου. Διακρίνονται, μέσα από επιμέρους σκοπούς και επιδιώξεις, στα περιεχόμενα των διαφόρων μαθημάτων και διδακτικών αντικειμένων, καθώς και στα εκπαιδευτικά νομικά κείμενα, που έχουν διατυπωθεί από την πολιτεία (Σύνταγμα, νόμους, αναλυτικά προγράμματα) (Α. Κακαβούλης).

Οι σκοποί αυτοί αποβλέπουν κυρίως στην «ηθική και πνευματική συνείδηση των Ελλήνων», στην «ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών», στη «μόρφωση του ελεύθερου, του υπεύθυνου και του δημοκρατικού πολίτη». Μέσα στις επιδιώξεις της παιδείας μας περιλαμβάνονται ακόμη «η αγάπη προς το συνάνθρωπο, τη ζωή και τη φύση», «η πίστη προς τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης», «η συνειδητοποίηση της βαθύτερης σημασίας του ορθόδοξου χριστιανικού ήθους», «η δημιουργική και η κριτική σκέψη», «η αισθητική καλλιέργεια», «η απόκτηση αυτογνωσίας», «η υπεύθυνη, αντιμετώπιση της ζωής».

            Ως παιδευτικοί στόχοι ορίζονται ακόμη «ο σεβασμός και η σταθερή προσήλωση στις πανανθρώπινες αξίες και τη λαϊκή παράδοση», «η εξοικείωση με τις ηθικές, θρησκευτικές, εθνικές και ανθρωπιστικές αξίες», «η διαφύλαξη και η προαγωγή του πολιτισμού», «η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης», «η δημιουργία και καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων», «η φιλία και η συνεργασία των λαών», «η απόκτηση γνώσεων και εμπειριών», «η ανάπτυξη πρωτοβουλίας και δημιουργικότητας», «η καλλιέργεια του αθλητικού πνεύματος», «η κατανόηση της τέχνης, της επιστήμης και του πολιτισμού», «η αντίληψη της συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας».

            Για την επίτευξη των σκοπών της παιδείας στο σχολείο ορίζονται, ως βασικοί συντελεστές, η προσωπικότητα και η επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, η δημιουργία παιδαγωγικού κλίματος, ο σεβασμός της προσωπικότητας του κάθε μαθητή, τα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά βιβλία.

            Γίνεται, λοιπόν, καταφανής η ύπαρξη της ηθικής διάστασης στην ελληνική παιδεία, αλλά και μέσα στους σκοπούς και τις επιδιώξεις της αποτελεί κατ’ εξοχήν ηθική λειτουργία, αφού σχεδόν κανένας σκοπός δεν νοείται χωρίς την ηθική διάσταση στη βασική του δομή.

            Οι εκπαιδευτικοί, επομένως, κάθε βαθμίδας, που έχουν συνειδητοποιήσει και αποδεχθεί τους σκοπούς του σχολείου, είναι αυτοί, που μέσα από την πολλαπλή και βαθιά επεξεργασία του περιεχομένου κάθε μαθήματος, μετουσιώνουν τη γνώση και τη μάθηση σε πραγματική παιδεία, σε εσωτερική ψυχική και πνευματική καλλιέργεια των μαθητών (Α. Κακαβούλης).

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

22/01/2018

Η σημασία των ορίων της ελευθερίας

Η λέξη «όριο» προέρχεται από το ρήμα ορίζω (= αποφασίζω αν, πότε, πού και πώς πρέπει να γίνει κάτι, θέτω όρια σε κάτι), και σημαίνει το σημείο πέρα από το οποίο μπορεί να γίνει ή να μην γίνει κάτι. Σημαίνει τον ανώτερο και κατώτερο βαθμό, που πρέπει να φτάνει η συμπεριφορά του προσώπου (Α. Κακαβούλης). Υπάρχουν φράσεις, που χρησιμοποιούνται καθημερινά, «δεν αντέχω άλλο», «έχω φτάσει στα όριά μου», «αυτός δεν έχει όρια», «ξέρω τα όριά μου», και δίνουν την αίσθηση ύπαρξης ορίων στην ψυχική ζωή και συμπεριφορά του ατόμου.

Η έννοια των ορίων αναφέρεται ουσιαστικά στην κλασσική ιδέα του μέτρου, της αρμονίας και της ισορροπίας, της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας ή στην αρετή της διάκρισης, που βιώνεται στο χώρο της ορθόδοξης πνευματικής ζωής.

Όταν υπερβαίνονται τα όρια είτε προς την έλλειψη είτε προς την υπερβολή, μπορεί να προκληθεί κάποιας μορφής δουλεία, ή εξάρτηση ή ακόμη και διαταραχή στην προσωπική ζωή ή στη λειτουργία της κοινότητας ή και στα δύο. Η ελεύθερη όμως ανάπτυξη και αγωγή των ορίων εξασφαλίζει την ελευθερία του ατόμου και προστατεύει την αυθεντικότητα και ακεραιότητά του (Α. Κακαβούλης).

Τα όρια αποτελούν τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς ρυθμιστές της ψυχικής ζωής και συμπεριφοράς των ανθρώπων. Μπορούν να αναπτυχθούν και να καλλιεργηθούν μόνο μέσα σε κλίμα ελευθερίας και σεβασμού του προσώπου, ενώ πρέπει να γίνονται αποδεκτά με την ελεύθερη βούλησή του, χωρλις επιβολή ή καταπίεσή του.

Τα όρια προσδιορίζουν το βαθμό της ελευθερίας του προσώπου. Αναφέρονται στην ελευθερία της ψυχοδυναμικής συμπεριφοράς του, ως ατόμου, και στην ελευθερία της ψυχοδυναμικής συμπεριφοράς του, ως μέλους μιας ομάδας. Αποτελούν δείκτες για το τι μπορεί ή πρέπει να κάνει ή να μην κάνει γενικά ένα πρόσωπο σε μια δεδομένη περίσταση, είτε ως πρόσωπο, είτε ως μέλος μιας κοινότητας. Τα όρια της ελευθερίας προσδιορίζονται από την οντότητα, – βιολογική, ψυχική και πνευματική – την κατάσταση του ίδιου του προσώπου και από την κοινότητα των προσώπων που ανήκει.

Διακρίνονται σε φυσικά, ψυχικά, κοινωνικά και πνευματικά (Α. Κακαβούλης).

Τα φυσικά όρια τίθενται από τη βιολογική – σωματική υπόσταση και λειτουργία του προσώπου και προσδιορίζονται από την κατάσταση του οργανισμού, την αντοχή, την υγεία, την ηλικία, την ιδιοσυγκρασία, την άσκηση, τις συνθήκες διαβίωσης, τις γενετικές καταβολές. Αποτελούν δείκτες για το τι και πόσο μπορεί το άτομο, ως φυσικός οργανισμός, να πραγματοποιήσει από αυτά που επιθυμεί ή πρέπει να κάνει.

Τα ψυχικά όρια τίθενται από τις λειτουργίες, τις ικανότητες και τις καταστάσεις του ψυχικού κόσμου του προσώπου(μάθηση, σκέψη, συναίσθημα, ορμές, θέληση). Προσδιορίζονται από το βαθμό ανάπτυξης και αγωγής τους, την αντοχή, την υγεία, την ηλικία, την ψυχοσύνθεση, τις γενετικές καταβολές, την άσκησή τους. Αποτελούν δείκτες για το τι και πόσο μπορεί το πρόσωπο, ως ψυχική οντότητα, να πραγματοποιήσει από αυτά που επιθυμεί ή πρέπει να κάνει.

Τα κοινωνικά όρια τίθενται από την κοινότητα, φυσική ή θεσμική. Πρόκειται ιδίως για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του προσώπου μέσα στη μικρότερη ή μεγαλύτερη ομάδα που εντάσσεται. Προσδιορίζονται από την προσωπική οντότητα, – βιολογική, ψυχική, πνευματική – από την οντότητα των άλλων και από τους γραπτούς ή άγραφους κανόνες, οι οποίοι ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Αποτελούν δείκτες για το τι επιτρέπεται και υπαγορεύεται και τι απαγορεύεται και αποτρέπεται.

Τα πνευματικά όρια τίθενται από την καλλιέργεια της πνευματικής διάστασης του προσώπου, – θρησκευτικής, ηθικής, κοινωνικής, μεταφυσικής – κατά την ανατροφή και αγωγή του στην οικογένεια, το σχολείο και το λοιπό περιβάλλον. Προσδιορίζονται από το βαθμό και την ποιότητα των επιδράσεων, που καλλιεργούν αυτές τις διαστάσεις, από τα προσωπικά βιώματα και εμπειρίες αντίστοιχων αρχών και αξιών στη ζωή. Αποτελούν δείκτες για το τι, πόσο και πώς πρέπει ένα πρόσωπο, ως εσωτερικό βίωμα και ως εξωτερική έκφραση της πνευματικής του υπόστασης, να κάνει.

Η ύπαρξη, λοιπόν, και ταυτόχρονα η τήρηση των ορίων εξασφαλίζουν τη συγκροτημένη συμπεριφορά, την οικονομία δυνάμεων, τον αυτοέλεγχο και την αποτελεσματική λειτουργία του προσώπου (Α. Κακαβούλης). Δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για καλές ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές σχέσεις, συμβάλλοντας στην αρμονική και δημιουργική λειτουργία του προσώπου, της κοινότητας, της κοινωνίας, των θεσμών.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

15/01/2018

Ο συμβουλευτικός ρόλος του εκπαιδευτικού

Η Συμβουλευτική είναι ένας καινούργιος τομέας της Παιδαγωγικής/Ψυχολογίας, που τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να καθιερώνεται στην Ελλάδα, σχεδόν αποκλειστικά, με τη μορφή του Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Π. Γαλίτη).

Οι απαιτήσεις όμως της σύγχρονης ζωής αλλά και της μαθητικής πραγματικότητας, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη της ύπαρξης ειδικών συμβούλων-παιδαγωγών στο χώρο του σχολείου, καθώς επίσης και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα Συμβουλευτικής.

Οι ορισμοί που δίνονται, σχετικά με την έννοια της Συμβουλευτικής, είναι πολλοί, όλοι όμως δίνουν έμφαση στη σχέση, που στηρίζεται στην επικοινωνία του συμβούλου με το συμβουλευόμενο. Η σχέση αυτή συχνά έχει δυσκολίες, κυρίως από επικοινωνιακά λάθη, που γίνονται από την πλευρά του συμβούλου (Π. Γαλίτη).

Έναν από τους βασικότερους σκοπούς της Συμβουλευτικής αποτελεί η απόκτηση της αυτογνωσίας του συμβουλευόμενου και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του, έτσι ώστε να ζει δημιουργικά.

Παρόλη την ασάφεια και αβεβαιότητα των απαιτήσεων του ρόλου του σύγχρονου εκπαιδευτικού, ως συμβούλου, καλείται ο εκπαιδευτικός να ανταποκριθεί στις ανάγκες των μαθητών του, επιτελώντας το συμβουλευτικό του έργο.

Μερικά από τα χαρακτηριστικά και τις προϋποθέσεις που χρειάζεται να έχει ο εκπαιδευτικός, για να ασκήσει το συμβουλευτικό του έργο, είναι, κυρίως, η πνευματική καλλιέργεια και προσωπική του ανάπτυξη, που νοηματοδοτούν την άρτια εκπαίδευση και παιδαγωγική του κατάρτιση.

Η συμβουλευτική σχέση εκπαιδευτικού και μαθητών καθορίζεται από την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, και ιδιαίτερα από όσα πράττει και όχι από όσα λέει. Η μη λεκτική επικοινωνία εκπαιδευτικού – μαθητών και το παράδειγμά του, που τεκμηριώνει τα όσα λέει, αποτελούν τη βάση για μια σωστή συμβουλευτική παρέμβαση.

Στόχο, επομένως, του εκπαιδευτικού, ως συμβούλου, αποτελεί η απόκτηση συναισθηματικών δεξιοτήτων από τους μαθητές του, που θα τους οδηγήσει, τελικά, στην κατανόηση του εαυτού τους και των άλλων. Σε αυτή την πορεία, οι διεργασίες του εκπαιδευτικού, σε προσωπικό επίπεδο, καθορίζουν και την εικόνα του, ως συμβούλου (Π. Γαλίτη). Αποτέλεσμα της προσωπικής του πορείας είναι η επιτυχημένη συμβουλευτική παρέμβαση.

Η πρόκληση αυτή, που του προσφέρεται μέσα από το επάγγελμά του, σημαίνει ταυτόχρονα και μια μοναδική ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

04/01/2018

Αϊ – Βασίλης και Santa Claus

             « … Ναι, Βιρτζίνια, ο άγιος Βασίλης υπάρχει. Υπάρχει, όπως σίγουρα υπάρχει η αγάπη, η γενναιοδωρία και η ευλάβεια, και ξέρεις ότι σ’ αγκαλιάζουν και δίνουν στη ζωή σου ομορφιά και χαρά. Αλίμονο! Πόσο ζοφερός θα ήταν ο κόσμος μας, αν δεν υπήρχε ο Αϊ – Βασίλης! Θα ήταν τόσο ζοφερός, όσο αν δεν υπήρχαν Βιρτζίνιες. Δεν θα υπήρχε η αγνή πίστη των παιδιών, η ποίηση, η φαντασία, που κάνουν υποφερτή την ύπαρξή μας. Δεν θα είχαμε χαρά, παρά μόνο με τις αισθήσεις. Το εξωτερικό φως, με το οποίο η παιδικότητα γεμίζει τον κόσμο θα έσβηνε…

…Κανένας δεν βλέπει τον Αϊ – Βασίλη, αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχει… Είδες ποτέ νεράιδες να χορεύουν στα ξέφωτα; Σίγουρα όχι, αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχουν…

…Δεν υπάρχει Αϊ – Βασίλης; Δόξα τω Θεώ, ζει και θα ζει για πάντα… Θα συνεχίσει να δίνει χαρά στην καρδιά των παιδιών».

Η απάντηση που, πριν 100 περίπου χρόνια, έδωσε στο ερώτημα της μικρής Βιρτζίνια, για την ύπαρξη του Santa Claus, ο εκδότης της εφημερίδας New York Sun, ταιριάζει στο πνεύμα των δικών μας γιορτών, όπως αυτό αποτυπώνεται στις σχολικές εκδηλώσεις, στις οικογενειακές χριστουγεννιάτικες συγκεντρώσεις, στις δηλώσεις πολιτικών προσώπων και καλλιτεχνών, στα επίκαιρα αφιερώματα των εφημερίδων, στις εκπομπές των ραδιοφώνων και της τηλεόρασης.

Ο Αϊ – Βασίλης, (Santa Claus:για την ακρίβεια Άγιος Νικόλαος), για τους μη ορθοδόξους της γης δεν είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Αναγνωρίζουν, βέβαια, την ιστορικότητα του αγίου, τα στοιχεία όμως που έχουν προστεθεί είναι τόσα πολλά, που έχει σχεδόν εξαφανιστεί η ιστορικότητά του, και φυσικά η ορθή αναφορά στο πρόσωπό του (Ελληνισμός και ορθοδοξία, 2005).

Ο άγιος Βασίλης, του Ρωμαίικου, όπως τον περιγράφει ο Φώτης Κόντογλου, «ήτανε σαν καλόγερος ζητιάνος, με μια σκούφια παλιά στο κεφάλι του, με ράσα τριμμένα και μπαλωμένα, τσαρούχια τρύπια και ένα παλιοτάγαρο αδειανό». Αυτός ο Αϊ – Βασίλης γυρνούσε στα χωριά των Χριστιανών και δεν έδινε δώρα, σαν αυτά που βγάζουν σήμερα από τα σακκούλια τους οι κάθε λογής «μάγοι», αλλά ζητούσε να βρει «ποιος θα τον γιορτάσει με καθαρή καρδιά». Όταν, λοιπόν, βρήκε τέτοιο Χριστιανό, το Γιάννη το Βλογημένο, κάθισε μαζί του και με τη φαμελιά του και τους ευλόγησε, προσφέροντας την ειρήνη και τη χαρά του Χριστού, σε αυτούς που ήταν ήδη άξιοι της ειρήνης. Προσευχήθηκε μαζί τους, τήρησε και το έθιμο και δεήθηκε στο Θεό.

Δεν έκρινε όσους δε φάνηκαν άξιοί του, αλλά και δεν δέχτηκε να συμβάλλει στη διατήρηση της «ψευδαίσθησης της αυτάρκειάς τους». Χτύπησε τις πόρτες, για να τον δεχτούν, παρουσιάστηκε όμως, όπως ο Χριστός στο χρόνο αυτό της δοκιμασίας, της ετοιμασίας και της μετάνοιας: «άτιμος», άδοξος, ασθενής. Δεν θέλουν οι άγιοι του θεού να παρουσιάζονται ως χορηγοί, ως θαυματοποιοί, προκαλώντας δέος και ασφυκτική ευγνωμοσύνη. Δεν θέλουν να ξεγελάσουν τη θέλησή μας, αλλά να την δοκιμάσουν, και τότε δίνουν τα δώρα τους: την ειρήνη και τη χαρά του Χριστού»(Ελληνισμός και Ορθοδοξία, 2005).

Ο Santa Claus, η προσωποποίηση της ευδαιμονίας, του συναισθηματισμού, της ηθικολογίας, πώς μπορεί να σχετίζεται με τον Άγιο Βασίλη ή τον Άγιο Νικόλα; Ο στρουμπουλός, καλοθρεμένος Αϊ – Βασίλης «δίνει τη χαρά στις παιδικές καρδιές» ή χρειάζεται να πάρει τη δική τους χαρά;

Ας έχουμε μια Καλή και Χαρούμενη Χρονιά!

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

18/12/2017

Μελετώ και … Θυμάμαι

Ένας ανθρωποκεντρικός τρόπος μελέτης που στόχο έχει να λύσει προβλήματα συγκέντρωσης, φυγής, αναβολής, βασίζεται στις γνώσεις μας για τις ικανότητες του εγκεφάλου.

Σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο, δεν προσπαθεί ο μελετητής να προσαρμοστεί στην κάθε μελέτη, αλλά προσαρμόζει τη μελέτη στον τρόπο που λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί δύο στάδια:

Α) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ (6΄)

• Ξεφυλλίζουμε ολόκληρο το βιβλίο ή το κεφάλαιο που πρέπει να μελετήσουμε, με τον τρόπο που ρίχνουμε μια ματιά στα βιβλία του βιβλιοπωλείου, για να πάρουμε μια ιδέα
• Αποφασίζουμε πόσος περίπου χρόνος απαιτείται για ένα ορισμένο αριθμό σελίδων
• Ορίζουμε το στόχο ή τους στόχους: τι είναι αυτό που θέλουμε να μάθουμε
• Σημειώνουμε με λέξεις κλειδιά τι ξέρουμε ήδη για το θέμα. Αν δεν ξέρουμε τίποτα, προσπαθούμε να υποθέσουμε περί τίνος πρόκειται. Σημαντικό είναι ότι δίνουμε κατεύθυνση στο νου μας και ενεργοποιούμε το εναποθηκευμένο υλικό γνώσεών μας

Β) ΚΥΡΙΑ ΜΕΛΕΤΗ

• Προσέχουμε τα οπτικά βοηθήματα: πίνακες περιεχομένων, γραφικές παραστάσεις, φωτογραφίες, εικόνες, ημερομηνίες, επικεφαλίδες, παραπομπές, στατιστικές, υπογραμμίσεις, περιλήψεις στο περιθώριο.
• Προτείνονται τρεις τρόποι διαβάσματος του κείμενου:

1^ος Διαβάζουμε την αρχή και το τέλος κεφαλαίων, υποκεφαλαίων, παραγράφων ολόκληρων εγχειριδίων, παραλείποντας αρχικά τα δύσκολα. Ο εγκέφαλος τα επεξεργάζεται υποσυνείδητα. Το ξανακοιτάζουμε αργότερα. Έτσι αποφεύγουμε την απόσπαση προσοχής.

2^ος α) Από κάθε παράγραφο διαλέγουμε δυο λέξεις κλειδιά, μια κύρια και μια δευτερεύουσα, που στοχεύουν να επαναφέρουν στη σκέψη μας όλη την παράγραφο. Αυτές οι λέξεις δεν είναι απαραιτήτως μέσα από το κείμενο, αποδίδουν όμως το νόημα της παραγράφου.

β) Διαβάζουμε ολόκληρο το κεφάλαιο ή υποκεφάλαιο από την αρχή ως το τέλος, χωρίς πισωγυρίσματα, που φθείρουν την ενεργητικότητά μας και αποσπούν την προσοχή μας. Διαβάζοντας το κείμενο από την αρχή ως το τέλος, ασχέτως αν το καταλάβαμε ή όχι, και επαναλαμβάνοντας την ανάγνωση πολλές φορές, κατά τον ίδιο τρόπο, αυξάνεται η κατανόηση. Με την κατανόηση αυξάνεται η συγκέντρωση. Με την επανάληψη ενισχύεται η μνήμη. Με την κατανόηση, τη συγκέντρωση και τη μνήμη αποδίδουμε στη μελέτη.

Γ) ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΑ

Τα διαλείμματα σε συνάρτηση με την επανάληψη, παίζουν σπουδαίο ρόλο στη μνήμη. Για να θυμόμαστε ένα κείμενο, όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πρέπει να ξέρουμε πότε μειώνεται η ικανότητα της μνήμης, κατά την ώρα της μελέτης. Καθώς μελετάμε το κείμενο, η κατανόηση καλυτερεύει και έχουμε έτσι την εντύπωση ότι θα το θυμόμαστε αργότερα. Συμβαίνει όμως το αντίθετο. Καθώς καλυτερεύει η κατανόηση, χειροτερεύει η μνήμη. Το χρονικό σημείο που συμβαίνει αυτό βρίσκεται στο τέλος μιας ώρας διαβάσματος. Τότε χρειάζεται ένα διάλειμμα περίπου 10΄ και έπειτα επανάληψη στα κύρια σημεία(που έχουμε υπογραμμίσει) ή και στα δύσκολα. Με αυτό τον τρόπο «αποθηκεύουμε» το υλικό για ένα 24ωρο. Η δεύτερη επανάληψη του υλικού μελέτης της μιας ώρας γίνεται για 2΄ μέσα στο 24ωρο, ως εξής:

• Γράφουμε με λέξεις κλειδιά τι θυμόμαστε και στη συνέχεια ελέγχουμε, αν υπάρχει κάτι άλλο που πρέπει να θυμόμαστε. Αυτά μένουν στη μνήμη μας περίπου μια εβδομάδα.
• Ακριβώς τότε κάνουμε επανάληψη 2΄ για κάθε ύλη μιας ώρας. Βοηθούμαστε να μείνουν στη μνήμη μας για ένα μήνα.
• Αν είναι απαραίτητο να τα θυμόμαστε για περισσότερο χρονικό διάστημα, κάνουμε επαναλήψεις στον ένα μήνα, στους τρεις μήνες, στους έξι κ.τ.λ.

Αυτές οι δεξιότητες μελέτης ισχύουν για όλες τις ηλικίες ανθρώπων που έχουν μάθει ανάγνωση. Αποτελούν εργαλεία για οργανωμένη και αποδοτική μελέτη που συμβάλλει στη σχολική επιτυχία.

Καλή επιτυχία σε όλους, και κυρίως σε όσους θα δώσουν εξετάσεις!

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

12/12/2017

Διαχείριση των δυσάρεστων συναισθημάτων

Η συναισθηματική αγωγή αποτελεί ένα τομέα πολύ σημαντικό για την ισορροπημένη ανάπτυξη των παιδιών. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίησή της είναι η διαμόρφωση ήρεμου περιβάλλοντος, στην καθημερινή ρουτίνα των παιδιών, με σαφείς κανόνες, τακτικότητα στις συνήθειές τους, συζήτηση για την καθημερινότητα, παροχή ευκαιριών για εκτόνωση των εντάσεων που βιώνουν.

Χωρίς πίεση πρέπει να δίνουμε ευκαιρίες στα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματα που νιώθουν. Χρειάζονται, πολλές φορές, αρκετό χρόνο, για να εξωτερικεύσουν ένα δυσάρεστο συναίσθημα. Είναι απαραίτητο να τους δίνουμε αυτόν το χρόνο και να μην επιμένουμε να μας πουν. Ίσως τα αποτελέσματα να είναι αντίθετα από τα προσδοκώμενα.

Η οικογένεια πρέπει να μη δρα ως αρνητικό μοντέλο συμπεριφοράς: κλίμα συγκρούσεων, άγχους, θυμού, φωνών, διαρκών επικρίσεων. Δεν αφήνει έτσι τα περιθώρια στα παιδιά να διδαχθούν λειτουργικούς τρόπους διαχείρισης των δυσάρεστων συναισθημάτων.

Βασικές στρατηγικές για τη διαχείριση των δυσάρεστων συναισθημάτων, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ενήλικες, που φροντίζουν και έρχονται σε επαφή με τα παιδιά, είναι:

• η διερεύνηση των παραγόντων που προκαλούν στα παιδιά αυτά τα συναισθήματα
• η προσπάθεια να μειωθεί η ένταση με ενθάρρυνση των παιδιών για έκφραση του αρνητικού συναισθήματος με αποδεκτό τρόπο, πριν κλιμακωθεί η ένταση και χαθεί ο έλεγχος
• η παροχή χρόνου
• η κατανόηση και η αποδοχή
• η διαβεβαίωση ότι, σε περίπτωση που χάσουν τον έλεγχο των συναισθημάτων τους, δε θα τα αφήσουμε να βλάψoυν τον εαυτό τους ή τους άλλους.
• η εκμάθηση τρόπων για την επίλυση προβλημάτων και τη διαχείριση έντονων συναισθημάτων.

Οι γονείς, ασυνείδητα τις περισσότερες, αποτελούν για τα παιδιά τους πρότυπα, όσον αφορά στην έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων και την υιοθέτηση συμπεριφορών στην επίλυση προβλημάτων. Μέσω, λοιπόν, της διαδικασίας της μίμησης προτύπων, τα παιδιά υιοθετούν τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι γονείς σε παρόμοιες καταστάσεις.

Η συχνότητα που συζητούν γονείς – και ιδιαίτερα οι μητέρες – με τα παιδιά για τα συναισθήματά τους, στα πλαίσια της οικογένειας, μπορούν να συντελέσουν σε ευρύτερη αναγνώριση της συναισθηματικής ζωής των παιδιών και να τα βοηθήσουν να μοιραστούν σε μετέπειτα αναπτυξιακό στάδιο, τις εμπειρίες τους με τους άλλους (Harris, 2000).

Όσον αφορά στα μοντέλα διαπαιδαγώγησης και ανατροφής των παιδιών, o Gottman αναφέρει ότι υπάρχουν τέσσερις τύποι γονέων, οι οποίοι, ως πρώτοι φορείς κοινωνικοποίησης, μπορούν να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών:

α) Οι «αποστασιοποιημένοι» γονείς, που αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα των παιδιών, ως ασήμαντα, αγνοούν ή αποστασιοποιούνται από αυτά, επιθυμούν και προτρέπουν στη γρήγορη εξαφάνιση όλων των αρνητικών συναισθημάτων των παιδιών, χρησιμοποιώντας περισπασμούς, για να τα αναστείλουν. Μπορεί και οι ίδιοι να μην έχουν πλήρη επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων ή εκείνων των άλλων, γι’ αυτό και να επικεντρώνονται περισσότερο στο ξεπέρασμα, παρά στο νόημα των συναισθημάτων, να νιώθουν αβέβαιοι για το τι πρέπει να κάνουν με τα συναισθήματα των παιδιών τους, να μη λύνουν το πρόβλημα, πιστεύοντας ότι η λύση θα έρθει με το πέρασμα του χρόνου.

β) Οι «επιτρεπτικοί-αποδοκιμαστικοί» γονείς, οι οποίοι ελεύθερα αποδέχονται την όποια συναισθηματική έκφραση των παιδιών, τα παρηγορούν κάθε φορά που βιώνουν αρνητικά συναισθήματα, τα καθοδηγούν ελάχιστα σε θέματα συμπεριφοράς, γενικά επιτρέπουν και δε θέτουν όρια, δε διδάσκουν στα παιδιά μεθόδους επίλυσης προβλημάτων, γιατί θεωρούν ότι δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα για τα αρνητικά συναισθήματα, πέραν του να τα ξεπεράσεις.

γ) Οι «συναισθηματικοί μέντορες», οι οποίοι αξιολογούν τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών, ως ευκαιρία δημιουργίας φιλικής ατμόσφαιρας και οικειότητας, τους δίνουν χρόνο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, έχουν επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων και τα εκτιμούν, δεν αγχώνονται ούτε μπερδεύονται με τις εκφράσεις των συναισθημάτων των παιδιών, δεν τους λένε πώς να νιώσουν, δε νιώθουν ότι πρέπει να τακτοποιήσουν κάθε πρόβλημα για λογαριασμό τους, θέτουν όρια, καθοδηγούν και διδάσκουν στα παιδιά μεθόδους επίλυσης προβλημάτων.

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια

5/12/2017

Λάθη που «στοιχίζουν»

Η ανατροφή των παιδιών είναι η πιο ικανοποιητική, αλλά και αποθαρρυντική εμπειρία για τους γονείς. Προξενεί ένταση στις συναισθηματικές, οικονομικές, ψυχικές και φυσικές αντοχές του ζευγαριού, ενώ συχνά γίνεται αφορμή κατάρρευσης του γάμου. Οι γονείς, παρά τις καλές προθέσεις, εμποδίζουν με ορισμένες συμπεριφορές τους, την ισόρροπη ανάπτυξη των παιδιών. Τα λάθη που συχνά κάνουν, αφορούν:

Α) Στους κανόνες του παιχνιδιού: Οι κανόνες ενός παιχνιδιού είναι σταθεροί και αποδεκτοί από τους συμμετέχοντες. Τα παιδιά το γνωρίζουν αυτό και, όταν παίζουν με τους γονείς, περιμένουν από αυτούς το ίδιο. Η καταστρατήγηση των ορίων αποπροσανατολίζει και δημιουργεί ανασφάλεια και στη ζωή.

Β) Στην πίεση των παιδιών: Πιέζονται τα παιδιά να κάνουν πολλά, σε σχολικό και εξωσχολικό επίπεδο. Υπολογίζεται ότι εργάζονται δωδεκάωρο. Στερούνται οι γονείς τα παιδιά τους και το αντίστροφο, αφού δεν μένει χρόνος να αφιερώσει ο ένας στον άλλο. Ας εξαντλούν τα παιδιά τις δυνατότητές τους για κατάρτιση, για μόρφωση, χωρίς να εξαντλούνται τα ίδια.

Γ) «Είναι για το καλό σου»: Συχνά αισθάνονται οι γονείς ότι ξέρουν «καλύτερα» από τα παιδιά τις ανάγκες τους. Αυτό είναι μια «παγίδα» που μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις στη σχέση, ιδιαίτερα, στην εφηβική ηλικία. Παραπονιούνται τότε τα παιδιά «για όσα γίνονται γι’ αυτά χωρίς αυτά». Χρειάζεται η συμπεριφορά των γονέων να αναπροσαρμόζεται, ανάλογα με το χρόνο και τις συνθήκες, ώστε η σχέση να εξελίσσεται δυναμικά και να παραμένει λειτουργική.

Δ) Στο δικαίωμα του παιδιού να είναι ο εαυτός του: Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν πως τα «δικά τους» παιδιά πρέπει να έχουν τα πάντα κοινά μαζί τους: ανάγκες, μυστικά, επιθυμίες, συναισθήματα, όνειρα. Μια τέτοια ψευδαίσθηση μπορεί να κάνει τους γονείς τόσο καταπιεστικούς, ώστε ή να απομακρύνουν τα παιδιά, με ισχυρότερο χαρακτήρα, από κοντά τους ή να τους δημιουργήσουν ψυχικές δυσλειτουργίες, μη επιτρέποντάς τους να βρουν την ταυτότητα του «εαυτού» τους.

Ε) Στον επαρκή «χώρο»: Η ιδιοποίηση του εσωτερικού χώρου των παιδιών, σε οποιαδήποτε ηλικία, δείχνει έλλειψη σεβασμού, άρνηση στην επιθυμία τους να έχουν ένα συγκεκριμένο κομμάτι του εσωτερικού «χώρου» τους μόνο δικό τους. Παράλληλα αυξάνεται ο κίνδυνος, μεγαλώνοντας, να σημαδευτούν και στην ερωτική τους ζωή από τέτοιου είδους τάσεις των γονέων.

Στ) Στα διπλά μηνύματα: Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα μηνύματα που λαμβάνουν τα παιδιά. Τα όρια που θέτει η οικογένεια για την ασφάλεια όλων, δεν επιτρέπεται να παραβιάζονται ιδιαίτερα από τους γονείς, διότι τα παιδιά νιώθουν ανασφαλή για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουν. Σε μια δε εξακολουθητική επίδοση διπλών και αντιφατικών μηνυμάτων, αισθάνονται ότι δεν κάνουν ποτέ αυτό που πρέπει και δεν ανταποκρίνονται στο αίτημα αγάπης και στις προσδοκίες των γονέων.

Ζ) Στη διαχείριση των συναισθημάτων του παιδιού: Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι δεν πρέπει να αγνοούν τα δυσάρεστα συναισθήματα των παιδιών ούτε να τα αφήνουν στο «έλεος» του χρόνου. Ο φόβος, το άγχος, ο θυμός, η ζήλια μεταξύ αδελφών, η λύπη και η ανησυχία είναι συναισθήματα που αποτελούν ενδείξεις αγχογόνων καταστάσεων, στις οποίες εκτίθενται τα παιδιά Είναι απαραίτητο να ενθαρρύνονται να σκέφτονται θετικά και αισιόδοξα για ό,τι αρνητικό τους συμβαίνει. Χρειάζεται οι γονείς να ακούν προσεκτικά τις ανησυχίες τους, να τα διαβεβαιώνουν για την αγάπη και τη φροντίδα τους. Προκαλείται έτσι το αίσθημα της ζεστασιάς και της ασφάλειας. Το να μοιράζονται, επίσης, το γεγονός που προκάλεσε τα αρνητικά συναισθήματα, ωθώντας τα να τα εκφράσουν, αλλά και να μπουν στη θέση αυτών που τα στενοχώρησαν, είναι ο καλύτερος τρόπος να τα αντιμετωπίσουν. Παράλληλα πρέπει και οι γονείς να τους εκφράζουν τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους με ηρεμία, και, όταν τα παιδιά πληγώνουν τους γονείς, να τους εξηγούν ότι πλήγωσε η ενέργεια κι όχι τα ίδια τα παιδιά, τα οποία αγαπούν και θα βοηθήσουν να διορθώσουν ό,τι έγινε.

Ας θυμόμαστε πως ένας αρκετά καλός γονιός δεν χρειάζεται να είναι τέλειος, ούτε καν καλός συμβουλάτορας:

Ακούσαμε και δεν μάθαμε,

είδαμε και διδαχθήκαμε,

πράξαμε και κατανοήσαμε,

αλλά κυρίως αγαπήσαμε και μπορέσαμε (Σπινέλη).

Ειρήνη Νίτη

Δασκάλα στην Ειδική Αγωγή & Εκπ/ση – Λογοθεραπεύτρια – Συστημική Σύμβουλος – Θεραπεύτρια